Cutubka Koowaad – Caqiidada

CAQIIDADA
Cutubka Koowaad

Dhiig ku qubaysi
Waxa ay diintu ka qabto in mindi la dhigo ilmaha madixiisa
Warqadaha uu ku qoran yahay magaca Allaah
Maxay ka qabtaa shareecadu sawirka?
Xukunka sawirrada darbiyada la suro
Xukunka Mawliidka (ciidda dhalashada Nabiga)
Waxa ay shareecadu ka qabto u dabaaldegga maalinta hooyooyinka
Maxay shareecadu ka qabtaa in Allaah la weydiisto dhimasho?

 

Dhiig ku qubaysi
Su’aasha 1aad: Hooyaday ayaa jirratey waxaan geeyey dhawr isbitaal wax ka soo rayn ahna kama helin, ugu dambayntii waxaan u geeyey wax sheege (curaafayste) wuxuuna yiri, “Ku qubayso dhiig ari.” Way ku qabaysatay iyadoo jaahil ka ah xukunka sharciga ah ee arrintaas, haddaba kafaare gud miyaa nagu waajibay? Muxuuse yahay kafaare gudkaasi?

Jawaab: Ma bannaana curaafayste, saaxir, xidigiye iyo wax-sheege oo dhan, in loo tago oo la weydiiyo arrimo qaybka ku taxaluqa lagana rumaysto, waxayna arrintaasi ka mid tahay dambiyada waa weyn, Nabigu wuxuu yiri:

[arabic-font](مَنْ أَتَى عَرَّافًا فَسَأَلَهُ عَنْ شَىْءٍ لَمْ تُقْبَلْ لَهُ صَلاَةٌ أَرْبَعِينَ لَيْلَة) أخرجه مسلم[/arabic-font]

“Qofkii u taga curraafayste oo wax su’aala, afartan cisho salaad lagama aqbalo.”

Wuxuu kaloo rasuulku yiri:

[arabic-font] (من أتى عرافا أو كاهنا فصدقه بما يقول فقد كفر بما أنزل على محمد) أخرجه أهل السنن بإسناد صحيح[/arabic-font]

“Qofkii u taga curraafayste ama kaahin kana rumaysta waxa ay u sheegaan wuxuu ku gaaloobay waxyigii lagu soo dejiyey Nabi Muxamed.”

Wuxuu kaloo Nabigu yiri:

[arabic-font][ليس منا من سحر أو سحر له, أو تكهن أو تكهن له, أو تطير أو تطير له, ومن أتى كاهنا فصدقه بما يقول فقد كفر بما أنزل على محمد] رواه البزار بإسناد جيد[/arabic-font]

“Naga mid ma ahan ruuxi wax sixra ama wax loo sixro ama curaafaysta ama loo curaafeeyo ama wax baasaysta ama wax loo baaseeyo, qofkii u taga wax sheege oo haddana ka rumaysta waxa uu u sheego wuxuu ku gaaloobay waxyigii lagu soo dejiyey nabi Muxamed.”

Dhiig ku qubaysigu asal ahaan waa ficil aad u xun, waana xaaraan najaaso ah mana bannaana in najaasooyinka la isku daaweeyo, Abu Daa’uud wuxuu sunankiisa ku qoray xaddiis Abuu Dardaa rasuulka ka warinayo oo ah:

[arabic-font][إن الله أنزل الداء والدواء, وجعل لكل داء دواء فتداووا ولا تتداووا بحرام][/arabic-font]

“Allaah wuxuu soo dejiyey cudur iyo daawo, cudur kastana wuxuu u yeelay daawo ee is daaweeya hana isku daawaynina wax xaaraan ah.”

Wuxuu kaloo yiri Nabigu:
[arabic-font][إن الله لم يجعل شفاءكم فيما حرم عليكم.] أخرجه البيهقي وصححه ابن حبان من حديث أم سلمة.[/arabic-font]
“Allaah daawadiina ma gelin wixii uu idinka xaraantinimeeyey.”

Haddaba waxaa ku waajiba inay Allaah u toobad keento oo aysan mar dambe falkaas u noqon, qofkii si dhab ah u toobad keena Allaah toobadiisa waa ka aqbalaa,
wuxuuna yiri Alle:

[arabic-font](وَتُوبُوا إِلَى اللَّهِ جَمِيعًا أَيُّهَ الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ)[/arabic-font]

“Muuminiintoow dhammaantiin Allaah u toobad keena, waxaa dhab ah in aad liibaanaysaane.” an-Nuur 31

Waxaa ka jawaabay su’aashan Ibnu Baaz (12ms)

 

Waxa ay diintu ka qabto in mindi la dhigo ilmaha madixiisa
Su’aasha 2aad: Dadka qaarkood ilmaha dhasha mindi ayay ag dhigaan, waxayna yiraahdaan jinniga ayay ka celinaysaa, haddaba ficilkaasi sax miyaa?

Jawaab: Ficilkaasi waa munkar aan asal diinta ku lahayn mana bannaana in la sameeyo, waxaa sharci ah in ilmaha looga cawdi billeeyo shayaadiinta iyadoo la magan gelinayo Allaah kalimadihiisa taamka ah lana oranayo: Allaah kalaamkiisa taamka ah ayaan kaa magan galinayaa shayaadiinta oo dhan.
Nabiga waxaa ka sugnaatay inuu sidaas yeelay oo labadii wiil oo Faadumo dhashay (Allaah ha ka raalli noqdee) uu magan gelin jirey Allaah kalaamkiisa taamka ah, waxaa sharci ah in Allaah loo baryo inuu ka ilaaliyo xumaan oo dhan, laakiin in la ag dhigo mindi ama alwaax iyo wixi la mid ah iyadoo la aaminayo inay jinka ka ilaalinayaan, waa arrin munkar ah oo aan bannaanayn, waxaa isaguna taas la mid ah waxa xirsiga lagu magacaabo oo ilmaha loo xiro mana bannaana.

Nabigu wuxuu yiri:
*
“Qofkii xirsi xirta Allaah kama siiyo waxa uu ka doonayo.”

Waxa kale oo uu yiri Nabigu:
*
“Qofkii xirsi xirta Allaah ayuu cid kale cibaadadii la wadaajiyey (shirki ayuu la yimid).”

Waxaan Allaah waydiisanaynaa inuu muslimiinta dhammaan diintooda ku sugo oo fahansiiyo, dhammaanteenna uu naga nabad geliyo wax kasta oo khilaafsan shareecada daahirka ah.

Ibnu Baaz

Warqadaha uu ku qoran yahay magaca Allaah
Su’aasha 3aad: Wargeysyada iyo waraaqaha kaleba qaarkood waxaan ku aragnaa aayado qur’aan ah oo ku qoran, sidoo kale warqadaha la isu diro bilowgooda waxaa ku qoran bisinka, haddaba sidee ka yeelaynaa aayadahaas qur’aanka ah, marka aan wargeysyadaas ama waraaqahaas kale dantayada ka boganno, ma jeexjeexaynaa, mise waan gubaynaa, sidee u galaynaa?

Jawaab: Waxaa waajib ah waraaqahaas markii laga kaaftoomo in la xafido ama la gubo ama lagu duugo meel nadiif ah, iyadoo la qaddarinayo aayadaha qur’aanka ah iyo magacyada Allaah, lagana ilaalinayo in la liido, mana bannaana in qashinka lagu rido ama suuqa dhexdiisa lagu tuuro ama laga dhigto fayl waraaqaha lagu kaydiyo, sidoo kale ma bannaana in laga dhigto gogol cuntada la saarto iyadoo intaas oo dhan ay ku jirto liidid la liidayo iyo xurmayn la’aan.

Ibnu Baaz – Fatwa al-Mar’ah

Maxay ka qabtaa shareecadu sawirka?
Su’aasha 4aad: Muxuu yahay xukunka sawirku? Maxay yihiin axaadiista ku soo aroortay arrintaas, farqi ma u dhexeeyaa sawirrada hooska leh iyo kuwa aan hooska lahayn sida ugu raajixsan qowlka culimada?

Jawaab: Sawirku waa in la sawiro wax nool oo dhaq dhaqaaqi kara sida dadka iyo xayawaanka socda oo dhan iyo shimbiraha iyo wixi la mid ah, sharci ahaanna waa xaaraan sawirkoodu, waxaana u daliil ah axaaddiis badan oo Nabiga laga wariyey waxaana ka mid ah xaddiis ay qoreen Bukhaari iyo Muslim oo Ibnu Mascuud ka wariyey Nabiga inuu yiri:
*
Dadka waxaa ugu cadaab badan maalinta qiyaame dadkii wax sawiri jirey.”
Ibnu Cumar Alle kaha raali noqdee wuxuu sheegay in Rasuulku yiri:
*
“Kuwa sawirrada samaynaya waa lagu cadaabayaa maalinta qiyaame, waxaa lagu oranayaa soo nooleeya wixii aad abuurteen.” Bukhaari iyo Muslim ayaa wariyey.
Sidoo kale Bukhaari iyo Muslim waxay qoreen Ibnu Cabbaas Alle ha ka raali noqdee inuu ka wariyey Nabiga inuu yiri:
*
“Qofkii adduunku wax ku sawira waxaa lagu kalifaa (qiyaamaha) inuu naf soo geliyo wixii uu sawiray mana soo gelin karo.” Muslim ayaa wariyey.
Ibnu Cabaas (Alle ha ka raalli noqdee) wuxuu Nabiga ka wariyey inuu yiri:
*
Abii Dalxa wuxuu Nabiga ka wariyey inuu yiri:
*
“Malaa’igtu ma soo gasho guri ey ku jiro iyo guri sawirro yaalaan.” Muslim ayaa wariyey.

Axaadiistaan iyo kuwa la midka ahiba waa caam oo sawir oo dhan ayaa soo galaya, sawirkaasi ha ahaado sawir hoos leh (sawirada la dhiso) ama ha ahaado sawir caadi ah oo aan hoos lahayn oo warqad ku qoran ama darbi ama maro iyo wixi la mid ah ku sawiran, waxaa la wariyey Nabigu inuu galay kacbada iyadoo ay sawirro ku yaallaan, oo uu dalbaday wadaan biyo ah kaddibna uu ka masaxay sawirradii isagoo oranaya:
*
“Allaah caradiisu haku dhacdo dad sawiraya wax aysan abuurin.”

Samankaan lagu jiro culimadu waxay ka soo reebeen warqadaha lacagta ah ee boqorradu ku sawiran yihiin iyo baasaboorada iyo teesareyaasha daruuriga ah ee aan la hurayn qaadashadooda, waase in lagu gaabsado inta looga baahan yahay oo kaliya.

 

Xukunka sawirrada darbiyada la suro
Su’aasha 5aad: Waa maxay xukunka sawirrada darbiyada lagu dhajiyo iyo qofku inuu kaydsado sawirradiisa?

Jawaab: Ma bannaana in la haysto ama darbiyada la suro sawirrada noolaha, waxaana waajib ah in la suuliyo iyadoo laga duulayo qowlkii Nabigu ku yiri Cali bin Abuu Daalib:
*
“Haka tagin wax sawiran oo dhan in aad bur burisid mooyaane.”
Jaabir wuxuu yiri:
*
“Nabigu wuu reebay in guriga dhexdiisa sawirro lagu haysto.”
Dhammaan sawirrada loo haysto xusuusta waa la googaynayaa ama la gubayaa, waxaa la haysan karaa oo kaliya sawirrada daruuriga ah, sida sawirka ku yaal teesaraha iyo wixi la mid ah.

Xukunka Mawliidka (ciidda dhalashad Nabiga)
Su’aasha 6aad: Muxuu yahay xukunka u dabaal degga dhalashada Nabiga?

Jawaab: U dabaal degga dhalashada Nabiga asal kuma lahan shareecadeena Islaamka waana bidco, waxaana u daliila qowlka Nabiga uu yiri:
*
“Qofkii ku soo kordhiya diinta wax aan horay ugu jirin, lagama aqbalo.”
Muslimna wuxuu qoray warin kale oo Bukhaarina sharaxa ku qoray oo ah:
*
“Qofkii la yimaada cibaado aan diinta horay ugu jirin, lagama aqbalo.”

Sida la ogyahay Nabigu intii uu noolaa uma dabaal degin dhalashadiisii, mana amrin sidaas, mana uu farin asxaabtiisa iyo khulafadii ka dambeysey. Nabiga iyo asxaabtiisa oo idil uma ay dabaal degin dhalashadiisa, haddii ay bannaan tahayna iyaga ayaa nooga horrayn lahaa, sidoo kale culimadii noolayd qarniyadii fadliga badnaa mid ka mid ah ma samaynin sidaas mana uu farin in la sameeyo.
Waxaa halkaas laga ogaaday in arintaani aysan ka mid ahayn shareecada Allaah uu la soo diray Nabi Muxamed, annaguna waxaan markhaati gelinaynaa Allaah iyo Muslimiinta oo idil, haddii Nabi Muxamed u dabaal degi lahaa dhalashadiisa ama asxaabtiisu arrintaas ay samayn lahaayeen, in aan dadka uga hor mari lahayn uguna yeeri lahayn inay nala wadaagaan, waayo annagu Allaah mahaddiis waxaan ka mid nahay dadka kuwa ugu dadaalka badan raacidda Nabiga iyo raacidda sunnadiisa iyo weynaynta qawlkiisaba haddii ay tahay wax uu na farayo ama naga reebayo.
Allaah waxaan waydiisanaynaa walaalahayaga muslimiinta ahna u weydiinaynaa inuu xaqa nagu sugo, oo naga ilaaliyo wax kasta oo khilaafaya, isaga ayaa deeqsi ah.
Ibnu Baaz – Fatwa al-Mar’ah 10

Waxa ay shareecadu ka qabto u dabaaldegga maalinta hooyooyinka
Su’aasha 7aad: Sannad kasta waxaan u dabaal degnaa maalin lagu magacaabo maalina hooyooyinka waana Maarso, dadkoo dhan ayaa dabaal dega, haddaba arintaasi xaaraan miyaa?

Jawaab: Ciid kasta oo khilaafta sharciga waa bidco, lamana aqoon xilligii ay noolaayeen asxaabtii iyo jiilashii ka dabmeeyey ee barakaysnaa, waxaana laga yaabaa in gaalo looga dayday, oo markaas ay noqoto bidco iyo gaaladii cadawga Allaah ahayd oo la isku shabaho.
Muslimiintu ciidaha sharciga ee ay leeyihiin waa ciidda soon fur iyo ciidda udxiyada iyo ciidda asbuuca (Jimcaha), islaamkuna ma leh ciid aan saddexdaas ahayn, ciid kasta oo aan ahayn saddexdaas ciidood oo aan soo xusnay lagama aqbalayo ciddii keenta waana baadil sida ay qabto shareecada Allaah.
Nabigu wuxuu yiri:
*
“Qofkii ku soo kordhiya diinta wax aan horay ugu jirin, laga aqbali mayo.”
Muslimna wuxuu qoray warin kale oo Bukhaarina sharaxa ku qoray oo ah:
*
“Qofkii la yimaada cibaado aan diinta horay ugu jirin, laga aqbali mayo.”
Markii ay noo caddaatay arrintaasi, ma bannaana ciidda gabadhu ay na weydiisay oo ay ku magacawday ciidda hooyooyinka, mana bannaana in la muujiyo maalintaas farax iyo wixi la mid ah oo wax la isu hadiyeeyo sida ciidaha la sameeyo.
Ruuxa muslimka ah waxaa ku waajiba inuu diintiisa ku faano kuna cisoobo, isagoo ku gaabsanaya xuduudda Allaah iyo rasuulkiisu u xadideen oo ka mid ah diintaan toosan oo Allaah uga raalli noqday addoomadiisa isagoo aan waxba ku siyaadinayn kana naaqusinayn, qofka muslimka ah lama doonayo inuu noqdo mid iska raaca cid kasta oo wax sheegta, ee waa inuu noqdo qof shakhsiyad leh oo ku soconaya shareecada Allaah oo markaas isagu uu noqdo mid lagu daydo oo la raaco, halkii uu cid kale ku dayan lahaa oo ka raaci lahaa, Allaah mahadi ha ka gaarto shareecada islaamku waa kaamil dhinac kastana way ka dhammaystiran tahay Allaahna
wuxuu yiri:
*
“Maanta ayaan diintiinnii idiin dhammaystiray, nicmadaydiina idiin taam yeelay, diin ahaanna Islaamka idiinka raalli noqday.”
Hooyada xaqeedu waa ka badan yahay in sannadkiiba maalin kaliya loo dabbaal dego, balse waxay awlaaddeeda xaq ugu leedahay inay maalin kasta iyo waqti kastaba xannaaneeyaan baarri u noqdaan oo hadalkeeda maqlaan wixii aan Allaah lagu caasinayn.

 

Maxay shareecadu ka qabtaa in Allaah la weydiisto dhimasho?
Su’aasha 8aad: Noloshayda waxaa soo wajahay mashaakil badan, oo sabab iigu noqday mar kasta oo aan xusuusto xaaladda aan ku suganahay in aan Allaah weydiisto dhimasho deg deg ah, ilaa iyo maanta oo la joogana xaaladdaas ayaan ku suganahay, sababtoo ah ma arkin xal aan geeri ahayn oo aan kaga bixi karo dhibka ihaysta, haddaba arrintaasi xaaraan miyaa?

Jawaab: Rasuulku wuu reebay in qofku dhimasho doorbido dhib ku dhacday sababteed, wuxuuna yiri:
*
“Qofna yuusan dhimasho u yeeran dhib soo gaartay awgeed, haddiise uu ka fursan waayo ha yiraahdo: Ilaahoow inoolee intii aad ogtahay inay nolashu khayr ii tahay, oo i oofso markii aad ogtahay in dhimashadu khayr ii tahay.”
Ma bannaana in qofku dhimasho u yeerto markii dhibaato ku dhacdo ama mashaakil la soo gudboonaado, waxaase laga doonayaa inuu sabro oo Allaah agtiisa ajar ka xisaabsado oo uu dul qaato inta faraj uga imaanayo, Nabigu wuxuu yiri:
*
“Ogoow in gargaarku la socdo sabirka, farajkuna la socdo kurbada, dhibaatada iyo mashaqadana uu ka dambeeyo fudayd.”
Qof kasta oo musiibo ku dhacdo waa inuu ogaado in musuubooyinkaasi u yihiin dambi dhaaf oo sababtooda loogu dhaafayo dambiyadii horay uga dhacay, qofka mu’minka ah dhibka iyo murugada soo gaarta oo dhan waxay u noqonayaan dambi dhaaf, xataa qodaxda mudda kulay ku tahayna.
Danbiyada lagu dhaafayo dhibka ku yimaada waa kuwa yar yar laakiin dambiyada waaweyn iyagu waxaa un lagu dhaafaa towbad oo keliya sida xanta, beenta, isku-dirka iyo wixi la mid ah, haddii qofku dambiga uu galay yahay mid Allaah un ka galay shuruudda laga rabo waa saddex shardi oo kala ah:
1. Inaad ka tagto oo faraha kala baxdo danbiga.
2. Inaad ka shallaaydo falkaas xun eed gashay.
3. Inaad go’aansato in aadan waligaa dambe u noqonayn, haddii dambigaasi yahay mid aad shakhsi ka gashay waxaa shuruuddii aan soo xusnay lagu darayaa in uu ka cafis dalbo qofkaas, haddii maal xaqdarro uga qaatayna uu u celiyo.

Sabirka iyo in ajar la xisaabsado dhibaatada ku soo gaarta waxaa lagu gaaraa darajada sare ee dadka saabiriinta ah ay leeyihiin, Allaahna uu yiri:

“U bishaaree kuwa sabra, kuwaas oo markii musiibo ku dhacdo yiraahda Allaah ayaa na leh xaggiisa ayaana u noqonaynaa.”
Haweentaasna in mashaakilka haysta ay u weydey xal aan dhimasho ahayn waxaan u arkaa inay ku gefsan tahay, sababtoo ah geeridu ma xalliso mashaakilka waxaabase laga yaabaa inay dhibka iyo mashaakilka sii kordhiso, imisa qof ayaa dhintay isagoo dhibaataysan geeridaas ku timidna ay u noqotay cadaab u soo degdegey waayo markii uu noolaa ayaanu tubta toosan haysan, haddii uu sii noolaan lahaa waxaa laga yaabaa in Allaah waafajin lahaa sabir iyo toobad keen iyo dulqaad uu u yeesho musiibada ku dhacday iyo inuu Alle ka dalbo dambi dhaaf isla markaana ka rejeeyo faraj khayr qaba inuu u furo, sidaas ayaana khayr badan.
Gabadhaan su’aasha na weydiisay waxaa ku waajiba inay Allaah agtiisa ajar ka xisaabsato niyaddana ay ku qabsato in Allaah faraj u furi doono, Allaah Qur’aankiisa wuxuu ku yiri:

“Ciriiriga waxaa ku dhow fudayd. Ciriiriga waxaa ku dhow fudayd).”
Nabiguna wuxuu yiri:
*
“Ogoow in gargaarku la socdo sabirka, farajkuna la socdo kurbada, dhibaatada iyo mashaqadana uu ka dambeeyo fudayd.”
Ibnu Cutheymiin 19

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *