DHAXALKA
Sidee dhaxalka loogu qaybinayaa?
Haweenta iyo dhaxalka ninkeeda

DHAXALKA
Sidee dhaxalka loogu qaybinayaa?
Su’aasha 241aad: Haweenay ayaa waxay ka dhimatay ninkeedii iyo ayaydeed iyo walaalkeed ay isku aabbe iyo isku hooyo yihiin iyo wiil ay dhashay, haddaba sidee ayaa dhaxalka loogu qaybinayaa?

Jawaab: Ninka waxaa la siinayaa rubuc (maalka oo afar meelood loo qaybiyey meeshiis), ayaydana sudus (maalka oo lix meelood loo qaybiyey meeshiis), wiilkeedana inta soo harta ayuu qaadanayaa, walaalaheedna dhaxalka wax kuma lahan.

Su’aasha 242aad: Haweeney ayaa geeriyootay waxayna ka tagtay gabar iyo walaalkeed ay isku hooyo yihiin iyo ina adeerkeed, haddaba sidee ayay wax u kala dhaxlayaan?

Jawaab: Gabadha maalka barkiis ayaa la siinayaa inta soo hartana ina adeerkeed ayaa leh, walaalkeeda ay isku hooyada yihiin waxaa dhaxalka ka hor istaagay gabadha ay walaashiis dhashay oo nuska la siiyey, dhaxalkana wax kuma laha maadaama ay gabadhaasi joogto sida ay afarta mad-habood isku raaceen, waxaase habboon haddii uu yimaado marka dhaxalka la qaybinayo in wax la siiyo.

Su’aasha 243aad: Naag ayaa geeriyootay oo ka tagtay ninkeedii iyo wiil ay habaryar u tahay, sidee maalka loogu qaybinayaa?

Jawaab: Ninku wuxuu leeyahay maalka barkiis, wiilka ay habaryarta u tahayna wuxuu qaadanayaa maalka inta soo harta sida ay qabaan qayb Shaaficiyada ka mid ah iyo Abii Xaniifa iyo Axmed oo isagu aad ugu adkaystay arrintaas, qawlka labaadna waa in wiilka aan waxba la siinayn maalkana inta uu ninku qaatay ma ahee inta kale lagu darayo hantida dawladda (baytal-maalka), waxaana sidaas qaba Shaaficiyada badankooda iyo Axmed wajiyada wax looga wariyey mid ka mid ah.
Culimadu waxay ka doodeen dadka qaraabada ah oo aan iyagu dhaxalka wax ku lahayn waxayna ka yiraahdeen:
Shaafici iyo Maalik waxay qabaan qofkii la waayo ciddii dhaxalkiisa xaq u lahayd in maalkiisa dawladdu la wareegayso (oo aan qaraabadiisa kale la siinayn). Warin Axmed laga wariyeyna sidaas oo kale ayay xustay.
Mad-habta ay salafku u badan yihiin iyo Abii Xaniifa, Thowri, Isxaaq iyo Axmed (qawlkiisa ugu xoog badan) waxaa laga wariyey inay dhammaantood qabaan ruuxa ciddii dhaxalkiisa xaqa u lahayd la waayo in la dhaxalsiinayo qaraabadiisa kale (sida abtiga oo kale). Allaahna wuxuu yiri:
“Dadka qaraabada ah qaarkood qaarka kale mudnaan ayuu ka leeyahay (sida ku sugan) Kitaabka Allaah.”
Nabiguna wuxuu yiri:
“Abtigu wuxuu dhaxlaa qof aan lahayn cid dhaxasha, wuu dhaxlayaa, kuna fakhri baxayaa.”

Haweenta iyo dhaxalka ninkeeda
Su’aasha 244aad: Haweeney ayaa ninkeeda waxaa qabtay xanuun uu la dhul dhacay oo uu saddex bilood la jiifey, maalin dambe ayuu ka dalbaday cabbitaan wayse kala soo daahday, markaas ayuu ku yiri, “Saddex dalqadood ayaad iiga furan tahay!” Labaatan cisho kaddibna wuu geeriyooday, haddaba furniinkaasi ma dhacayaa? Dhaxalka wax ma ku leedahay?

Jawaab: Furniinkaasi waa dhacayaa haddii uu caqligiisu taam yahay oo ikhyaarkiisa ku furay wayna dhaxlaysaa sida ay qabaan jamhuurka culimadu waxaana sidaas qaba mad-habka Imaamu Shaafici (qawlka qadiimka ah) iyo Imaamu Maalik iyo Axmed iyo Abii Xaniifa, waxaana dhacday Cabdirraxmaan bin Cawf inuu xaaskiisa furay isagoo sakaraadaya kaddibna Amiirkii Mu’miniinta ee Cismaan bin Cafaan uu dhaxal u xukumay haweenaydaas uu furay.
Haweentaasi waa inay ka ciddo tirsato ninka dhimashadiisa ama furniinka hadba kii waqtigiisu dheeryahay, haddiise uu waqtigaas uu furay caqligiisu aanu taam ahayn kama furmayso.