Adeer Samta
Yoonis waxa uu soo ogaaday micnigga cusub ee dhaqankii hore.

Magaaladii waxay isu bedeshay mid xasiloon. Haweeneeydiina waxay siisay Yoonis in ka badan konton shillin ka qaybqaadashadiisii uu kaga qaybqaatay qaybintii warqadaha. Aad iyo aad bay ugu faraxday in ay aragto ruux aad iyo aad u jecel shaqada, kaasoo tixgelin dheeraad ah siiyey shaqadiisa. Tanina waxay sababtay in ay ka codsato in uu soo noqdo habeen dambe, si uu mar labaad u shaqeeyo. Yoonis wuu ku raacay in uu ku soo noqdo maalin kale haddii uu karo. Kadibna, waa uu iskaga tagay, si uu u raadsado meel uu si fiican u seexdo. Mana uusan garanayn wuxuu sameeyo. Sidaa daraadeed, waxa uu meermeeray bartamaha magaalada. Sidii uu u taagnaa gidaarka hoostiisa, waxaa ka horyimid Oday wayn – oo xidhan shaadh, kaasoo hor istaagay Yoonis Maskiin. Odayga wayni wuxuu mudh ka soo yidhi aqalkiisa oo u dhow aqalka dulsaaran waddada.
Yoonis, isaga oo xiisa gaara sii siinaya ayuu waydiiyey, “maxaad baadi- goobaysaa?”
“Aqalka korkiisa,” ayuu cod aad u hooseeya ku yidhi, isaga oo sii tilmaa- maya mugdiga. “Ma aad aragtaa ninka xidhan dharka cas, cad, iyo kan buluuga ah? Boorsadiisa waa ay sii buurnaanaysaa mar kasta uu booqdo aqal cusub.” Yoonis waxa uu eegay dhinacii uu ninku u tilmaamay. Waxaa uga muuqday aqallada qaarkood muuqaal si fiican loo arki karayn.
“Maxaa ugu wacan, runtii,” ayuu ku dhawaaqay. “Waan arkaa isaga. Max¬aad kor ugu qaylin la’dahay oo aad dadka ugu sheegi la’dahay cidda deggan?” “Hah, ma’aan samaynayo taas,” ayuu ninkii waynaa ku dhawaaqay.
“Adeer Samta waa mid caro badan dadkana ula xaajooda si aad u liidata iyo cidkasta oo uu la laxaajoodo.”
“Miyaad garanaysaa?” ayuu waydiiyeyYoonis. “Laakiin.”
“Shhhh! Aad ha u qaylin,” ayuu ninkii yidhi, isaga oo ku sii xoojinaya fartiisa bishimihiisa. “Adeer Samta waxa uu booqdaa dadka qaylada badan. Dadka badankiisu waxay iska dhigaan inay jiifaan, isagoo xitaa inta badan ku xadgudba xorriyadda shicibka, iskana soo gala aqalladooda.”
Isaga oo iskudayaya in uu is xakameeyo, Yoonis waxa uu isu badiyey dhinaca uu ninku ka xigay. “Ma’aan fahmin maxaa sababay in uu qof waliba uu xidho indhihiisa, mararka aqalladooda la soo galo?”
“Dadku waa ay aamuseen caawa oo ay taariikhdu tahay bishii Abriilyo,” ayuu ninkii waynaa ku sharaxay.
“Haddii kale waxay wax u dhimaysaa fasaxyadooda, oo wax yeelaysaa marka uu fasaxoodu uu u bilaamayo ee uu Adeer Samta uu ka soo noqdo alaabtiisa khaasatan tan caruurta yari ay jecel yihiin si uu u geeyo aqal walba.” “Hah,” ayuu yidhi Yoonis isaga oo yara faraxsan. “Markaa Adeer Samta dib ayuu u bixinayaa wax walba?”
“Maya! Laakiin dadka way jecel yihiin in ay u qaataan. Waxaan isku dayey in aan soo jeedo, si aan ula socdo waxa uu qaaday iyo waxa uu soo celiyey.
Waa mid aan ka helo, ayaad odhan kartaa. Xisaabtayduna, Adeer Samta inta badan isaga ayaa kaydsada, oo meel dhigta iyo isaga oo u kala qaybiya aqalo badan oo ay asxaabtiisu ay deggan tahay. Laakiin,” ayuu yidhi ninkii waynaa, isaga oo isku qabtay gacantiisa cadhana ka muuqatay, “Adeer Samta waa mid taxadar badan, oo cid walba in yar siiya, si uu uga farxiyo. Tanina waxay ka dhigtaa cid walba mid seexday ilaa iyo Bisha Abriilyo ee soo socota, marka uu soo noqdo, si uu u qaato wuxuu doonayo.”
“Ma aan fahmin,” ayuu Yoonis yidhi. “Maxay dadku u soo jeedi la’ yihiin, una sheegi la’ yihiin tuugga, oo ay u ilaashan la’ yihiin hantidooda? Kadibna ay u iibsan la’yihiin wax kasta oo ay doonayaan, oo ay u siiyaan cidkasta oo ay doonayaan”
Odaygii waynaa waxa uu ruxay madaxiisa, isaga oo la yaaban Yoonis fahmi la’aantiisa.
“Adeer Samta waxaa ku hamiya cid walba oo yar. Dhab ahaantii, waalidi- intuna waxay bareen caruurtooda in alaabta ay ku ciyaaraan oo ay si lama filaan ah ay samada uga timid, cidna aynaan waxba ugu fadhiyin.” Markii uu ka bogtay sidii xumayd ee uu u eegay Yoonis, ayuu ninkii waynaa yidhi, “Wax- aad u eg tahay in aadan faraxsanayn maanta. Bal gudaha soo gal oo dareen kulaylka, ninkaaga yaroow. Miyaad u baahan tahay meel aad seexatid caawa?” Yoonis waa uu soo dhaweeyey seexashadii lagu martiqaaday. Ninkii waynaa waxa uu baray Yoonis xaaskiisa, markiiba waxay Yoonis u keentay bakeeri ka buuxay jokolaad kulul iyo saxan ay ku jireen buskud, markiiba daalkii baa ka ba’ay, Yoonis waxa uu isku kala bixiyey kursigii ay qoyskani ay sameeyeen, kana sameeyeen buste iyo barkimo. Ninkii waynaana waxa uu sitay sigaarka baybka lagu cabo, isaga oo dib u fadhiisanaya, horay iyo gadaalna u ruxruxaya kursigiisa.
Markii uu si fiican u nastay Yoonis, waxa uu waydiiyey, “sidee bay dhaqan kani ku bilaamay?”
“Waxaanu horay u lahaan jirnay fasax loo yaqaanay ‘Ciid,’ waana wakhti aad u wanaagsan sannad walba. Waana fasax diimeed oo la isi siiyo hadiyado. Waa hagaag, cid waliba waa ay ka heshaa, oo waa ay jeceshay. Waxayna sababtay in Golaha Guurtida ay go’aamiyaan in ay tahay fasax aad iyo aad muhiim u ah. Waa ayna la wareegeen si ay u maamulaan.” Codkiisii baa sii yaraaday, wuxuuna muujiyey in uu ka xun yahay. “Marka hore, waxyaabaha la xiriira diinta waa in la mamnuucaa. Guurtidu si sharciyan ah ayeey ku bedeleen magacii fasaxa in uu noqdo ‘Ciid Wayn.’ Hadiyadihii dadku isa siin jireen magaceedii waxaa loo bedelay ‘Adeer Samta’ iyo in qofka canshuurta soo qaadaya uu xidho dhar gaar ah.”
Ninkii waynaa waa uu aamusay, si uu u liqo candhuuftiisa, una calaashado tubaakadiisa. Waa uu sii watay, “Ciida wayn canshuurteeda waa in imminka la gudbiyaa foomamkeeda waana in loo gudbiyaa xafiiska rajada wanaagsan. Xafiiska rajada wanaagsan ayaa go’aaminaya lacagta looga baahan yahay can- shuur bixiye kasta, waxaana la isticmaalayaa xisaab ay soo dejiyeen Guurtidu. Waxaad imminka indhahaaga ku aragtay canshuur bixintii Abriilyo.”
“Marka xiga waxaa iminaya xafiiska anshi-xumada iyo wanaagga, kaasoo ay u shaqeeyaan dad aad u fara badan, oo wax xisaabiya, waxna baadha, si ay u imtixaamaan kuwa mudan in ay helaan hadiyad bisha Diseembar.”
“Ugu dambayntii Gudoomiyaha saxa hadiyadda inta ay la’aan karayso, midabkeeda iyo sida ay u ekaan karto ayaa go’aamiya hadiyadda dadka la si- inayo wuxuuna bixiyaa cida la siinayo inay dhisaan warshado haddii ay aamin- san yihiin, ayna taageersan yihiin siyaasada Golaha Guurtida. Cid waliba, iyada oo aan la takoorin, inay helaan inta ay dawladdu u qoondaysay oo ay ku sharxi karaan aqalladooda. Habeenka ‘Ciida’, dadka oo dhan ayaa la isugu yeedhaa, si ay u qaadaan heesaha xafladan ku habboon.”
Ilaa hadda, halgamahan yar ee daalan, markiiba wuu gam’ay. Odaygii waynaa waxa uu kor ugu qaaday bustihii, oo uu korkiisa ku daday. Isaga iyo xaaskiisa waxay cod aad u yar ugu sheegeen Yoonis, oo ay ku yidhaahdeen, “Ciid Wanaagsan!”

Danta Gaarka Ah
Yoonis waxa uu arkay dabaal dag ciyaareed oo xiisa geliyay dhamaan ciyaartooyda.

Cirkii baa waxaa narivey caad Yoonis Maskiin waxa 1111 istaagay iaranteen, qorraxdiina ay soo baxday. Dad aad iyo aad u badan ayaa xagiisa isku soo qaaday, halkii uu ka joogay faras magaalka, halkaas oo teendho ay ku taalay, kana dambaysay maktabadda. Xiisihii uu u qabay dhulkiisana waxa uu ku ilooway farxadda xafladdan ballaadhan awgeed.
Iyada oo ay cajibisay nalka, aragtidiisa dadka kale gedisan, iyo dhawaaqyada codka dheer, Yoonis waxa uu soo indha-indheeyey teendhadii cajiibka badnayd. Qoraal far qurux badani ku qoran tahay ayuu akhriyey: “CAASIMADDA DABAAL DEGGA: KAN DANTA GAARKA AH.”
Haweeneey xidhnayd dhar casaan iyo madoow leh ayaa mar qura ka soo dhexbaxday dadkii faras magaalka ku xoonsanaa, iyada oo ku qaylinaysa: “Maqla, maqla. Wanaaga nolosha awgeed, horay u soo socda, kuna soo socda Danta Gaarka Ah.” Waxay aragtay Yoonis, isagoo indhihiisu ay aad u foojig- naayeen, aadna u furnaayeen, kana muuqdeen layaab badan, ayeey soo qabatay gacantiisa. “Cid waliba guul bay joogtaa, inankaaga yaroow.”
“Immisa ayeey tahay qimaheedu? Ayuu waydiiyey Yoonis.
“Waxaad keentaa 10 shillin oo keliya, kadibna la tag shay aad u sarreeya!” ayeey ku jawaabtay. Haweeneeydii waxay ruxday kabaheeda dheeraa iyada oo u baaqaysa dadkii ku xoonsanaa faras magaalka. “Maqal, maqal. Danta Gaarka Ah waxay kaa dhigaysaa hantiile wayn!”
Isaga oo aan haysan lacag aad u badan, Yoonis waxa uu sugay intii hawee- neeydu ay mashquul ku noqonayso dadka kale, kadibna waxa uu ku soo waree- gay teendhada xaqeeda dambe. Wuxuuna bilaabay in uu iska qaado dhinacyada teendhada, si uu u galo gudaheeda. Waxa uu daawaday iyada oo dadka ku hog- gaaminaysa kuraastii dadka loogu tala galay, lana iska soo horjeediyey. Toban dadkii ka tirsanaa ayaa is tubay, iyaga oo ka dambeeyey kuraastooda. Nalalkii waa la yareeyey, durbaannadii ayaa bilaamay, mar qudha ayeey xafladii bi- laabatay. Halkii ugu wanaagsanayd waxaa ka soo baxay nin xidhnaa dhar isku joog ah oo midabkiisu yahay madoow iyo koofiyad xardhan. Hoos ayuu u dhigay isaga oo eegaya teendhada gudaheeda.
“Habeen wanaagsan,” ayuu yidhi ninkii. “Waxaan ahay siyaasi gaamuray! Caawa toban idinka mid ihi waxay yeelanayaan nasiib wanaagsan, waxay ku guulaysan doonaan ciyaartan heerka sare. Dhammaantiina waxaad ka tagi doontaa idinka oo ka faraxsan markii aad horay u soo gasheen. Fadlan fad- hiista.” Intaa markii uu yidhi, waxa uu ruxay gacmihiisa, isaga oo u tagaya cid walba oo ku dhex jirta gudaha. Waxa uuna ka soo qaaday qof walba hal shillin. Dayn ma jirto.
Ninkii wuu qoslay. Wuxuuna ku dhawaaqay, “Imminka waxaad arkaysaa
sida laguugu abaalgudo.” Islamarkiina waxa uu riday shan shillin, isaga oo ku tuuraya qof dadkii ka mid ahaa. Qofkii nasiibka badnaa kor ayuu u dhawaaqay, isaga oo kor u bood boodaya, farxad badanina ka muuqato.
“Ma tihid kan keliya ee guulaystay,” ayuu ku dhawaaqay ninkii. Taasina way dhacday. Toban jeer ninkii waxa uu isku sii qaaday bartamaha teendhada, isaga oo soo uruurinaya hal shillin, kana soo uruurinaya dadkii. Markasta oo uu ku noqdaba, waxa uu ridaa shan shillin, isaga oo ku tuuraya dhabta qof ka mid ah dadkii fadhiyey, isaga oo ay ka muuqatay farxad iyo reen reen.
Markii qayladdii istaagtay, dadkiina bilaabeen in ay iska tagaan, Yoonis waxa uu isku sii qaaday xaga hore ee teendhada, si uu u arko in cid waliba ay ku faraxsanayd iyo in kale. Haweeneeyda xidhnayd dharka cas iyo kan madoow ayaa haysay marada ku oodnayd albaabka teendhada. Kor bayna u haysaa maradii. Waxay joojisay mid ka mid ahaa dadkii, iyada oo waydiinaysa: “wakhti fiican ma qaadatay?”
“Dabcan!” ayuu ninkii yidhi, isaga oo ku dhawaaqaya. “Waxay ahayd mid aad u wacan!”
“Ma aan sugi karo si aan ugu sheego asxaabtayda,” ayuu mid kale yidhi. “Waxaa laga yaabaa in aan mar kale aan soo noqdo.”
Hadana mid kale oo faraxsan ayaa ku daray, “Haa, haa. Cid waliba waxay heshay 5 shillin!”
Yoonis waxa uu si gaar ah u eegayey kooxdii ilaa intii ay ka libdhayeen. Haweeneey xidhnayd dhar ku dhagan ayaa siyaasigii firfircoonaa ku soo jeesa- tay, kaasoo markaas dadka ku lahaa nabadgelyo, ayeey waxay tidhi, “Haa, waxaan nahay dad aad u faraxsan. Waxaanu helnay 50 shillin dhamaantayo waanu faraxsanahay! Waxaan rajaynaynaa sannadka dambe in aan waydiisan doono Golaha Guurtida in ay ansixiyaan sharci u oggolaanaya in cid waliba ay ciyaarto ciyaartan heerka sare ah!”

Muddo yar kadib nin cadhaysan ayaa xaga dambe Yoonis kaga yimid isaga oo qabsanaya garabka shaadhkiisa. “U kaadi, dibjiryahoow. Waan ku arkayey markii aad ka soo galaysay xaga dambe. Waxaad mooday in aad bilaash ku soo gali kartid, miyaad moodey?”
“Waan ka xumahey,” ayuu yidhi Yoonis, isaga oo isku dayaya in uu ka baxsado ninkii gacantiisa ka hayey. “Ma aan ogayn in lacag la bixinayo, si loo daawado. Haweeneeydaasna waxay iiga dhigtay in aan foojignaado – mana aan haysan wax lacag ah oo aan iskaga bixiyo, markaas…”
Haweeneeydii iyada oo ku soo jeesanaysa Yoonis, ayeey biloowday in ay qayliso, “wax lacag ah ma jirto?” Kadib, durbadiiba wajigeedii wuu isbede- lay waxayna biloowday in ay qososho. “Iska sii daa,” ayeey tidhi. “Waa wiil wanaagsan. Miyaad jeclaatay barnaamijkii, miyaad?
“Dabcan haa, hooyo!” ayuu Yoonis yidhi, isaga oo madaxiisa ruxaya.
“Waa hagaag, sidee baad ku doonaysaa in aad lacag ku shaqaysatid?” Ama waa sidan, codkeedii wuxuu isu bedelay mid laga baqo, “ama waxaan kuu gudbinayaa guddiga nabad gelyada.”
“Waa hagaag – taasi waa mid wanaagsan,” ayuu yidhi Yoonis, durbadiiba. “Maxaad iga doonaysaa in aan sameeyo?”
“Waa mid fudud,” ayeey ku jawaabtay, af macaan ayeey imminka biloow¬day. “Waxaad dhex socotaa teendhooyinka dhexdooda wakhtigu markuu yahay fiidkii, qaybi warqadahan, una sheeg dadka in ay wakhti fiican qaadan doon- aan. Kani waa hal shillin, mid kale waad shaqaysan doontaa, oo aad ka qaadan doontaa qof kasta hal shillin marka ay gudaha soo galaan, kaasoo sita warqadda aad siisay. Imminka orod oo wax soo samee, hana iga caraysiin.”
Markii uu bilaabay in uu warqadihii xambaarto, oo uu dhaqaaqo, ayeey tidhi, “waxaa kaloo jirta, marka barnaamijka caawa uu dhamaado, waxaan gudbinayaa warbixintaydii ee ku saabsanayd intii aad u shaqaysatay. Waxaana samaynayaa berito aroortii. Adiguna waa in aad ka bixisaa canshuur lacagta aad shaqaysatay.”
“Canshuur?” ayuu Yoonis ku celiyey. “Oo maxaan u bixinayaa?”
“Golaha Guurtidu waxay rabaan qaar ka mid ah lacagta aad shaqaysatay.”
Yoonis waxa uu ku daray, “Waxaan ku raja waynahey in aan aad u shaqayn lahaa haddii aan ogaa in aadan war bixin ka diyaariseen lacagta aan shaqaystay. Waxaa dhici lahayd in aan laba jibaar aan u shaqayn lahaa.”
“Golaha Guurtidu waa ay ka warhaysaa in dadku ay la dhuuntaan canshuur- tooda, waxayna leeyihiin dad u soo basaasa, si gaar ahna uga warhaya. Taasina waxay noqon kartaa dhibaato faro badan – waxaana dhici karta in ganacsiga nalaga xidho,” ayeey haweeneydii tidhi. “Markaa waxba ha ka cabanin. Waa in aan dhamaanteen ka mas’uul noqonaa dambiyadeena.”
“Dambiyadeena?” ayuu ku celiyey.
“Waa waree, haa heey. Canshuurtu waxay keentaa ciqaab. Canshuurta sigaarka laga qaado waxay ciqaabtaa kan caba sigaarka, canshuurta kham- riga laga qaadana waxay ciqaabtaa kan caba khamriga, canshuuridda lacagta dadku shaqaysto waxay ciqaabtaa dadka shaqeeya.” Haweeneeydii waxay ku soo tuuray gacanteedii, iyada oo leh, “Caafimaad wanaagsan iyo kala dambayn. Imminka iska tag, soco, wiilyahoow!”
“Sideen waxba u ahayn farshaxanku?”
Yoonis waxa uu ruxay madaxiisa, isaga oo la yaabay arrintan, ayuu waydi- iyey kuna yidhi cod aad daciif u ah, “sidaas daraadeed tani waa waxba? Sideen waxba ku ahayn farshaxan?”
“Waxa sababay taasi waxay tahay tan baabi’inaysa farshaxanka kana dhi- gaysa mid loo wada dhan yahay. Guddiga Horumarinta Farshaxanka waxay maamulaan bakhtiya nasiib, oo ay iyagu soo dooraan bakhtiya nasiibkan,” ayuu yidhi ninkii ka shaqaynayay maktabadda.
“Bakhtiya nasiib – si loo doorto farshaxanka?” ayuu Yoonis waydiiyey, isaga oo aad ula yaaban. “Maxaa sababay bakhtiya nasiibkan?”
“Guddi mar la doortay oo ka mid ah Golaha Fanka iyo Farshaxanka ayaa go’aamiyey,” ayuu ninkii ku jawaabay. “Markii ugu horaysay golaha waxaa lagu eedeeyey in ay iyagu dooranayaan dookhooda amaba kuwo asxaabtooda. Markii xigayna waxaa lagu eedeeyey faaf-reebid ku saabsan farshaxanka ay- naan jeclayn. Maadaama shicibku ay bixiyaan canshuuro, dadku waxay ka soo horjeesteen dadka aqoonta dheeraadka leh.”
“Ka waran haddii la sameeyo gole kale?” ayuu soo jeediyey Yoonis.
“Waa waree, haa heey, waanu isku daynay taas marar faro badan la sameeyo. Laakiin kuwa aan ku jirin golahan marnaba lama heshiin kuwa ku jira golahan. Sidaa daraadeed ugu dambayntii waa la iska dhaafay talladii oo dhan. Cid waliba waa ay ku raacday in bakhtiya nasiibku uu yahay habka keliya ee wax lagu xulo. Qofkastana waa uu ka soo qaybgali kartaa tartanka – cid waliba waa ay ka soo qaybgashay! Golaha Guurtida ayaa go’aamiyey waxa la helayo. ‘iska ilaali Dulimaadka’ ayaa ku guulaystay tartankii saaka.”
Yoonis ayaa soo dhexgalay, “laakiin maa loo oggolaado in cid waliba ay iib- sato farshaxanka, inta la canshuurayo dadka si ay u iibsadaan bakhtiya nasiib? Kadibna cid waliba waa ay ka dooran karaan waxay rabaan.”
“Maxay!” Ninkii ka shaqaynayay maktabaddii ayaa la soo booday. “Dadka qaar baan iibsanayn, waa kuwa iimaanka xune. Dadka kalena waxay leeyihiin dookh xun. Maya, Guurtidu waxay muujiyeen taageeradooda ay u hayaan fanka iyo farshaxanka!” Kuna soo noqo “iska ilaali Dulidda,” ninkii ka shaqay¬nayay maktabadda waxa uu is dhaafiyey labadiisa gacmood, waxaana ka muuq- day caro wajigiisa. “doorasho wacan, miyaadan ku raacsanayn? Madhnaashuhu sinama uma wanaagsana maktabadaha, waxayna ka dhigtaa albaabadiisa mid madhan. Haddii aan ku sii daro,” waa uu sii watay, “cidna kama soo hor- jeesan karto wanaaga farshaxanka ama sida hufan ee loo qoray. Mana ka soo horjeesanayso cidna – miyeey?”

Waxba Ma’ahan
Bakhtiyanasiib xalinaya dhibaatooyinka naqshadeeyaha.

AQALKA ku heeraarsan maktabadda waxa uu yahay labo dabaq haddii uu ugu yaraado, waxaana lagu xardhay dhagxaan qurux badan. Wax- aase iska soo buuxshay dad aad u faro badan, kuwaasoo ku xoonsan albaabka laga galo. Dadkii baa ku sii yaacay, iyaga oo iska ilaalilanaya in ay ka qaybqaataan iska horimaadka ka socday dhulka ka dambeeya ee lahaa jardiinooyinka. Yoonis waxa uu ku biiray kooxdii, waxa uu akhriyey isaga oo si gaar ah u xiisaynaya warqadda ku xardhan midabka dahabka, kana koraysa albaabka, “MAKTABADA DADWAYNAHA EE MARWO ASHKIRA.”
Dadka xagga dambe safka kaga jiray waxay sii eegayeen dadka ka horreeyay, oo iyaga in badan ka horreeyey. Waxayna ahaayeen kuwo aad u qaylinayey. “Wanaag,” ayeey dadka qaar si hoos ah u odhanayeen. “layaab,” ayeey dadka intiis kalena ay lahaayeen.
Yoonis Maskiin oo ah wiil jalaqsan oo firfircooni u dheer tahay, ayaa isku sii qaaday dadkii, markaasu dhaafay oo horyimid qofkii hor fadhiyey miiskii maktabadda, lagana galayey maktabaddii. “Maxay dadkani u arkaan wanaag iyo layaab?” ayuu waydiiyey ninkii hor fadhiyey miiska laabereeriga laga galo.
“hahahha!” aad buu ula yaabay ninkii laabereeriga ka shaqaynayey. “Fadlan hoos u dhig codkaaga.” Ninkii wuxuu kor u qaaday warqado badan oo ay qo- raallo ku qornaayeen, isaga oo dhigaya hortiisa, una dhigaya si ay naxariisi ku jirto. Waxa uu u soo jaleecsaday horay, isaga oo eegaya Yoonis, kuna eegaya muraayadahiisa indhaha. “Kuwani waa Guddiga Horumarinta Suugaanta.”
“Ma sidaasaa,” ayuu Yoonis yidhi, kuna yidhi cod yara hoose. Isaga oo kala bixinaya qoortiisa, si uu wax u arko, ayuu yidhi, “Waan jecelahay suugaanta aadka u sarraysa, laakiin meeday? Waan filayaa in ay tahay mid aad u yar.”
“Waxay ku xidhan tahay,” ayuu markiiba la soo booday shaqaalihii mak¬tabadda. “Dadka qaarkii waxay odhanayaan waa mid qaaliya. Tani waa qoraal qurux badan. Waa magac ‘Iska ilaali Duulista.'”
“Laakiin waxba ma’aan arko,” ayuu yidhi Yoonis, isaga oo bedelaya wajigi- isa, eegayana gidaarka cad ee ka korreeya halka laga soo galo.
“Waa sidaas. Miyeeynaan aad u sarayn? Ninkii maktabadda ka shaqay- nayay waxa uu eegay qolkii bannaanaa, isaga oo la moodo in uu riyoonayo. “Wax la mid ah ma jiraan niyadda bini aadamka iyo jihaadka noloshooda, taa- soo ku tusinaysa ogaanshaha qof waliba dareensan yahay marka la barbardhigo aqoonta aynu u leenahay jiritaanka dhabta ah ee uu sankuneefle og yahay lana xiriirta nolosha aadamaha. Cidna halkan diyaar uma aha in qof waliba uu gaaro awoodiisa uu ku soo bandhigayo fikirka maskaxdiisa.”

Dagaaladii Maktabadaha
Nin iyo naag ku dagaalamaya qiimaha buugaagta.

Arrimihii kale gedisnaa ee ka socday waddooyinka ayaa sii kordhay, Yoonis Maskiin waxa uu ku sii socday bartamaha magaalada. Dad xidhnaa dhar aad u sarreeya ayaa waddada daadsanaa, kuwaasoo ku xoonsanaa dhinacyada waddooyinka. Si deg deg ah isaga oo jaraya bartamaha jardiinada, Yoonis waxa uu la kulmay nin aad u wayn iyo gabadh, kuwaasoo aad iyo aad isugu qaylinayey. Waxayna u ekaayeen kuwo diidan in ay fikrad- dooda bedelaan iyo iyaga oo aad u qaylinayey, ayeey misna gacmahooda cirka ku tuureen, iyaga oo kor u boodboodaya, aadna u caraysan. Markiiba waxa uu ku soo biiray dad tiro yar oo waddada marayey, oo u hakaday si ay u arkaan waxa kallifay dagaalkan.
Markii askarigii yimid si uu u kala saaro, Yoonis waxa uu ku sii jeestay haweeneeydii ku xigtay, isaga oo waydiinaya, “maxay isugu caraysan yihiin?” Haweeneeydii waxay ku jawaabtay, “labadani waxay is haysteen sannado faro badan, murankooduna waxa uu ku salaysan yahay buugaagta taala mak- tabadda. Ninku mar walba waxa uu ka cawdaa buugaag faro badan, wuxuuna yiraahdaa waa kuwo ku daafad ah, oo ay ka buuxdo anshax-xumo iyo kuwo aan sharaf lahayn. Wuxuuna doonayaa in buugaagtaas la tuuro, lana gubo. Iyaduna waxay ugu jawaabtaa, kuna tiraahdaa nacas madax adag.”
“Iyo iyada oo doonaysa in ay akhriso buugaagtaas?” ayuu Yoonis oo ka qaybqaadanaya sheekadoodii yidhi.
“Waa hagaag, sidaas ma’ahan? Ayuu yidhi qof kale oo ka mid ahaa dadkii waddada dhinac taagnaa, ahna nin aad u dheer, kaasoo gacanta haystay inan yar. “Cabashadeedu waa mid la mid ah tiisa – inkastoo ay ku wajahan tahay buugaag kala gedisan, waxayna ku doodaysaa in buugaag badan oo yaala mak- tabadda ay yihiin kuwo liddi ku ah dumarka iyo kuwo ay isirtakoornimo ku gaamurtay.”
“Aabe, Aabe, waa maxay ‘liddinimadeedu’?” ayeey ku dooday gabadhii yarayd, iyada oo soo jiidaysa surwaalkiisa.
“Bal u kaadi in yar, gacaliso. Waxaan lahaa,” ninkii hadalkiisii buu sii watay, “haweeneeydu waxay ku adkaysanaysaa in kuwo liddiga ku ah dumarka iyo kuwa isirtakoornimo ku jirto banaanka loo tuuro iyo iyada oo doonaysa in buugaagta ay rabto loo soo iibiyo maktabadda.”
Askarigii waxa uu soo xidhay labadoodii dagaalamayey. Waxayna ku jiiday- een dhulka. Yoonis oo ka yaaban ayaa madaxiisa ruxay isaga oo leh, “waxaan filayaa in askarigu uu xidhay labadoodaba maxaa yeelay waxay ahaayeen kuwo aad iyo aad isugu qaylinayey.”
“Ma’aynaan ahayn,” ayeey tidhi haweeneeydii iyada oo qoslaysa. “Labadooduba waa la xidhay maxaa yeelay waxay diideen in ay bixiyaan canshuurtii maktabadda. Aniga oo tixraacaya sharciga kaasoo sheegaya in cid waliba looga baahan yahay in ay wax ka bixiso lacagta ku baxda buugaagta, haddii ay jecel yihiin iyo haddii kaleba.”
“Ma runbaa?” ayuu yidhi Yoonis. “Muxuu askarigu ugu oggolaan waayey in ay haystaan lacagtooda, si ay u taageeraan maktabadaha dookhooda? Sidaa daraadeed, waxay bixinayaa oo keliya waxay jecel yihiin.”
“Laakiin gabadhaydu ma’ay awooddo in ay aado maktabadda,” ayuu yidhi ninkii isagoo siinaya gabadhiisa yar nacnac aad u wayn oo hadda isugu jirra casaan iyo cadaan.
“Halkaas ku jooji, mudane,” ayeey tidhi haweeneeydii iyada oo si ay diid- nimo ku jirto ku eegaysaa nacnaca.
“Miyeeynaan cuntada muhiim u ahayn gabadhaadu sida yaamiska?” “Maxaad ula jeedaa?” ayuu ninkii ku jawaabay, isaga oo in yar yara difaa- caya nacnicii. Gabadhiisuna waxay iska wasakhaysay dharkii ay xidhnayd.
In yar bay haweeneeydii aamustay, iyada oo aad u fikiraysa. “Wakhti aad u fog waxaanu la xiriirnay maktabaddo aad u faro badan. Dadkuna waxay lacag siin jireen maktabadda ay ka helaan. Waa ayna bixin jireen lacag aad u yar si ay uga mid noqdaan sannadkiiba mar, cid diiddayna ma’ayn jirin. Maktabaduhuna waxay ku tartami jireen sidii ay xubno u heli lahaayeen, oo ay isku dayi jireen in ay helaan buugaagta ugu wanaagsan iyo shaqaale shaqo wacan. Iyo iyaga oo furi jiray wakhtiyo aad u wanaagsan, kana furi jiray meelo ku habboon. Qaarkood xitaa waxay lahaayeen dad aqalkaaga kuugi keenaya iyo kuwo kaasii qaadaya buugaagta. Marka dadku ay kala doortaan waxay doonayaan iyo maktabadda ay ka mid noqonayaan, xiisaha ay akhriska u qabaan ayaa sii kordhaya. Waana arrin mid wada loo qadarin jiray – wuxuuna ahaa mid ka sarreeya nacnaca!”
Waxa kale oo ay ku dartay, “kadib, Golaha Guurtida ayaa yidhi mak- tabaddu waxa uu ahaa mid muhiimad gaar ah ugu fadhiya bulshada. Dadkuna ma’aha in lacag laga qaado marka ay isticmaalayaan. Markaas golahu waxa uu dhisay laabereeriyo aad u waa wayn, dadkuna ay ku isticmaalaan lacag la’aan. Saddex qof oo shaqaala ahna waa la shaqaaleeyey si ay u qabtaan shaqadii uu qof keliya uu qaban jiray. Wakhtigii la furi jiray waa la xakimay, laakiin golaha laabereerigu waxay ahaayeen kuwo aad caan u ah maxaa yeelay dadku lacag la’aan bay ku geli jireen. Muddo kadib maktabadaha waxay waayeen dad wax ku akhrista. Tanina waxay keentay in dad badan ay noqdaan shaqo la’aan.” “Guurtidu waxay ka dhigeen maktabadaha lacag la’aan.” Ayuu Yoonis ku celiyey. “Laakiin waxaan filayaa in aad tidhi qof waliba waa in uu bixiyaa canshuurta laabereeriga?”
“Taasi waa dhab. Laakiin waa caado in loogu yeedho golaha ayaa fududeeyey ‘lacag la’aan’ inkastoo dadka khasab looga dhigay in ay ku bixiyaan. Waa mid aad u horumarsan,” ayeey tidhi.
Ninkii dheeraa waa uu ka soo horjeestay ka mid noqoshada maktabadda. Waligeey ma’aan maqal tan oo kale!
“Dabcan maya,” ayeey haweeneeydii ku soo noqotay. “Golaha laabereerigu waxay dhisnaayeen wakhti aad u dheer oo aadan wax kale ku fikiri karin.” “Imminka, bal u kaadi!” ayuu ninkii yidhi. “Ma waxaad ka soo horjeedaa canshuurta laabereeriga? Haddii Guurtidu ay qabanayaan shaqo waa in dadka xoog lacagta looga soo qaadaa.”
“Lama qadarinayo haddii xoog lagu soo qaado,” ayeey tidhi haweeneeydii. “Cid waliba ma ay oga waxa u wanaagsan. Dadka intooda badana ma’ay awoodaan,” ayuu ninkii ku dhawaaqay. “Dadka aqoonta leh ayaa og in bu- ugaagta bilaashka ahi ay dhisaan bulsho xor ah. Canshuurtana waa la wada qaybsaday si qof waliba u bixiyo qaybtiisa. Dadka kalena waxay doonayaan in
ay ku kor noolaadaan dadka kale!”
“Waxaa jira dad faro badan oo doonaya in dadka kale ka faa’iidaystaan canshuurtaada laabereeriga,” ayeey haweeneeydii ku celisey. “Dadka isticmaala maktabadda iyo kuwa laga cayimay canshuuraha, waxay ku dul nool yihiin dadka kale. Sidee baa taasi cadaalad u tahay? Yaad u malaynaysaa in ay ku leeyihiin awood Golaha Guurtida: Dadka taajiriinta ee Golaha Guurtida saaxiibada la ah ama dadka saboolka ee aan awood u lahayn in ay buug soo kiraystaan?”
Isaga oo riixaya gabadhiisa ka dambaysay ninkii waxa uu ku celiyey, “mak- tabad noocma ah ayaad rabtaa? Ma waxaad doonaysaa in aad kala dooratid laabereeriyada liddiga ku ah dadka qaarkiis?”
“Kama aad carari kartid liddinimo!” Haweeneeydii baa ku dhawaaqday, iyada oo ku soo dhawaanaysa wajigiisa. “Maxaad u malaynaysaa in labadaas ruux ku dagaalamayaan mar koodii hore?
Ma waxaad doonaysaa in nacasyada ka midka ah golaha ay kuu go’aamiyaan waxaad neceb tahay?”
“Hadaba waa ayo nacasyadan?” ayuu ninkii dib u waydiiyey, isaga oo ka daba tagaya haweeneeydii. “Haddii aadan jeclayn maad isaga tagtid Jasiirad- dan!”
“Akhlaaqdaada xun ee aan daacadda ahayn!’ ayeey haweeyneedii ku celisay. Ilaa iyo imminka labadoodu waa ay isku qaylinayeen gabadha yarna waa ay ooyeeysay. Markiiba qof meesha joogay ayaa cagahiisa wax ka dayey si uu ugu yeedho askarta. Yoonis xoog buu labadooddiiba ku dhaafay, isaga oo go’aansaday in uu baadigoobo meel uu qaxooti ku ahaado, kana heli karo nabad iyo meel sideedaba daba hadalku uu ku yar yahay, una dhow maktabad.

Hadhacaan Rayiislayaasha Kulmista ah
Yoonis waxa uu baranayaa cabsida dhabta ah ee ay keentay kororka dambiyada.

ADDADA ku xigta Yoonis waxa uu ku arkay nin askari ah, kaasoo ku fadhiyay dhagax korkiisa, wuxuuna akhrinayay wargays. Waana ku iaamyay anagax KorKiisa, wuxuuna aKnnnayay wargays. waana nin gaaban, kamana uusan waynayn Yoonis. Yoonis oo sidiisaba lagu soo barbaariyay in uu tixgeliyo ciidanka nabadsugidda ayaa aqoonsaday dharka qiimaha badan ee ninkan dhalinyarada ahi uu xidhan yahay. Waana dhar isu wada eg oo midabkiisu yahay madoow iyo qori dhalaalaya oo uu ku sitay garabkiisa. Dabcan waxa uu askariga waydiin karaa sida lagu tagi karo dekedda. Askarigu waxa uu ku mashquulsanaa wargayskiisa. Kadibna Yoonis waxa uu ka eegay korka warka madaxdiisa, “AQALKA ODAYAASHA WAXAY ANSIXIYEEN DILIDDA RAYIISLAYAASHA DAMBIILAYAASHA AH!” “Dilid rayislayaasha?” ayuu yidhi Yoonis isaga oo yaaban.
Askarigiina waxa uu eegay Yoonis. “Iga raali ahoow,” ayuu yidhi Yoonis, “uma aan jeedo in aan ku mashquuliyo, laakiin waa la yaabay warka madaxdi- isa. Taasi ma si khalad ah ayaa loo daabacay warkan ku saabsan ciqaabidda rayislayaasha?”
“Waa hagaag, bal aynu eegno.”
“Gudigga odayaasha waxay imminka ansixiyeen dilidda dambiilayaasha lagu helo iyaga oo timo jaraya warqad sharci la’aan, oo maxaad taa ka khaldan oo aad kala yaaban tahay?”
“Taasi miyeen ahayn ciqaab aad u culus marka dambiga loo eego? Ayuu Yoonis waydiiyay isaga oo taxadarsan.
“Ma’aha mid adag,” ayuu askarigii ku jawaabay. “Dilmadu waa ta keliya ee ay dadku sharciga kaga baqi karaan – si kastaba dambigu ha u sahlanaadee.” Indhihii Yoonis waa ay sii waynaadeen. “Timajare uma aad disheen, maxaa yeelay ma haysto warqaddii sharciga ee uu timaha ku jari lahaa?”
“Dabcan kuma aanu dili lahayn,” ayuu askarigii yidhi, isaga oo taataa- banaya qoriqiisa, si aad u adagna gacantiisa ugu xajinaya.” Inkastoo inta badan aan taas la isla gaarin.”
“Waa maxay?”
“Waa hagaag, dambi kasta waxa loo arkaa mid muhiim oo loo baahan ya- hay in laga hortago. Taa micnaheeduna waxa weeye ciqaabtu waa ay korodhaa marka uu qofku ka hor yimaado sharciyada. Markaa, tusaale ahaan, haddii cidi ay damacdo in ay jarto timo iyada oo aan haysan warqaddii sharciga, markaa waxaa lagu xukumayaa ganaax. Haddii ay diidaana in ay bixiyaan ganaaxa ama ay sii wadaan timo jariddooda, kadib dambiilayaasha waa la xi- rayaa, waxaana loo taxaabayaa xabsiga. Iyo wixii la mid ah,” ayuu ninkii ku yidhi cod aad u qaboow, “haddii ay ka horyimaadaan xidhista, kadib dambi- ilayaashan waa in lagu xukumaa ciqaab u qalanta dambiyadooda.” Wajigiisa ayaa sii madoobaaday, isuna yimid.
“Waxaana dhici karta in la toogto. Ka hor imaadkooduna haddii uu kordho,

iyana waxa kordhaysa xoogga lagaga hortagayo.”
Hadalkiisii baa dawikhiyay Yoonis. “Markaa waxa ka dambeeya sharci kasta waa dilmo? Isaga oo wali rajo ku jirto, waxa uu ku sii daray, “markaa xuku- umaddu waxay dilmada u qoondaynaysaa dambiyada ugu xun xun – sida qof dilista iyo kufsashada!”
“Ma’aha mar walba,” ayuu yidhi askarigii, “sharcigu waxa uu sugaa ilaal- inta qawaaniinta iyo ganacsiga dadka ay leeyihiin – ka dhaxeeya. Ururro faro badan oo iskaashatooyin ah ayaa xubnahooda ku badbaadiya haysashada war- qad sharci. Nijaaradda, Dhakhaatiirta, Qasabadleeyda, Xisaabiyayaasha, Bu- likeetileeyda, iyo Sharciyaqaannada – adigu magacoow gidigood oo dhan ma ay jecla dadka sharci darada ku shaqaysta.”
“Sidee bay warqadda sharcigu u ilaalinaysaa?” ayuu Yoonis waydiiyay.
“Waxaa la cayimayaa tirada warqadda sharciga iyo iyada oo la adkaynayo, lana xakimaynayo ka mid noqoshada ururrada farsamayaqaaniinta. Tanina waxay ka hortagaysaa ganacsiga aan sharciga ahayn, kuna shaqaysta fikrado cusub, xiisa badana u haya sidii ay ugu shaqaysan lahaayeen ama wax ku iibin lahaa qiimo aad u hooseeya. Kuwan oo kalena waxay wax yeelaan takhasuska shaqo.”
Yoonis ma uusan qancin hadana waa uu sii watay, “warqaddan sharciga ahi ma badbaadinaysaa dadka wax iibsada?”
“Waa hagaag, haye, taasi waa waxay ku sheegeen maqaalkii,” ayuu yidhi ninkii askariga ahaa, isaga oo dib u eegaya bogga wararka.
“Warqadda sharcigu waxay siisaa ururadda wax soo saara awood ay ku difaacaan dadka wax iibsada, si ay uga ilaaliyaan go’aamo badan iyo in ay wax kala doortaan. Waxayna tidhaahdaa in ururrada wax soo saara ay yihiin kuwo u wanaagsan dadka wax iibsada. Markaas muhiim ma’aha in ay wax kala doortaan.” Isaga oo shafkiisa taabanaya ayuu misna raaciyay, “waxayna hirgeliyaan in ay sii jiraan awoodda ururrada wax soo saara.”
“Marka dad gaar ah ay awood u leeyihiin in ay iyagu uun wax soo saaraan, tani miyeey wanaagsan tahay?” ayuu Yoonis waydiiyay.
Ninkii askariga ahaa waxa uu hoos u dhigay wargayskii mar labaad.
“Ma’aan garanayo, waxa keliya oo aan raacaa waa amarka la isiiyo. Mararka qaarkoodna waan hirgeliyaa sharciyada dadka gaarka ah ee awood keli ahaa- need u leh in ay wax soo saaraan, mararka kalena waxa la igu yidhaahdaa iska daa.”
“Markaa tee baa saxan? In dad gaar ah awood la siiyo iyo in tartan uu jiro?”
Ninkii askariga ahaa ayaa gundhiyay garabkiisa. “Taasi aniga ma’aha in aan go’aamiyo. Aqalka Golaha Guurtida ayaa og tan wanaagsan iyo tan aan wanaagsanayn. Golaha ayaa ii sheega halka aan ku fiiqayo qorigayga.”
Isaga oo eegaya Yoonis, ninkii askariga ahaa waxa uu isku dayay in uu qanciyo Yoonis. “Waxba halayaabin saaxiib. Inta badan dilistayadu waa mid iskaba yar. Cidna ma jecla in ay ka hadasho. In yar uun baa isku daya in ay ka hor yimaadaan, maadaama aanu barno sidii ay mudeec ugu ahaan lahaayeen golaha.”
“Wali ma’aad isticmaashay qorigaaga?” ayuu yidhi Yoonis, isaga oo eegaya bustooladdiisa.
“Dadka sharciyada jabiya?” ayuu yidhi ninkii askariga ahaa, isaga oo rux ruxaya qorigiisa, ayuu waxa uu mar qudha gacantiisa saaray tumuujadkii. “mar qudha.” Waxa uu kala dhigay bistooladdii, isaga oo meel walba ka ee- gaya, hadana waa uu isku xidhay, isaga oo amaanaya. “Tik-noolijiyadda ugu wanaagsan ayaa laga helaa jasiiraddan. Golahuna waxay naga caawiyaan sidii aanu u fulin lahayn shaqadayada. Haa heey, aniga iyo qoriganba waxaa nalagu dhaariyay sidii aanu u difaaci lahayn nolosha, xorriyadda, iyo hantida jasiirad- dan. Waxaadna odhan kartaa in aanu si wacan u wada shaqayno.”
“Goormaad isticmaashay?” ayuu Yoonis waydiiyay.
“Waa wax lagu qoslo in aad i waydiisid? Ayuu yidhi ninkii askariga ahaa, isaga oo wajigiisa isu keenaya. “Sannad dhan oo aan shaqaynayay ayaanaan isticmaalin ilaa iyo saaka. Haweeneey ayaa iswaashay waxayna biloowday in ay u hanjabto koox aqal burburinaysa. Waxayna tidhi wax la xiriira waxaan qaadanayaa aqalkayga. Haa heey, waa ri’dii isnuugtay oo kale.”
Yoonis wadnihiisii baa ruxmay naxdin awgeed. Toloow ma haweeneeydii uu horay ula kulmay miyaa?
Ninkii askariga ahaa ma uusan fahmin walwalka ka muuqda wajigga Yoonis, ninkii askariga ahaa waa uu sii watay, “waxaa la iigu yeedhay in aan la hadlo haweeneeyda, si ay u fuliso sharciga. Warqadaheeduna waxay ahaayeen kuwo aan dhamaystirnayn – Aqalkana waxa la go’aamiyay in laga dhigo jardiinada marwo Ashkira.”
“Waan isku dayay in aan la hadlo. Waxaan u sheegayna in haddii ay soo baxdo iyada oo nabad ah in la xiri doono bilo yar. Laakiin ay aniga ii hanjabtay, iguna tidhi iiga tag aqalka, markaas waxaa caddaatay in ay diidayso in la xidho. Bal eeg maskaxda haweeneeydaa!”
“Haye,” ayuu yidhi Yoonis.
“Maskax maxay ah?”
In xoogaa ah ayeey aamusnaayeen. Ninkii askariga ahaa waxa uu wax u akhrinayay si aad u hoosaysa, halka uu Yoonis ka istaagay, isaga oo lugahiisa dhagax ku taab taabanaya. Kadibna, waxa uu waydiiyay, “cidi ma iibsan kartaa qori la mid ah qorigaaga?”
Isaga oo rogaya qorigiisa, ninkii askariga ahaa wuxuu ku jawaabay, “intii aad nooshahay ma’aad iibsan kartid. Cidbaa wax ku dhacayaan.”

Iibinta Awoodda
Marwo Ashkira waxa ay ku hanuuninaysaa Yoonis in uu ka qaybqaato Siyaasadda.

Haweeneey cod wayn oo furfuran ayaa hoos u eegtay Yoonis intii uu meer meerayay magaaladda, kana fikirayay meesha uu tagayo. Iyadoon hakanaynin ayeey qabsatay gacantiisa midig, waxayna bilooday in ay riix riixdo. “Iska warran? Miyeen ahayn maalin wanaagsan?” ayeey ku tiri cod aad u qurux badan, iyada oo wali tuujinaysa gacantiisa. “Waxaan ahay marwo Ashkira, mudanahaaga Golaha Guurtida, waxaana aad ugu raja way- nahay deeqdaada iyo codkaaga in aad igu taakulayn doontid dib u cararkayga aan ugu tartamayo kursigayga Golaha Guurtida, halkaana aan kugu metelo oo aan halkaas ku soo bandhigo arrimahiina.”

“Waa hagaag?” ayuu yidhi Yoonis, isaga oo aan garanayn waxa uu ugu jawaabi lahaa hadalkeeda deg dega badan. Waligiina lama uusan kulan qof erayo faro badan mar qudha afkeeda ka soo daynaysa.

“Haa heey,” ayeey ku dartay marwo Ashkira, iyada oo aan dhagaysanayn hadalkiisa. “Waxaan doonayaa in aan ku siiyo lacag, haa heey, haa, waxaan doonayaa in aan lacag ku siiyo waad waydiisan kartaa intan mid ka wanaagsan, baltaana ka warran?”

“Lacag aad iigu siin doontid ka qaybgalkayga iyo cod bixintayda?” ayuu waydiiyay Yoonis isagoo aad u yaaban.

“Dabcan kuma aan siinayo lacag toos ah, taasina waa jabin sharci iyo laalu- ush qaadasho,” ayeey tidhi marwo Ashkira, iyadoo si gaar ah u eegaysa iyo iyada oo garabkiisa sii qabsanaysa. Waxayna ku dartay, “Laakiin waxaan ku siin karaa shay aad u wanaagsan sida lacagta – una dhiganta in badan deeq- daada codeed, taasina waa waxaan kuu samayn doono, taana ka warran?” “Taasi waa wax wanaagsan,” ayuu Yoonis ugu jawaabay, waana uu arkayay in aynaan dhagaysanayn.

“Waa maxay shaqadaadu? Maxaa yeelay haddii aad rabto, waad og tahay, waxaan kuu qaban qaabin karaa caawimaad dawladeed, sida dayn ama shati ama deeq ama canshuurta oo aan kaa yareeyo. Haddii aad doonto wax- aan waxyeeli karaa shirkadaha kula tartamaya aniga oo isticmaalaya sharciga, qawaaniinta, dabagalka joogtada ah, iyo kormeerid sare. Markaa waad arki kartaa ma ay jiraan maalgelin ka wanaagsan – mid la gashado siyaasi. Dabcan waxaad jeceshahay waddo cusub ama Jardiinooyin laga dhiso xafaddaada ama aqal aad u wayn ama.”

“Sug!” ayuu ku soo qayliyay Yoonis, isaga oo isku dayaya in uu joojiyo erayadeeda, “sidee baad igu siin kartaa wax badan, oo ka badan waxaan anigu ku siiyay? Ma waxaad tahay mid aad taajir u ah, deeqsinimana u dheer tahay?” “Aniga, hantiile? Maya!” ayeey tiri mudane marwo Ashkira.

“Ma’aan ihi taajirad, WAA HAGAAG, wali ma’aan ihi. Deeqsiyad? Ha¬gaag, waad odhan kartaa, laakiin ma’aan qorshaysan in aan ku siiyo aniga lacagtayda, dabcan. Maxaa yeelay, waad arki kartaa, waxaan mas’uul ka ahay lacagta dawladda. Waad ogtahay, lacagta lagu soo uruuriyay canshuuraha. Waxaan noqon karaa deeqsi daacad u ah dadka saxda ah.”
Yoonis wali ma uusan fahmin waxay ula jeeday. “Laakiin, haddii aad iib- satid codkayga, miyeen taasi la mid ahayn, hagaag, laaluush?”

Marwo Ashkira wajigeeda waxa ka muuqday isla wayni. “Waxaan adiga ku ahaanayaa daacad, saaxiibkaygii qaaliga ahaayoow.” Iyada oo dhigaysa gacma- heeda garabkiisa, waxayna aad ugu soo riixday dhinaceeda. “Waa laaluush, laakiin waa sharci marka siyaasiyiintu ay isticmaalaan dadka lacagtooda, intii uu isticmaali lahaa lacagtiisa ama lacagteeda. Sida caadada ah waa sharci darro in aad adigu ku deeqdo lacag, taasoo aad ugu deeqdid arrimo siyaasadeed, had- diise aad ugu yeedho deeq olole siyaasadeed’. Kadib waxay noqonaysaa caadi. Laakiin, xitaa, haddii aadan ku faraxsanayn in aad si toosa aad ii siiso, waxaad iila hadli kartaa saaxiibadaa ama tolkaa, ama dadka aad wada shaqaysaan in ay lacag iigu deeqaan, ama maalgelin dhaqaale, ama aad si wacan aad iila xaa- jootid, ama qaraabadeey imminka ama mar kale, iyaga oo ku metalaya adiga.” Waxayna sii daysay neef durbadiiba. “Imminka ma fahantay?”

Yoonis waxa uu gilgilay madaxiisa, “wali ma’aan arko faraqa u dhexeeya. Waxaana u jeedaa, waxay iigu muuqataa laaluushsiinta dadka codkooda iyo wax isdhaafsigu waa laaluush gadasho sideey doonto ha ahaatee ama ciddii doonto ha iska lahaato lacagta. Wax qiimana magacu kuma fadhiyo haddii ficilku uu isku mid yahay.”

Marwo Ashkira waxay ku qososhay Yoonis, iyada oo isku dayeeysa in ay qanciso. “Saaxiibkaygii qaaliga ahaayoow, ee qaaliga ahaayoow, waa in aad soo dabacdaa. Magacu waa wax walba. Waa maxay magacaagu? Wali cidi ma kuu sheegtay in aad leedahay fikrado aad u sarreeya? Meel dheer ayaad gaari kartaa haddii aad u cararto xafiis dawladeed, haddii aad ku darsatid dabacsanaan. Dabcan waxaan kuu raadin karaa meel fiican xafiiskayga marka doorashadaydu dhamaato. Soo dhawoow, wax uun baad doonaysaa?”

Yoonis waxa uu wali ku jiraa baadigoobkiisii hore, wuxuuna isku dayay in uu sii waydiiyo sharaxaad kale. “Maxaad ka helaysaa marka aad bixinaysid lacagta canshuur bixiyayaasha?”

“Aad iyo aad baan ugu riyaaqayaa in aan helo codkaaga…”

“Waa hagaag, qaybi waxay tahay kharashkayga. Waxa kale oo la ii ballan- qaaday kharashkayga marka aan shaqada ka fadhiisto, laakiin inteeda badan waxay i siinaysaa aqoonsi, ama aaminaad ama caanimo ama jacayl ama qushu- ucid ama meel aan ka galo sooyaalka – intaas oo dhan iyo in ka badan oo codeed!” ayeey raacisay marwo Ashkira, “codku waa awood, wax kale ma jiro aan ka helo aan ahayn in aan awood ku yeesho nolosha dadka, xorriyadda, hantida cid waliba leedahay ee ku sugan jasiiraddan. Maad qiyaasi kartaa inta qof ee aniga i taageeri kartaa – aniga i siin kara taageero buuxda, mid weyn iyo mid yar? Dhinacaygana canshuuraha yar iyo qawaaniintu waxay yihiin fursad aan wax ku bixiyo. Dhibaata kastana mid yar iyo mid weynba oo aan ka jawaabo waxay i siinaysaa awood badan. Waxaan karaa in aan go’aamiyo wixii aan doono. Ilaa iyo intii aan ahaa ciyaal waxaan ku raja waynaa in aan noqdo qof mas’uul ah. Adiguna waad kari kartaa!”

Yoonis kama uusan helin sida ay garbihiisa u qabsatay. Wuxuuna isku dayay in uu ka hoos baxo, kana dhex duso gacmaheeda, laakiin marwo Ashkira waxay si aad ah u qabsatay farihiisa.

“Dabcan,” ayuu yidhi Yoonis, “Waxay tahay heshiis adiga iyo saaxiibadaa si aad idiinku wanaagsan, laakiin dadka kale miyeeynaan ka xumaan in lacagtooda loo isticmaalo in lagu iibsado codadka dadka, taageerid iyo awood?”

“Dabcan,” ayeey tidhi, iyada oo kor u qaadaysa gadhkeeda. “Markan waxaan noqday hogaamiyaha dib u habaynta.” Iyada oo ugu dambayntii sii daynaysa gacanta Yoonis, marwo Ashkira waxay xoog u tuurtay gacmaheeda, iyada oo hawada ku sii tuuraysa. “Sanado badan waxaan qoray sharciyo cusub si aan lacagta uga qaado siyaasiyiinta. Mar walbana waxaan odhan jiray waa dhibaato gaamurtay, wax taageerana kama aan helin dadka codka bixiya, aniga oo isku dayayay in aan isbedel sameeyo.” In yar bay aamustay, waana ay sii- waday, “nasiib wanaag anigu mar walba waan aqaanaa si aan uga war wareego sharciga mar haddii ay jiraan taageero qiimo leh oo wax lagu bedeli karo.” Marwo Ashkira waxay si aad ah u eegtay mar labaad Yoonis, iyada oo si gooni ah uga boganaysa sida uu u eg yahay. “Cid taano ku siinaysa si aad cid u taageerto ma jirto, maxaa yeelay adiga wali ma aad haysatid taageero aad wax ku iibsatid. Waana mid sidaas u toosan, miyaadan arkaynin? Laakiin wajigaagan maskiinimadu ka muuqato iyo taageeradayda, dhar cusub iyo timo si aad u sarraysa loo jaray, waxaan laba jibaar ka dhigayaa sharciga khuseeya codbixiyayaasha cusub. Kadib toban ama labaatan sano oo aqooneed-waa hagaag, ma’ay jiraan wax hortaagan waxyaabaha dhici kara! Soo booqo Go¬laha Guurtida, waana eegayaa waxaan kuu qaban karayo.” Markii ay marwo Ashkira ay intaa tidhi waxay indhaheeda ku dhufatay koox shaqaala ah oo baadigoobaya aqal sii baaba’ayay oo ah warshad dayacan, kana soo horjeeda waddada. Markiiba xiisaheedii Yoonis hoos ayuu u dhacay, waxayna isku day- day in ay horay u sii socoto, iyada oo baadigoobaysa wax cusub.

“Isticmaalidda lacagta dadka kale waxay tahay wax arbushid,” ayuu yiri Yoonis, isaga oo hel helaya erayooyinkii uu damacsanaa in uu yiraahdo, marki- iba dhagaheedii baa xiiso hor leh bilaabay, marwo Ashkira waa ay istaagtay, dib ayeeyna mar qudha u soo talaabsatay. “Ma waxaad tidhi ‘arbushid’? Yaa! Waxay dhab ahaantii iila eg tahay cunug yar oo nac nac laga qaatay. Waxa dadku aynaan i siin, waan ka daynsadaa. Waad aragtaa, wakhti fog baan tegi lahaa, si wanaagsana waa la ii xasuusan lahaa marka caruurtoodu ay helaan masruufkooda.”

Mashiinkii Riyada
Sanduug layaab leh oo dhaliyay mushkilooyin iyo xidhitaankii warshadda.

Yoonis waxa uu ku war wareegay gidaarka ku xiga waddada, isaga oo ka walwalsan sidii uu dib ugu noqon lahaa aqalkiisa. Dabcan waxa jira dekad halkaas ku taallay, oo uu ka ogaan karo marka markab kusoo socdo ama ku soo xidho. Waxa uu yahay qof niyad wanaagsan, daacadna ah, jecelna in uu qabto shaqo kasta.

Markii uu ku fikiray in uu raadsado shaqo, Yoonis waxa uu arkay nin xidhan dhar aad u dhalaalaya, oo indhihiisa soo jiitay. Wuxuuna xidhnaa dhar aad u cas iyo koofiyad aad u sarraysa. Ninku wuxuu isku dayaayay in uu raro mishiin aad u wayn, uuna doonayay in uu ku raro gaadhi faras.

Markii uu indhihiisa ku dhuftay Yoonis, ninkii baa qayliyay, “waryaa, wax- aan ku siinayaa shan shilling, si aad iiga caawisid raridaydan.”

“Shilling?” ayuu ku celiyay Yoonis isaga oo xiisaynaya.

“Lacag, lacagta ka mid ah. Nooca xaanshida lacagta ah. War ma rabtaa mise marabtid?”

“Dabcan,” ayuu Yoonis yidhi, isaga oo aan garanayn wax kale oo uu sameeyo. Mana ahayn shaqo markab, laakiin, dabcan waxa uu shaqaysan karaa xoogaa lacag ah. Teeda kale ninku wuxuu u ekaa wax garad, siin karana talooyin wax ku ool ah. Kadib sidii ay u riixayeen, waxay ku guulaysteen in ay mishiinkii saaraan faraska korkiisa. Yoonis, isaga oo iska tirtiraya dhididkiisa ayuu istaa- gay, oo dib u eegay shaqada culus ee uu qabtay. Sanduuqu waxa uu ahaa mid aad u wayn, kaasoo lagu sameeyay farshaxan aad u sareeyay iyo isaga oo lahaa midab aad u dhalaalayay. Korka sare waxaa kaga yaalay gees aad u waynaa, wuxuuna u ekaa mid waa hore Yoonis uu arkay markii uu joogay dhulkiisa.
“Midab aad u qurux badan.” Ayuu Yoonis yidhi, iyada oo ay ka yaabisay qaabka uu u samaynsan yahay. “Waa maxay geeskaa aadka u wayn ee ku yaala korkeeda?”
“Xagga hore imow, maandhoow, indhahaagana ku arag.” Markiiba Yoonis wuxuu isku qaaday gaari gacankii, isaga oo akhriyaya qoraalka ku qoraa, taasoo loo qoray si dahab la mood ah: “MASHIINKII RIYADA!”

“Mashiinkii riyada?” ayuu Yoonis ku celiyay.

“Ma waxaad u jeeddaa waxay ka dhigtaa riyooyinka dhab?”

“Dabcan waa ay ka dhigi kartaa,” ayuu yiri ninkii dhuubnaa, isaga oo ma- roojinaya musbaarkii ugu dambeeyay, kana soo saaraya xagga dambe ee mashi- inka. Gudahiisana waxaa ku jira warqad kuu sheegaysa sida uu u shaqeeyo. Mana laha meel la qabsado, laakiin wuxuu u eg yahay in la isticmaalo xil- liga guga ah, kaasoo la wareejin karo, si aad u adag, si mashiinku u ciyaaro heellooyin, laxan, iyo codad.
“Waa maxay,” ayaa Yoonis ka soo yeedhay. “Waxba ma’aha aan ka ahayn sanduuqa lagu kaydiyay heesaha qaaraamiga!”

“Maxaad rajaynaysay,” ayuu ninkii yidhi, “khuraafaad haweeneey?”

“Ma’aan garanayo. Waxaan u malaynayaa in ay tahay mid yar, haye, la yaab. Tan kadib, waxay qaadanaysaa arrin aad u qiimo badan in dadka riy- ooyinkooda laga dhigo kuwa run ah.”

Ninkii waxa uu dhigay alaabtii uu siday, wuxuuna u jeestay dhinicii Yoonis. Isaga oo aan waxba u sheegaynin Yoonis ayuu si xun u eegay. “erayooyin ayaan xiisaynayaa saaxiib waxay qaadataa erayo in riyooyinka gaarkood ay ku noqdaan run. Dhibaatadu waxay tahay, ma’aad garanaysid cidda riyoon doonta iyo marka aad wax doonaysid.”
Isaga oo arkay sida uu Yoonis ula yaabay, ninkii waa uu sii watay, “dadku waa ay yaqaanaan riyooyinkooda, sax? Waxa aynaan aqoon sida ay uga dhi- gaan riyooyinkooda run. Sax?”

Yoonis waxa uu ruxay madaxiisa, “waxa aad bixinaysaa lacag, keen furaha, sanduuqan gaboobay waxa uu ciyaaraa sida loo isticmaalo mar walba. Mar walba waa iskumid, mar walbaba waxa jira dad badan oo jecel in ay maqlaan riyooyinkooda.”

“Waa maxay fariintu? Ayuu waydiiyey Yoonis.

“Waa fudutahay. Mashiinka riyada wuxuu dadka u sheegaa in ay ku fikiraan wax kasta oo ay doonayaan in ay helaan, iyo – ” Ninkii dib ayuu u eegay si uu u arko in ay cidi dhagaysanaysay. “Kadibna waa ay u sharaxday dadka riyooda waxay u sharaxdaa riyadooda iyo waxay samayn lahaayeen. Waana in aan ku daraa oo aad ugu sheegtaa si wacan oo iyada qancinaysa.”

“Ma waxaa ujeeddaa dib ayeey u xusuusinaysaa?” ayuu waydiiyay Yoo- nis, indhihiisuna waa ay sii waynaanayeen, “hayaay maya, maya, maya, maya, maya, maya!” ayuu ninkii ku diiday. “Waxa ay u sheegtaa in ay yihiin dad wanaagsan iyo in ay wax wanaagsan waydiistaan?”

“Ma intaa uun baa?” ayuu Yoonis yidhi.

“Waa intaa.”

Kadib intuu aamusay wax yar, ayuu Yoonis waydiiyay, “Markaa kuwan riyadooda maxay waydiistaan?”

Ninkii waxa uu soo saaray qasacad saliid ah, horay ayuuna u sii socday, si uu u mariyo lugaha mashiinka riyada.

“Waa hagaag, waxay ku xidhan tahay halka aan dhigo mishiinka. Inta badan waxaan hordhigaa warshad sida tan oo kale ah.” Wuxuu suulkiisa ku fiiqay, dhinaca aqal labo dabaq ah, kana soo horjeeda waddada. “Mararka qaarkood waxaan hordhigaa aqalka ummadda. Dadku halkan mar walbana waxay rabaan lacag badan. Lacag badani waa arrin wanaagsan, waad la soco- taa, qiimuhuna waa ay sii kordhayaan goor walba.”
“Taas horay ayaan u maqlay,” ayuu Yoonis yidhi.” “Miyeey helaan?” Ninkii dib ayuu u noqday isaga oo masaxaya gacantiisa. “Dadkii riyoonayay waxay soo weerareen Golihii Guurtida waxayna codsadeen sharci khasbaya warshadaha, siinaya shaqaalaha lacag kordhin. Waxayna u doodeen xaquuq- dooda, si warshaddu u siiso wixii ay xaq u leeyihiin.”
“Xaquuq maxay?” ayuu Yoonis yiri. “Sida badbaado. Badbaado badan waa wax wanaagsan waadna og tahay. Markaa shaqaaluhu waxay ku doodeen sharci khasbaya warshadaha si ay u bixiso caymis. Caymis waxtara marka shaqaaluhu ay xanuunsadaan. Caymis waxtara marka shaqaaluhu ay noqdaan shaqo la’aan, xitaa caymis waxtara marka shaqaaluhu uu waayo naftiisa qaaliga.”

“Taasi aad bay u wanaagsan tahay! Ayuu yidhi Yoonis. “Shaqaalahaasi waxay ahaayeen kuwo aad u faraxsan.”

Dib ayuu u jeestay si uu u eego warshadda, wuxuuna aqoonsaday in ay- naan waxba ka socon ka soo horjeedka waddada. Rinji qayirmay ayaa daarta ka dhigay mid la moodo inay gaboowday, mana laha nal ifaya, kana ifaya dariishadaha uraya ee ka muuqda meel walba.

Ninkii wuxuu dhamaystay shaqadiisa, wuxuuna adkeeyay musbaarkii, kuna adkeeyay halkii uu ku jiray. Markii ugu dambaysayna wuxuu nadiifiyay roogii aqalka. Ganacsadihii wuxuu dib ugu soo booday kaariyoonihii, isaga oo eegaya dhinacyadiisa. Yoonis waxa uu u booday hoos, isaga oo ku jeesanaya, “waxaan idhi, waxay ahaayeen kuwo ku faraxsan in ay helaan lacagtaas oo dhan iyo badbaado – iyo mahadcellin. Ma ku siiyeen abaalgud ama raashin aad ku dabaaldegto?”

“Wax u dhoowtoona!” ayuu ninkii yiri. “Waxaan u dhawaaday in la i siiyo daamur iyo baalal. Waxay baabi’in gaareen Mishiinkii Riyada xalay iyaga oo isticmaalaya dhagxaan, bulukeeti iyo wax kasta oo ay ku tuuri kareen. Wax- aad arki kartaa in warshaddoodii ay xidhnayd, waxayna aaminsan yihiin in Mishiinkani wax ku lahaa.”

“Maxay warshaddu u xidhan tahay?”

“Waxay iigu muuqataa in warshaddu aynaan shaqaysan lacag ku filan oo ay ku bixiso mushaharka shaqaalaha, iyo lacag ay ku iibsato caymis.”

“Laakiin, kadib,” ayuu Yoonis yidhi, “taasi micnaheedu waxa uu yahay riyadii ma aynaan noqon run. Haddii warshadda la xidho cid mushahar helaysa ma’ay jirto. Cid helaysa wax macaash ah ma’ay jirto, cid wax heshay ma’ay jirto! Waxaa ugu wacan, waxaad tahay qof aan waxba isku falayn, mudane BIRTUN. Waxaadna ugu yeedhay Mashiinka Riyada.”
“U kaadi saaxiib! Riyadu waxay noqotaa run, waxaan idhi ma’aad ogid marka ay riyadaada dhacayso. Inta badanna waxa dhaca marka warshad laga xidho Booliqaran, riyadu waxay noqotaa mid ka dhaboowda meelaha kale. Warshad baa laga furaa meel kale, sida Ceel Macaan, waxayna qaadanaysaa maalmo yar marka halkan laga tago. Halkaasna waxaa ka jira shaqooyin faro badan iyo nabad aad u wanaagsan. Waa hagaag aniguna waan urursan lacagtayda, kana urursan Mishiinka wixii dhacana waxba igama gelin.”

Yoonis wuxuu mooday wax aad u adag horumarka, isaga oo xaqiiqsaday in uu u ambabixi karo Jasiirad kale – iyo iyada oo ah jasiirad barwaaqaysan. “Halkay bay ku taallaa Ceel Macaan?” ayuu waydiiyay.

“Bariga fog ee innaga shisheeya. Dadka Ceel Macaan waxay leeyihiin war¬shad sida tan oo kale ah, taasoo samaysa dhar iyo waxyaabo la mid ah. Marka qiimaha alaabta warshaddu ay kor u kacdo, warshadahoodu waxay helaan dal- abaad aad u faro badan. Waxayna fahamsan yihiin in ganacsiga badani uu yahay mid cid waliba ay faa’iido ugu jirto – mushahar iyo nabad. Ma aad ‘waydiinsan kartid’ ganacsi kale.”

BIRTUN wuxuu u xidh xidhay Mushiinkii, Riyadu halkan waa mid ka dhacda – ahna kuwo la keeno. Markaa dad kalena waxay ka faa’iidaystaan Riyooyinkooda.”

Wuxuu siiyay Yoonis lacagtii uu shaqaystay, kadibna wuxuu ku booday gaadiidkiisii. Yoonis wuxuu eegay lacagtii la siiyay, kadibna wuxuu ka walwalay in aynaan qiima lahayn. Waxayna la mid tahay lacagtii ninkii iyo haweeneeydu tuseen, kuna tuseen meesha ka soo horjeedda xarunta samaysa lacagaha. “Mu¬dane, BIRTUN! War Mudane BIRTUN!”

“Haa?”

“Maad i siin kartaa lacag ka duwan tan ama nooc kale ah? Waxaan u jeedaa lacag aan qiimaheedu uusan hoos u dhacayn?”

“Tani waa lacagta sharciga ka ah halkan, saaxiib. Waana in aad qaadataa. Ma waxaad u malayn lahayd in aan isticmaali lahaa haddii aan doorasho la- haan lahaa? Waa in aad isticmaashaa markiiba!’ Ninkii wuxuu ku qayliyey dameerkiisa, kadibna waa uu iska tagay.
Yoonis waa ka daba qayliyay, “halkee baad tagaysaa?”

“Halkeey baa tegis leh!”

Shaqaysanayaa Lacag
Yoonis waxa uu baadigoobayaa daabacaad aad muhiim u ah.

Siduu Yoonis u socday waxa uu kor yimid dhagax aad u wayn, lana moodo in uu leeyahay albaabo, kaasoo iska yaalay bannaanka. Dad- kuna waxay fuushanaayeen fardo, waxayna siteen sanduuqyo, iyo dad aad u badnaa oo waday gaadiidyo kala gedisan. Waxayna ku socdeen bar- tamaha magaalada. Yoonis waxa uu ruxay garbihiisa, isaga oo gilgilaya shaadhki- isa ku dhagan iyo surwaalkiisa, wuxuuna u sii dhaqaaqay meeshii dadkii kale ay joogeen.

Gudaha ganjeelladda wuxuu ka maqlay cod aad u dheer, kaasoo ka imanayay dabaqa labaad, ahna aqal aad u wayn oo cas. Dhawaaquna wuxuu u ekaa sida mid madbacadeed. “Dabcan waa wargayska magaalada,” ayuu Yoonis moo- day. “Wanaag! Hadaba waan akhiriyi waxkasta oo ku saabsan Jasiiraddan iyo dadkooda. Dabcan waan heli doonaa, si aan dib ugu noqdo aqalkaygii.”

Waxa uu ku soo wareegay gidaarka aqalka isaga oo raadinaya aqalka meel laga galo, wuxuuna ku dhacay nin iyo haweeneey wada socday, kuwaas oo aad u xarragoonayey, gacmahana is haystay, kana gudbayay waddada. “Waan ka xumahay,” ayuu Yoonis ku raali geliyay. “Waan heli kari waayay halka laga galo daarta wargayska. Ma ii tilmaami kartaa?”
Haweeneeydii waa ay ilka cadaysay intii uu ninku saxayay Yoonis. “Waad khaldan tahay maandhoow. Tani waa xarunta lacagta samaysa, ee ma’aha wargays.”

“Waaw,” ayuu yidhi Yoonis, isaga oo ka xun. “Waxaan rajaynayay in aan ka heli daabacaad aad u sareeysa.”

“Maxaad aad uga xun tahay?” ayuu ninkii waydiiyay. “Ku faraxsanoow. Xaruntani waa mid aad muhiim u ah, waana mid aad iyo aad uga sarraysa dukaan daabaca wararka. Miyaan taasi sax ahayn, saaxiib?” Ninkii si naxariisi ku jirto ayuu u taabtay gacanta haweeneyda.
“Haa, taasi waa run,” ayeey haweeneeydii tidhi, iyada oo qoslaysa.” Dadkani waxay daabacaan lacag aad u badan, si ay dadka uga farxiyaan.”

“Dabcan tani waa xalkii aan uga tagi lahaa Jasiiraddan,” ayuu Yoonis ku fikiray. “Dabcan sidan wuxuu ku iibsan karaa markab.” “Tani waxay tahay fikrad aad u wanaagsan!” ayuu yiri Yoonis isaga oo faraxsan. “Aniguna waxaan doonayaa in aan noqdo mid faraxsan. Dabcan waan daabacan karaa xoogaa lacag ah iyo.”

“Waaw, maya,” ayuu yidhi ninkii, isaga oo si cad ugu diidaya in Yoonis uu samaysto lacag. Wuxuuna wajiga Yoonis ku hor luxay fartiisa far dhexaad. “Taasi waa mid aan meesha ku jirin. Taasi miyeen ahayn jacayl?”

“Dabcan,” ayeey haweeneeydii ku dartay. “lacag daabacadayaasha oo aan u oggolaan Golaha Guurtida, ma’ay samayn karaan lacag aan ‘saxnayn’, dad- kaasna waxaa lagu tuuraa xabsi. Mana aan u dul qaadano dadka noocan oo kala ah.”

Ninkii waxa uu ruxay madaxiisa. “Marka dadku lacagta suuqa madoow ay samaystaan, lana isticmaalo. Lacagtani waxay ku faaftaa suuqyada, waxayna hoos u dhigtaa qiimaha lacagta qof waliba haysto. Cidkasta oo caydh ah oo ku nool mushahar go’an, sida mushahar caddidan, lacag kayd ah, ama midka la si- iyo qofka shaqada ka fadhiista. Waxay markiiba ka war helayaan in lacagtoodu ay noqotay mid aan qiimo lahayn.”
Yoonis wuxuu isku keenay wajigiisa. Muxuusan fahmin? “Waxaan mooday in aad tidhi daabicidda lacagta badan waxay ka farxisaa dadka.”

“Haa, taasi waa run,” ayeey haweeneeydii ku jawaabtay. “Ayna la socoto…” “.taasi waa lacagta la daabici karo.” Ninkii baa soo dhexgalay intii ay- naan dhamayn. Yoonis oo yaabban, lana yaabsan sida ninka iyo haweeneeydu isu yaqaaneen, waxayna ahaayeen kuwo isu dhamaynaya erayadooda. Ninkii wuxuu soo saaray boorsadiisii, kana soo saaray jeebkiisa, isaga oo tusaya Yoo- nis lacag. Tusayana lacag laga aqbalsan yahay Jasiiraddan ayuu ku daray, “Haddii ay tahay mid la aqbalay, ma’aha mid la ‘iska samaystay’”
“Kadibna waxaa lagu magacaabaa ‘dhaqaale xume’” ayeey la soo booday, si ay ka xafiday buug ay horay u akhrisay. “isticmaalidda lacag aynaan haysan waxay la mid tahay barnaamij aan lacagtiisa loo qoyndayn, iyo qorshe aan aad looga baaraan degin.”
Isaga oo dhigaya boorsadiisa meel shishe, ninkii wuxuu yidhi durbadiiba, “haddii dawladdu ay lacagta soo saarto, dadka daabacayana ma’ay aha tuug.” “Ma’ay aha!” ayeey tidhi. “Run ahaantii, kuwa isticmaala lacagta waxay ka mid yihiin Golaha Guurtida.”
“Haa,” ayuu yiri, “Waxayna yihiin kuwo deegsiyiin ah. Waxayna lacagta u isticmaalaan mashaariic waxtaraya dadka ku dhaqan Jasiiraddan, iyaguna waxay yihiin kuwo naxariis badan oo ay doortaan xilliga doorashada.”

Iyaga oo si toos ah u eegaya Yoonis, waxay labadooduba isku dayeen, “Miyaadan codbixintaada siiseen iyaga?”

Yoonis waa ka fikiray in xoogaa ah. Ninkii iyo haweeneeydii waa ay aa- museen si uu ugu jawaabo. “Su’aal kalena haddii aadan waxba u qaadan,” ayuu ku jawaabay Yoonis. “Maxaa ku dhacaya mushaharka cid walba, lacagta ay kaydsadeen, iyo lacagta ay qaateen marka ay shaqada ka fadhiistaan? Wax- aad horay u tidhi waxay noqdaan kuwo aan qiimo lahayn marka lacag kale la daabaco. Tani miyeen iyana dhicin marka dawladdu ay daabacdo lacag? Tani miyeen cid walba ka farxinayn?”

Ninkii iyo haweeneeydii ayaa is eegay. Ninkii baa yiri, “dabcan mar walba waanu faraxsanahay marka Golaha Guurtidu ay lacag badan kharash gareeyaan. Laakiin, waxaa jira dhibaatooyin faro badan oo loo baahan yahay in la xal- liyo – baahida shaqaalaha, dadka aan waxba haysan, iyo dhibaatada dadka waawayn.”

Haweeneeydiina waxay ku sharaxday, “Golaha Guurtida waxay yihiin kuwo baadigoob ku sameeya saldhigga dhibaatada haysata Jasiiraddan. Waxayna ku sharaxeen dhibaatada nasiib xumo iyo hawo xumo, in ay u sabab yihiin dhibaatooyinka. Haa, nasiib xumo iyo hawo xumo ayaa ugu wacan qiimaha kor u kacaya iyo hoos u dhaca nolosha.”
“Iyo – ,” ninkii ayaa aamusay. “Ha illaawin dadka dibadda ka yimaada.” “Khaasatan dadka dibadda ka yimaada!” ayeey haweeneeydii tidhi. “Jasi- iraddeenna waxaa meel walba kaga yimid cadoow, kuwaas oo isku dayaya in ay baabi’yaan dhaqaalaheenna, iyaga oo isticmaalaya qiime aad u sarreeya alaabta ay iibiyaan. Dhab ahaantii, qiimaha aadka u sarreeya waxay sababi doonaan dhibaatooyin.”

“Ama qiime hooseeya,” ayuu ku daray.

“Waxay mar walbaba isku dayayaan in ay naga iibiyaan cunto iyo dhar aad u hooseeya. Waxaa mahad leh Golaha Guurtida oo si wacan ula xaajooda.” “Bogaadin, Haa! Waxaanuna leenahay Gole maskax wacan oo xalliya wax walba, kana eega waxa annaga noo wanaagsan,” ayeey haweeneeydii tidhi, iyada oo ku jeesanaysa jacaylkeeda waxayna u tilmaantay qorraxda, iyada oo damacsan in ay sii socoto.

“Waa yahay, jacayl. Waxaan filayaa in aad naga raalli ahaan doontid, nin yahoow yar. Waxaanu leenahay ballan, oo aanu la ballansannahay galabta maal-geliye Bangiyeed. Waana nacasnimo haddii aanu tegi wayno iibintiisa cusub ee dhulalka iyo biraha. Nasiib darro, dadka saboolka ee aan helin koror lacageed ma’ay tagi karaan, halka aanu annagu ka helnay! Sax, jacayl?”

Ninkii wuxuu kor u qaaday koofidiisa, haweeneeydiina si akhlaaqi ku jirto ayeey ku soo dhawaysay, labadooduna waxay Yoonis ku yiraahdeen maalin wacan.

Labadii Carwo Ee Xayawaanka
Dayrkii mataanka ahaa ee beeshu samaysteen waxa ay Yoonis ka dhigtay mid aan aad u dabacsanayn.

Waxa uu ku sii socday waddadii, Yoonis waxaana ka yaabiyay sharciyada Jasiiraddan dhibaatooyinka badan. Dadku kuma aynaan noolaadeen sharciyo aynaan ku faraxsanayn? Waana in halkan uu ka jiraa sabab wacan oo uusan wali ogayn. Waxayna u eg tahay meel aad u wanaagsan oo lagu noolaan karayo; dhulkuna waxa uu u ekaa cagaar, hawaduna waxay ahayd mid wacan oo kulul. Tanina waxay tahay barwaaqo. Yoonis waa uu nastay. Wuxuuna ka nastay socdaalkiisii uu ku dhexmarayay magaaladan.

Markiiba waxa uu soo gaaray waddo labada dhinacba kaga wareegsan yihiin fiilooyin. Fiilooyinka gadaashooda waxaa taagnaa habar dugaag uu aad ula yaabay, midabbo kala duwanna leh – shabeel, dameer-farroow, daanyeerro – badankood lamaba tirinkaro. Fiilooyinka kale gadaashooda ee dhinaca bidixda waxaa tuban rag iyo dumar, dhamaantoodna waxay xiran yihiin shaadhadh iyo surwaallo madoow iyo cadaan xariijimo leh. Labada kooxood ee iska soo horjeedana waxay ahaayeen wax lala yaabo. Wuxuuna arkay nin xirnaa dhar isu eg oo madoow, Yoonis markiiba waa uu u tagay, isagoo waardiyaynayay ganjeellooyinka xiran. “Fadlan mudane,” ayuu ugu yeedhay si ay akhlaaqi ku jirto. “Maad ii sheegi karaysaa waxay gidaarrada dhaadheer dadku ugu jiraan?”
Isagoo aan codkii badalaynin waardiyihii wuxuu ku jawaabay, “fiillooyinka ka soo horjeeda waddada waxay yihiin xarunta xayawaanka.” “Goow.” Ayuu Yoonis yidhi, isagoo oo eegaya koox xayawaan ah isla markaana ruxayey dibabkooda.

Waardiyaha waxaa caada u ahayd in uu caruurta dalxiisgeeyo. Wuxuuna iska sii watay khudbadiisii. “Sida aad arki kartid waxaanu haynaa xayawaan kala gedisan kuna sugan carwada xayawaanka,” ayuu farta ku fiiqay waddada dhinaceeda kale. “Waxaanu haynaa xayawaan laga keenay adduunka oo dhan. Fiillooyinkani waxay dhawrayaan amniga xayawaanka ku nool halkan, dadkuna waa ay baran karayaan, mana hayn karayno xayawaan aan la aqoon, oo meel walba meer meeraya, dadkana waxyeela, lehna dabeecado xun xun.”

“Waaw,” ayuu Yoonis yiri. “Waxay kugu qaadatay lacag aad u badan in aad ku soo wada uruurisid xayawaankan oo dhan, oo aadna ka keentay adduunka intiisa kale, iyo in aad goobtan isugu keentid.”

Waardiyihii wuxuu u dhoola caddeeyay Yoonis, isaga oo ruxaya madaxi- isa. “Ma’aanan bixin lacagta carwada. Cidkasta oo magaalada deggan ayaa bixisay lacagta carwada.” “Cidkasta?” ayuu ku celiyay Yoonis, isaga oo geli- naya jeebkiisa labadiisa gacmood. “Waa hagaag, waxaa jira qaar diiddan mas’uuliyaddooda. Qaarkood waxay yiraahdaan bixin mayno lacagta carwada, danina nooguma jirto bixinteeda. Qaar kalena waa ay diideen, maxaa yee- lay, waxay aaminsan yihiin in xayawaanka lagu sameeyo darraasaad cilmiyeed, iyaga oo deggan deeggaankooda.”

Waardiyihii waxa uu u jeestay dhinaca kale, si uu isugu beego silsiladda ka dambaysa, isaga oo kala dhigaya silsiladdahan ad adag, ee laga galo carwada inteeda kale. “Marka shicibka wadaniyiintu diidaan inay bixiyaan canshuurta carwada xayawaanka, waxaanu ka saarnaa dhulka ay ku nool yihiin, waxaa- nuna keenaa halkan, oo ay nabad ku helaan, kana dambaysa silsiladdahan ad-adag. Dadkaas cajiibka ahna halkaaas ayaa baaris lagu sameeyaa, waana laga mamnuucayaa in ay meelaha iska meermeeraan, iyo si aynaan bulshada wax u yeellin.”

Yoonis aad ayuu ula yaabay, isaga oo isku eegayay laba kooxood oo ka dambeeya gidaarka, Waxa uu iswaydiiyay in uu karo ama kari doono, in uu iska bixiyo lacagta lagu daryeelayo labada carwo iyo mushaharka waardiyaha. Waxa uu sii adkaystay gacantii uu ku haystay gidaarkii carwada xayawaanka, isaga oo si gaar ah u eegaya wajiyada maxaabiista, laga qaaday dharkoodii oo dhan. Kadibna, waxa uu u soo jeestay, si uu u darso wajiga waardiyaha, waxa uuna imminka bilaabay in uu u socdo horay iyo gadaal. Isaga oo horay ugu sii soconaya, Yoonis waxa uu dib u eegay gidaarkii, isaga oo iswaydiinaya cidda samaynaysa dhibaatadda, dadka gudaha ku jira ama dadka dibadda ka jooga silsiladaas.

Marka Aqalku Uusan Ahayn Hooy
Yoonis waxa uu daawanayaa burburinta aqallada wanaagsan ee Booliqaran.

Markii uu dhamaystay raashinkiisii iyo wadahadalkiisii uu la lahaa kallu-
umaysatada, Yoonis waxa uu iska watay socdaalkiisii, waxa uuna ku sii socday waddadii ilaa uu arkay magaalo yar. Taasoo ku fadhiday dhul ballaaran, waxaana ku yaalay dhawr aqal oo ka samaysnaa looxaan iyo guryo dhaadheer.

Aqalkii ugu horreeyay ee uu booqdo waxa uu noqday mid waxyaabo kala gedisani ay ka socdeen. Waxaa u muuqday kooxo haystay budhadh aad u culus, oo markiiba kala dhigay aqalkii. Yoonis waxa uu aad ula yaabay sida cajiibka leh ee ay shaqadooda u wateen. Kadibna, waxa indhihiisu qabteen haweeneey timaheedu Cirroobeen, oo aan ku faraxsanayn shaqada aqalka ka socotay. Haweeneeydani waxay taagnayd meel aan aqalka aad uga fogayn, iyada oo gacmaheeda aad isugu laabaysa. Hoostana ayeey iskala hadlaysay, intii ay daawanaysay shaqaalaha.

Yoonis waxa uu u tagay haweeneeydii isaga oo taxadaraaya, waxa uuna yidhi, “aqalku uma eka mid aad u wayn amaba ma’aha mid gaboobay. Kumaa iska leh?”

“Taasi waa su’aal aad u wanaagsan!” ayeey haweeneeydii ku jawaabtay isla markiiba. “Waxaan moodayay in aan aqalkan iska leeyahay.” “Waxaad mooday in aad iska leedahay aqalkan? Dhab ahaantii waad og tahay haddii aad iska leedahay,” ayuu Yoonis yidhi.
Salkii aqalka ayaa ruxmay, islamarkiina gidaarka oo dhan ayaa soo dhacay. Haweeneeydii waxay eegtay misna ay si cajiib ah u eegtay boodhkii ka soo duulayay aqalka la dumiyay. “Ma’aha wax sahlan,” ayeey haweeneeydii ku qaylisay. “Lahaanshanimadu micnaheeda waxa weeye ilaalin aad waxaaga ku ilaashatid, sax? Laakiin, cidna halkan waxba ma ilaaliso. Golaha Guurtida mooyaane – markaa waxay yihiin dadka iska leh wax walba. Iyagaana iska leh aqalkan, inkastoon aan anigu dhisay, bixiyayna kharashkiisa oo dhan.”
Iyada oo ka sii xun ayeey iska dhaqaaqday, waxayna kala jeexday war- qad taallay aqalka hortiisa. “Arag ogaysiiskan?” Waa ay tuurtay, kuna tuur- tay dhulka, wayna ku sii tumatay. “Madaxdu waxay ii sheegayaan waxa aan dhisan karayo, sida aan u dhisan karayo, wakhtiga aan dhisayo, iyo waxa aan ku dhisayo. Imminkana waxay ii sheegayaan in dhulka lala simo. Tani ma waxay u eg tahay in aan anigu iska leeyahay? “Waa hagaag,” ayuu Yoonis yidhi. “Miyaadan ku noolayn wakhtigii uu taagnaa?” “Inta aan bixin karayo canshuurta aqalka. Haddii aanaan bixin karayn, madaxda ayaa iga saaraysa markiiba inta aan odhan ‘kan ku xiga’ waxay ula dhaqmaan wax walba si ay iyagu iska leeyihiin.” Haweeneeydii waxay noqotay casaan, waxayna raacisay, “cidna waxba iskama laha. Waayo waxaanu ka kiraysanaa aqallada aanu deg- ganahay dawladda, taasina waxay suurta geli kartaa inta aanu awoodno in aanu iska bixino canshuurta dawladda?” Yoonis waxa uu sii raaciyay, “waana sababta raggaasu ay u baabi’inayaan aqalkaaga?” “Dabcan waan bixiyay can- shuurta la isku habaaray!” Haweeneeydii baa aad u dhawaaqday, “laakiin taas kuma filnayn iyaga. Wakhtigan Golaha Guurtida waxay leeyihiin qorshahayga aqalka ma uusan qancin qorshahooda – Qorshaha Guddiga. Waxayna i siiy- een xoogaa lacag ah, waxayna u arkayeen qiimaha aqalka in uu u dhigmo in- taas. Imminkana waa ay baabi’inayaan, si ay uga dhigaan jardiinooyin. Jardi- inooyinkan waxay dhexda ku yeelanaysaa taalo aad u wanaagsan – taaladaasna waxay u dhisayaan sidii mid iyaga ka mid ah.” “Waa hagaag,. Wax uun ma kaa siiyeen aqalkaaga,” ayuu Yoonis yidhi. Waa uu fikiray in yar, wuxuuna way¬diiyay, “miyaadaan ku faraxsanayn?” Waxay u eegtay si cajiib ah “Haddii aan ku faraxsanahay, ma’aynaan keensadeen ciidanka nabadda, si ay u hubiyaan in aan uga tago aniga oo nabad qaba. Midda kale lacagta aniga la i siiyay waa mid laga soo qaaday deriskayga. Yaa iyaga lacag u celinaya? Lacagtu kama timaado jeebka Golaha Guurtida.

Yoonis waxa uu ruxay madaxiisa, una ruxay si la yaab leh. “Waxa aad tidhi tani waa qorshahooda?” “Haa! Haah! Qorshahooda!” Haweeneeydii waxay tidhi, “qorshaha waxaa iska leh ciddii awood siyaasadeed iska leh. Haddii aan noloshayda kulumiyo raadin awood siyaasadeed, kadibna qorshahayga ayaan ku khasbayaa cid walba. Dabcan, waan xadi karayaa aqallada intii aan dhisi lahaa. Waa arrin aad u fudud!” “Laakiin run ahaantii waxa aad u baahan tahay qorshe si aad u dhistid magaalo, kaasoo si fiican loo darsay?” ayuu Yoonis yidhi, isaga oo raja wayn ku dhalatay. Wuxuuna isku dayay in uu baadigoobo sharraxaad caqli gal ah, oo sharixi karaysa dhibaatadeeda. “Miyeeynaa ahayn in aad aamintid Golaha Guurtida, si ay ula yimaadaan qorshe hufan?” Waxay ruxday gacanteeda, kuna fiiqday dhinaca magaalada. “Tag oo naftaada u soo arag. Jasiiradda Booliqaran waxa ka buuxa qorshooyin aad u kharriban. Kuwa ugu liita waxay yihiin qorshooyinka mashruucyada la dhameeyay! Kuwani waa kuwa sida xun loo dhisay ama aad iyo aad qaali u ah. Laakiin, Golaha Guurtida waa ay ku faraxsan yihiin, maxaa yeelay, saaxiibadood ayaa hela qandaraas kastaba.”

Iyada oo farta ku fiiqaysa Yoonis feedhihiisa, ayeey waxay tidhi, “Waa nacasnimmo in la aaminaa qorshooyinka dadka lagu khasbo. Kuwa adiga xoogga igu maquuniyay ma’ay istaahilaan in aan aamino!” Waxa ayna dib u eegtay aqalka iyada oo odhanaysa, “ima aynaan maqlin aniga markii ugu dambaysay!”