Masaailul Jaahiliya

128 مسألة من مسائل الجاهلية

للإمام محمد بن عبد الوهاب رحمه الله تعالى

وترجمة معانيه إلى اللغة الصومالية

بقلم

محمد أدم إبراهيم  شاكر

Shaakir123@hotmail.com


قال الشيخ محمد بن عبد الوهاب رحمه الله تعالى

Wuxuu yiri Sheekh Muxammed Ibnu C/wahaab Allaah koreeyee ha u naxariistee:

هذه أمور خالف فيها رسول الله صلى الله عليه وسلم ما عليه أهل الجاهلية الكتابيين والأميين،

Tani ( waxa kitaabkaan uu ka hadlaayo) waa arimo uu Rasuulka scw ku khilaafay (kaga hor yimid, uu ku diiday) wixii ay ku dul sugnaayeen Ahlul jaahiligii Ahlu kitaabka ahaa ( waa yahuud iyo Nasaara) iyo Umiyiintii ( waa Mushrikiintii Carbeed),

مما لا غنى للمسلم عن معرفتها.

waana wax uusan ka kaaftoomin qofka Muslimka ah garashadeeda (inuu garto arinmahaani uu Rasuulka scw inkiray ee Jaahihiliga ahaa).

فالضد يظهر حسنه الضد      وبضدها تتبين الأشياءُ

     Lidka (wax wax ka soo hor jeedo) waxaa muujiyo Quruxdiisa Lidka (kale) (wixii ka soo hor jeeda oo kale) (qof dheer wuxu dhererkiisa aad u muuqanayaa markuu qof gaaban la socdo, ama qofka fiican waxay fiicnaantiisa aad kuugu muuqanaysaa markaad qof xun aad aragto) —– waxyaabahana waxay ku cadaadaan wixii ka soo hor jeedo.

 

فأهم ما فيها وأشدها خطراً

Waxa ugu muhiimsan  ee arinkaasi ( jaahiliga) ku jira uguna khatarnimo daran waa

عدم إيمان القلب بما جاء به الرسول صلى الله عليه وسلم،

Qalbiga uu rumayn waayo wuxuu la yimid Rasuulka Sallallaahu calayhi wasallam,

فإن انضاف إلى ذلك استحسان ما عليه أهل الجاهلية تمت الخسارة

hadii uu ku darmo arinkaasi (oo rumaynta la,aanta ah) wanaag u arkid waxa ay ku sugan yihiin Jaahiliinta Khasaaradii way dhamaystirmatay (oo khasaaro ma dhinno hadii wixii uu Rasuulka scw la yimid la rumayn waayo wanaagna loo arko waxa ay Jaahiliinta ku sugan yihiin)

كما قال تعالى: {والذين ءامنوا بالباطل وكفروا بالله أولئك هم الخاسرون}.

siduu yiri Allaah koreeyee : { kuwa remeeyay Baadilka kuna kufriyay Allaah kuwaasi waa kuwa khasaaray}

 [1] : أنهم يتعبدون بإشراك الصالحين في دعاء الله وعبادته،

1: (mas,alada koowaad ee uu Nabiga scw ku khilaafay kuwaasi waxay ahayd) ayaga (waa jaahilayada) waxay (Allaah) ku caabudaan ayagoo kula wadaajinaayo Saalixiinta baryada Allaah iyo Cibaadadiisaba,

 

يريدون شفاعتهم عند الله،

(waxayna sidaasi u yeelayeen) ayagoo rabaan inay Saalixiinta uga ergo noqdaan Allaah agtiisa,

لظنهم أن الله يحب ذلك وأن الصالحين يحبونه،

(waxayna sidaasi u sii yeelayaan) maladooda ay u maleenayaan darteeda in Allaah uu jecelyahay arinkaasi (aysameenayaan) iyo in Saalixiinta ay jecelyihiin arinkaasi,

كما قال تعالى: {ويعبدون من دون الله ما لا يضرهم

siduu Allaah koreeyee yiri:{ waxay caabudayaan (Mushrikiinta) Allaah sukadiisa wax aan dhibaynin (haday iska dhaafaan)

ولا ينفعهم ويقولون هؤلآء شفعآؤنا عند الله}

waxna aan u taraynin(haday sameeyaan) waxayna leeyihiin kuwaani waa kuwa nooga ergo noqonayaan Allaah agtiisa}

وقال تعالى: {والذين اتخذوا من دونه أولياء

Allaah koreeyee wuxuu yiri:{kuwa sameestay Allaah sukadiisa Awliyo

مانعبدهم إلا ليقربونآ إلى الله زلفى}

(waxay leeyihiin) uma caabudayno kuwaani waxaan ka ahayn inay noo dhaweeyaan Allaah u dhawaansho}.

وهذه أعظم مسألة خالفهم فيها رسول الله صلى الله عليه وسلم،

Tanina (waxay ay mushrikiinta sameenayaan) waa mas,alada ugu wayn ee uu ku khilaafay Rasuulka scw Mushrikiinta,

فأتى بالإخلاض،

wuxuu la yimid (Nabiga scw) Ikhlaas (Diinka oo Allaah loo barax tiro) ,

وأخبر أنه دين الله الذي أرسل به جميع الرسل،

wuxuuna sheegay in Ikhlaasku yahay Diinkii Allaah uu ula soo diray Rususha oo dhan,

وأنه لا يُقبل من الأعمال إلا الخالص،

iyo inaan la aqbalaynin Acmaasha Ikhlaas maahanee,

وأخبر إن من فعل ما استحسنوا فقد حَرم الله عليه الجنة ومأواه النار.

wuxuuna sheegay in qofkii sameeya waxay wanaajisteen (oo ay ayaga wanaag u arkayaan) in xaqiiqdii uu Allaah ka xarimay Jannada hooygiisana uu ka dhigay Naarta.

وهذه هي المسألة التي تَفرق الناس لأجلها بين مسلم وكافر،

Tanina waa mas,alada darteeda ay ku kala tageen Dadka ayna ku kala noqdeen Muslim iyo Gaal,

وعندها وقعت العداوة،

waana mida ay agteeda ay ka dhacday cadaawada (waxa lagu kala coloobay waa arinkaan),

ولأجلها شرع الله الجهاد كما قال تعالى:

darteeda ayuuna Allaah u jideeyey Jihaadka siduu Allaah yiri:

 

{وقاتلوهم حتى لا تكون فتنة ويكون الدين كله لله}.

{ la dirira Gaalada ilaa laga waayo Fitno (Shirki) Diinkana u ahaado (u saafi garoobo) dhamaantiisa Allaah}.

[2] : أنهم متفرقون في دينهم،

Jaahiliyada waxay ahaayeen kuwo ku kala tagsan Diinkooda, siduu Allaah koreeyee yiri:

كما قال تعالى: {كل حزب بما لديهم فرحون}،

{ kooxkasata waxay haystaan ayay ku farax san yihiin},

وكذلك في دنياهم

sidaasoo kalena (way ku kala tagsanaayeen arimaha) Aduunyadooda,

ويرون أن ذلك هو الصواب،

waxayna u arkaayeen in arinkaasi (kala taga ah) uu Sawaabka yahay,

فأتى بالاجتماع في الدين بقوله:

wuxuuna la yimid (Rasuulka scw) in lagu midoobo Diinka (Islaamka) waxa uuna kula yimid Qawlkii Allaah:

{شرع لكم من الدين ما وصى به نوحا

{(Allaah) wuxuu idinkaga jideeyey Diinka wixii uu kula dar-daarmay Nuux (cs)

 

 

والذي أوحينا إليك وما وصينا به إبراهيم وموسى وعيسى

iyo wixii aan kuu waxyoonay (Adiga Rasuulka ah scw) iyo wixii aan u dar-daarannay Ibraahiim iyo Muusa iyo Ciise cs (dar-daarankaasi oo ahaa)

أن أقيموا الدين ولا تتفرقوا فيه}،

in aad oogtaan Diinka aydaana ku kala tagina Diinka dhexdiisa}

وقال تعالى {إن الذين فرقوا دينهم وكانوا شيعا لست منهم في شئ}،

waxaana uu yiri Allaah koreeyee: { kuwa kala geeyey Diinkooda ahaadayna kooxo kooxo waxba ugama mid tihid (meelna kama soo gashid ayagana meelna kaama soo galaan waxba isuma ihidiin)},

ونهانا عن مشابهتهم بقوله:

wuxuuna Allaah inooga reebay Qawlkiisa u ekaanshiyaha (isu ekeen siinta) kuwaasi:

{ولا تكونوا كالذين تفرقوا واختلفوا من بعد ما جآءهم البينات}،

{hana ahaanina kuwii kala tegay oo kale isna khilaafay ka dib markuu u yimid Aayaatkii cad cadaa},

ونهانا عن التفرق في الدنيا بقوله: {واعتصموا بحبل الله جميعا ولا تفرقوا}.

wuxuuna nooga reebay (Allaah) kala taga Aduunyada dhex deeda ( qabsada Xariga Allaah dhamaan (tiina) hana kala tegina)

   

 

[3] : أن مخالفة ولي الأمر

3: (Mas,alada 3aad uu Nabiga scw ku khilaafay jaahiliyada waxay ahayd in ay u arkayeen): in la khilaafo oo laga hor imaado waliyul amriga (qofka madaxda ah)

وعدم الانقياد له فضيلة،

iyo in loo hogaansami waayo ay tahay Fadiila (wax wanaag dheeraad ah leh),

والسمع والطاعة له ذل ومهانة،

maqlidana (waliyul amriga war kiisa la maqlo)iyo Adeecida (amarkiisa la adeeco waxay u arkaayeen) Duli iyo ihaano (liidnaan ayay u arkayeen),

فخالفهم رسول الله صلى الله عليه وسلم وأمر بالصبر على جور الولاة،

wuuna ku khilaafay Rasuulka scw Jaahiliyadaasi wuxuuna amray in lagu sabro Tagri falka Madaxda,

وأمر بالسمع والطاعة لهم والنصيحة،

wuxuuna amray Maqlid iyo Adeecid Madaxda loo sameeyo (waa wixii Macruuf ah) iyo in loo naseexeeyo (markii ay qaldamaan qaldamaan),

وغلظ في ذلك وأبدى فيه وأعاد.

wuuna adkeeyay Rasuulka scw arinkaasi wuuna muujiyey wuuna ku cel celiyey.

 وهذه الثلاث هي التي جمع بينها فيما صح عنه في الصحيح أنه قال:

Sedexdaanina waa mida uu (Rasuulka scw ) ku aruuriyay wixii uga ansaxay Saxiixa oo ah inuu yiri (Nabiga scw):

“إن الله يرضى لكم ثلاثاً أن تعبدوه ولا تشركوا به شيئاً،

Allaah wuxuu raali idinkaga noqonayaa sedex (arimood) oo ah inaad caabudaan Allaah aydaana u shariik yeelina Allaah waxba,

وأن تعتصموا بحبل الله جميعاً ولا تفرقوا،

iyo inaad qabsataan Xariga Allaah dhamaan (kala harid la,aan) oo aydaan kala tagina,

وأن تناصحوا من ولاه الله أمركم” (أخرجه مسلم).

iyo inaad u naseexaysaan Dadkuu Allaah arinkiina u dhiibay (Madaxdiina)” xadiithka waxaa soo saaray Muslim.

ولم يقع خلل في دين الناس ودنياهم إلا بسبب الإخلال بهذه الثلاث أو بعضها.

Mana ku dhicin hoos u dhac Dadka Diinkooda iyo Aduunyadoodaba illaa waxaa sabab u ah hoos u dhac ku yimaada sedexdaan arimood ama wax ka mid ah.

 [4] : أن دينهم مبني على أصول أعظمها التقليد،

4🙁mas,alada 4aad uu Rasuulka scw ku khilaafay  Jaahiliyada waxay ahayd) in Jaahiliyada Diinkooda uu ku dhisnaa Usuul ay ugu waynayd Taqliid (Ab-kasoo gaar wax ay aabayaashooda ka soo gaareen),

فهو القاعدة الكبرى لجميع الكفار أولهم وآخرهم،

Taqliidkuna uu yahay Qaacidada ugu wayn ay Gaalada dhamaantooda ay leeyihiin koodii ugu horeeyey iyo koodii ugu dambeeyey,

 

كما قال تعالى: {وكذلك مآ أرسلنا من قبلك في قرية من نذير

siduu Allaah u yiri:{ sidaasoo kalena uma aanan dirin hortaada Magaalo Mid u diga

إلا قال مترفوهآ إنا وجدنا ءاباءنا على أمة

illaa waxay dhahaayeen kuwaada loo nimceeyey anaga waxaan ka helnay (ka soo gaarnay) Aabayaasheena Diin ay ku dul sugnaayeen

وإنا على ءاثرهم مقتدون}

anagana waxaan nahnay kuwo raadkooda ku dayanaayo (oo aan meelna uga leexanaynin)},

وقال تعالى: {وإذا قيل لهم اتبعوا ما أنزل الله

wuxuuna yiri Allaah: ( markii lagu dhaho (Mushrikiintaa Gaalada ahayd) raaca wuxuu Allaah soo dejiyay,

قالوا بل نتبع ما وجدنا عليه ءابآءنآ

waxay dhihi jireen bal waxaan raacaynaa wixii aan ka helnay (aan ka soo gaarnay) Aabayaasheena ayagoo ku dul sugan

أولو كان الشيطان يدعوهم إلى عذاب السعير}،

(Allaahna wuxuu yiri miyay iska raacayaan) hadii uu Shaydaanku ugu yeeraayay Aabayaashooda Cadaabka (Naarta) Saciiro},

فأتاهم بقوله:

Nabigana scw wuxuu ula yimid Jaahiliyada Qawlkii Allaah:

{قل إنمآ أعظكم بواحدة

{waxaad dhehdaa (Nebiyow) waxaan idinku waaninayaa hal arin oo keliya (taasoo ah)

أن تقوموا لله مثنى وفرادى ثم تتفكروا

inaad isu taagtaan (u jihaysataan) Allaah adinkoo laba laba ah iyo adinkoo keli keli ah ka dibna aad fikirtaan

ما بصاحبكم من جنة}،

inaanu ahaanin Saaxiibkiin (Nabi Muxammed scw) min waali ku sugan}

وقوله: {اتبعوا مآ انزل إليكم من ربكم

iyo Qawlkii Allaah   ayuu ula yimid: { raaca waxa la idinkaga soo dejiyay xaga Rabigiina,

ولا تتبعوا من دونه أولياء قليلا ما تذكرون}.

hana raacina Allaah sukadiisa Awliyo yaraa, inta aad waan samaysaan}.

 [5] : أن من أكبر قواعدهم الاغترار بالأكثر،

5: (mas,alada 5aad uu Rasuulka scw ku khilaafay  Jaahiliyada waxay ahayd) in Qawaacida Jaahiliyada (ay wax ku miizaamaan) kuwooda ugu waawayn ay ka mid ahayd ku kad soomida ay ku kadsoomeen Badnaashiyaha (meesha ay Dadka u badan yihiin),

ويحتجون به على صحة الشئ،

waxayna u xujaystaan Badnaashiyaha saxiixnimada shayga,

ويستدلون على بطلان الشئ بغربته وقلة أهله،

waxayna u daliishtaan Baadilnimada shayga hadba siday Dadka u ghariib sadaan (ula yaaban yihiin) waxaasi iyo sida ay u yar yihiin Dadka shaygaasi taageersan,       

فأتاهم بضد ذلك وأوضحه في غير موضغ من القرآن.

wuxuuna ula yimid Rasuulka scw wax ka soo hor jeeda arinkaasi (miisaanka ay wax ku kala saarayeen) wuxuuna ugu cadeeyey meel wax ka badan oo Qur,aanka ka mid ah.

[6] : الاحتجاج بالمتقدمين كقوله:

6: (mas,alada 6aad uu Rasuulka scw ku khilaafay  Jaahiliyada waxay ahayd) xujo ka dhigashada ay xujo ka dhiganaayeen Dadkii hore sida uu cadeeyey Qawlkii Allaah:

{قال فما بال القرون الأولى}،

{ wuxuu yiri (Fircoon Dadkii) Qarniyadii hore xaalkooda muxuu ahaa (oo miyay qaldanaayeen),

{ما سمعنا بهذا فى ءابآءنا الأولين}.

{ kama aanan maqlin arinkaan  (aad noola timid) Aabayaasheenii hore}.

[7] : الاستدلال بقوم أعطوا قوى في الأفهام والأعمال،

7: (mas,alada 7aad uu Rasuulka scw ku khilaafay  Jaahiliyada waxay ahayd): Daliilsasho ay daliil sanaayeen Umad la siiyay Awood xaga Fahamka ah iyo Shaqada,

وفي الملك والمال والجاه،

iyo Boqortooyada iyo Maalka iyo Jaaha (Maamuuska),

فرد الله ذلك بقوله:

Allaahna wuxuu ku radiyay arinkaasi (Daliishigoodaasi) Qawlkiisa:

{ولقد مكانهم فيمآ إن مكناهم فيه}،

{Xaqiiqdii waxaan makaninnay (u suura gelinay, siinay Reer Caad) wax aanan idin makaninnin (aanan idin suuragelinin, aanan idin siinin)},

وقوله: {وكانوا من قبل يستفتحون على الذين كفروا

iyo Qawlkiisa ayuu ku radiyay Allaah ( waxayna hore u ahaayeen ( Yahuuda inta aan Nabiga scw la soo dirin kuwo ka rajeeya soo bixintaanka Nabi Muxammed scw) inay kaga gar gaarsadaan kuwii gaaloobay,

فلما جاءهم ما عرفوا كفروا به}،

markuuse u yimid (Yahuudii) way ku gaalboobeen Nabiga ),

وقوله: {يعرفونه كما يعرفون أبناءهم}.

iyo Qawlkiisa ayuu ku radiyay Allaah: { waxay Nabiga u garanayeen (Yahuuda) siday wiilashooda u garanayeen).

[8] : الاستدلال على بطلان الشئ بأنه لم يتبعه إلا الضعفاء،

8: (mas,alada 8aad uu Rasuulka scw ku khilaafay  Jaahiliyada waxay ahayd): Daliilsiga ay u daliil sanayeen baadilnimada shayga, inaysan raacin shaygaasi kawa Ducafada (taagta daran maahanee) ,

 

كقوله: {أنؤمن لك واتبعك الأرذلون}،

siduu allaah Qawlkiisa ku sheegay ( waxay dhaheen Qawmu Nuux) { ma waxaanu ku rumaynaynaa Adigooy ku raaceen kuwa Dulaysan ( ee liita waa siday yiraahdeenee )

وقوله: {أهؤلآء من الله عليهم من بيننآ}،

iyo Qawlka Allaah { ma kuwaanuu Allaah ku manaystay (ku galadaystay Islaamka) dhexdeena },

فرده الله بقوله: {أليس الله بأعلم بالشاكرين}.

Allaah se wuu ku radiyay Qawlkiisa:{ miyuusan Allaah ahayn Mid ku ogaal badan Kuwa mahadiya} (Haa waaye Jawaabta)

[9] : الاقتداء بفسقة العلماء والعباد

9: (mas,alada 9aad uu Rasuulka scw ku khilaafay  Jaahiliyada waxay ahayd): ku dayasho ay ku dayanayeen Culimada Faasiqiinta ah iyo Cubbaada Faasiqiinta ah (kuwa cibaadadooda aan Daliilka iyo Diinta ku dhisnayn),

فأتى بقوله: {يا أيها الذين ءامنوا إن كثيرا من الأحبار والرهبان

wuxuuna la yimid (Rasuulka scw)Qawlkii Allaah: { kuwa Xaqa rumeeyow in badan oo ka mid ah Axbaarta ( Culimada Yahuuda) iyo Rubhaanta (Culimada Nasaarada)

ليأكلون أموال الناس بالباطل ويصدون عن سبيل الله}،

waxay ku cunaan Xoolaha Dadka si Baadil ah waxayna ka celiyaan (Dadka) Wadada Allaah (Xaqa)},

وبقوله: {لا تغلوا في دينكم غير الحق

iyo Qawlkii Allaah { ha ku xad gudbina Diinkiina Xaq waxaan ahayn (wax aan ka mid ahayn ha ku soo darina)

ولا تتبعوا أهوآء قوم قد ضلوا من قبل وأضلوا كثيرا وضلوا عن سواء السبيل}.

hana raacina Umad hore u dhuntay hawadooda, in badanna dhumiyay (sabab u noqotay) ayagana ka dhumay Wadadii sinnayd (toosnayd)}.

 [10] : الاستدلال على بطلان الدين بقلة أفهام أهله وعدم حفظهم كقولهم {بادي الرأي}.

10: (mas,alada 10 aad uu Rasuulka scw ku khilaafay  Jaahiliyada waxay ahayd): Daliisashada ay Diinka inay Baadil ku sheegaan u daliishanayeen faham yarida Diinka Dadkiisa iyo inaysan Xifdigooda uusan jirin sida hadalkooda ahaa { kuwa ku deg dega ra,yiga (oo aan ra,yi fiican lahayn (waa siday ayaga yihiin }.

[11] : الاستدلال بالقياس الفاسد كقولهم: {إن أنتم إلا بشر مثلنا}.

11: (mas,alada 11 aad uu Rasuulka scw ku khilaafay  Jaahiliyada waxay ahayd):Daliisashada ay Qayaaska faasidka ah daliishanayeen sida hadalkoodii ahaa{ ma tihidiin Dad anagoo kale ah mooyaanee).

 [12] : إنكار القياس الصحيح،

12: (mas,alada 12 aad uu Rasuulka scw ku khilaafay  Jaahiliyada waxay ahayd): inkirida ay Qiyaaska saxiixa ah inkireen,

والجامع لهذا وما قبله

kan (inkirida qiyaaska saxiixa ah) iyo wixii ka horeeyey (daliilsiga qiyaaska faasidka ah) waxa kulminaayo (oo sabab ugu ah inay 2 daasi isku darsadaan wuxuu yahay)

 

عدم فهم الجامع والفارق.

fahmid la ,aanta ka haysatay waxa wax kulimiya iyo waxa wax kala saara (garasho la,aantaasi ayaa ugu wacan).

 [13] : الغلو في العلماء الصالحين،

13: (mas,alada 13 aad uu Rasuulka scw ku khilaafay  Jaahiliyada waxay ahayd): ku talax tageida ay Culimada wan wanaagsan ay ku talax tageen,

كقوله: {يا أهل الكتاب لا تغلوا في دينكم

sida Qawlkii Allaah ku xusan: { Kitaabka Dadkiisiyoow ha ku talax tegina (ha ku xad gudbina) Diinkiina,

ولا تقولوا على الله إلا الحق}.

hana ka dhihina Allaah waxaan Xaq ahayn}.

 [14] : أن كل ما تقدم مبني على قاعدة وهي النفي والإثبات،

14: wixii soo hor maray oo dhan waxay ku dul dhisan yihiin Qaacido ah Nafyi (Diidmo) iyo Ithbaat (sugid),

فيتبعون الهوى والظن ويُعرضون عما جاءت به الرسل.

ayagana waxay raacayaan Hawo iyo Malo waxayna ka jeesanayaan waxay Rususha la i maadeen.

 [15] : اعتذارهم عن اتباع ما آتاهم الله بعدم الفهم

15: ka cudur daarashadoodii ay ka cudur daarteen wuxuu Allaah u keenay ayna ugu cudur daateen fahmid la,aan,

 

كقولهم: {قلوبنا غلف}،

sida hadalkoodii ay dhaheen{ Quluubteena way xiran tahay}, 

{يا شعيب ما نفقه كثيراً مما تقول}،

{ Shucayboow wax badan ma ka fahmeeno waxaad leedahay},.

فأكذبهم الله وبين أن ذلك بسبب الطبع على قلوبهم، وأن الطبع بسبب كفرهم.

Allaah been ayuu ku sheegay warkooda wuxuuna cadeeyey in sababka arinkaasi uu yahay Daboolid uu Allaah daboolay Quluubtooda, daboolidaasina ay tahay sababta gaalnimadooda.

 [16] : اعتياضهم عما أتاهم من الله بكتب السحر، كما ذكر الله ذلك في قوله:

16mas,alada 16aad waa: ku badelashadoodii ay ku badeshteen wuxuu Allaah siiyay kutubta Sixirka, siduu Allaah ku sheegay arinkaas Qawlkiisa dhexdiisa:

{ولما جاءهم رسول من عند الله مصدق لما معهم

{ markuu u yimid Rasuul laga soo diray Allaah agtiisa (Rasuulkaasoo) rumaysan waxa agtooda yaala (Tawreed)

نبذ فريق من الذين أوتوا الكتاب كتاب الله ورآء ظهورهم كأنهم لا يعلمون (*)

ayaa koox ka mid ah kuwa Kitaabka la siiyay waxay ka tuureen Kitaabkii Allaah dhabaradooda gadaashooda sidii ayagoonba aqoonin*

واتبعوا ما تتلوا الشياطين على ملك سليمان

waxay raaceen (Gaaladii Yahuuda) waxay Shayaadiintii ku aqrinayeen (ka sheegeen) Boqortooyadii Sulaymaan (cs),

وما كفر سليمان ولكن الشياطين كفروا يعلمون الناس السحر ومآ}.

mana gaaloobin Sulaymaan hase yeeshee Shayaadiintii ayaa waxay ku gaaloobeen oo waxay barayeen Dadka Sixirka.

[17] : نسبةُ باطلهم إلى الأنبياء

17: mas,alada 17aad waa: u tiirin ay Baadilkooda u tiiriyaan Anbiyada,

كقوله: {وما كفر سليمان}،

siduu Allaah Qawlkiisa inoogu sheegay Asigoo u jawaabaayo Gaaladii Yahuuda ee sixirkooda u nisbeeyeen Nabi Sulaymaan)Allaah wuxuu yiri:{(Nabi) Sulaymaan ma gaaloobin},

وقوله: {ما كان إبراهيم يهودياً ولا نصرانياً}.

iyo Qawlkii Allaah { ma ahaanin (Nabi) Ibraahiim Yahuudi iyo Nasraani}.

 [18] : تناقضهم في الانتساب،

18: is buruntooda waxa ay u nisbo sheeganayaan,

ينتسبون إلى إبراهيم مع إظهارهم ترك اتباعه.

oo waxay u nisbo sheeganayaan (Nabi) Ibraahiim cw ayagoo muujisanaayaan raacidiisa ka tegideeda (inay raacaan Nabig Ibraahiim cs ayay ka tageen weliba ayagoo  u nisba sheeganayaan Nabi Ibraahiim cs).

 

[19] : قدحهم في بعض الصالحين بفعل بعض المنتسبين إليهم،

19: mas,alada 19aad: ceebeentooda Saalixiinta qaarkooda ay ku ceebeeyaan ficil ay sameenayaan Dadkii Saalixiinta u nisbo sheegtay qaarkood,

كقدح اليهود في عيسى،

sida ceebeentii Yahuuda ee Nebi Ciise cs,

وقدح اليهود والنصارى في محمد صلى الله عليه وسلم.

iyo ceebeenta Yahuuda iyo Nasaarada ee Nebi Muxamed scw.

 [20] : اعتقادهم في مخاريق السحرة

20: mas,alada 20aad waxay tahay: Rumayntooda  waxyaabaha caadada ka baxsan (caqliga ku adag ee  Dadka ka yaabiya) ee Saaxiriinta sameeyaan ay rumeeyaan

وأمثالهم أنها من كرامات الصالحين،

iyo kuwa saaxiriinta la midka ah oo ay u rumeeyaan inay ka mid tahay Karaamaatka Saalixiinta,

ونسبته إلى الأنبياء كما نسبوه لسليمان عليه السلام.

iyo u nisbeentiisa waxaasi (u tiiriyaan waxaasi saxarada ay sameenayaan) Anbiyada sida u nisbeentooda Nabi Sulaymaan sc.

[21] : تعبدهم بالمُكَاءِ والتَصِديةِ. (1).

21: mas,alada 21aad waxay tahay: ku cibaadaysigooda ay ku cibaadaystaan foorida iyo sacba tumida (sacbis).

 [22] : أنهم اتخذوا دينهم لهواً ولعباً.

22: mas,alada 22aad waxay tahay: inay Diinkooda ka dhigteen  wax lagu daaho iyo dheel dheel (maad iyo madadaalo).

 [23] : أن الحياة الدنيا غرتهم،

23: mas,alada 23aad waxay tahay: in nolosha Aduunyada ay kedisay (ay dagtay),

فظنوا أن عطاء الله منها يدل على رضاه كقولهم:

oo waxay u maleeyeen Aduunyada Allaah siiyey inay tusinayso Raali ahaanshiyaha Allaah sida hadalkoodii ahaa uu Allaah inoo sheegay

{نحن أكثر أموالا وأولاداً وما نحن بمعذبين}.

{waxaan nahnay kuwo Dad iyo Duunyo badan leh, mana nihin kuwo la cadaabaayo}.

 [24] : ترك الدخول في الحق

24: mas,alada 24aad waxay tahay: ka tegid Xaqa gelidiisa ay ka tagaan

إذا سبقهم إليه الضعفاء تكبراً وأنفة،

marba hadii ay kaga hor maraan Xaqa kuwa Ducafada ah isla wayni iyo santaagid darteeda,

فأنزل الله تعالى: {ولا تطرد الذين يدعون ربهم}. الآيـات.

Allaah Koreeyee wuxuu soo dejiyey ( ha eryin (ha burinin) kuwa baryaayo (caabudaayo) Rabigooda}.

 [25] : الاستدلال على بطلانه بسبق الضعفاء،

25:mas,alada 25aad waxay tahay: Daliilsasho ay Xaqa in ay baadil ku sheegaan u daliishtaan ku hor marida Ducafada (Dadka taagta daran ) ku hor mareen xaqa gelidiisa,

كقوله: {لو كان خيراً ما سبقونا إليه}.

siduu Allaah qowlkiisa noogu sheegay { haduu Khayr ahaan lahaa noogama hor mareen (ducafada ayay dhaheen)}.

 [26] : تحريف كتاب الله من بعد ما عقلوه وهم يعلمون.

26: mas,alada 26aad waxay tahay: bedelida ay Kitaabka Allaah bedeleen markay ogaadeen ka dib ayagoo og.

 [27] : تصنيف الكتب الباطلة ونسبتها إلى الله،

27:mas,adada 27aad waxay tahay: Qorid ay Kutubo baadil ah qoraan ayagoo u tiirinaayaan Allaah xagiisa,

كقوله: {فويل للذين يكتبون الكتاب بأيديهم ثم يقولون هذا من عند الله} الآية.

siduu Allaah yiri: { waxaa halaag u sungaaday kuwa ku qoraayaan kitaabka gacmahooda ka dibna dhahaayaan kani (kitaabkaani) xag Alle ayuu ka ahaaday (ka yimid).

 [28] : أنهم لا يقبلون من الحق إلا الذي مع طائفتهم،

28: mas,alada 28aad waxay tahay: inaysan ayaga (Jaahiliyada) aysan aqbalaynin Xaqa aan ka ahayn midka kooxdooda haysato,

كقوله: {قالوا نؤمن بمآ انزل علينا}.

siduu Allaah yiri { waxay dheheen waxaan rumeeneenaa waxa nalagu soo dul dejiyay}.

 [29] : أنهم مع ذلك لا يعلمون بما تقوله طائفتهم،

29: ayagoo sidaasi ah ma oga oo ma yaqaaniin waxa ay dhaheeso (ay qabaan) kooxdooda,

كما نبه الله تعالى عليه بقوله:

siduu Allaah koreeyee ku baraarujiyay Qawlkiisa:

{قل فَلِمَ تقتلون أنبياء الله من قبل إن كنتم مؤمنين}.

{ waxaad dhahdaa (Nebiyow) maxaad u dilayseen Anbiyadii Allaah hada ka hor hadii aad tihiin Mu,miniin}.

 [30] : وهي من عجائب آيات الله،

30: mas,alada 30aad waxay tahay: waxay ka mid tahay cajaa,ibta Aayaatka Allaah,

أنهم لما تركوا وصية الله بالاجتماع،

Jaahiliyada markay ka tageen Dar daarankii Allaahuu kula dar daarmay Midoobida (in la Midoobo),

وارتكبوا ما نهى الله عنه من الإفتراق،

waxayna koreen (waxayna la yimaadeen) wuxuu Allaah ka reebay oo ah kala tagid,

صار كل حزب بما لديهم فرحين.

koox weliba wuxuu noqday kuwo waxay haystaan ku faraxsan.

 

 

 [31] : وهي من أعجب الآيات أيضاً،

31: mas,alada 31aad waxay tahay: sidoo kale waxay ka mid tahay Aayaatka ugu cajaa,ibta badan,

معاداتهم الدين الذي انتسبوا إليه غاية العداوة،

(taa soo ah) la colaytanka ay Diinka ay u nasab sheegtaan la colaytameen la colaytanka  ugu xeel dheer,

ومحبتهم دين الكفار الذين عادوهم وعادوا نبيهم وفئتهم غاية المحبة،

iyo Jacaylkooda ay jeclaadeen Diinka Gaaladii la calaytantay ayaga lana colaytantay Nabigooda iyo Kooxdooda (oo ay jeclaadeen) Jeclaanta mida u xeel dheer,

كما فعلوا مع النبي صلى الله عليه وسلم لما أتاهم بدين موسى عليه السلام،

sidii ay ku sameeyeen Nabiga scw markii uu ula yimid Diintii Muuse cs,

واتبعوا كتب السحرة، وهي من دين آل فرعون.

waxayna raaceen Kutubtii Saaxiriinta,  oo ahayd Diintii Reer Fircoon.

 [32] : كفرهم بالحق إذا كان مع من لا يهوونه،

32: mas,alada 32aad waxay tahay: ku gaaloobidooda Xaqa ay ku gaaloobaan marka uu xaqa maro Cid aysan jeclayn dhiniciisa,

كما قال تعالى: {وقالت اليهود ليست النصارى على شئ وقالت النصارى ليست اليهود على شئ}.

sida Allaah Asigoo nooga waramaayo yiri: {Yahuud waxay tiri ma ahaanin Nasaarada waxba (oo wax xaq ah maku taagno), Nasaarana waxay tiri Yahuuda ma ahaanin shay kor kiisa (wax xaq ah ma haystaan)}.

 [33] : إنكارهم ما أقروا أنه من دينهم،

33: mas,alada 33aad waxay tahay: inkiridooda ay inkireen wixii ay qireen inuu Diinkooda ka mid yahay,

كما فعلوا في حج البيت، فقال تعالى:

siday sameeyeen Xajinta Baytka, wuxuu yiri Allaah koreeyee:

{ومن يرغب عن ملة إبراهيم إلا من سَفِهَ نفسه}.

{ yaa nacaya Diinkii Ibraahiim aan ka ahayn qof doqomooway nafsadiisa}.

 [34] : أن كل فرقة تدعي أنها الناجية،

34: mas,alada 34aad waxay tahay: in koox kasta ay sheegato inay tahay kooxda bad baadaysa,

فأكذبهم الله بقوله: {هاتوا برهانكم إن كنتم صادقين}،

Allaah wuu ku beeniyay Qowlkiisa: { la imaada Xujooyinkiina hadaad tihiin kuwo run sheegaayo},

ثم بين الصواب بقوله:

wuxuuna ku cadeeyey Allaah sida Sawaabka ku jirto (oo lagu noqon karo Firqatu An-Naajiyah) Qawlkiisa:

{بلى من أسلم وجهه لله وهو محسن}.

 {waxay sheeganayaan iskaba daayee Ruuxii u hogaamiya Wejigiisa Allaah isagoo sama fala ah}.

 [35] : التعبد بكشف العورات كقوله:

35: mas,alada 35aad waxay tahay: ku cibaadaysiga ay ku cibaadaysanayaan cawrooyinka oo faydan siduu Allaah Qawlkiisa ku sheegay:

{وإذا فعلوا فاحشة قالوا وجدنا عليهآ ابآءنآ والله أمرنا بها} .

{ markay sameeyaan Faaxisho (cawradooda ay faytaan) waxay dhahayaan waxaan ka helnay (oon ka soo gaarnay) Aabayaasheena Allaahna wuu na amray inaan saas sameeno ( waa siday ku been abuurteene}.

 [36] : التعبد بتحريم الحلال، كما تعبدوا بالشرك.

36: mas,alada 36aad waxay tahay: ku cabaadaysiga ay ku cibaadaystaan xarimid la xarimo xalaasha, siday ugu cibaadaysteen Shirkiga.

 [37] : التعبد باتخاذ الأحبار والرهبان أرباباً من دون الله.

37: mas,alada 37aad waxay tahay: ku cibaadaysiga ay ku cibaadaystaan ka yeelasho ay Rabiyaalo  ka yeeshtaan Axbaarta (Culimada ) iyo Ruhbaanta (Cubbaada) Allaah sukadiisa.

 [38] : الإلحاد في الصفات، كقوله تعالى:

38: mas,alada 38aad waxay tahay: leexinta la leexiyo Tilmaamaha (Allaah isku sifeeyey), siduu Allaah yiri:

{ولكن ظننتم أن الله لا يعلم كثيراً مما تعملون}

{ balse waxaad maleeseen in Allaah uusan ogayn wax badan oo aad samaynaysaan (cilmi la,aanta ay Allaah ku maleeyeen ayaa ah Sifo ay leexiyeen oo Allaah leeyahay ilayn Cilmiga waa sifo min sifaati-llaah)}.

[39] : الإلحاد في الأسماء، كقوله: {وهم يكفرون بالرحمن}.

39: mas,alada 39aad waxay tahay: leexinta ay leexiyeen magacyada Allaah siduu Allaah Qawlkiisa ku yiri: { waxay ku kufrinayaan Ar-raxmaan}.

[40] : التعطيل، كقول آل فرعون.

40: mas,alada 40aad waxay tahay: Dafiraad (ay qaarkooda koonkaan ka dafiraan Rabigii Abuurtay, iska yeel yeelid darteeda) Reer Fircoon warkooda oo kale.

 [41] : نسبة النقائص إليه سبحانه،

41: mas,alada 40aad waxay tahay : Tiirinta wax yaabo Nuqsaan ah  ay u tiirinayaan Allaah Xumaan oo dhan na nazahnaayee,

كالولد والحاجة والتعب،

sida (inuu dhalay) ilmo iyo Baahi (inuu wax u baahan yahay) iyo Daalid ( inuu Allaah daalo),

مع تنزيه رهبانهم عن بعض ذلك.

iyadoo ay arimahaani qaarkooda (wax yaabaha ay Allaah u tiirinayaan) ay ka nazahayaan (u diidayaan) Culimadooda (Baadariyaashooda sida inuusan guursanin waxna dhalin, iyadoo ay Arintaana ku sheegaan inuu Allaah guursaday Cunug na dhalay Subxaanahu Watacaalaa waxay ku tilmaamayaan).

 [42] : الشرك في الملك، كقول المجوس.

42: mas,alada 42aad: Wadaajin ay Mulkiga Allaah kula wadaajiyaan Cid kale , sida Majuusta hadalkooda oo kale.

[43] : جحود القدر.

43: mas,alada 43aad waxay tahay: Qadarka oo la diido (la inkiro.

[44] : الاحتجاج على الله به.

44: mas,alada 44aad waxay tahay: Allaah oo loo xujeesto Qadarka (sida inay xumaan sameeyaan sida Shirkiga iwm ka dibna dhahaan Allaah ayaa qadaray)..

[45] : معارضة شرع الله بقدره.

45: mas,lada 45aad waxay tahay: Sharciga Allaah oo looga hor yimaado Allaah Qadartiisa (sida inay dhahaan Hanuunka Allaah nooma qorin oo maxay ka ogyihiin mustaqbalkooda siduu noqon doono inuu Allaah hanuun u qoray iyo inuusan u qorin ).

 [46] : مسبة الدهر،

46: mas,alada 46aad  waxay tahay: Zamanka oo la caayo,

كقولهم: {وما يهلكنا إلا الدهر}.

sida hadalkooda ay yiraahdeen Allaahna noo sheegay  {nama halaagaayo waxaan Waqtiga ahayn}.

[47] : إضافة نعم الله إلى غيره،

47: mas,alada 47aad waxay tahay: Nicmooyinka Allaah oo loo tiiriyo Cidaan Allaah ahayn,

كقوله: {يعرفون نعمت الله ثم ينكرونها}.

sida Qawlkii Allaah ku sugnayd {Nicmada Allaah ayay garanayaan (inay xaga Allaah ka timid) ka dibna way inkirayaan}.

 [48] : الكفر بآيات الله.

48: mas,alada 48aad waxay tahay: ku gaaloobid Aayaatka Allaah oo lagu gaaloobo.

 [49] :جحد بعضها.

49: Diidid ay Aayaatka Allaah qaarkooda diidaan.

 [50] : قولهم: {ما أنزل الله على بشرمن شئ}.

50: waa hadalkooda ay dhaheenn : { Allaah waxba kuma soo dejinin Dadka (waxay inkirayaan Risaalada xaga Allaah ka timid)}.

 [51] : قولهم في القرآن: {إن هذآ إلا قول البشر}.

51: waa hadalkooda ay Qur,aanka ka sheegeen oo waxay dhaheen:{Qur,aankaani ma ahaanin Hadal Qof yiri mooyee}

[52] : القدح في حكمة الله تعالى.

52: Ceebeen la ceebeeyo (oo xumaan lagu sheego ama ula jeedo la,aan lagu tilmaamo)Xikmada Allaah koreeyee.

 [53] : إعمال الحيل الظاهرة والباطنة في دفع ماجاءت به الرسل

53: Sameen la sameeyo Xeelado muuqdo iyo kuwo qarsan si ay isaga riixaan (isaga celiyaan) wixii ay Rususha la timid,

كقوله تعالى: {ومكروا ومكر الله}،

siduu Allaah koreeyee inoo sheegay:{way shirqooleen (Xaqii) ayagana Allaah ayaa makray (oo dabankii ay Xaqa u dhiga islahaayeen ayuu Allaah ayaga ku riday)},

وقوله: {وقالت طآئفة من أهل الكتاب

iyo Qawlkii Allaah:{waxay tiri koox ka mid ah kuwa Kitaabka la siiyay

امنوابالذيأنزلعلىالذينآمنوا وجه النهار واكفروا اخره}.

rumeeya waxa lagu soo dul dejiyay Mu,miniinta Maalinka gelinkiisa hore kuna gaalooba Maalinka gelinkiisa dambe (si ay u kala fur furaan Muslimiinta shaki iyo shubuhna u geliyaan ayay sidaasi u yeelayaan)}.

 [54] : الإقرار بالحق ليتواصلوا به إلى دفعه كما قال في الآية (2).

54: qirid ay qirayaan Xaqa si ay u gaaraan siday isaga reebi lahaayeen Xaqa siduu Allaah ku yiri Aayada.

[55] : التعصب للمذهب، كقوله تعالى: {لا تؤمنوا إلا لمن تبع دينكم}.

55Tacasubid Mad-hab loo tacasubo, sida Qawlkii Allaah koreeyey: {ha rumeesanina Qof Diinkiina raacay mooyee}.

 [56] : تسمية اتباع الإسلام شركاً،

56: Islaamka raacistiisa oo lagu sheego Shirki,

كما ذكره في قوله تعالى: {ما كان لبشر أن يؤتيه الله الكتاب والحكم والنبوة

siduu Allaah  koreeyee ku sheegay Qawlkiisa :{ uma ahaanin bashar inuu Allaah siiyo Kitaab iyo Xukun iyo Nabi nimo

 

ثم يقول للناس كونوا عبادا لي من دون الله} الآيتين.

 ka dibna Dadka ku yiraahda ii noqda Adoomo Allaah sukadiisa}.

[57] : تحريف الكلم عن مواضعه (3).

57: Kelimada oo laga bedelo Booskeedii (macno ahaan ha loo bedelo ama lafdi ahaan ).

 [58] : لي الألسنة بالكتاب (4).

58: Carabka oo lagu laabo (lagu leexiyo) Kitaabka.

[59] : تلقيب أهل الهدى بالصباة والحشوية.

59: Dadka hanuunsan oo lagu naanayso (loogu magac daro) Saabi,nimo iyo Khashwanimo (waa magacyo dad hore tusaale ahaan ayuu sheekha u soo qaatay ee magacba maga ka xun ayaa Dadka wanaagsani ay ku tilmaamaan).

[60] : افتراء الكذب على الله.

60: Been abuurasho Allaah lagu been abuurto.

[61] : التكذيب بالحق.

61: Beenin ay Xaqa beeninayaan.

 [62] : كونهم إذا غُلبوا بالحُجة فزعوا إلى الشكوى للملوك،

62: ahaanshiyahooda ay yihiin markii looga adkaado Xujada (Daliilka Qur,aanka iyo Axaadiithta) ay u arga gaxaan (u fakadaan, u cararaan) Boqorada (Madaxda Maamulada) xagooda,

 

كما قالوا: {اتذر موسى وقومه ليفسدوا في الأرض}.

siday dheheen{ (Fircoonoow) ma waxaad u daynaysaa Muuse iyo Dadkuu wato inay fasahaadiyaan Dhulka).

 [63] : رميهم إياهم بالفساد في الأرض كما في الآية.

63: mas,alada 63aad waxay tahay :ku tuuristooda ay Dadka Ahlu Xaqa ah ay dusha u saaraan Fasahaadinta Arlada sida ku jirtay Aayadii la soo dhaafay.

 [64] : رميهم إياهم بانتقاص دين الملك،

64: mas,alada 64aad waxay tahay :ku tuuristooda ay Dadka Ahlu Xaqa ah ay dusha u saaraan Diinka Boqorka inay wax u dhimayaan,

كما قال تعالى: {ويذرك والِهَتَكَ} الآية،

siduu Allaah u yiri (Asigoo noo soo gudbinaayo hadalkii ay yiraahdeen reer Fircoon) : {(Fircoonoow) Muuse wuxuu rabaa inuu kaa tago adiga iyo ilaahaagaba (Cibaadadaadaba ka tago)},

وكما قال تعالى: {إني أخاف أن يبدل دينكم}.

iyo siduu Allaah u yiri (Asigoo noo soo gudbinaayo hadalkii Fircoon): {waxaan ka cabsanayaa inuu (Muuse) bedelo Diinkiina (waa caabudida ay asiga caabudayaan)}.

 [65] : رمهيهم إياهم بانتقاص آلهة الملك في الآية.

65: mas,alada 65aad waxay tahay :ku tuuristooda ay Dadka Ahlu Xaqa ah ay dusha u saaraan in Aalihada (Baadilka ah) ee Boqorlka hoos u dhimaayaan sida aayaada ku jirtay.

 

[66] : رميهم إياهم بتبديل الدين،

66: mas,alada 66aad waxay tahay :ku tuuristooda ay Dadka Ahlu Xaqa ah ay dusha u saaraan (inay la yimaadeen) Diin bedelis (Dhaqan rogid / Dhaqan rogis),

كما قال تعالى: {إني أخاف أن يبدل دينكم أو أن يظهر في الأرض الفساد}.

siduu Allaah noo sheegay (Asigoo inooga waramaayo hadalkii Fircoon nc): {waxaan ka baqayaa inuu bedelo (Muuse)Diinkiina ama inuu Dhulka Fasaad ka muujiyo}.

[67] : رميهم إياهم بانتقاص الملك كقولهم: {ويذرك والهتك}.

67: mas,alada 66aad waxay tahay :ku tuuristooda ay Dadka Ahlu Xaqa ah ay dusha u saaraan inay hoos u dhigayaan Boqorka (ay sumcada xukunkiisa hoos u dhigayaan), siduu hadalkoodiiba ahaa : {(Fircoonoow) Muuse wuxuu rabaa inuu kaa tago adiga iyo ilaahaagaba (Cibaadadaadaba ka tago)}.

[68] : دعواهم العمل بما عندهم من الحق،

68: mas,alada 68aad waxay tahay: sheegashadooda ay sheegtaan inay ku camal falaan Xaqa ay haystaan,

كقولهم: {نؤمن بمآ أنزل علينا}، مع تركهم إياه.

sida hadalkoodii: {waxaan rumeenaynaa wixii nalagu soo dejiyay}, ayagoo ka tagaayaan (oo aan waxba ku camal falaynin ayay sheeganayaan inay ku camal falayaan).

 [69] : الزيادة في العبادة، كفعلهم يوم عاشوراء.

69: mas,alada 69aad waxay tahay: Kordhin ay Cibaadada kordhiyaan, sida samayntooda Maalinka Caashuuraa.

[70] : نقصهم منها، كتركهم الوقوف بعرفات.

70: mas,alada 70aad waxay tahay: Naaqisintooda ay Cibaadada naaqisiyaan, sida ka tegidooda ay ka tagaan Istaagida Carafaat.

 [71] : تركهم الواجب ورعاً.

71: ka tegidooda ay waajibka uga tagaan xalaal miiridnimo darteeda (waa mar marsiyo aanan jirin).

[72] : تعبدهم بترك الطيبات من الرزق.

72: ku cibaadaysigooda ay ku cibaadaystaan inay ka tagaan Rizqiga kiisa wanaagsan.

[73] : تعبدهم بترك زينة الله.

73: ku cibaadaysigooda ay ku cibaadaystaan inay ka tagaan Quruxda (Ziinada) Allaah.

[74] : دعوتهم الناس إلى الضلال بغير علم.

74: ugu yeeristooda ay Dadka ugu yeeraan Baadi Cilmi la,aan.

 [75] : دعوتهم إياهم إلى الكفر مع العلم.

75: ugu yeeristooda ay Dadka ugu yeeraan Gaalnimo ayagoo og (oo cilmi u leh inay gaalnimo ugu yeerayaan Dadka).

[76] : المكر الكُبار، كفعل قوم نوح.

76: Dhagartii waynayd, sida Ficilkii Reer Nuux.

 

[77] : أن أئمتهم إما عالم فاجر وإما عابد جاهل،

77: in hor joogayaashooda ay yihiin Caalim Faajir ah iyo Caabid (qof cibaado badan) jaahil ah,

كما في قوله: {وقد كان فريق منهم يسمعون كلام الله ثم يحرفونه من بعد ما عقلوه وهم يعلمون (*)

sida ku jirtay Qawlkii Allaah:{koox ayaga ka mid ah ayaa waxay maqlayeen Kalaamkii Allaah ka dibna way badelayaan markay garteen ka dib ayagoo og*

وإذا لقوا الذين امنوا قالوا امنا وإذا خلا بعضهم إلى بعض قالوا أتحدثونهم بما فتح الله عليكم ليحاجوكم به عند ربكم أفلا تعقلون (*)

markay la kulmaan Mu,miinta waxay dhahayaan waan rumeenay markay isku keliyoobaana waxay dhahayaan ma waxaad u sheegaysaan Mu,miniinta wuxuu Allaah idin furay si ay idin kula doodaan Rabigiina agtiisa miyaydaan wax garanaynin*

أولا يعلمون أن الله يعلم ما يسرون وما يعلنون (*)

miyaysan ogayn in Allaah uu ogyahay waxay qarsanayaan iyo waxay muujisanayaan*

ومنهم أميون لا يعلمون الكتاب إلا آماني وإن هم إلا يظنون}.

waxaa ka mid ah Ummiyiin (kuwo aanan waxba qorin waxna aqrinin)  oo aanan ka garanaynin Kitaabka yididiilo mooyee waxaan malo ahayna kuma socdaan}.

 

 

[78] : دعواهم أنهم أولياء الله من دون الناس.

78: Sheegashadooda ay sheegtaan inay yihiin Awliyada Allaah Dadka sukadooda (Awliyanimada inay Dadka kale uga sukeeyaan ayay sheegtaan).

[79] : دعواهم محبة الله مع تركهم شرعه،

79: Sheegashadooda ay sheegtaan inay Jacaylka Allaah  weliba ayagoo ka tagayaan Sharciga Allaah,

فطالبهم الله بقوله: {قل إن كنتم تحبون الله

Allaah wuxuu Qawlkiisa uga dalbaday { waxaad ku tiraahdaa (Nebi Muxammedow) hadii aad Allaah jeceshihiin

فاتبعونىيحببكم الله}.

 Aniga i soo raaca Allaahna wuu idin jeclaanayaayee}.

[80] : تمنيهم الأماني الكاذبة،

80: yididiilayntooda yididiilada Beenta ah (Rajo beenaad dhalanteed ah ay ku jiraan),

كقولهم: {لن تمسنا النار إلآ أياما معدودة}،

sida hadalkoodii ahaa:{Naar na taaban mayso maalmo kooban mooyaanee},

وقولهم: {لن يدخل الجنة إلا من كان هوداً أو نصارى}.

iyo hadalkoodii: {Janno ma galaayo qof aan Yahuud ama Nasaaro ahayn}.

 

[81] : اتخاذ قبور أنبيائهم وصالحيهم مساجد.

81: ka yeelashada ay Qabriyada Nabiyadooda iyo Saalixiintooda ay ka yeesheen Masaajido.

[82] : اتخاذ آثار أنبياءهم مساجد كما ذُكر عن عمر (4).

82: ka yeelashada ay ka yeeshteen Raadadkii Anbiyadooda Masaajido sida laga sheegay Cumar.

 [83] : اتخاذ السُرج على القبور.

83: Faynuusyo ama Nalal laga yeesho Qabriyada dushooda.

[84] : اتخاذها أعياداً.

84: Qabuuraha oo laga dhigto Ciido (kulamo joogto ah).

[85] : الذبح عند القبور.

85: Gawraca Qabuuraha agtiisa wax lagu gawraco.

[86] : التبرك بآثار المعظمين،

86: Barakaysashada Raadadka Dadka la wayneeyo

كدار الندوة، وافتخار من كانت تحت يده بذلك،

sida Daaru-Nadwa, iyo Faanid uu faano qofka ay gacantiisa ku jirto arinkaasi,

كما قيل لحكيم بن حزاك: بعت مَكرمَةَ قريش؟!

sidii lagu yiri Xakiim Binu Xazaak: waxaad iibisay Maamuuskii Quraysh?

 

فقال: ذهبت المكارم إلا التقوى (5).

Wuxuu yiri: way tagtay wax yaabihii la isku maamuusi jiray Alle ka cabsigii mooyaanee.

[87] : الفخر بالأحساب.

87: Nasabkoo lagu faano.

 [88] : الطعن في الأنساب.

88: Nasabka (Dadka) oo la duro.

[89] : الاستسقاء بالأنواء (6).

89: in lagu roob dalbo Xidiga.

[90] : النياحة.

         90: Baroorta (Tacsiyada).

[91] : أن أجل فضائلهم البغي، فذكر الله فيه ما ذكر.

91: Fadaa,ishooda (waxyaabaha ay dadka kale kaga duwan yihiin) kan ugu wayn waa Xad gudub, Allaahna wuxuu ka sheegay arinkaasi wuxuu ka sheegay.

[92] : أن أجل فضائلهم الفخر، ولو بحق، فنهي عنه.

92: Fadaa,ishooda kan ugu wayn wuxuu ahaa Nasab ku faanida, Xaq ba ha ahaado, waa laga reebay.

[93] : أن تعصب الإنسان لطائفته على الحق والباطل

93: Qofka oo ugu tacasubaayo Kooxdiisa Gar iyo Gardaro

 

أمر لا بد منه عندهم فذكر الله فيه ما ذكر.

waa arin agtooda laazim ka ah Allaahna wuxuu ka sheegay arinkaasi wuxuu ka sheegay.

[94] : أن مِن دينهم أخذ الرجل بجريمة غيره،

94: in Diintooda (Dhaqankooda) ay ka mid tahay Qofka oo loo qabsado Dambi uu galay qof kale,

فأنزل الله: { ولا تزر وازرة وزر اخرى}.

Allaah wuxuu soo dejiyay{ Nafna naf kale dambigeeda ma qaado}.

 [95] : تعيير الرجل بما في غيره

95: Qofkoo lagu ceebeeyo wax qof kale ku sugan

فقال: “أعيرته بأمه؟

wuxuu yiri Rasuulka scw “ma hooyadiisa ayaad ku ceebeesay (ceeb uga dhigtay)?

إنك امرؤ فيك جاهلية” (متفق عليه) .

Waxaad tahay qof ay ku dhex sugan tahay jaahiliyad” waxaa soo saaray Bukhaari iyo Muslim.

[96] : الافتخار بولاية البيت،

96: ku faanid lagu faano wilaayada (Maamulida) Baytka (Kacbada),

فذمهم الله بقوله: {مستكبرين به سامرا تهجرون}.

Allaah wuu ku ceebeeyey arinkaasi Qawlkiisa:{ Adinkoo isku kibrinaayo (isku weeneenaayo) Kacbada Adinkoo cawa baashaalaayo (Qur,aanka aad maad iyo madadaalo ka dhiganaysaan) adinkoo Hadal xun.

[97] : الافتخار بكونهم ذرية الانبياء،

97: ku faanid ay ku faanayaan ahaanshiyahooda ay yihiin Awlaadii Anbiyada,

فأتى الله بقوله: {تلك امة قد خلت لها ما كسبت}.

Allaahna wuxuu la yimid Qawlkiisa: { Taasina waa Ummad tagtay, waxayna mudatay waxay kasbatay, Adinkuna waxaad mudanaysaan waxaad kasbateen}.

 [98] : الافتخار بالصنائع، كفعل أهل الرحلتين على أهل الحرث.

98: Faanida ay ku faanaan Farsamooyinka, sida kuwa labada safar (Mushrikiinal-Carab)ay ugu faaneen kuwa beeraleeyda.

[99] : عظمة الدنيا في قلوبهم،

99: Waynida ay Aduunyada ay ku wayntahay Quluubtooda,

كقولهم: {وقالوا لولا نزل هذا القرآن على رجل من القريتين عظيم}.

sida Hadalkoodii ahaa: { waxay dhaheen gaaladii maxaa loogu soo dejin waayey Quraankaan Nin degan mid ka mid ah labada Magaalo oo wayn}.

 [100] : التحكم على الله، كما في الآية السابقة.

100: Xukumid Allaah la xukumo sida ku xusan Aayadii aan soo dhaafnay.

 [101] : ازدراء الفقراء، فأتاهم بقوله:

101: Faqiiriintoo la xaqiro, wuxuu ula yimid Nabiga scw

{ولا تطرد الذين يدعون ربهم بالغداة والعشي}.

Qawlkii Allaah: { ha eryin (ha burinin) kuwa caabuda Rabigooda Aroortii iyo Galabkiiba}.

[102] : رميهم أتباع الرسل

102: Tuuristooda ay ku tuuraan kuwa raacay Rususha

بعدم الإخلاص وطلب الدنيا،

inaysan lahayn Ikhlaas ( Dar Allaah), iyo Aduunyo raadis,

فأجابهم بقوله: {ما عليك من حسابهم من شئ} الآية وأمثالها.

Allaah wuxuu ugu jawaabay kuwaasi Qawlkiisa: {kuma saarna xisaabtooda waxba} aayada iyo wixii la mid ah.

[103] : الكفر بالملائكة.

103: Malaa,igta oo lagu gaaloobo.

[104] : الكفر بالرسل.

104: Rususha oo lagu gaaloobo.

[105] : الكفر بالكتب.

105: Kutubta oo lagu gaaloobo.

[106] : الإعراض عما جاء عن الله.

106: ka jeesasho laga jeesto wixii ka yimid xaga Allaah.

[107] : الكفر باليوم الآخر.

107: Maalinta Aakhiro oo lagu gaaloobo.

[108] : التكذيب بلقاء الله.

108: Beenin la beeniyo la kulanka Allaah.

[109] : التكذيب ببعض ما أخبرت به الرسل عن اليوم الآخر،

109:Beenin la beeniyo qaar ka mid ah wixii ay Rususha ka sheegtay Maalinta Aakhiro,

كما في قوله: {أولئك الذين كفروا بـ ء ـايات ربهم ولقآئه}،

sida ku xusan Qawlka Allaah{ Kuwaasi waa kuwa ku gaaloobay Aayaatka Rabigooda iyo La kulankiisa},

ومنها التكذيب بقوله: {مالك يوم الدين}،

waxaa ka mid ah beeninta qawlka Allaah ee ah: { Boqorka Maalinta Abaal-marinta},

وقوله: {لا بيع فيه ولا خلة ولا شفاعة}،

iyo Qawlka Allaah: { (Maalinta Qiyaamaha) oo aan jirin gadasho iyo saaxiibtinimo iyo shafeeco (midna)},

وقوله: {إلا من شهد بالحق وهم يعلمون}.

iyo Qawlkii Allaah:{Cid ka marqaati kacday mooyaanee ayagoo Cilmi u leh}.

 [110] : قتل الذين يأمرون بالقسط من الناس.

110: Dilid la dilo Dadka kuwooda Cadaalada faro.

[111] : اٌيمان بالجبت والطاغوت.

111: Rumayn la rumeeyo Sixirka iyo Shaydaanka.

[112]: تفضيل دين المشركين على دين المسلمين.

112: Diinta Gaalada oo laga fiicnaysiiyo Diinta Muslimiinta.

[113] : لبس الحق بالباطل.

113: Xaqoo la dhex geliyo Baadilka.

 [114] : كتمان الحق مع العلم به.

114: Xaqoo la qariyo weliba iyadoo Cilmi loo leeyahay (oo la og yahay waxaan la qarinaayo inay xaq yihiin).

[115] : قاعدة الضلال، وهي القول على الله بلا علم.

115: Qaacidada Baadida oo ah in Allaah wax laga sheego Cilmi la,aan (sida in la dhaho Allaah ayaa dhahay, wax uusan Allaah dhihin) .

 [116] : التناقض الواضح لما كذبوا بالحق،

116: Isburinta  iska cad markay xaqa beeniyeen,

كما قال تعالى: {بل كذبوا بالحق لما جاءهم فهم في أمر مريج}.

siduu Allaah koreeyee u yiri:{ Bal waxay beeniyeen Xaqii markuu u yimid waxayna ku dhex sugan yihiin arin is dhex yaacsan}.

[117] : الإيمان ببعض المنزل دون بعض.

117: in la rumeeyo Kutubka la soo dejiyey qaarkooda qaarna aanan la rumeenin.

 [118]:محاجتهم فيما ليس لهم به علم .

118: Doodooda ay ku doodaan waxaysan Cilmi u lahayn.

[119] : التفريق بين الرسل.

119: Rususha oo la kala saaro.

[120] : دعواهم اتباع السلف مع التصريح بمخالفتهم.

120: Sheegashadooda ay sheegtaan inay raacsan yihiin Salafkii suubanaa weliba ayagoo cadeenaayaan inay dhinac marsan yihiin Salafkii.

[121]: صدهم عن سبيل الله من آمن به.

121: ka reebitaankooda ay Dadka ka reebaan Wadadii Allaah Cidii Allaah rumeesay.

[122] : مودتهم الكفر والكافرين.

122: Jacaylkooda ay u qabaan Gaalnimo iyo Gaalo.

 [123] : العيافة .

123: Shimbirka oo la kiciyo.

[124] : الطرق .

124: Faalka.

[125] : الطيرة .

125: Baaseesiga.

[126] : الكهانة .

126: kitaab gaabloownimada.

[127] : التحاكم إلى الطاغوت . 

127: Daaguutka oo loo xukun tago (wax kasta oo Allaah ka soo haray oo loo xukun tago).

[128] : وكراهة التزويج بين العيدين .

128: iyo necbaysasho la necbaysto in la guursado labada Ciidood inta u  dhexaysa.

والله أعلم
وصلى الله على محمد وعلى آل محمد وصحبه وسلم.

Allaah ayaana Ogaan badan, Nabad galyo iyo Naxariis /Amaan Nabi Muxammed dushiisa iyo Ahalkiisa iyo Asaxaabtiisa ha ahaato.

Walaalahayga aan Islaamka ku walaalawnayow Kitaabkii Masaa,ilul Jaahiliyah meeshaani ayuu noogu dhamaaday, wixii aan haleelay sax iyo wanaag ah Allaah ayaa ii sakhiray, wixii aan dhinac maray oo aan khaldayna waxay ka timid Nafsadayda gaabiska badan, Camal kasta oo Rabi raali ka yahay oo aan samaynaynana mid aan Allaah Ridahiisa ku dalbeeno Allaah nooga dhigo, intaasi ka dib wixii aan baranay ku camal falkooda ayaa ina hor yaalo hada iyo wixii ka dambeeyo iyo inayno Dadka gaarsiino wixii aan baranay iyo inaynu ku sabarno wixii caqabado ah oo aynu kala kulano Arinkaasi.

Waa walaalkiina aad Diinta ku walaalawdeen Muxammed Aadam Ibraahim oo idinka dalbanaayo inaad Allaah uga baridaan Asiga iyo Ahalkiisa inuu waafajiyo Aduun iyo Aakhiro wuxuu Allaah raali ka yahay  Ayagana ay Raali ka yihiin.

Wixii su’aal, sixid ama suluugmo ah oo ku saabsan Kitaabkan fadlan ku soo hagaaji emailkan :  shaakir123@hotmail.com

والله أعلم، وصلى الله على محمد وآله وصحبه وسلم

 

 

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *