Iyadoo Loo Eegayo Baahida
Yoonis waxa uu fiirinayaa qalin jabin iskuul iyo tartankii macsalaamaynta.

Cod muusik oo xooggan oo aad u sarreeya iyo durbaanno si aad ah loo tummayo ayaa durbadiiba aamusiiyey, kuna kalifay dadkii faraha badnaa in ay aamusaan oo ay markiiba bilaabeen in ay dhagaystaan. Xiriiriyihii Axmed yare waxa uu kor u qaaday gacantiisa isaga oo ku sii fiiqay dadkii badnaa, “waalidiinta isu soo baxayoo wax badan baad sugayseen tar- tanka maanta. Caruurtiina socodkoodii dheeraa ee lugaynta ayaa maanta la soo gabagabaynayaa, oo dhammaaday. Waa qalin jabintii xeeladda ciyaarta!” Qalabkii laga tumayey sawaxanka muusikada ayaa buuxiyay golihii iyo iyada oo la furay albaabkii dambe. Waxaa soo dhexmarid bilaabay ardaydii iyagoo xidhan dharkii qalin jabinta oo aad loo xardhay – hagaajiyay. Dadkii markiiba waxa ay bilaabeen sacab garaacid, iyaga oo aad iyo aad sacabka u garaacayay, kana muuqday farxad iyo raynrayn.
Yoonis Maskiin waxa uu cod aad daciif u ah kula hadlay haweeneey taag- nayd agtiisa, kuna xigtay, “waa maxay qalin jabinta xeeladda ciyaarta?”
Iyada oo madaxeeda in yar u jeedinaysa dhinaciisa ayeey ku jawaabtay, “kani waa tartanka dhallinyarada golaha ardayda.” In yar bay aamustay si ay u dhagaysato ogaysiiskii, haddana waa ay sii waday, iyada oo isku dayaysa in la maqlo. “Waa dabaal degga marka qof uu dhamaysto waxbarashadiisa. Ilaa iyo hadda dugsigu waxa uu u taagnaa shaqo badan iyo baadigoob aqooneed. Caawa waxaynu xusaynaa dadaalka iyo shaqada aadka u sarraysa ee ay ardaydeenu muujiyeen. Hadiyada ugu sarraysa wali lama bixin. Waana abaalmarinta ugu sarraysa uu helayo ardayga ugu sarreeya ardayda qalin jabinaysa.”
Yoonis isaga oo xagga hore eegaya ayuu wuxuu mooday in uu arkay qof uu garanayo. “Waa kuma qofkaas nabdaaminaya ardayda marka ay horay u soo dhaqaaqaan?”
“Maxay, taasi waa marwo Ashkira. Ma waxaad ka baratay wargayska? Waxay la hadlaysaa ardayda qalin jabinaysa. Waxayna ku hadlaysaa maca- gaca Golaha Guurtida, boqorrada siyaasadda ku caan baxday, waa marti aad muhiim u ah, markasta waa ay noo timaadana, waa ay jeceshahay sumcada iyo faanka. Waa haweeneey caan ka ah jasiiraddan. Markaas waa qofka ku habboon in ay la hadasho ardayda qalin jabinaysa.”
“Sidee baa loo ciyaaraa xeelada ciyaarta? Ayuu waydiiyay Yoonis.
“Waxay u shaqaysaa sidan ayeey tidhi haweeneeydii, iyada oo tuutuujinaysa labadiisa dhagood. “Marwo Ashkira waxay la hadashaa ardayda, iyada oo u jeedisa khudbad dheer, oo si fiican loo soo diyaariyay. Ardayduna waa ay qortaan khudbadeeda, waxayna la barbardhigaan wixii ay soo barteen, iyaga oo ka eegaya wixii iska horimaanaya ee aan la xiriirin noloshooda iyo wixii ay soo barteen. Ardayga si aad u sarrayso u dhagaysta khudbaddeeda, oo misna ka soo saara iska horimaadka ugu xooggan ayaa ku guulaysanaya hadiyada ugu saraysa, marwo Ashkira waa ay biloowday, aynu dhagaysano.”
“…sidaa, waa aynu baranay qiimaha ay leedahay xorriyada,” ayeey ku biloow- day marwo Ashkira.
“Waa aynu ognahay sida xorriyada iyo mas’uuliyadda shaqsiga la siiyo ay kor u qaadayso koritaanka qofka. Dadku sidoodaba ilaa iyo Xaawo iyo Aadan waxay doonayeen xorriyadooda. Wax lagu farxo miyeen ahayn in aan ku nool nahay jasiirad xor ah.”
Haweeneeydii waxay farta ku fiiqday ardaydii ka dambaysay marwo Ashkira. “bal eeg sida ay u qorayaan, oo uu xiisuhu ugu jiro. Haa, qodobo badan ayeey qorayaan!”
“Miyeey marwo Ashkira u sheegtay ardayda wax aan dugsiga loogu dhigin? ayuu waydiiyay Yoonis.
Haweeneeydii waxay si ay xiiso gaar ah ku jirto ku tidhi. “xorriyad baan haysanaa? Aan caqli gal ahayn. Dugsigu waa khasab. Caruurtu waa lagu jajuubaa in ay tagaan, cid walbana waa lagu khasbaa in ay bixiyaa lacagteeda. Hadda aamusnaan!”
“.iyo anaga oo aad u nasiib badan, kuna faraxsan in aanu leenahay dugsi- gan aadka u sarreeya, khaasatan marka dhaqaalaheena laga dayrinayo oo ay nooga dayrinayaan aqoonyahannada dhaqaalaha,” ayeey tidhi marwo Ashkira. “Macalimiinteenu waxay baraan ardaydeena akhlaaq wanaagsan, oo mudan ku dayasho, una gogol xaaraysa in ay maraan waddo toosan, taasoo lagu gaarayo barwaaqo iyo dimoqraadiyad, kuna salaysan aqoon iyo run sheegid joogta ah.” Haweeneeydii taagnayd meel u dhow Yoonis ayaa qabsatay garanka Yoonis iyada oo aad u faraxsan. Waxay tidhi iyada oo shigshigaysa, “gabadhaydu waa ardayada seddexaad marka aad ka soo biloowdo midigta ee safka labaad. Waa taas wax qoraysa; waa ay qortay qodobadaas oo dhan, waan hubaa.”
“Maan fahmin,” ayuu waydiiyey Yoonis. “qodobadee?”
“Dugsiyada ugu wanaagsan? Waa ay adag tahay in lala barbardhigo dugsi kale. Marwo Ashkira caruurteeda waxay u dirtay baadiye is ay casharo ugu soo dhigtaan. Macalin aad u sarreeya? Wakaas! Ardayda waxaa looga baahan yahay in ay u fadhiistaa si ay akhlaaqi ku jirto, oo ay amarka qaataan muddo dhan labo iyo toban sanno, mana helaan waxaan abaal marin ka ahayn iyo iyaga oo ku gudba imtixaanaadkooda. Haddii macallimiintu ay ahaan lahaay- een ardayda oo kale, oo heli laahaayeen waxa ay ardaydu helaan, oo aan heleen mushaharkooda, waxay ugu yeedhi lahaayeen addoonsi! ‘u gogol xaaraya di¬moqraadiyad?’ Sidaas ma’ahan! Tusaalaha lagu bixiyey casharka waa mid ku salaysan keli xukumid.”
Marwo Ashkira waxay hoos u dhigtay madaxeed iyada oo ku dartay tixgellin dheeraad ah, “.imminka waxaad gaadheen guushii idiinku wayneed intii aad ku sugnaydeen jasiiraddan. Qofkasta oo inaga mid ahi waxa uu gaaray xoogaa guul ah. Waa aynu ogsoonahay in tartan culus ah uu jiro iyo dad ah bilaa naxariis, waa ayna adag tahay maalmahan in meel dheer oo muhiim ah uu qof waliba uu gaaro. Anaga tan inoogu muhiimsan waa in aan wax weyn hurnaa, oo ku deeqnaa si dadka kale ay inala qaybsadaan. Wax u hurnaa kuwo inaga liita, iyo kuwa u baahan caawimaada iyo taageerida.”
Haweeneeydii aad iyo aad ayeey u faraxday. “Fiiri ardaydaasi waa ay iska tageene! Soo wax lala yaabo ma’ahan labadan sawir ee kala gedisan! ‘isku dayo weyn’? ‘Hurid’? Dugsiga waxaa lagu baraa in ay ahaadaan kuwii ugu wanaagsanaa, gaaraan halka ugu sarraysa. Iyo marwo Ashkira, nafteeda ma’ahan mid caajisad ah. Waa mid qaylo dheer, oo baahi badan iyo iyada oo damiir la’aan ah. Waxay ku gaadhay halka ay joogto khiyaamo kasta oo
sankuneefle ku fikiri karo. Ardaydani waa ay og yihiin halkan kuma aysan soo gaarin in ay u qishaan arday aan shaqaysan ee waxay ku soo gaareen shaqo wacan iyo adkaysi xooggan.”
“Yoonis ma uusan garan tan. “Ma waxaad uga jeedaa in arday dugsiga dhigata waxaa lagu dhiiri geliyaa in ay shaqsiyan u dadaalaan, oo ay shaqo wacan shaqaystaan. Hadda marka ay qalin jabinayaana marwo Ashkira waxay u sheegtaa in wax badan u huraan dadka kale?”
“Imminka waad fahamtay,”ayeey haweeneeydii ku jawaabtay. “Marwo Ashkira waxay ku hanuunisaa in ay sameeyaa ardayda arrimo aan ka shaqayn karayn adduunka ay ku nool yihiin. Marka aad ka eegtid qofkasta kartidiisa iyo baahidiisa. Taasi waa arrimaha mustaqbalka.”
“Miyeen isku dayi karin in ay sameeyaan waxa ay afka ka yidhaahdaa, oo ay baraan inta aynaan qalin jabin iyo marka ay dhamaystaan waxbarashadooda?” ayuu waydiiyey Yoonis.
“Maamulku waa uu ka shaqaynayaa arrintaas,“ ayeey tidhi haweeneeydii. “Dugsiyadu waxay u shaqeeyaan si aad u sarraysa, oo habkii hore oo kale ah, kaasoo dhiirigeliya shaqo badan iyo aqoon sare. Sannadka soo socda waxay doonayaan in ay sameeyaan in ay wax ka bedelaan habka loo saxo imtix- aanaadka. Waxay qorshaysanayaan in ay isticmaalaan gunooyin iyo abaal- marino u diyaar garaynaysa ardayda xaqiiqada dhabta ah ee ka jirta adduunka ka baxsan waxbarashada iyo dugsiyada. Imtixaanaadka waxaa lagu qiimay- nayaa baahi ee looma eegayo waxa uu ardaygu shaqaystay. Ardayda ugu liidata waxa ay helayaan qiimaynta ugu sarraysa iyo iyada oo ardayda ugu sidata la siin doona qiimaynta ugu hoosaysa. Guud ahaan, kuwo ugu liita ayaa u baa- han in la siiyo qiimaynta ugu sarraysa iyo dhiiri gelin in ka badan ardayda ugu sidata.”
Isaga oo ruxaya madaxiisa, Yoonis waxa uu ku celiyay erayadeedii si uu u hubiyo in uu si sax ah u maqlay, “Ardayda ugu liidata waxay helayaa qi- imaynta ugu sarraysa iyo iyada oo ardayda ugu sidata ay helayaan qiimaynta ugu hoosaysa?”
“Taasi waa sax,” ayeey ruxday madaxeeda.
“Laakiin maxaa ku dhici doona shaqooyinka ardayda wanaagsan? Miyeen cid waliba noqon mid baahi badan iyo kuwo aan waxba isku dayin?”
“Waxaa muhiim ah ayeey aaminsa tahay marwo Ashkira, in ay arrintani tahay mid aqli weyn ka dambeeyo oo kuna salaysan mabda’a caawimo insaaninimo- samafal guud. Ardayda ugu wanaagsan waxay baranayaa in ay noqdaa kuwo wax weyn u hura ardayda kale, iyo iyada kuwo ugu liitana la barayo carabka ku adkaynta. Maamulada dugsiyadana waxa lagu wargeliyey in ay qorshahan oo kale ay u isticmaalaan macalimiinta wax ka dhiga dugsiyada.”
“Sidee bay macalimiintu arrintan u arkaan?”ayuu waydiiyay Yoonis. “Qaarkood waa ay jecel yihiin, kuwo kalena waa ay neceb yihiin. Gabad- hayda ayaa ii sheegtay macalimiinta wanaagsani waxay ku hanjabaan in ay macalinimada iskaga tegi doonaan haddii qorshahani uu hirgello. Ka duwan ardayda, macalimiintu wali waxay haystaan in ay kala doortaa – hadda.”

Sacab Garaacayaasha
Qabanqaabiye ayaa waraysanaya madaxa doorashada iyo hogaamiye xisbi siyaasadeed.

Halkii ay dadku ku xoonsanaayeen ayaa nal lagu ifiyey, dadkiina waxay billaabeen in ay dhawaaqaan. Qof ayaa billaabay sacab tumid, dadka intiisa kalena waa ay ku soo biireen. Qolkii ayaa waxaa ku soo kordhay dad faro badan. Ugu dambayntiina waxaa dadkii soo hor istaagay mid leh timo dhaldhalaalaya. Wuxuuna xidhnaa koodh la moodo in uu ka weyn yahay. Waana nin qosol badan, Yoonis Maskiin isagoo kale horay uma uusan arag. Ninkii dadkii buu salaamay, isaga oo ku celcelinaya misna salaan degdeg ku jiro kala daalaya dadkii qolka ku xoonsanaa.
“Soo dhawoow, soo dhawoow, soo dhawoow! Waxa aan ahay fanaankii Axmed yare, aad iyo aad baan ugu faraxsanahay sida wacan ee aad noogu timaadeen maanta, una soo buuxiseen qolkan. Waxa aanu idiin haynaa bar- naamij aad u sareeya. Muddo yar kadib, waanu idinla hadli doonaa – waad garateen – musharaxii!” Dumarkii tubnaa xaga dambe ayaa billaabay in ay kor u qaadaan qacmahooda, iyaga oo xoog u ruxaya, qolkii dadkii ku jiray oo dhana waxay bilaabeen in ay sacabka tumaan.
“Waad mahadsan tahay. Waad mahadsan tahay – Aad iyo aad baad u ma¬hadsan tahay. Marka hore, waxa aan idiin hayaa arrin aad, aad, aad iyo aad aad u xiisaynaysaan. Waxa inala jooga Guddoomiyaha Guddiga Dooroshooyinka ee Booliqaran, oo halkan marti inoogu ah si uu inoogu sharaxo qawaaniinta cusub ee la xiriira arrimaha doorashooyinka, ee aynu indhawaydba maqlay- nay.” Markii uu intaas yidhi, ayuu waxa uu u sii jeestay, isaga oo dib ugu fiiqaya gacantiisa maslaxa, ayuu ku dhawaaqay, “Maad soo dhawaynaysaa fad- lan dhamaantii dhakhtar Faroow Macalin!”
Dadkii waxay bilaabeen in ay si cajiib ah sacabka u tumaan, iyaga oo qayli- naya, foorinaya, tanina ay tahay mid ka keentay farxad. Fanaankii Axmed yare waxa uu salaamay, oo uu si xoogan u ruxay gacantii Dhakhtar Macalin, una sheegay dadkii in ay dhagaystaan. “Waa hagaag, hagaag, dhakhtar Macalin dad badan oo ku taageera ayaa samaysatay sannado badan.”
“Waad mahadsan tahay Axmed yare,” ayeey tidhi. Dhakhtar Macalin waxay xidhnayd dhar xariir ah, oo isku joog midabkiisu yahay cagaar, si wa- cana u soo saaray quruxdeedii. “Waxaan odhan karaa farxaddu waa 5.3” “Haye, waryaa, tan waan ku raacay,” ayuu yidhi. Maslixii waxay ku sii daayeen qoraa dadkii ka wada qoslisay, waxayna qoslayeey wakhti aad u dheer. “Maxaad uga jeedaa ‘5.3 xiiso leh’?” ayuu waydiiyay Axmed yare.
“Hagaag,” ayeey tidhi dhakhtar Macalin, “Halkan waxaa ku sidaa sacab tume dadka ka qosliya, oo aan inta badan aan sito. Waxa uuna ii sheegaa intee bay dadku ii riyaaqayaan, inta uu le’eg yahay.”
“Taasi waa mid cajiib ah, miyeen ahayn dadku?” dadkii qolka ku jiray mar kale ayeey sacabkii tumeen, oo ku celceliyeen. Markii uu saxankii sii yaraaday, dhakhtar Macalin waa ay sii wadatay, “taasi waa 2.6.”
“Cajiib!” ayuu yidhi. “Maxaa ku samaynaysaa sacab tumid sheegaha? Ma waxaad u isticmaalaysaa doorashadda soo socota?”
Taasi waa sax, Axmed yare. Haddii aanu nahay Guddiga Dooroshooyinka ee Booliqaran waxaa aanu istusnay in tirinta coddadka keliya aynaan ku filnayn doorashooyinka. Ma aha oo keliya tirada ama tiro cida go’aamin qawaaniinta dadku ku dhaqmayaan, awoodda, hoddantinimmadda, iyo xuquuqdda shicibka. Waxa kale oo aanu istusnay in la tiriyo farxadoodda.”
“Waa arrin cajiib ah!” ayuu ku dhawaaqay Axmed yare. Dadkii dhana sacabkii ayeey tumeen.
“4.3,” ayuu Dhakhtar Macalin ku yidhi cod aad daciif u ah.
“Sidee baad sidan u samaynaysaa, dhakhtar?”
Kor ayeey u ruxday salxaanyadeedii, kana sarreeya okiyaallaha ay xidhnayd, markaaseey markii ugu horaysay biloowday in ay qososho. “Kani waa markii ugu horaysay ee loo isticmaallo doorashadan sacab tume sheegaya dadka sida ay ugu qushuuceen musharaxooda. Intii ay buuxin lahaayeen warqad, ay cod- kooda ku dhiibtaan, codbixiyayaashu waxay istaagayaan qol yar, marka magaca qofka loo yeedho waa in uu tummaa sacab. Sacabkiisa ayaa la qiimaynayaa” “Sidee bay u arkaan musharaxiintu habkan cusub ee wax loo dooranayo?” ayuu waydiiyey Axmed yare.
“Waa ay jecel yihiin, Axmed yare. Waxa ay u eg tahay in ay xitaa taageer- ayaashooduna ay u diyaar garooween isbedelkan cusub. Waxa ay wakhti badan ku lumin jireen sida ay u isticmaalayaan lacagta dadka kale sida kuwa taageer- ayaashooda, waana ay fududahay sidii aqalka dhulka loola simi lahaa.”
“Waa hagaag, aad iyo aad ayaad ugu mahadsan tahay imaatinkaaga maanta iyo sida wacan ee aad noogu sheegtay waxa soo socda. Naga mid noqo oo noo immo mar kale, soo nooma imman doontid? Marwooyin iyo Mudanayaal, aynu dhagaysanno Dhakhtar Faroow Macalin!”
Markii sacabkii sii yaraadeen, marti soo dhawee-yihii ayaa misna gacantii ku fiiqay dadkii xage dambe tubnaa. “Hadda waxaan soo gaarnay wakhtigii aad wada sugayseen. Haa, kani waa musharaxii Madaxeey oo indhawaydba mashquul ku ahaa musharaxnimadiisa, wakhtina noo helay – waa kan! Aynu dhagaysanno!” Musharax Madaxeey oo qiiro ku jirto, ciyaaryahanimo ka muuqato ayuu dadkii hortooda yimid, isagoo haddana labadiisa gacmood kor u ruxrux- aya, oo u wada baaqaya dadkoo dhan. Yoonis Maskiin waxa uu u qaatay in ninkani leeyahay ilkihii ugu cad caddaa ee uu waligii arko. “Mahadsannid, Axmed yare. Tani aniga waxay ii ugu fadhidaa muhiimad weyn in aan idinla joogo wakhtigan dhamaantii oo dhan.” “Imminka Madaxeey waa in aad noo sheegtaa sheekada ka dambaysa sheekada culus-weyn. Waad ka yaabsatay cid walba iyo adiga oo mar walba lagugu soo qaato warka madaxdiisa iyo wararka ugu muhiimsan, uguna akhriska badan ee laga heli karo Jasiiraddan muddo ka badan toban sanno. Haddaba maxaad samaysaa?”
“Markiiba waxaad taabatay qodobadii ugu muhiimsanaa, wah, Axmed yare? Aad baan u jeclahay barnaamijkaaga sidaas iyo adigaba! Waad aragtaa, waan dareemay kharashka faraha badan ee ku baxa musharaxnimada xafiisyadda siyaasadda sannadahan dambe. Sidaa darteed, waxaan go’aansaday in aan wax ka qabto arrintan. Si xoogan ayaan u aaminsanahay in cod bixiye-yaasha Jasiiraddan in ay mudan yihiin in wax weyn oo wax ku ool ah loo qabto. Tanina waxay ka dambaysay markii aan bilaabay Xisbiga Guud.”
“Xisbiga Guud! Waxay ahayd fikrad muhiim ah! Iyo adiga oo wax ka bedelay magacaaga gaar ahaaneed, soo sidaas ma’ahan?”
“Taasi waa run, Axmed yare. Magacayga runta ah waa Tixsi San kataabte, mana aan noqdeen musharaxaha dadka haddii aan doonayn in aan wax la qabto dadkaaga…” Qof kasta waa uu qoslay. Sidoo kale, waxaa ka loo qoslay Axmed yare iyo Madaxeey.
“Laakiin dhab ahaantii, Axmed yare” Madaxeey waa uu sii watay, “Waa in aad dad badan soo jiidan kartid haddii aad doonaysid taageerro!”
“Sidee baad u gudbinaysaa barnaamijkaaga oo aad dadka u gaarsiinaysaa, Madaxeey?”
“Xisbiga Guud waxa uu soo bandhigi doonaa qoraalo, badhammo iyo qo- raalo xayaysiis ah oo laga heli karo meel walba. Waxaanu rajaynaynaa in aanu dhino kharashka tartanka doorashada badh ama nus.”
Waxaa hadalkii ka soo dhexgalay Axmed yare, “laakiin miyaad go’aan sateen arrimaha aad doonaysaan in aad ku tartantaan?”
“Dabcan, sida Xisbiyada kale,” ayuu yidhi Madaxeey. Waxa uu gacantiisa geliyey jeebkiisa, kana soo saaray xoogaa warqado cad cad oo aan waxba ku qorayn. “Tanni waa warqadayada cad ee aanu ugu talagalnay barnaamijka dambiyadda cad ee aanu ugu talagalnay barnaamijka saboolnimada.”
“Laakiin, Madaxeey waxba kuma qorna warqadahan,” ayuu yidhi Axmed yare, isaga oo si cajiib ah u eegaya. Warqadaha cad cad waxay ahaayeen warqado cad cad.
“Taasi waa tan ugu wanaagsan, Axmed yare. Miyaadan arag? Maxaa wakhtiga iskaga luminayaa in aan dadka wax u ballanqaado? Maxaan ugu oggolaan waayey in cod bixiye-yaasha aan u oggolaado in ay iyagu buuxshaan warqadahaas? Ballanqaadku iyo waxqabadku waxay la mid noqonayaan sidii hore oo kale, sidan waxaanu ku kaydsanaynaa kharashka daabacaada.”
“Sidee taasi ku suurto gelaysaa xariif yahoow! Halka musharaxiinta kale ay ka hadlayaan hoos u dhigidda kharashka tartanka, adigu wax baad ka qabatay. Waa hagaag, wakhtigayaga waa uu sii dhamaanayaa. Maad noo soo koobi kartaa waxa uu Xisbigiinu u taagan yahay?”
“Dabcan Axmed yare. Waanu gaar siinay jasiiraddan idilkeed. Halku dhi- gayaga Xisbiga Guud waa, “waxaanu aaminsanahay waxaad aaminsan tahay!” “Waad ku mahadsan tahay, Madaxeey. Marwooyin iyo Mudanayaal, ma u sacab tumi kartaan, mid sarraysa 5.5 tartankaas xamaasadda leh, musharaxa Madaxeey!”

Soosaaridda Kabaha Dusha Ka Xiran-Buudhka
Shaqaale dawladeed oo qabtay shir isgaarsiineed soona bandhigay barnaamijka cusub ee kabaha.

ANI waxa uu yahay kursigii awoodda,” ayuu yidhi Yoonis Maskiin, is- aga oo naftiisa la hadlaya, oo misna la yaabban quruxda aqallada sida wacan loo xardhay ee hadda sida wanaagsan loo dhisay. “Maxaa yee- lay, lacag faro badan ayaa kaga baxday dhisiddoodii in ay dhisaan aqalladan!”
Albaab aad iyo aad u wayn oo midab qurux badan ayaa si aad ah u fu- ran; Yoonis Maskiin waa uu arkaa golaha mada-daallada dadku ay buuxsheen. Dadkuna ay tuban yihiin meel walba, horay iyo gadaal; Yoonis Maskiin si fiican buu wax kasta u arkaa. Koox qaylo iyo saxan badan, oo isugu jirta dumar iyo rag, oo xidhnaa dhar si aad u sarraysa loo tolay, oo misna afuufayey sigaar kiisa ugu qaalisan, uguna tayada badan ayaa dadka intiisa kale ka muuqday. Waa ay iska sii wateen sigaar cabistoodii iyo iyaga oo dadka intiisa kale ee isugu soo baxay golaha murtida iyo mada-daallada ku afuufayey sigaar.
Yoonis waa uu soo dhawaaday. Wuxuuna u soo dhawaaday nin ka mid ahaa dadkii isugu soo baxay golaha murtida iyo mada-daallada oo gacmihiisa, tan bidix qalin ku haystay, tiisa midigna xaanshiyo ku sitay, ayaa ku qayliyey dadkii kale, “Mudane, kii qiimaha iyo qaayaha badnaayoow oday Wadacas, mudane, ma runbaa in aad hadda aad qalinka ku duugteen in aad lacag siisaa kabo soo saarayaasha in aysan kabo soo saarin?”
“ah-h-h. Haa, waa mid dhab ah, oo la hubo in ay run tahay,” ayuu oday Wadacas ku jawaabay, isaga oo si wacan oo xarako ku jirto madaxa u ruxaya. Wuxuuna u hadlayey si jiljileec ka muuqdo, waxaana la moodayey in uu jiifo.
“Tani miyeen ahayn arrin aan horay loo arag, oo samaynaysa dhaqan cusub oo aan horay loo aqoon?” ayuu ninkii waydiiyay, isaga oo si diidmo ah ka muuqato u ruxaya madaxiisa.
Odayga weyni inta badan ma ruxo madixiisa, “uh, haa, tani waa arrin cusub.”
Haweeneey u istaagtay in ay waydiiso su’aasha koowaad ayaa hadalkiisa ka soo dhexgashay intii uusan dhamaysan hadalkiisii, “tani ma markii ugu
horaysay ee taariikhda Booliqaran in kabo sameeyayaasha la siiyo lacag aysan shaqaysan?”
“Haa,” ayuu yidhi Wadacas, waxaan aaminsanahay in ay taasi tahay mid sax ah.”
Qof ayaa xagga dambe ka qayliyey, “Miyeey kula tahay in barnaamijkani uu kor u qaadayo qiimaha kabaha sida – kabo, buudh, dacas iyo wixii la mid ah?”
“Hah, haa hagaag – ma ku soo celin kartaa su’aashaada?”
Cod kale ayaa kor u dhawaaqay, “Kor ma u qaadaysaa lacagta kabaha lagu iibsado?”
“Haa, kor ayeey u qaadaysaa dhaqaalaha kaba sameeyayaasha,” ayuu ku jawaabay mudanihii mudnaanta weyn lahaa, si xoog ku jirana isu ruxay. “Waanu
ku raja waynahay in aanu samayno wax kasta oo aanu ku taageeri karayno kaba sameeyayaasha.”
Yoonis waxaa la xusuusiyey haweenaydii laga saaray beerteedii ay carru- urteedu kula noolaayeen. Nasiibdarro, waa uu soo xasuustay, “intee bay ku iibsan doontaa kabo imminka iyo wixii ka dambeeya!”
Kadibna qof gaaban oo dadka badankiisu uusan arag, ayaa qayliyey, isaga oo taagan safka hore, “ma sheegi kartaa waxa uu ahaan doono barnaamijkaaga sannadka soo socda?”
Wadacas hadalkiibaa ku adkaaday, “wah, hmm, maxaad tidhi?” “Barnaamijkaaga. Muxuu yahay qorshahaaga sannadka soo socda?” ayuu ku waydiiyey cod aan ixtiraam ku jirin.
“Dabcan,” ayuu yidhi kii qiimaha iyo mudnaanta badnaayoow, isaga oo sii cabaya sigaarkiisa si deg deg waalani ku jirto. “uh, wah, huh. Wah. Hagaag, waxaan aaminsanahay, ayna habboon tahay in aan wakhtigan qaaliga ah aan idiinku soo bandhigo war saxaafadeedkan in aan idiin sheego in aan damac- sanahay in aanu qof kasta oo ku nool jasiiradda Booliqaran in uusan waxba soo saarin, maxaa yeelay, annaga ayaa lacagtooda siin doona.”
“Ma runbaa in aad hadda aad saxiixday sharci cusub?”
Dadkii oo dhan ayaa hadalkii ka soo bixi waayey, dadkoo dhan. “Cid walba?” “Ma aha kaftan?” “Wow, waxaa ku bixi doona lacag aad u faro badan.” “Laakiin ma shaqayn doontaa?”
“Shaqayn” ayuu yidhi Oday Wadacas, isaga oo si cajiib ah isu ruxruxaya. “Ma ka joojin doontaa dadka in ay wax soo saaraan?”
“Waxaanu horay u samaynay mashruuc tijaabo ah oo ay samaysay ururkayagu wakhti aad u dheer,” ayuu yidhi Odaygii, kuna yidhi cod faan weyni ka muuqdo. “Intaas oo dhan, xilligaas dheerna waxba ma’aanu soo saarin.”
Islamarkaasna, qof ayaa dhabarka Oday Wadacas kaga yimid, oo markiiba sheegay in ay intaas ku eg tahay war saxaafadeedkii Oday Wadacas oo uu dhammaaday. Koox badan oo wariyeyaal ah ayaa mid mid iskaga dhexbaxay dadkii joogay golaha murtida iyo mada-daallada. Yoonis oo markiiba dareemay in uusan u muuqan Wadacas si cidi ula baxsatay oo kale. Aqalkiina nalkii baa loo damiyay, Wadacasna waa uu iska tagay.

Xirfadda Adduunka Ugu Da’da Wayn
Shisheeye u akhrinaya Yoonis mustaqbalkiisa.

SHEEKADII uu u sheegay ninkii reer baadiyaha ahaa, waxay Yoonis Maskiin ku reebtay la yaab aad u faro badan. Jasiirad noocee ah ($m ayeey tahay? Waxay ula muuqatay dawlad baaxad ballaadhan. Wux- uuna isku dayay in uu iska dhaqaaqo. Wuxuuna baadigoobay haddii ay jiraan cid garan karta aqalkiisa, oo u fidin kara caawimaad, si ay u soo tusaan. Waxa uu heli karaa cid ka caawisa sidii uu u heli lahaa lacagtiisa. Sidaa daraadeed, waxa uu isku sii daayay bartamaha magaalada. Wuxuuna raacay tilmaantii ninkii beeralayda ahaa.
“Kama amban kartid,” ayuu yidhi ninkii xoolo dhaqatada ahaa markiibana waxa uu dabagalay xoolihiisii.
“Waa magaalo dhexdeed. Waana halka ugu wayn magaalada.” Waddadii waxay ku riday meel wareeg ah oo dhismo waa wayn, kana soo horjeeda aqalka quruxda badan. Aqalkan weyn hortiisa waxaa ku qoran erayo si aad iyo aad u sarraysa loo xardhay. Albaabka laga galo aqalka weyna waxaa ku qornaa: “Aqalka lagu caabudo Eebe.”
Yoonis waxa uu isku qaaday jaranjarada aqalkan wayn, wuxuuna durbadi- iba uu istaagay dhexbartanka aqalkii, isaga oo indhihiisa si fiican ugu eegaya nalka. Waxaana hortiisa ka muuqday qol aad u wayn, saqafkiisuna uu aad iyo aad u fogaa, nalkuna ma wada iftiiminayn. Waxaa u muuqday kabo faro badan iyo calamo lagu sharaxay meel walba. Waxa kaloo dadku ay ku xoonsanaayeen miisas ay horfadhiyeen dad, dadka u yeedhayay, una qaybinayay warqado ay ku qornaayeen qoraallo.
Dhinaca ugu shisheeyana waxaa ka muuqday albaab wayn, oo ka samaysan maar, oo aad iyo aad u qurux badan, hoostana ka dhalaalaya. Yoonis waxa uu bilaabay in uu ku socdo aqalka gudihiisa, isaga oo isku dayaya in uu iska ilaaliyo kooxaha u ololeeya dawlada. Isaga oo aan dhamayn jaranjarooyinkii ayeey haweeneey weyn ka hortimid Yoonis Maskiin. Haweeneeydaas waxay xidhnayd dahab ku sharaxan qoorteeda iyo dhagaheeda; dahabkaasoo aad iyo aad u waaweynaa.
“Ma doonaysaa in aad ogaatid mustaqbalkaaga, ninkaaga yaroow” ayeey tidhi, iyada oo ku soo dhawaanaysa. Yoonis markiiba waxa uu eegay jeebki- isa, isaga oo eegaya haweeneeyda sida quruxda badan u labisan iyadoo ku xaragoonaysa dhago dhalaalaya. “Waxaan haystaa hadiyaddii mustaqbalka. Dabcan waxaad jeceshahay in aad ogaatid waxa soo socda berito.”
“Ma doonaysaa in aad ogaato mustaqbalkaaga, ninyahoow yar.”
“Ma arki kartaa waxa soo socda?” ayuu waydiiyay Yoonis, isaga oo dib u istaagaya, iskuna dayaya in uusan ku xadgudbin. Wuxuuna haweeneeydan u arkayay mid wax abuuri karta. Si gaar ahna waa uu uga shakisnaa.
“Waa hagaag,” ayeey ku jawaabtay iyada oo indhaheeduna ay ka muuqdeen kalsooni dheeraad ah. “Waxaan bartaa faalka, kadibna waan ku dhawaaqaa, sheegasho, sheegid iyo aaminaad wax kasta oo aan sheego waxay noqdaan run.
Haa. Haa, shaqadaydu waa shaqada adduunka ugu da’da wayn.”
“Sida ay cajiibka u tahay,” ayuu yidhi Yoonis. “Ma waxaad isticmaashaa sheey wareega ama caleenta shaaha ama.”
“Maya, maya!” ayeey haweeneeydii la soo baaday, iyada oo hindhisaysa. “Aqoon aad u sarraysa ayaan leeyahay. Waxaan isticmaalaa xisaab iyo isugayn.” Iyada oo si gaar ah u eegaysay, ayeey raacisay. “Dhaqaalahaaga ayeey ku xidhan tahay.”
“Cajiib. Dhaqaale-yaqaan,” ayuu ku celiyay isaga oo ku leh cod aad daciif u ah, erayadiisana sii jiid-jiidaya. “Waan ka xumahay, mar dhawayd ayaa la i xaday, wax lacag ahna ma’aan haysto.
Waa ay ka xumaatay, islamarkiibana waxay u sii jeesatay macaamiisheedii kale.
“Fadlan hooyo, ma ii sheegi kartaa mid keliya,” ayuu Yoonis ka codsaday, “inkastoon aanaan haysan wax lacag ah oo aan ku siiyo?”
“Waa hagaag?” ayeey haweenaydii tidhi iyadoo cadho badani ka muuqdo codkeeda.
“Goorma ayeey dadku kuu yimaadaan oo ay taladaada soo doontaan?” Waxa ay iska eegtay dhinacyada, meel kasta, iyadoo hadana eegaysa in ay cid uun maqashay hadalkooda. Lana moodo in ay sir wayn u sheegayso mukulaal aan cidna waxba yeelayn, ayeey si hoos-hoose wax ugu sheegtay, “Maxaa yeelay, ma aad haysatid lacag aad i siisid, waxaan ku daymin karaa sir yar. Dadku waa ay ii yimaadaan mar walba oo ay doonayaan in ay helaan war wacan oo ku saabsan mustaqbalkooda. Haddii uu yahay war run ah ama wanaagsan ama been ah ama xun – waana mid farxad gelisa dadkaas marka ay wax ka ogaadaan arrimaha ku saabsan mustaqbalkooda.”
“Shaqadaada kuwee baa inta badan isticmaala?” ayuu waydiiyay Yoonis. “Golaha Guurtida ayaa ah macaamiishayda,” ayeey haweeneeydii ku jawaab- tay. “Odayaasha lacag fiican bay i siiyaan – dabcan, lacagta dadka kale. Kadibna, waxay u isticmaalaan khudbadahooda si ay u sii isticmaalaan lacag kale oo faro badan si ay ugu diyaar garoobaan jiilaalka dheer ee soo socda. Waa mid noo shaqaysa annaga oo dhan.”
“Goow!” ayuu yidhi Yoonis, isaga oo gacantiisa saaraya daankiisa, aadna ula yaabban. “Taasi waa mas’uuliyad culus. Sidee bay runta ugu dhawaanayaan saadaashaada ku saabsan mustaqbalkooda?”
“Waad layaabaysaa dadka yar ee taas i waydiisa,” ayeey ku jawaabtay dhaqaale yaqaantii. Waa ay welweshay, hadana waxa ay si taxadar leh ay- eey indhaha uga eegtay. “Waxaad ku heli kartaa saadaal run ah adiga oo tuurta madax iyo xarash. Waa adiga oo kor u tuuraya taano, waana mid cid waliba ay si aad u fudud u samayn karto, laakiin wax faa’iida ah cidna kama heli karto. Kumana beeri karto dadka welwel xooggan ama kama dhigi karto kuwo faraxsan – farxad hor leh siisa, kaamana dhigi karto maalqabeen, oo kamaba dhigi karto odayaasha kuwo awood badan. Markaa waad arki kartaa, waa in aan la imaadaa saadaal aad u qiimo badan, aad u sarraysa ama waxay helayaan qof kale oo shaqadaas u qabta.”

Dawladaha Iyo Suuqa Ganacsiga
Caanooleey ka sheekaynaya ka qayb qaadashada xulashada dawladda.

Yoonis Maskiin waa uu iska ilooway in uu is xoreeyo markii uu maqlay cod daciif ah, kana imanaya dhamaadka waddada. “Moo-o-o,” cod hoose oo lo’eed. Koortii qoorteeda ku xidhnayd waxay ku dhawaaqday cod gaaban, haddana iyada oo sii soconaysa. Markiiba waxaan soo maray sac kale oo ka yimid wadiiqada kale, waxaana mudh ka soo yidhi oday wayn.
“Halkan kaalay, sacyahoow nacaska ah,” ayuu ku heesay xoole ilaaliyihii.
Yoonis wuxuu ruxay garabkiisa, wuxuuna ku soo dhawaaday si uu uga qaado baako agtiisa taalay markii hore. Odaygii waynaa wuxuu soo durdurk- aba.
“Yaa halkaas jooga?” Isaga oo arkaya Yoonis, wuxuuna u soo jeestay dhinici- isa si uu uga jaro xadhiga.
Yoonis wuu farxay. “Waa la i xaday. I caawi si aan xadhiga uga baxo!”
Odaygii waynaa wuxuu jeebkiisa ka soo saaray mindi si uu Yoonis xadhiga uga jaro. “Waad mahadsan tahay, mudane,” ayuu yidhi Yoonis, isaga oo xoq xoqanaya gacmihiisa yara xanuunaya, si ay xiiso gaar ah ay ku jirto ayuu Odaygii sheekadii ugu sheegay.
“Koow,” ayuu yidhi Odaygii waynaa, isaga oo ruxaya madaxiisa. “Waa in aad iska ilaalisaa cid walba maal mahan dambe. Ma’aan imaadeen magaalada haddii aan filayn in aan ka helaayo macaawino dawlada.”
“Ma u malaynaysaa in dawladu ay i siin doonto lacagtii la iga xaday?” ayuu waydiiyay Yoonis.
“Ma’aan hubo, laakiin waa isku dayi karaysaa. Dabcan waxaa dhici karaysa in nasiibkaagu ka wanaagsanaan karayo kayga,” ayuu ku soo jawaabay Odaygii reer miyiga ahaa. Wajigiisuna wuxuu u ekaa qof aad iyo aad u wayn. Wuxuuna xidhnaa dhar iyo kabo duug ah.
Yoonis wuxuu dareemay soo dhawayn markii uu arkay sida tooska ah ee uu ula hadlay.
“Waa maxay dawlada iyo suuqa ganacsiga? Ma tahay meel xoolaha lagu iibiyo?” ayuu Yoonis waydiiyay Odaygii waynaa, oo uu isku yaraaday “taasina waa midda aan u immi in aan ogaado,” ayuu yidhi xoola dhaqatadii. “Waxay kaloo tahay carwo kale gedisan oo kale. Sartu waxay ka qurux badan tahay Bangi, kana wayn wax kasta oo aan horay u arkay. Gudahana waxaa ku jira shaqaale badan oo dawlada u haya shaqooyin kala nooc ah, kuwaasoo loogu talagalay in ay wax ka qabtaa arrimaha wadaniyiinta.”
“Koow” ayuu yidhi Yoonis. “Dawlad noocma ah ayeey doonayaan in ay dadka ka iibiyaan? Ninkii xoola dhaqatada ahaa wuxuu xoqday qoortiisa, isaga oo leh, “Halkaas waxaa jooga nin isigu yeedha ‘hanti wadaag’ wuxuu sheegay dawladan saca kale in ay iga qaadayso sacayga si ay u siiso saca kale deriskayga. Wax dan ah oo aan ka leeyahay ma’ay jirto. Uma aan baahni dawlad sacayga siisa deriskayga-mar hadaan anigu u baahnahay sacayga.”
“Markaas waxaa jiray mid ‘hantiwadaaga’ ah kaasoo xidhnaa kabo waa wayn. Wuxuu ahaa mid furfuran iyo isaga oo salaan gacmahayga kala daalay, kuna dheehan tahay saaxiibtinimo sare, odhanayana sida uu uga fikirayo dana- hayga iyo wanaagayga. Aad buu u wanaagsanaa intii uusan igu odhan dawladi- isu waxay qaadanaysaa labadayda sac. Wuxuu ku andacooday inay caddaalad tahay maxaa yeelay, cid walba ayaa lahaanaysa lo’daada iyo isaga oo i siin doona xoogaa caana ah marka uu u maleeyo in aan u baahnahay. Iyo isaga oo ku andacooday in aan ku heesi doono heesaha xisbiga.”
“Taasina waxaan filayaa inay tahay hees!” ayuu Yoonis yidhi.
“Wax tixgellin ah oo aan u hayey ma’ay jirin maalintaas kadib. Waxaana ogaaday in uu isagu qaadanayo wax walba. Kadib waxaan meermeerayey xafi- isyada dhexdooda, markaasaan waxaa la kulmay ‘fashiiste’” Odaygii waynaa waa uu aamusay si uu saciisa wasakhda lugta ka gashay uga saaro.
“Kan fashiistaha ah wuxuu ahaa mid af macaan, oo fikrado wanaagsan heli ogaa, oo wuxuu la mid ahaa kuwii kale. Wuxuu yidhi, “wuxuu iga qaadanayaa labadayda sac, wuxuuna iga iibinayaa qayb ka mid ah caanaheeda.” Waxaan idhi, “‘maxay?’ In aan lacag kugu siiyo caanaha sacaaga?”
Kadibna waa uu ii hanjabay, isaga oo leh waa ku tooganayaa, haddii aan salaamin calankiisa saxa ah hadda iyo mar walba.”
“Koow” ayuu yidhi Yoonis.
“Waxaan hubaa in aad goobtaa aad iskaga soo carartay.”
“Markii hore waan qaadi karayay lugtayda, kuwan halkan ‘shaqaalaha’ ayaa ila hadlay, oo igu yidhi dawladani waxay rabtaa inay iga qaaddo lo’dayda, mid ay dilaan si ay u dhellitiraan tirada caanaha, si ay haddii ay doonaan ay caanaha qaar u dhimaan. Hadda nacaskee baa arrintaas raaci kara, oo samayn kara arrintan oo kale?”
“Waxay u eg tahay cajiib,” ayuu yidhi Yoonis, isaga oo ruxaya madaxiisa “ma go’aansatay dawladii aad qaadan lahayd?”
“Uma aan malaynayo aniga wakhtigaa,” ayuu ninkii xoola dhaqatada ahaa yidhi.
“Yaa u baahan? Intii ay dawladii maamuli lahayd arrimahayga, waxaan go’aan saday in aan lo’dayda geeyo suuqa lo’da halkaas oo aan iska iibin karo, oo aan ku soo iibsan karo dibi.”

“Waxaad Isiisaa Waxaad Soo Dhaaftay Ama Mustaqbalkaaga!”
Tuug ayaa ka xaday Yoonis lacagtiisii waxa uuna ugu deeqay talo.

XARUNTA Golaha Guurtida waxay ku taalaa waddada ku beegan biyaasada. Yoonis Maskiin wuxuu is yidhi qaado waddada ugu dhow, wadiiqo yar oo ay xidheen baakadooyin iyo qashin fara badan. Horay ayuu u sii socday isaga oo isku dayaya in uu is iloowsiiyo dareen aan sidaas u sii fiicnayn markii uu iskaga tegay waddadii dadku ay ku xoon sanaayeen.
Markiiba Yoonis Maskiin waxa uu dareemay gacan dhuuntiisa haysa iyo qori lagaga hayo feedhihiisa.
“Ii sheeg taariikhdaada ama mustaqbalkaaga!”
“Maxay?”ayuu Yoonis yidhi, isaga oo baqaya. “Maxaad uga jeedaa?”
“Waad imaqashay – lacagtaada ama naftaadda,” ayuu tuugii ku celiyey, isaga oo qorigii ku sii riixaya. Yoonis wax kale oo uu sameeyo ayuu garan waayey markaasuu markiiba waxa uu soo qabtay boorsadiisa oo ay ku jireen lacagtii uu soo shaqaystay – lacagtiisa.
“Intani waa inta aan haysto iyo aniga oo layga baahan yahay in aan badh ahaan aan ku bixiyo canshuur,” ayuu Yoonis ku baryootamay, isaga oo si tax- adar dheeri ku jiro ku qarinaya wax-xoogaagii roodhida ahayd oo ay ayeeyo soo siisay. “Fadlan badh aniga iiga tag.”
Tuuggii waa uu u dabciyey Yoonis. Mana uu arki karayn wajigiisa uu garinayay, wuxuuna ku garinayay koofiyadiisa uu markaas xidhnaa. Cod aad u hooseeya oo aan naxariis lahayn ayuu ku yidhi, isaga oo qoslaya. “Haddii aad kala qaybinaysid lacagtaada, waxaa habboon in aad gabi ahaan aad bixisid, oo aadan waxba siin canshuur qaadaha.”
“Sababtu waa maxay?” ayuu waydiiyay, isaga oo lacagta gacmahiisa u sii gelinaya. “Haddii aad lacagta aad aniga i siiso,” ayuu yidhi tuugii, isaga oo lacagtii sii gashanaya jeebkiisa, “kadibna anigu waan iska tagayaa, oo ammaan baan ku siinayaa. Laakiin, inta aad ka dhimanayso, canshuur qaaduhu wuxuu kaa qaadanayaa lacagtaada, wixii aad shaqaysatay, wuxuuna isku dayayaa in uu xakameeyo wax kasta oo ku saabsan nolosha mustaqbalkaaga. Waxa uu si fudud u isticmaalayaa lacagta aad sannad shaqaysatay maalin keliya!”
Yoonis waa fajacay. “Laakiin miyeen Golaha Guurtidu aynaan samayn waxyaabo badan oo dadka u fiican, iyada oo isticmaalaysa lacagta ay dadka ka soo uruurisay?”
“Dabcan,” ayuu yidhi. “Dadka qaar baa noqday hantiile. Laakiin, haddii bixinta canshuuruhu ay fiican tahay, muxuu uusan canshuur uruuriyuhu uu adiga kaaga dhaadhicin la’yahay faa’iidadaada, oo uusan kuugu ogolayn in aad adigu iskaa u bixisid?”
Yoonis wuxuu is yidhi. “Mindhaa qancintu waxay qaadanaysaa wakhti iyo shaqo aad u badan?”
“Sax,” ayuu yidhi tuugii “taasina waa arrin dhib badan. Wakhti badan in-
aguma qaadanayso qoriga!” ayuu kaga yaabiyay Yoonis, isaga oo is kor saaraya labadiisa gacmood. “Halkaas waxaan qabaa in aadan u tagi karayn canshuur qaadaha markiiba. Laakiin, waxaad igu kordhisay fikrad cusub.”
Wuxuu ag fadhiistay Yoonis oo aan dhaqaaqi karayn. “Waad la socotaa, soo ma ogid?” ayuu yidhi tuugii. “Siyaasaddu waa arrin isbedel leh. Dadka badankoodu waxay ku fikiraan inay tahay caadi, in been la sheego, in wax la xado, ama in wax la dilo. Ma’aha daris wanaag – haddii aysan siyaasiyiintu samayn arrimo la halmaama dhaqan xumo. Haa, siyaasaddu waxay suurta ge- lisaa, dadka inoogu wanaagsan in ay been sheegaan, oo wax xadaan, xitaa inay mararka qaarkood wax dilaan mararka qaarkood. Iyo iyaga oo wali dareemi karaya inay sameeyaan wax wanaagsan.”
Si in la moodo in uu shaxdhigayo ayuu tuugii soo jeediyay.
“Waxaan u baahanahay in yar oo dambi dhaaf ah in aan iskaga tirtiro dambiyadeena – Iyo in aan isku dayo.” Waa uu isku yaryaraaday, hadana, waa uu yara fikiray wakhti yar.
“Waxaan u malaynayaa in aan soo booqan doono haweeneey marwo Ashkira.” Wuxuu ruxay lugtiisa, isaga oo iskaga tagaya tuugii. Yoonis Maskiin waa uu sii eegayay ilaa uu tuugii ka sii libdhayay.
Waddaduna waxay ahayd mid buuq yar. Yoonis waxa uu ka sii fikiray waxii uu tuugu uu ku yidhi, isaga oo la xarbiyaya koodhkii lagu xidhay. Wakhtigan xaadirka waxa uu yahay caawimo la’aan, haddii uusan cidi u soo gurman. “’Ii Sheeg taariikhdaada ama mustaqbalkaaga!’ Muxuu uga jeeday? Waan gartay!” ayuu yidhi Yoonis, isaga oo is gedgedinaya.
“Lacagtayda, hantidayda waa qayb ka mid ah taariikhdayda – waa mid ku saabsan noloshaydii. Haddii uu qaatay lacagtaydda, waa in aan shaqaddii aan dib u qabtaa mar kale si aan u shaqaysto mar labaad. Haddii uu i dilli lahaa taasi micnaheedu waxay tahay nololi ma jirto, mustaqbalna ma jiro. Inkastoo uu i xidhxidhay, igana qaaday xorriyadaydda, iyo xornimadayda!”
Yoonis waxa uu iswaydiiyay askarigii ka tirsanaa ciidamada nabadda ee uu horay ula kulmay maalin ka hor.
“Meeyay ninkaasi marka aan u baahnahay!”
Fikradda ah in uu mar labaad dib ugu noqdo carwadii uu horay uga soo shaqaystay si uu u soo shaqaysto lacag mar labaad ayaa ka cadhaysiisay Yoonis haddii uu soo shagaystana lacagtiisa waa in uu dhigtaa markan, waxa uu ku fikiray in uu canshuur qaaduhu uu ku leeyahay wax lacag ah! “Sidaadaraadeed nolosha, xorriyadda, iyo hantida dhamaantood waxay ka mid yihiin jiritaankayga, waxa keliya oo kala gedisan waa wakhtiga – mustqabalka, wakhtiga xaadirka ah, iyo kan la soo dhaafay, tuugaasina wuxuu cabsi badan geliyay qaybta iigu muhiimsan xaqayga, si uu u hello qaybta ugu sahlan, una hantiyo lacagta aan anigu soo shaqaystay!”
Markiiba galuus mid ka mid ah galuusyada koodhkiisa ayaa furmay. “Xan uun badanaa!”
Yoonis wuxuu joojiyay wax walba oo uu samaynayay, isaga oo u kaadinaya xoogaa, kana fikiraya arrimahiisa isku qoofilan. Wuxuu is yidhi, “ma’aan ogayn sida ay u wanaagsan tahay in aad xor tahay – Ilaa iyo hadda ka horoow.”

Guddiga Dheefshiidka
Y oonis waxaa looga dhigay madaxa nafaqooyinka.
YADA oo ay maskaxdiisu ku cusub tahay sheekadda bakaylaha, Yoo-
nis Maskiin waxa uu waydiiyey sida lagu tago bartamaha magaalada. Haweeneeydii waynayd waxay gacanteeda saartay garabkiisa, lana dar
daarantay, “Fadlan, Yoonis Maskiin, cidna ha u sheegin raashinkii aanu ku si- inay. Ma’aanu haysano warqad ogolaansho.”
“Maxay?” ayuu Yoonis yidhi. “Oo ma waxaad u baahan tahay ogolaasho in aad raashin ku bixisaan?”
“Magaaladdan, haa, ” ayeey ayeeyadii ku jawaabtay. Waxayna raacisay, waxayba noo keeni kartaa dhibaato haddii dawladdu ay ka war hesho-In aan raashin bixinay ogolaansho la’aan.”
“Oo maxaa ogolaashaha looga baahan yahay?”
“Waxaa looga baahan yahay cid walba oo raashin isticmaasha. Berri hore dadka magaaladdu waxay raashinkoodda ka iibsan jireen kuwa wadadda wax ku iibiya, dukaamadda xaafadaha ku yaalla, makhaayadaha dadka lacagta lehi ay wax ka cunaan, ama waxay raashinka ka soo iibsadaan dukaamadda, iyaga oo si sharci ugu karsadda raashinka aqaladoodda. Golaha Guurtidda ayaa ku doodaya in aynaan aqligal ahayn in dadka qaarkii ay cunaan raashin wanaagsan. Sidaa daraadeed, waxay sameeyeen sharciyo si cid waliba uga cunto kafateerooyinka, iyaga oo aan bixinayn wax lacag ah.”
“Dabcan, ma’aha lacag la’aan,” ayuu awoowgii yidhi, isaga oo soo saaraya boorsadiisa, iyo isaga oo sii rux ruxaya boorsadiisa yar, sankana ka saar saaraya Yoonis Maskiin.
“Qiimaha raashinka hadda ayuu ugu qaalisan yahay, cidina kuma bixiso albaabka horteeedda. Adeer Samta ayaa ka bixiya canshuurteena. Maadaama kafateeriyadda siyaasadda la siiyey lacagteedda, dad aad u faro badan ayaa joojiyey in ay raashinka ka soo iibsadaan dukaamadda caadiga ah, kuwaa- soo ay qiime kale ka bixinayaan. Dad aad u yar ayaa bixin kara kharashka makhaayadaha iyo iyaga oo dukaanaddii kalena ay lacagta kor u qaadaan. Qaarkood waa ay badbaadeen, sida kuwa dadka haystay lacagta, iyo macaami- ishooddu ay cunaan raashin gaar ah, maxaa yeelay, diintoodda awgeed, laakiin intii badnayd waxay xidheen dukaanadooddii.”
“Maxaa kalifay in cid waliba bixiso lacag kale haddiiba ay ka helli karaan kafeteeriyadda siyaasadda, kuna helli karaan lacag la’aan?” ayuu iswaydiiyey Yoonis.
Awoowihii ayaa qoslay. “Maxaa yeelay, siyaasiintii baa xumaaday – raashin kariyaasha, raashinkii, jawigii – bal adigu magacoow! Shaqaalaha aan si fiican u aqoon cuno karinta shaqooyinkoodda lagama caydhiyo, ururadoodduna waa kuwo aad u awood badan. Inta badana raashin kariyaha shaqadiisa si fiican u qabsadda lama abaal mariyo, maxaa yeelay, kuwo aan aqoon sida raashinka loo kariyo ayaa ka xumaadda, niyad fiicana mahayaan, raashinkuna waa xun yahay, raashinka la kariyana waxaa go’aamiya Golaha Raashinka.”
“Taasina waa qayb ka mid ah dhibaatooyinka,” ayuu yidhi awoowe. “Waxay isku dayaan in ay raalli geliyaan saaxiibadood, waligoodna ma dhargayaan. Waxaa wacnayd in aad aragtid dagaalka loogu jiro roodhidda iyo bataatiga. Roodhidda iyo bataatiga dagaalkoodda maalin walba iyo maalin kasta muddo imminka ku dhoow dhawr iyo tobon sannadood. Muddo kadibna kooxdda baas- tadda u ololeeysa ayaa abaabulay sidii wax loo tari lahaa dadka ka ganacsada bariiska iyo baastada. Taana maskaxda ku hay? Ayuu yidhi isaga oo madaxa uruxaya xaaskiisa.” Goorma ayeey ahayd markii kooxda jecel baastada ay ku guulaystaan in ay dadkooda ku darsadaan golaha maamulka, taasina waxay ahayd markii noogu dambaysay ee aanu maqalno arrimaha ku saabsan rootiga iyo bataatiga.”
Ladan ayaa qososhay, kana hoos qososhay ayeeydeed, waxayna fadhiday garabkeeda, Ladana waxaa sankeeda ka soo fuulfuulayey qoyaan, markaaseey isku yaraatay. “Ma jecli baastada, ayeeyo.”
“Waa in aad cuntaa ayeeyo, haddii kale kooxda nafaqada ayaa ku daba joogaysa.”
“Kooxda nafaqada?” ayuu waydiiyay Yoonis.
“shhh!” ayuu awoowihii yidhi, isaga oo bishimihiisa gacantiisa saaraya. Waxa uu iska eegay garabkiisa, kadibna dhinaca waddada, si uu u arko in cid ay daawanayso. “Kuwa iska daaya raashinka waxay inta badan ku dambeeyaan gacanta kooxaha nafaqada. Caruurtuna waxay ugu yeedhaan kuwii nafaqada. Nafaqadu waxay si gaar ah u waardiyeeyaan dadka aan wakhtiga raashinka aan immaan, iyaga oo baadigooba cidda iman waysa. Dadka raashinka diida waxaa loo taxaabaa xabsiga iyo iyaga oo markaas raashinka xoog lagu cunsiiyo.”
Ladan ayaa ku dhawaaqday, “Laakiinse miyeynaan aqalkeenna raashinka ku cuni karayn? Raashinka ay ayeeyo kariso ayaa ugu wanaagsan.”
“Ayeeyo ma’aha mid la ogol yahay,” ayeey tidhi ayeeyo, iyada oo madaxa u salaaxaysa Ladan.
“Dad qaar ah ayuun baa leh ogolaasho gaar ah, laakiin ayeeyo iyo anigu awood uma lihin, tababar gaarna ma lihin, mana awoodi karno kushiin wayn oo ay u baahan yihiin, na loogana baahan yahay haddii aan dalbano. Bal eeg, Ladan, siyaasiyiintu waxay aaminsan yihiin in ay iyagu kaaga wanaagsan yihiin naftaada adiga.”
“Ogoow,” ayeey ayeeyo ku dartay, “Labadayaduba waa in aanu shaqayno si aanu canshuurta u bixino lagu samaynayo waxaan oo dhan.”
Awoowihii waxa uu xajistay kursigiisa, isaga oo isla hadlaya, hadalkana ku rafanaya, “Waxay noo sheegayaan in aan imminka haysanno raashin aad u yar, marka loo eego taariikhdeenna, inkastoo dadka badhkii ay gaajo wada hayso. Qorshihii hore ee ahaa in dadka saboolka la siiyo raashin nafaqa leh, wuxuu ku dhamaaday in dadka saboolka ahi ay qabsato nafaqa daro. Qaarkood waxay ka go’een raashinkii, waxayna u eg yihiin qoryo. Inkastoo raashinkoodu uu yahay bilaash. Tan ugu darran waxaa biibitada siyaasada waalay boobkii iyo budhcaddii, cid aammin ku qabtana ma jirto.”
“Awoowe, jooji!” ayeey tidhi, iyada oo arkaysay walwalka ka muuqda Yoonis wajigiisa. “Aad iyo aad buu u baqayaa marka uu tago biibitada siyaasada. Waxaad soo qaadataa cadayntaada si aad u tustid dadka raashinka qaybiya, ee albaabka taagan. Wax walibana waa ay kuu hagaagayaan.”
“Waad ku mahadsan tahay walwelkaaga, ayeeyo,” ayuu yidhi Yoonis, isaga oo is leh toloow sidee bay caddayntu u eg tahay iyo sida uu raashinku uu u helli karo isaga oo aan lahayn warqada caddaynta.
“Maad ii ogolaan kartaa haddii aan xoogaa rooti ah aan sii qaato intaan tegin?”
“‘Dabcan ayeeyo.’ Qaado intaad rabto.” Waxay dib ugu noqotay madbakhii waxayna la soo noqotay dhowr midh oo rooti ah oo ku duubban warqad nadiif ah. Waxayna iska eegtay labadda dhinac si ay iskaga eegto haddii deriskeedu ay eegayeen, kadibna iyada oo faraxsan ayeey gacanta ka saartay Yoonis, oo misna tidhi, “Si gaar ah nafta u ilaali. Waxaan xan ku maqlayaa in qofkii raashinka noo keeni jiray in ay ciidamadda nabadda ee raashinku ay xidheen. La soco cidna ha tusin roodhidan, haye dheh?”
“Waa yahay. Waadna ku mahadsan tahay wax walba.” Isaga oo ku sii leh nabadgelyo, Yoonis Maskiin waxa uu u soo baxay banaanka iyo waddada, isaga oo dareensan, garwaaqsanayana in uu jasiiraddan la yaabka leh uu ka helay aqal
– guri.

Diin iyo Bakayle Dib loo booqday
Ayeeyadii sheekadeedu aan sidaas caanka u ahayn.

Yoonis waxa uu maskaxdiisa ka saari la’ yahay haweeneeydii u ahayd madaxa xafladaha dadka danta gaarka ah ku shirkoobay. Waxayna siin jirtay lacag, hadana waa ay ka qaadataa islamarkiiba. Hadana, markasta iyo had iyo jeer gacanta ayeey u gelisaa, misna waa ay ka dhufsataa. Durbadiiba, Yoonis Maskiin waxa uu la soo toosay amakaab iyo layaab, isaga oo xusuustay in laga doonayo in uu canshuur ka bixiyo lacagtii uu shaqaystay.
Odayga wayn waxa uu kala jar jarayey roodhi, isaga oo ka dhigdhigayey qayb qayb aad u yar yar, doonayeyna in uu u isticmaalo guraac ahaan, markii gabadha yar ee caatada ahi ay si farxadi ku dheehan tahay u soo gashay qolkii. Odaygii waynaa waxa uu u sheegay Yoonis in ay tahay gabadhii uu awoowga u ahaa, oo uu yidhi magaceedanna waxa la yiraahdaa, Ladan, taasoo booqasho gaaban ugu timid, joogina doonta dhawr cisho. Markiiba Yoonis quraacdiisii ayuu wax ka siiyey gabadhii yarayd. Gabadhii yaraydna farxad bay la bood- booday, iyada oo isku dayeeysa in ay kor u qaado iskaalshaheeda. “Awoowe, fadlan ii akhri sheekaddii mar kale,” ayeey ka codsatay.
“Kee, awoowe?”
“Tii aan sida gaarka u jeclaa, tii diin diinka iyo bakaylaha. Sawirradu aad bay u qurux badnaayeen,” ayeey Ladan tidhi.
“Waa wanaagsan, taasina waa hagaag,” ayeey tidhi ayeeyadeed, iyada oo soo qaadaysa buug armaajada jikada dhexdeeda yaalay, oo ay sideedaba ay si fudud ku gaadhi karto. Waxay soo agfadhiisatay gabadhii yarayd, Ladan, iyada oo ku biloowday, “Beribbaa waxaa jiray.,”
“Maya, maya, ayeeyo, ‘wakhti aad u fog.,” ayeey gabadhii la soo booday. Ayeeyadeed waa ay iska qososhay, oo ay sii wadatay. “Wakhti aad u dheer, oo fog, waxaa jiray diin diin la odhan jiray Raage iyo bakayle la odhan jiray Wardheere. Waxay ahaayeen kuwo warqadaha dadka qaybiya, oo ka baayac mushtara, oo xayawaanka kale warqadaha ugu geeya aqalladooda. Maalin maalmaha ka mid ah, Raage, oo sidiisaba dhagahiisu ay ka xoog badan yi- hiin lugahiisa ayaa waxa uu maqlay deriskiisa oo ammaanaya Wardheere, kuna ammaanaya in uu yahay mid markiiba is deg deg ah warqadaha u qaybiya. Wuxuuna ku qaybin karaa wakhti aad u yar halka kuwa kale ay ku qaadato maalmo. Isaga oo Raage dhuuxaya arrintan ayuu u soo dhawaaday, kana qay- bgalaya sheekadooda.
“Bakayle,” ayaa yidhi Raage waa mid aad u gaabiya. ‘Todobaad keliya ayaan waxaan ku heli karaa dad aad u faro badan. Waxaana ahey qof sumcad leh, oo ay macaamishayduna ay i qadariyaan.’
“Wardheere waxa uu bilaabay tartan. ‘sharaftaada? Haa heey! Waxa dadku ay ku fikiraan ma’aha waxaad ku tashan kartid,’ Bakaylihii waa uu soo jeestay, ‘si kastaba ha ahaatee, waan kula tartamayaa!’
Deriskii oo dhami waxay yiraahdeen diin diinka gaabiya ma’aha mid tar- tami kara. Hadana, si ay u caddeeyaan dhammaantood waxay ku heshiiy-
een in ay iyaga noqdaa guddigii go’aamin lahayd cidda tartankan ku guu- laysata todobaadkan. Isla markiiba Wardheere wuxuu u diyaar garoobay tar- tankii, halka Raage uu wali iska fadhiistay, oo uu iska fadhiyey wakhti aad u dheer. Markii ugu dambaysaynna waa uu soo jeestay, isaga oo ka sii dhaqaaqay goobtii.
“Wardheere waxa uu markiiba meel walba ku dhejiyey ogaysiis oo uu ku leeyahay waxaan dhimayaa qiimaha xitaa in ka badan badh – in ka sii yar inta Raage uu ku iibiyo. Warqado qaybintu waxay noqonaysaa maalintii labo jeer imminka wixii ka dambeeya, xitaa sabtida, axada iyo maalmaha fasaxa. Isla markiiba bakaylihii waxa uu isku sii qaaday xaafadihii oo dhan, isaga oo riixaya gambaleelka aqal kasta, markiiba waxaa farta laga saaray warqadihii laga iibsaday tigidhadoodii iyo alaabo kale, xitaa waa uu miisaamayey, isaga oo xitaa xidh xidhayey markiiba. Lacag aad u yar ayuu ku ballan qaaday in ay bixindoonaan mar walba maalin kasta ama habeen walba. Waxa uu intaa ku darsaday isaga oo tusaya daacadnimo, waji furran, oo uusan wax lacag ah ku iibinayn. In uu noqon doono mid shaqadiisu dheelitiran, wax abuurid badan, iyo isaga oo ah mid si wacan idiinku soo dhawaynaya. Bakaylihii markiiba macaamiishiisii ayaa sii badatay, oo korodhay.
“Cid wali aragtay diin diinkiina ma jirto. Dhammaadkii todobaadka, xoogaa guul ayaa u soo hoyatay, Wardheere, markaasuu isku sii qaaday deriskiisa, si uu ula kulmo, kalana hadlo tartankoodii. Aad buu u yaabay markii uu arkay diin diinkii oo ka soo hormaray, oo sugaya. ‘Iga raali ahow, Wardheere,’ ayuu yidhi diin diinkii, isaga oo ku leh cod aad daciif u ah. ‘ Intii aad ku sii cararaysay aqallada xaafaddeena, waxaan keliya oo aan awooday in aan warqaddan ciddi lahayd aan u geeyo.’ Raage waxa uu Wardheere u dhiibay warqad iyo qalin, isaga oo ku daraya, ‘Fadlan saxiix halkan.’
“‘Kani waa maxay?’ ayuu Wardheere waydiiyey.
“‘Boqorkeenna ayaa ii magacaabay aniga oo ah diin diin in aan noqdo madaxa Boostooyinka Guud, wuxuuna ii oggolaaday in aan anigu ka ganacsado warqadaha qaybintooda wadanka oo dhan. Waan ka xumahey bakayle, laakiin waa in aad joojisaa warqado qaybintaada.’
“‘Laakiin taasi ma suurto geli karto!’ ayuu yidhi Wardheere, isaga oo dhulka la dhacaya cagahiisa caro awgeed. ‘Tani caddaalad ma’aha!’
“‘ Tani waa waxa uu boqorku yidhi,” ayuu diin diinkii ku jawaabay. ‘Ma’aha caddaalad in dadkiisu qaarna ay helaan shaqo wacan, qaarka kalena aynaan helin. Markaa aniga ayuu si gaar ah ii siiyey awood ganacsi oo ballaadhan, si cid waliba ay u hesho shaqo isku mid ah.’
“Aad iyo aad buu u cadhooday Wardheere isaga oo ku leh diin diinkii, ‘sidee buu tan kaaga oggolaaday? Maxaad u oggolaatay?’
“Diin diinkii si fudud kuma uu qoslin, laakiin waxa uu maamulay in uu in yar kala qaado afkiisa. ‘Waxaan boqorka u oggolaaday in uu warqadahiisa oo dhan uu lacag la’aan ku dirsan doono. Dabcan, waxaan kaloo xusuusiyey in uu ka war heli doono wax yaabaha dadka kale qoreen, sida kuwa ay qoreen dadka mucaaradka ah, oo ay warqaduhu ku jiraan gacmo la isku hubo, oo daacad kuu ah. Haddii ay warqaddi iga lunto, oo ay igaga lunto halkan iyo halkaas, waa hagaag waa kuma cidda soo dacwoonaysa?’
“‘Laakiin inta badan waxaad lumisaa lacag marka aad warqadaha aad qay- binayso!’ ayuu yidhi bakaylihii.
‘Waa kuma cidda bixinaysa taas?’
“‘Boqorku waxa uu samaynayaa qiimaha si aan macaash fiican aan u sameeyo.
Haddii dadku ay joojiyaan in ay dirsadaan warqadaha canshuurta ayaan ka helayaa qasaarahayga. Muddo ka dibna cidiba ma xusuusan doonto in aan lahaa cid ila tartanta.’ Ayeeyo waxay eegtay kor, iyada oo ku daraysa, waa ‘DHAMMAAD.’
“Waa maxay u jeedadda sheekada,” ay ayeeyo akhrisay,” Taas micnaheedu miyaa mar kasta oo aad la ku lantid dhibaato, waxaad u yeedhanaysaa dawladda.”
Gabadhii yarayd, Ladan ayaa ku celisay, “Taas micnaheedu miyaa mar kasta oo aad la kulantid dhibaato waxaad u yeedhanaysaa dawladda. Ayeeyo tan waan xusuusan doonaa.”
“Maya, ayeeyo, taasi waa ta keliya ee buuggu leeyahay. Waxaa habboon in aad baadigoobtid sida wanaagsan ee ay tahay.”
“Ayeeyo?”
“Hee, ayeeyo?”
“Xayawaanku ma hadli karaan?”
“Kuma hadli karaan luuqadeena, ayeeyo. Sheekadani waa sheeko baralleey, aan run ahayn ama sheekoxariir.”
Yoonis waxa uu dhamaystay raashinkiisa, isaga oo mahad u celinaya reerka, sida wacan ee ay u soo dhaweeyeen. “Waxaad u qaadataa in aan nahey awoow- gaa iyo ayeeyadaa oo kale, haddii aad waligaa aad wax u baahato,” ayuu yidhi odaygii, isaga oo tusaya Yoonis albaabka. Dhamaantood waxay u soo baxeen banaanka si ay u macsalaameeyaan Yoonis Maskiin.

Adeer Samta
Yoonis waxa uu soo ogaaday micnigga cusub ee dhaqankii hore.

Magaaladii waxay isu bedeshay mid xasiloon. Haweeneeydiina waxay siisay Yoonis in ka badan konton shillin ka qaybqaadashadiisii uu kaga qaybqaatay qaybintii warqadaha. Aad iyo aad bay ugu faraxday in ay aragto ruux aad iyo aad u jecel shaqada, kaasoo tixgelin dheeraad ah siiyey shaqadiisa. Tanina waxay sababtay in ay ka codsato in uu soo noqdo habeen dambe, si uu mar labaad u shaqeeyo. Yoonis wuu ku raacay in uu ku soo noqdo maalin kale haddii uu karo. Kadibna, waa uu iskaga tagay, si uu u raadsado meel uu si fiican u seexdo. Mana uusan garanayn wuxuu sameeyo. Sidaa daraadeed, waxa uu meermeeray bartamaha magaalada. Sidii uu u taagnaa gidaarka hoostiisa, waxaa ka horyimid Oday wayn – oo xidhan shaadh, kaasoo hor istaagay Yoonis Maskiin. Odayga wayni wuxuu mudh ka soo yidhi aqalkiisa oo u dhow aqalka dulsaaran waddada.
Yoonis, isaga oo xiisa gaara sii siinaya ayuu waydiiyey, “maxaad baadi- goobaysaa?”
“Aqalka korkiisa,” ayuu cod aad u hooseeya ku yidhi, isaga oo sii tilmaa- maya mugdiga. “Ma aad aragtaa ninka xidhan dharka cas, cad, iyo kan buluuga ah? Boorsadiisa waa ay sii buurnaanaysaa mar kasta uu booqdo aqal cusub.” Yoonis waxa uu eegay dhinacii uu ninku u tilmaamay. Waxaa uga muuqday aqallada qaarkood muuqaal si fiican loo arki karayn.
“Maxaa ugu wacan, runtii,” ayuu ku dhawaaqay. “Waan arkaa isaga. Max¬aad kor ugu qaylin la’dahay oo aad dadka ugu sheegi la’dahay cidda deggan?” “Hah, ma’aan samaynayo taas,” ayuu ninkii waynaa ku dhawaaqay.
“Adeer Samta waa mid caro badan dadkana ula xaajooda si aad u liidata iyo cidkasta oo uu la laxaajoodo.”
“Miyaad garanaysaa?” ayuu waydiiyeyYoonis. “Laakiin.”
“Shhhh! Aad ha u qaylin,” ayuu ninkii yidhi, isaga oo ku sii xoojinaya fartiisa bishimihiisa. “Adeer Samta waxa uu booqdaa dadka qaylada badan. Dadka badankiisu waxay iska dhigaan inay jiifaan, isagoo xitaa inta badan ku xadgudba xorriyadda shicibka, iskana soo gala aqalladooda.”
Isaga oo iskudayaya in uu is xakameeyo, Yoonis waxa uu isu badiyey dhinaca uu ninku ka xigay. “Ma’aan fahmin maxaa sababay in uu qof waliba uu xidho indhihiisa, mararka aqalladooda la soo galo?”
“Dadku waa ay aamuseen caawa oo ay taariikhdu tahay bishii Abriilyo,” ayuu ninkii waynaa ku sharaxay.
“Haddii kale waxay wax u dhimaysaa fasaxyadooda, oo wax yeelaysaa marka uu fasaxoodu uu u bilaamayo ee uu Adeer Samta uu ka soo noqdo alaabtiisa khaasatan tan caruurta yari ay jecel yihiin si uu u geeyo aqal walba.” “Hah,” ayuu yidhi Yoonis isaga oo yara faraxsan. “Markaa Adeer Samta dib ayuu u bixinayaa wax walba?”
“Maya! Laakiin dadka way jecel yihiin in ay u qaataan. Waxaan isku dayey in aan soo jeedo, si aan ula socdo waxa uu qaaday iyo waxa uu soo celiyey.
Waa mid aan ka helo, ayaad odhan kartaa. Xisaabtayduna, Adeer Samta inta badan isaga ayaa kaydsada, oo meel dhigta iyo isaga oo u kala qaybiya aqalo badan oo ay asxaabtiisu ay deggan tahay. Laakiin,” ayuu yidhi ninkii waynaa, isaga oo isku qabtay gacantiisa cadhana ka muuqatay, “Adeer Samta waa mid taxadar badan, oo cid walba in yar siiya, si uu uga farxiyo. Tanina waxay ka dhigtaa cid walba mid seexday ilaa iyo Bisha Abriilyo ee soo socota, marka uu soo noqdo, si uu u qaato wuxuu doonayo.”
“Ma aan fahmin,” ayuu Yoonis yidhi. “Maxay dadku u soo jeedi la’ yihiin, una sheegi la’ yihiin tuugga, oo ay u ilaashan la’ yihiin hantidooda? Kadibna ay u iibsan la’yihiin wax kasta oo ay doonayaan, oo ay u siiyaan cidkasta oo ay doonayaan”
Odaygii waynaa waxa uu ruxay madaxiisa, isaga oo la yaaban Yoonis fahmi la’aantiisa.
“Adeer Samta waxaa ku hamiya cid walba oo yar. Dhab ahaantii, waalidi- intuna waxay bareen caruurtooda in alaabta ay ku ciyaaraan oo ay si lama filaan ah ay samada uga timid, cidna aynaan waxba ugu fadhiyin.” Markii uu ka bogtay sidii xumayd ee uu u eegay Yoonis, ayuu ninkii waynaa yidhi, “Wax- aad u eg tahay in aadan faraxsanayn maanta. Bal gudaha soo gal oo dareen kulaylka, ninkaaga yaroow. Miyaad u baahan tahay meel aad seexatid caawa?” Yoonis waa uu soo dhaweeyey seexashadii lagu martiqaaday. Ninkii waynaa waxa uu baray Yoonis xaaskiisa, markiiba waxay Yoonis u keentay bakeeri ka buuxay jokolaad kulul iyo saxan ay ku jireen buskud, markiiba daalkii baa ka ba’ay, Yoonis waxa uu isku kala bixiyey kursigii ay qoyskani ay sameeyeen, kana sameeyeen buste iyo barkimo. Ninkii waynaana waxa uu sitay sigaarka baybka lagu cabo, isaga oo dib u fadhiisanaya, horay iyo gadaalna u ruxruxaya kursigiisa.
Markii uu si fiican u nastay Yoonis, waxa uu waydiiyey, “sidee bay dhaqan kani ku bilaamay?”
“Waxaanu horay u lahaan jirnay fasax loo yaqaanay ‘Ciid,’ waana wakhti aad u wanaagsan sannad walba. Waana fasax diimeed oo la isi siiyo hadiyado. Waa hagaag, cid waliba waa ay ka heshaa, oo waa ay jeceshay. Waxayna sababtay in Golaha Guurtida ay go’aamiyaan in ay tahay fasax aad iyo aad muhiim u ah. Waa ayna la wareegeen si ay u maamulaan.” Codkiisii baa sii yaraaday, wuxuuna muujiyey in uu ka xun yahay. “Marka hore, waxyaabaha la xiriira diinta waa in la mamnuucaa. Guurtidu si sharciyan ah ayeey ku bedeleen magacii fasaxa in uu noqdo ‘Ciid Wayn.’ Hadiyadihii dadku isa siin jireen magaceedii waxaa loo bedelay ‘Adeer Samta’ iyo in qofka canshuurta soo qaadaya uu xidho dhar gaar ah.”
Ninkii waynaa waa uu aamusay, si uu u liqo candhuuftiisa, una calaashado tubaakadiisa. Waa uu sii watay, “Ciida wayn canshuurteeda waa in imminka la gudbiyaa foomamkeeda waana in loo gudbiyaa xafiiska rajada wanaagsan. Xafiiska rajada wanaagsan ayaa go’aaminaya lacagta looga baahan yahay can- shuur bixiye kasta, waxaana la isticmaalayaa xisaab ay soo dejiyeen Guurtidu. Waxaad imminka indhahaaga ku aragtay canshuur bixintii Abriilyo.”
“Marka xiga waxaa iminaya xafiiska anshi-xumada iyo wanaagga, kaasoo ay u shaqeeyaan dad aad u fara badan, oo wax xisaabiya, waxna baadha, si ay u imtixaamaan kuwa mudan in ay helaan hadiyad bisha Diseembar.”
“Ugu dambayntii Gudoomiyaha saxa hadiyadda inta ay la’aan karayso, midabkeeda iyo sida ay u ekaan karto ayaa go’aamiya hadiyadda dadka la si- inayo wuxuuna bixiyaa cida la siinayo inay dhisaan warshado haddii ay aamin- san yihiin, ayna taageersan yihiin siyaasada Golaha Guurtida. Cid waliba, iyada oo aan la takoorin, inay helaan inta ay dawladdu u qoondaysay oo ay ku sharxi karaan aqalladooda. Habeenka ‘Ciida’, dadka oo dhan ayaa la isugu yeedhaa, si ay u qaadaan heesaha xafladan ku habboon.”
Ilaa hadda, halgamahan yar ee daalan, markiiba wuu gam’ay. Odaygii waynaa waxa uu kor ugu qaaday bustihii, oo uu korkiisa ku daday. Isaga iyo xaaskiisa waxay cod aad u yar ugu sheegeen Yoonis, oo ay ku yidhaahdeen, “Ciid Wanaagsan!”

Danta Gaarka Ah
Yoonis waxa uu arkay dabaal dag ciyaareed oo xiisa geliyay dhamaan ciyaartooyda.

Cirkii baa waxaa narivey caad Yoonis Maskiin waxa 1111 istaagay iaranteen, qorraxdiina ay soo baxday. Dad aad iyo aad u badan ayaa xagiisa isku soo qaaday, halkii uu ka joogay faras magaalka, halkaas oo teendho ay ku taalay, kana dambaysay maktabadda. Xiisihii uu u qabay dhulkiisana waxa uu ku ilooway farxadda xafladdan ballaadhan awgeed.
Iyada oo ay cajibisay nalka, aragtidiisa dadka kale gedisan, iyo dhawaaqyada codka dheer, Yoonis waxa uu soo indha-indheeyey teendhadii cajiibka badnayd. Qoraal far qurux badani ku qoran tahay ayuu akhriyey: “CAASIMADDA DABAAL DEGGA: KAN DANTA GAARKA AH.”
Haweeneey xidhnayd dhar casaan iyo madoow leh ayaa mar qura ka soo dhexbaxday dadkii faras magaalka ku xoonsanaa, iyada oo ku qaylinaysa: “Maqla, maqla. Wanaaga nolosha awgeed, horay u soo socda, kuna soo socda Danta Gaarka Ah.” Waxay aragtay Yoonis, isagoo indhihiisu ay aad u foojig- naayeen, aadna u furnaayeen, kana muuqdeen layaab badan, ayeey soo qabatay gacantiisa. “Cid waliba guul bay joogtaa, inankaaga yaroow.”
“Immisa ayeey tahay qimaheedu? Ayuu waydiiyey Yoonis.
“Waxaad keentaa 10 shillin oo keliya, kadibna la tag shay aad u sarreeya!” ayeey ku jawaabtay. Haweeneeydii waxay ruxday kabaheeda dheeraa iyada oo u baaqaysa dadkii ku xoonsanaa faras magaalka. “Maqal, maqal. Danta Gaarka Ah waxay kaa dhigaysaa hantiile wayn!”
Isaga oo aan haysan lacag aad u badan, Yoonis waxa uu sugay intii hawee- neeydu ay mashquul ku noqonayso dadka kale, kadibna waxa uu ku soo waree- gay teendhada xaqeeda dambe. Wuxuuna bilaabay in uu iska qaado dhinacyada teendhada, si uu u galo gudaheeda. Waxa uu daawaday iyada oo dadka ku hog- gaaminaysa kuraastii dadka loogu tala galay, lana iska soo horjeediyey. Toban dadkii ka tirsanaa ayaa is tubay, iyaga oo ka dambeeyey kuraastooda. Nalalkii waa la yareeyey, durbaannadii ayaa bilaamay, mar qudha ayeey xafladii bi- laabatay. Halkii ugu wanaagsanayd waxaa ka soo baxay nin xidhnaa dhar isku joog ah oo midabkiisu yahay madoow iyo koofiyad xardhan. Hoos ayuu u dhigay isaga oo eegaya teendhada gudaheeda.
“Habeen wanaagsan,” ayuu yidhi ninkii. “Waxaan ahay siyaasi gaamuray! Caawa toban idinka mid ihi waxay yeelanayaan nasiib wanaagsan, waxay ku guulaysan doonaan ciyaartan heerka sare. Dhammaantiina waxaad ka tagi doontaa idinka oo ka faraxsan markii aad horay u soo gasheen. Fadlan fad- hiista.” Intaa markii uu yidhi, waxa uu ruxay gacmihiisa, isaga oo u tagaya cid walba oo ku dhex jirta gudaha. Waxa uuna ka soo qaaday qof walba hal shillin. Dayn ma jirto.
Ninkii wuu qoslay. Wuxuuna ku dhawaaqay, “Imminka waxaad arkaysaa
sida laguugu abaalgudo.” Islamarkiina waxa uu riday shan shillin, isaga oo ku tuuraya qof dadkii ka mid ahaa. Qofkii nasiibka badnaa kor ayuu u dhawaaqay, isaga oo kor u bood boodaya, farxad badanina ka muuqato.
“Ma tihid kan keliya ee guulaystay,” ayuu ku dhawaaqay ninkii. Taasina way dhacday. Toban jeer ninkii waxa uu isku sii qaaday bartamaha teendhada, isaga oo soo uruurinaya hal shillin, kana soo uruurinaya dadkii. Markasta oo uu ku noqdaba, waxa uu ridaa shan shillin, isaga oo ku tuuraya dhabta qof ka mid ah dadkii fadhiyey, isaga oo ay ka muuqatay farxad iyo reen reen.
Markii qayladdii istaagtay, dadkiina bilaabeen in ay iska tagaan, Yoonis waxa uu isku sii qaaday xaga hore ee teendhada, si uu u arko in cid waliba ay ku faraxsanayd iyo in kale. Haweeneeyda xidhnayd dharka cas iyo kan madoow ayaa haysay marada ku oodnayd albaabka teendhada. Kor bayna u haysaa maradii. Waxay joojisay mid ka mid ahaa dadkii, iyada oo waydiinaysa: “wakhti fiican ma qaadatay?”
“Dabcan!” ayuu ninkii yidhi, isaga oo ku dhawaaqaya. “Waxay ahayd mid aad u wacan!”
“Ma aan sugi karo si aan ugu sheego asxaabtayda,” ayuu mid kale yidhi. “Waxaa laga yaabaa in aan mar kale aan soo noqdo.”
Hadana mid kale oo faraxsan ayaa ku daray, “Haa, haa. Cid waliba waxay heshay 5 shillin!”
Yoonis waxa uu si gaar ah u eegayey kooxdii ilaa intii ay ka libdhayeen. Haweeneey xidhnayd dhar ku dhagan ayaa siyaasigii firfircoonaa ku soo jeesa- tay, kaasoo markaas dadka ku lahaa nabadgelyo, ayeey waxay tidhi, “Haa, waxaan nahay dad aad u faraxsan. Waxaanu helnay 50 shillin dhamaantayo waanu faraxsanahay! Waxaan rajaynaynaa sannadka dambe in aan waydiisan doono Golaha Guurtida in ay ansixiyaan sharci u oggolaanaya in cid waliba ay ciyaarto ciyaartan heerka sare ah!”

Muddo yar kadib nin cadhaysan ayaa xaga dambe Yoonis kaga yimid isaga oo qabsanaya garabka shaadhkiisa. “U kaadi, dibjiryahoow. Waan ku arkayey markii aad ka soo galaysay xaga dambe. Waxaad mooday in aad bilaash ku soo gali kartid, miyaad moodey?”
“Waan ka xumahey,” ayuu yidhi Yoonis, isaga oo isku dayaya in uu ka baxsado ninkii gacantiisa ka hayey. “Ma aan ogayn in lacag la bixinayo, si loo daawado. Haweeneeydaasna waxay iiga dhigtay in aan foojignaado – mana aan haysan wax lacag ah oo aan iskaga bixiyo, markaas…”
Haweeneeydii iyada oo ku soo jeesanaysa Yoonis, ayeey biloowday in ay qayliso, “wax lacag ah ma jirto?” Kadib, durbadiiba wajigeedii wuu isbede- lay waxayna biloowday in ay qososho. “Iska sii daa,” ayeey tidhi. “Waa wiil wanaagsan. Miyaad jeclaatay barnaamijkii, miyaad?
“Dabcan haa, hooyo!” ayuu Yoonis yidhi, isaga oo madaxiisa ruxaya.
“Waa hagaag, sidee baad ku doonaysaa in aad lacag ku shaqaysatid?” Ama waa sidan, codkeedii wuxuu isu bedelay mid laga baqo, “ama waxaan kuu gudbinayaa guddiga nabad gelyada.”
“Waa hagaag – taasi waa mid wanaagsan,” ayuu yidhi Yoonis, durbadiiba. “Maxaad iga doonaysaa in aan sameeyo?”
“Waa mid fudud,” ayeey ku jawaabtay, af macaan ayeey imminka biloow¬day. “Waxaad dhex socotaa teendhooyinka dhexdooda wakhtigu markuu yahay fiidkii, qaybi warqadahan, una sheeg dadka in ay wakhti fiican qaadan doon- aan. Kani waa hal shillin, mid kale waad shaqaysan doontaa, oo aad ka qaadan doontaa qof kasta hal shillin marka ay gudaha soo galaan, kaasoo sita warqadda aad siisay. Imminka orod oo wax soo samee, hana iga caraysiin.”
Markii uu bilaabay in uu warqadihii xambaarto, oo uu dhaqaaqo, ayeey tidhi, “waxaa kaloo jirta, marka barnaamijka caawa uu dhamaado, waxaan gudbinayaa warbixintaydii ee ku saabsanayd intii aad u shaqaysatay. Waxaana samaynayaa berito aroortii. Adiguna waa in aad ka bixisaa canshuur lacagta aad shaqaysatay.”
“Canshuur?” ayuu Yoonis ku celiyey. “Oo maxaan u bixinayaa?”
“Golaha Guurtidu waxay rabaan qaar ka mid ah lacagta aad shaqaysatay.”
Yoonis waxa uu ku daray, “Waxaan ku raja waynahey in aan aad u shaqayn lahaa haddii aan ogaa in aadan war bixin ka diyaariseen lacagta aan shaqaystay. Waxaa dhici lahayd in aan laba jibaar aan u shaqayn lahaa.”
“Golaha Guurtidu waa ay ka warhaysaa in dadku ay la dhuuntaan canshuur- tooda, waxayna leeyihiin dad u soo basaasa, si gaar ahna uga warhaya. Taasina waxay noqon kartaa dhibaato faro badan – waxaana dhici karta in ganacsiga nalaga xidho,” ayeey haweeneydii tidhi. “Markaa waxba ha ka cabanin. Waa in aan dhamaanteen ka mas’uul noqonaa dambiyadeena.”
“Dambiyadeena?” ayuu ku celiyey.
“Waa waree, haa heey. Canshuurtu waxay keentaa ciqaab. Canshuurta sigaarka laga qaado waxay ciqaabtaa kan caba sigaarka, canshuurta kham- riga laga qaadana waxay ciqaabtaa kan caba khamriga, canshuuridda lacagta dadku shaqaysto waxay ciqaabtaa dadka shaqeeya.” Haweeneeydii waxay ku soo tuuray gacanteedii, iyada oo leh, “Caafimaad wanaagsan iyo kala dambayn. Imminka iska tag, soco, wiilyahoow!”
“Sideen waxba u ahayn farshaxanku?”
Yoonis waxa uu ruxay madaxiisa, isaga oo la yaabay arrintan, ayuu waydi- iyey kuna yidhi cod aad daciif u ah, “sidaas daraadeed tani waa waxba? Sideen waxba ku ahayn farshaxan?”
“Waxa sababay taasi waxay tahay tan baabi’inaysa farshaxanka kana dhi- gaysa mid loo wada dhan yahay. Guddiga Horumarinta Farshaxanka waxay maamulaan bakhtiya nasiib, oo ay iyagu soo dooraan bakhtiya nasiibkan,” ayuu yidhi ninkii ka shaqaynayay maktabadda.
“Bakhtiya nasiib – si loo doorto farshaxanka?” ayuu Yoonis waydiiyey, isaga oo aad ula yaaban. “Maxaa sababay bakhtiya nasiibkan?”
“Guddi mar la doortay oo ka mid ah Golaha Fanka iyo Farshaxanka ayaa go’aamiyey,” ayuu ninkii ku jawaabay. “Markii ugu horaysay golaha waxaa lagu eedeeyey in ay iyagu dooranayaan dookhooda amaba kuwo asxaabtooda. Markii xigayna waxaa lagu eedeeyey faaf-reebid ku saabsan farshaxanka ay- naan jeclayn. Maadaama shicibku ay bixiyaan canshuuro, dadku waxay ka soo horjeesteen dadka aqoonta dheeraadka leh.”
“Ka waran haddii la sameeyo gole kale?” ayuu soo jeediyey Yoonis.
“Waa waree, haa heey, waanu isku daynay taas marar faro badan la sameeyo. Laakiin kuwa aan ku jirin golahan marnaba lama heshiin kuwa ku jira golahan. Sidaa daraadeed ugu dambayntii waa la iska dhaafay talladii oo dhan. Cid waliba waa ay ku raacday in bakhtiya nasiibku uu yahay habka keliya ee wax lagu xulo. Qofkastana waa uu ka soo qaybgali kartaa tartanka – cid waliba waa ay ka soo qaybgashay! Golaha Guurtida ayaa go’aamiyey waxa la helayo. ‘iska ilaali Dulimaadka’ ayaa ku guulaystay tartankii saaka.”
Yoonis ayaa soo dhexgalay, “laakiin maa loo oggolaado in cid waliba ay iib- sato farshaxanka, inta la canshuurayo dadka si ay u iibsadaan bakhtiya nasiib? Kadibna cid waliba waa ay ka dooran karaan waxay rabaan.”
“Maxay!” Ninkii ka shaqaynayay maktabaddii ayaa la soo booday. “Dadka qaar baan iibsanayn, waa kuwa iimaanka xune. Dadka kalena waxay leeyihiin dookh xun. Maya, Guurtidu waxay muujiyeen taageeradooda ay u hayaan fanka iyo farshaxanka!” Kuna soo noqo “iska ilaali Dulidda,” ninkii ka shaqay¬nayay maktabadda waxa uu is dhaafiyey labadiisa gacmood, waxaana ka muuq- day caro wajigiisa. “doorasho wacan, miyaadan ku raacsanayn? Madhnaashuhu sinama uma wanaagsana maktabadaha, waxayna ka dhigtaa albaabadiisa mid madhan. Haddii aan ku sii daro,” waa uu sii watay, “cidna kama soo hor- jeesan karto wanaaga farshaxanka ama sida hufan ee loo qoray. Mana ka soo horjeesanayso cidna – miyeey?”