Awel Maanso Waataan Balfay

Guyaashii Darwiishi deganayd xeebahaas Ilig iyo Ayl, ayey aad iyo aad u xoogaysteen hub iyo maana ka hodmeen, haybad iyo buruudna Eebbe hibo uga dhigay.

Kolkaasna Soomaalidii ka soo horjeedday iyo gumaysigii la dirirayeyba waxay jeclaysteen waanwaan nabadeed inay la yeeshaan dabadeedna si fiican ula heshiiyaan. Sidaas daraadeed Ingiriisku wuxuu u soo diray boqollaal ratio o safar ah, si xiriir ganacsi uga dhex beermo iyaga iyo Daraawiish. Talyaaniguna wuxuu siiyey dab badan oo buntukhii shanlaha ahaa ka mid yahay. Hase ahaatee Soomaalidii markaas geeska ka ahayd duullaamo badan bay Daraawiish ku soo bixiyeen, dhowr goorna xarunta ayay soo weerareen , Darwiishina gaashaankay u qabatay, six un bay u jebiyeen oo guul iyo libin ayay dagaalkii ka gaareen.

Isagoo Sayidku ka faalloonaya gargaarkaas Ilaahay siiyey, biliga iyo buruudka Daraawiish loo yeelay, ayuu gabay mariyey, wuxuu yiri:

Awal maanso waataan balfoo, beylahshoo nacaye

Waataan bidcaystoo ka dhigay, buurigoo kale e

Aan booyaamo xalay baa huradada, layla baashiraye

Ba’dana aan ku dhigo waanigii, buuni ku ahaaye

Barqiyo raacad waxay galaan, badhaha Nowriise1

Barkadaha ballaqan iyo ballida, aan buux dhaafsho

Aan butaaco sida karadha waa, bu’ashaydiiye

Aan biyeeyo togaggiyo halkii, bohola oo jeexan

Buurtiyo hannaankaba cagaar, baad aan kaga yeelo

Afartaa bojaye balaan mid kale, baabka ka higaadsho

Halkey bededi laabtaydu aan, biifka ka caddeeyo

Baaljiid rag waw daranyahaye, bayr aan ugu yeelo

Baaruddiyo rasaastiyo madfaca, bow aan kaga siiyo

Aan bulxamo sidii badaha oo, baxarku qiiqaabay

Aan balbalo sidii beerta oo, baalka roganeysa

Baabuurka aan dhoofsho waa, bixitamayaaye

Aan bandiiraddiyo calanka iyo, bayraqa u taago

Bishaarooyinkii Eebbahay baarax, aan u sheego

Bugtii hore hadduu uumiyuhu, baaddil nagu maagay

Bilis iyo nafloo idil haddii, laysu wada bayray

Baabkii shareecada haddii, loo bushima tuuray

Boqol jeer rogaal iyo hadday, buufiyaay noqotay

Bufka waxaa wadhnaa waa kufriga, boqorradiisiiye

Banaatiikhda waataan ka helnay, badane noo taale

Bili nimaan lahayn baan xarbada, biid ka tarihayne

Buruudkii astaadkeennu2 waa, biraan la laafayne

Waxa baalka dheer noogu wacan, Baraka diimeede

Ingiriisku waa baahaaqaad, baadda noo wada e

Bullaxaar3 waxaa nooga yimid, moosin loo bogo e

Talyanna soo baxyoo haatan waa, baha Daraawiishe

Boontii Majeerteen ahayd, baabbah laga yeelye

Waataa waraabuhu ka bogan, burunjidoodiiye

Buuryada waxaa looga jaray, waa badownimo e

Bahdirtii xaglaa dabecsanayd, hawdyihii jabane

Baadariyadii laga idlee, balagta dheeraaye

Baqalyuhuu kuwuu diirtay baan, looga bi’ihayne

Bile4 iyo Shuxle5 iyo Yuusuf6 waa, baadi aakhiro e

Baduuggaa berraa laga samayn, nimanka Baargaale7

Bi’idnillaahi Boosaaso8 waa, belelin doonnaaye

Keenadiid9 bitikhan wawsagii, gaasku baatulaye

Wax balaayadaas loogu dhigay, baaqulhadalkiiye

Baraxley10 sidii loo makalay, boohin ku abaadye

Ina-Diinle11 baasaha ka dhacay, bari u naaftowye

Waa buurriyaan socodka oo, boqontu waa kaw e

Tolow badarka noo daaya bay, nagu baryaayaane

Ciisihii badaawida ahaa, buulna laga waaye

Burco12 wuxuu la tegey gaajo iyo, boohin iyo cayre

Mahad lagu bogsoo bahalihii, baabusha lahaaye

Buubaale nimankii futada, beyga ku leeyahaye

Markii buunka lagu yeeriyey, bogox u yaaceene

Waxa balaslahoodii ka dhacay, beled amxaaraade

Ogaadeen Bullaaliyo13 ka carar, baqaskii Doolloode14

Buncaddaha Turey15 laguma ogaa, jees ku baaqiya e

Qorraxey16 horweyn kama balxado, bilaha jiilaale

Reer Subayr bidhaan laga idlee, badina loo laaye

Beyley ma maalaan intay, bidhe u qaataane

Barqinkiyo harkii kama dhammaan, balaqdii caanoode.

*Waxaan ka qoray Gallaydh Cabdi Ismaaciil.

1. Nowriis: Dabshidka.

2. Astaadka: Waa Sayidka ama Shiikh Maxamad Saalax oo dariiqada saalixiya madax u ahaa, Sayidkana sheikh ua ahaa.

3. Bullaxaar: Waa magaalo fil weyn oo ku taalla meel u dhexeysa xeebta Berbera iyo Seylac.

4. Bile: Bile Samatar Cismaan wuxuu ahaa boqor Cismaan ina-adeerkiis.

5. Shuxle: Shuxle Yuusuf Cismaan.

6. Yuusuf: Yuusuf Samatar Cismaan.

7. Baargaal: Waa magaalo ku taal xeebta koonfurta Raas Gardafuy, waxay ahaan jirtay xaruntii boqor Cismaan.

8. Boosaaso: Waa magaalo ku taal xeebta badyarada Cadmeed, waana xarunta gobolka Bari.

9. Keenadiid: Suldaan Yuusuf Cali Maxamuud.

10. Baraxley: Waa daw biyo leh oo magaalada Gaalkacyo xaafaddeeda koonfur-bari xiga ku taal.

11. Ina-Diinle: Waa ceel Hobyo geeska waqooyi ka xiga, waxaa ka dhacday goob xun oo dhex martay Daraawiish iyo ciidamadii Cali Yuusuf Keenadiid.

12. Burco: Waagii hore waxay ahaan jirtay ceel xooluhu ka cabbaan, haddana waa magaalamadaxda gobolka Togdheer, waxaa la abuuray 1910.

13. Bullaale: Waa ceel caan ah oo ku yaal toga Jiiradeed oo Dhagaxbuur u jira 90 kiilomitir, kana xiga dhinaca waqooyi.

14. Doollo: Waa todobada ceel ee Wardheer, Walwaal, Waafdhuug, Afyaraado, Uubataale, Garloogube, iyo Yucub.

15. Turey: Ban diiran oo beerfalashada ku fiican una dhexeeya Qabridaharre iyo webi Shabeelle.

16. Qorraxey: Waa tog weyn oo kala dhex mara laba ban.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *