Doodna Waxaan u Leeyahay

Guyaashii Daraawiishi calan walleyneysay ayaa xaruntii col lixaad leh laga dumay. Hase yeeshee ninna kama war qabin, mana garanayn colkaas meesha lagu duulin doono, niman yar oo madax ah maahee. Xaaji Suudi Shabeelle oo qusuusida Daraawiishecd ka mid ahaa, Sayidkana afhayeen u ahaa ayaa jeclaystay inuu ogaado colkaasi meesha uu ku duulaayo. Markaa Sayidkii buu ku yiri: “Sayiddii aan colka Isaaq ku duulinno, siiba Habaryoonis.” Hadalkaas Sayidku wuxuu u qaatay digniin baxday. Isagoo canaan iyo guubaabo ugajeeda, dadkana qayb walba gaar ahaan ula hadlaaya, wadaaddada, maatada iyo dadoo idilba, ayuu wuxuu mariyay masaafo. Waana maanso jiifta ah tan ugu dheer. Wuxuu yiri:

War Suudoow1 dagaalkaba, anigu dooni maayee
Dunjigiisha Iiddoor, duudsi baan ka yeeloo
Dibindaabyo Habaryoonis, dacwigu iima qabanoo
Dagaal Sugle Caynaanshe, durqunkiis ka dhaartoo
Danabbada Ammaan2 dhalay, daawaa naga dhaxaysoo
Dabar hadduu ka baylaho, dubkaa ii xanuunoo
Denbi igama raacoo. daacad weeye saasoo
Darwiishkii Suldaan-Nuur, duudkooduu ka beermoo
Ciidagale ma dooraa, an danqaabi maayoo
Duubigay calaamayn, Diiriyaannu3 xididnoo
Dayax-weerar4 jeer hore, rag baa igu dukhuuloo
Dadka Nuux Ismaaciil, dudmo igama haysoo
Reer Yoonis dayr hore, waa tuu diiday gaalkoo
Markuu uunku dabagalay, waakii doc uga leexdoo
Wax kastoo loogu dowgalay. waataan la deynoo
Hiigaanyo xoola ah, waatii laga dareershoo
Deyn iyo dulsaar badan, waatii laga dadduucoo
Awgey danafka baas daa, diradiro ma fiicnee
Nin duqaan ku moodaayaye, daa’imo miyaad tahay?
Dacwigaan bannaanayn, maxaad uga dan leedahay?
Ina-Shixiri5 baa dilay, danyadiyo islaaxoo
Ragguu dahabka dhaafsaday, caraa wada dig-siisoo
Door buu is moodaayey, waase doora waynee
Ma ku dayatay waadigaa, wax duqlaalinaayee
Maxaad uga dan leedahay, duullaanka aad humi
Dawo lagama helayoo, dur baa lagu halaagmiye
Ninna duuli maayo, cirka uma dafaayee
Waxa dunida joogaba, dookhaan laguma ridayee
Degmo haatan dhaqan baan, duug laga arkaynoo
Reero duunyo haystaa, cayr dulugle noqonoo
Dagaaggaa wuxuu tegi, dekeddii Cadmeedoo
Wiilal deeb marsaday baa, waraabuhu duddubinoo
Meyd dogob la moodaa, dugsiyada warnaanoo
Wax la dooxo mooyee, dar kalaan jireynoo
Lag duub leh oo dab weyn sida, daaqad looma helayee
Deebaani baaruudda, dalkuba waa ku ololiye
Fardaha dininigtoodaa, doy looga qixiyoo
Doonyadaa waxay tegi, Adari daafaheedoo
Wixii deebla geelaba, duhur baa la qabanoo
Maqribkaa hadduu dumo, dalaad lagu arrumiyoo
Iyadoo daruur u eg, ama daad masaalkiya
Markii waagu daalaco, Derbi waa la kicinoo
Senga duubi weyn baa, hadba doca ka geliyoo
Daliilkii Ilaahiyo, dikraa lagu kaxaynoo
Dugul maraqa ay luli, dabada loogu xiriyoo
Debeq lama uleeyee, daaqsin bay u soconoo
Kuwii deero foofsaday, dugaaggaa la siiyoo
Daabbaddiyo hubkoodii, dorraataa la helayoo
Dayayadii horeetaa, rasaas lagu digsiiyoo
Dawanka iyo sowdkaa, dilalyada ka kicinoo
Inay soo digigixi, dibaey lagama yaaboo
Ninkii deys ahaa baa, boqol loo dawariyoo
War Daarood libtuu helay, dayib iima aha oo
Anigoo Dariiqaa6, asagay dulmiyayoo
Raggii daahirka ahaa, asagaa dulleeyoo
Nasaarada dirayska leh, asageygu diraayoo
Markaan diirtay ferenjiga, iyagay duleedshoo
Maandhoow kuu duceeyaye, dabuubtayda maqaloo
Ma duuloow wixii lumay, maanta haw daliil noqon
Afartaa dubbeeyaye, ma daabacay sidaydii
Ma daleeyay maansada, dammiin baan aqoonine
Hadal diirsimaad gala, duri waa u oron jiray
Doodna waxaan u leeyahay, kuwii diinta caasiyay
War haddii laga diday, sida deero iyo cawl
Rabbi nama dulleeyee, Cawar maxawla deristeen?
Eygi doofisha lahaa, daaha maxawgu rogateen?
Dumarkii idiin dhaxay, dala maxawga yeesheen?
Doofaarkaad qalaysaan, sow kama diqootaan?
Dulligiyo cadaabkii, maxaa kiin isugu daray?
Durriyaddii iblays iyo maxaa, daadduf idin qoray?
Dariiqii rasuulkiyo, dawgii maxawga bayrteen?
Xaqa aan daboollayn, maxaa idinka soo deday?
War sow derajo aakhiro, rabbi kama damcaysaan?
Xuuralciinta diibka leh, war maxow dalaaqdeen?
Durdurkii fardowsana, dacni maxawga yeesheen?
Dibjiryadiyo guuraha, dafdaf maa u roortaan?
Dacas lama jiifee, xaqa maw dedaashaan?
War hooy deeqa Eebbiyo, janno maa u dirirtaan?
Daqarkiyo dubaaqada, dacar haddow malayseen?
Dumbuq ninkii aan lagu ridin, dan la’aanba waw dhiman
In kastaad dedaashaan, ma naf baad damcaysaan
Haddaan dunidu waarayn, miyaad daa’imaysaan?
Duqyaankii Fircoon iyo, aaway daarihii Caad?
Qaaruun dad iyo maal, damug baa la siiyoo
Tacaddiguu Samuud falay, faddamdama ku noqayoo
Waxaa loogu daw galay, Daaq iyo Gureeyoo
Nebi Nuux kuwii dagay, duufaan baa la tegayoo
Dooniduu samaystiyo, dooshi buu ka korayoo
Docogaysigii Luud, doogtiisii la aragyoo
Nimankii darribi jiray, Rabbi waw darraadoo
lyagaan digniin qabin, malaa’iguu u dirayoo
Dambasyaalla culus baa, dusha lagaga ridayoo
Nin kastoo digniin qaba, maruun baa la dagiyoo
Dooxanaha mowdka ah, diric kama geleysaan
Haddaan beendabaad ahay, aaway dowladdii Iram?
Aaway doorarkiinii, danlahelayda qabi jiray?
Ma daleelay maansada, dammiin baan oqoonnine
Afartaa dubbeeyaye, ma daabacay sidaydii
Hadal diirsimaad gala, duri waa u oron jiray
Doodna waxaan u leeyahay, culimada dafaarka ah
War an idinma doocine, idinkaygu diimee
Dalkaad iibiseen baa, dacarta igu kiciyaye
Shan haloo idiin daran, dannigiin ka fiirsada
War waa inaad dayowdeen, diirad haddaydin qabateen
Dadka aydin raacdeen, isna waydin diga gubi
Dillaalkii la siiyana, dunna kama helaysaan
Ninkii idin darraabana, ajri iyo ducuu heli
Dibna deeqa Eebbahay, dibinta saari maysaan
Diin niman lahayni, dameer caynsan weeye e
War maxaa dufulayahay, cadaawe ugu daranteen?
Wanka doosha weyn iyo, ma dagadaad u xilateen?
Qandiga mayska duubtaan, dawarsigu ma fiicnee!
Awyaalow ma diiddeen jahaadka maw dareertaan?
Warma danana iyo seef, degta maad ku qaaddaan?
Darmaan haad la qooqdiyo, Doolaab maa u fuushaan!
Wiyilka diirkaqaadkaa. bidixda mawgu dadabtaan
Doobbiga xammalkaa, dakarka maa ka goysaan
Daacufleyda madidaa, degdeg maw xabbaadhaan
Idinkaa dalkaba lehee, dowlad maw ahaataan
Illeyn doqoni calaf ma leh, dulbaax maxaa ka baylahay!

Afartaa dubbeeyaye, ma daabacay sidaydii
Ma daleeyey maansada, dammiin baan aqoone
Hadal diirsimaad gala, duri waa u oron jiray
Doodna waxaan u leeyahay, da’ kastaba ha noqotee
Kuwii diinta qariyow, idinkays dilaayoo
Nin dalkiisii iibsaday, dulli buu ku waariye
Ninkii gaalka daba gala, darxumow dambaynoo
Naftu hadday ka duushana, dalku waysu diidiye
Inuu haadku diirdiiri, waa sida daruurtoo
Dulbaaxiisa feeraha, dab baa lagaga shidiyoo
Hadduu waayo darib cuno, waa laga dambaynoo
Ninkiise dawga dhaafaaya, dawo looma helayee
Digtoonaada weligiin, dunidu waari maysee

Doodna waxaan u leeyahay, dumarkiyo carruurtoo
Dadkii idinka weynaa, hadday idin dulleeyeen
Danbi kama ay yaabine, cuntay idinka doorteen
Duunyaa la dhaafsaday, dugsigaad geleyseen
Dameerkuna ma yeeleen, halkay talo ku daysteen
Dab intay shideen bay, dalaq idinku siiyeen
Doox intay qodeen bay, ciid idinku daadsheen
Nin idiin damqanayaa, idin kama dambeeyoo
Haddaydaan digtoonaan, daad baydin qaadiye
Duleeddada kufaartaa, dacas idinku laynoo
Naf dalkaaga doonaysa, firaash looma daadshoo
Dabkan aan shidayaa, dawadiinna weeyee
Dariiqii Rasuulkiyo, dawga ha ka bayrina

Dood kalena waa anigiyo dan iska sheeggay
Xalay sida digaaggaan, dar Alluun isaga ciyay
Habeenkoo dalool tegay, dibeddaan isaga baxay
Dermadiyo furaashkii, dugsigiinna kuma ledin
Dhaxantiyo dabayshii, daleel baan u kuududay
Dowliilkaa ii joogaye, qalbigu way dawaafsamay
Dalal iyo Subayr baan, Daratoole7 ugu tegay
Aararsame wuxuu degay, Dooxiyo8 mareerkii
Maalkay inaka deebsheen, dareemada ka badan
Doogna waa cunaayeen, danaagna wawgu leeyahay
Waana durbaansanaayeen, waana dabbaaldegaayeen
Duujo iyo cay iyo, durruqaan waa shubaayeen
Anaa Doollo weeraray, anaa deeradii helay
Dibtaa geesiyaan ahay, daaxuurradaan gani
Daraawiish anaa helay, dumarku wawgu heesaan
Waxnay igu danqaabeen, Rabbi haw darraadee
Annagaa sidii dogob, duur idinku hurinoo
Annagaa nooga durugteen, dagalkiyo ruktiinnii
Waxnay igu dardaareen, Rabbi haw darraadee
Ama dalawi naga hele, ama dabata qaayiba
Ama digada naga gura, ama dirir u joogsada.


Waxaan ka qoray Xaaji Jaamac Ismaaciil Dhoon, 1967kii.
1. Suudi: Xaaji Suudi Shabeelle. Wuxuu ka mid ahaa qusuusida Daraawiishta, wuxuu kaloo ahaa afhayeenka Sayidka, waxaa lagu diley Bixin iyo Waw (Garoowe) 1919kii, waxaana diley ciidamadii Ingiriiska.
2. Ammaan: Ammaan Suldaan Diiriye Sugulle, danabbaduu dhalayna waxay ahaayeen sagaal.
3. Diiriye: Suldaan Diiriye Suldaan Xasan.
4. Dayax-weerar: Waa duullaan Daraawiishi dcgmooyinka galbeed ku gashay.
5. Ina-Shixiri: Waa Cabdalle Shixiri. Wuxuu ahaa xoghayaha dibadda Daraawiishta uga dooda. Gadaalkiise waa ku ballan furay oo wuxuu raacay Ingiriis mar xoolo badan lagu bantookhay.
6. Dariiqo: Waa magac labaad ee xarunta Daraawiisheed la oron jiray.
7. Daratoole: Waa balli ka mid ah todobada balli ee loo yaqaan Haraxodayood. Waxaa ka dhacay goob xun oo dhex martay Daraawiish iyo Ingiriis 1902.
8. Doox: Waa doh Hawd dhex marta oo mareer badan, geeluna ku naaxo.

One thought on “Doodna Waxaan u Leeyahay

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *