Qawleysatada Dimoqraadiyadda
Koox baqdin ku jirto ayaa la kulmay Yoonis, Yoonis Maskiina dib ayuu isugu gurtay isaga oo tagay meel yara koraysa.

Markii Yoonis Maskiin waddadii uu ku socday ay dhamaatay, markiiba waxa uu maqlay qof qaylinaya, kuna dhawaaqaya cod xooggan, “Waa qawleysatada Dimoqraadiyadda! Waa Dimoqraadiyad ay qawleysato maamulato! Carar oo isqari!”

“Orod, orod,” ayeey ku tidhi Aragsan, taasoo orod ku dhaafay Yoonis Maskiin, markaaseey meel yara durugsan yara fadhiisatay. Aragsan wajigeeda waxaa ka muuqday cabsi waalan. “Halkan waa in aan iskaga tagnaa oo aynu si deg deg ah uga tagnaa!” ayeey tidhi iyada oo baqanaysa.

Dadkii iskugu soo baxay daaraha agtooda oo dhan ayaa u kala yaacay meel walba; dhinac kasta. Saddex qoys oo balaadhan oo caruuro faro badan watay oo is dabayaacayay ayaa isku siidaayay jaranjarooyinkii hoos aadayay. Qaarkood waxay hoos u tuurayeen qaar ka mid ah alaabtooda oo ay iska sii hormarinayeen, una sii tuurayeen saaxiibadooda hoosta ku sii sugayay. Waxay alaabtoodii iskugu keeneen waddadii markaaseey orod isku sii daayeen.
Muddo yar kadib waddadii waxay ahayd mid aan cidiba joogin. Waxaa keliya oo lagu arki karayay dadkii gaabinay kuwaasoo xambaarsanaa caruur- tooda ama ahaa kuwo wax culus watay, waxayse ahaayeen kuwo doonayay in ay iskaga tagaan goobtii sawaxanku wada qabsaday. Daartaas dhinacaas shishe ku taal waxaa qabsaday dab. Yoonis Maskiin isaga oo aan isdhaqaajinayn ayuu wuxuu qabsaday gacantii Aragsan. “Maxaa dhacaya?” ayuu waydiiyay. “Maxay cid waliba u baqaysaa?”
Aragsan iyada oo isku dayeeysa in ay gacanteeda kala soo baxdo ayeey ku qaylisay Yoonis markaaseey ku tidhi, “Waa qawleysatadii Dimoqraadiyadda! Waa in aan is deg deg ah halkan uga tagnaa!”
“Maxaan?”
“Ma’ahan wakhtigii su’aalaha la iswaydiin lahaa, aynu halkan iskaga tagno!” ayeey Aragsan ku qaylisay. Laakiin Yoonis waa uu diiday in lagu khasbo in uu iskaga tago goobtii, waa uuna sii adkeeyay gacanteedii ee uu sii haystay. Iyada oo cabsi wayni ku jirto waa ay sii qaylisay, “aah, isiidaa ama labadeenaba waa ay naqabsanayaan!”
“Kuma ayaa inaqabsanaya?”
“Waa Qawleysatada Dimoqraadiyadda! Waa ay qabsadaan cidkasta oo ay gacantooda ku dhigi karaan, kadibna waa ay u codeeyaan wixii ay ku samayn lahaayeen. Waa ay kaa qaadanayaan lacagtaada, waxay kugu xidhanayaan sanduuq, ama waa ay kugu khasbayaan in aad ka mid noqotid kooxdooda. Qof wax ka qaban karaana ma jiraan!”
Yoonis Maskiin waxa uu bilaabay in uu war wareejiyo madaxiisa. Halkee bay ku sugan yihiin ciidankan nabadda!? “Miyuusan sharcigu ka badbaadin dadka kooxahan oo kale?”
“Fiiri,” ayeey tidhi Aragsan, iyada oo wali doonaysa in ay ka baxsato Yoonis
gacantiisa. “Hadda aan orodno kadibna aynu wada hadalno.”
“Wali wakhti fiican baan haysanaa. Deg deg, ii sheeg.”
Waxay iska eegtay Yoonis, misna iyada oo welwelsan baqdin xooggana ay ka muuqato. “Waa hagaag. Markii la aasaasay qawleysatada ciidamada nabadda ayaa horkeenay maxkamadda si dambiyadooda loogu soo oogo. Qawleysataddu waxay ku doodeen in ay fulinayaan mabaadiida ku dhisan is xukunka ay maa- mulaan inta tirada badan. Mabaadiida uu saldhigu u yahay dhawridda shar¬ciga, u hoggaansanaanta xeerka dawliga ah iyo taageerida go’aamada maxka- maduhu gooyaan. Waxay wax walba ku saleeyeen oo ay leeyihiin wuxuu ku xidhan yahay codbixinta-sharciga, anshaxa, wax walba!”
“Miyaa la xukumay?” ayuu waydiiyay Yoonis. Hadda waddadii waa lagu kala tagay, cidna ma joogto.
“Ma in aan cararo miyaa haddii horay loo xukumay? Maya, qaalliyadu waxay go’aamiyeen saddexdiiba laba ayaa igu taageeray. ‘Badnaan Toosan oo Ilaahi ah’ ayeey ugu yeedheen. Intii ay bilaabeen qawleysatadu in ay cayr- sadaan dadka ay ka tira badan yihiin waxay ahaayeen kuwo xor u ah in ay sameeyaan wax alle iyo wixii ay doonayaan.”
Sharciyada qaawan iyo sida ay wax yihiin jasiiraddan waa mid uu Yoonis ugu dambayntii uu yara fahmayo. “Sidee bay dadku ugu nool yihiin meel sidan oo kale ah? Waa in uu jiraa si aad isku difaaci kartid adiga naftaada!”
“Difaaca keliya ee laga soo horjeesan karo Qawleysatada Dimoqraadiyadda waa in laga mid noqdo qawleysato kale oo gaara tiro fara badan.” Yoonis wad- dadii buu u sii raacay Aragsan. Waxay dhaafeen dukaamo iyo aqallo, waa ayna sii socdeen, Aragsana waxay biloowday in ay qayliso, “Ma’aan carareen haddii la ii oggolaan lahaa in aan iibsado qori.” Kor iyo hoos waxay ku socdaanba waa ay sii socdeen, oo ay ku sii socdeen surinyo kore, aqallo ganjeelooyin waa weyn leh, sii mareen dhinacyada aqallada, iyo suuqyada dhexdood. Aragsana si fiican ayeey magaalada u taqaanay, waxaana la moodaa in ay wada xafidday magaalada oo dhan.
“Waxaan ku idhi,” ayuu la soo booday markaaseey sii carareen. “Waxaan ahey Yoonis – waa ay wanaagsan tahay in aan kula kulmo!”
Labadoodii waa ay sii ordeen ilaa ay ka daaleen. Ugu dambayntii markay dhaafeen waddooyinkii iyo aqalladii, Yoonis iyo dadka la socday waxay kor u fuuleen si ay u gaadhaan meel dusha ah si ay u helaan nabad. Intii qorraxda ka sii hadhay waa ay ku sii dhacday dhinaca ka xiga galbeedkooda, Yoonis Maskiin waxa uu arkay dab faro badan oo ka imanaya magaalada ka hoosaysa. Codad meel fog ka imanaya iyo dhawaaq xooggan ayaa halkooda ugu imanayay.
“Ma’aan sii wadi karo intaa wax dheer,” ayeey tidhi iyada oo Aragsan ay neeftuurayso, timaheeda dhaadheer ee midabka kafeega ah waxay gaarayeen ilaa iyo dhabarkeeda. Waxay dhabarkeeda ku cuskatay geed, iyadoo yara neef tuuraysa. Yoonis Maskiin waa uu fadhiistay isagoo si fiican isu kala bixinaya, aad buuna u daalan yahay, markaasuu wax ka dayay dhagax agtiisa yaalay bal in uu isku tiiriyo. “Waxaan ka walwelsanahay waxa ku dhacay dadkayga,” ayeey tidhi Aragsan iyadoo aad u cadhaysan.
Markii uu arkay walwelka Aragsan, Yoonis waxa uu bilaabay in uu isna ka walwelo odaygii iyo haweeneeydii xaaskiisa ahayd ee sida wacan u soo dhaweeyay habeen buuxana raashinkiisa iyo meel uu seexdana siiyay – iyo gabadhoodii yarayd ee ay awoowga iyo ayeeyada u ahaayeen, Ladan. Qofkasta oo ku nool halkan waxa uu u baahan yahay caawimo. “Waa nasiib darro in dadkaagu ay mar walba dagaalamaan. Waa arrin aan wanaagsanayn in aysan jirin dawlad ilaalisa nabadda.”
Aragsan waxa ay eegtay Yoonis iyadoo hadda agtiisa fadhiisanaysa. “Waad isku dhexyaacisay,” ayeey tidhi. Waxay u tilmaamtay halka uu mudaharaadku ka socday. “Inta aanu xusuusan karno dadku waxa keliya oo ay yaqaanaan waa in ay xoog ku qaataan wax kasta oo ay doonayaan. Kumaad u malaynaysaa in uu yahay macalinkooda?”
Yoonis isagoo la yaabay ayuu ka jawaabay su’aasha la waydiiyay, “Ma wax¬aad u jeedaa qofka baray in xoog la isticmaalo waa iska caadi?”
“Maya in ay cid uun bartay. Dadka badankoodu waxay wax ku bartaan waa waxa ay ka arkaan dadka kale.”
“Maxay Golaha Guurtidu dadkan uga joojin la’dahay isticmaalidda xoogga?” ayuu yidhi Yoonis. “Taasi waa tan looga baahan yahay dawladda in ay samayso, miyeen ahayn? In ay dadka ka badbaadiso kuwo isticmaala xoogga?”
“Golaha Guurtida ayaa isticmaala xoog,” ayeey tidhi Aragsan. “Inta badanna waa kan dawladda looga baahan yahay in ay dadkeeda ka badbaadiso.” Aragsan waa ay yara cadhootay. “Waxaan xaq u leeyahay in aan is badbaadiyo sidaa daraadeed waxaan waydiiyaa dadka kale iyo Golaha Guurtidaba in ay igu caawiyaan sidii aan isu daafici lahaa. Laakiin waa khalad in aan anigu dadka kale aan weeraro, waana khalad xitaa in aan cid kale waydiisto in ay cid kale ii weeraraan.” Waxay aragtay Yoonis oo meel bannaan sii eegaya, oo ku wa- reeray wixii ay ka hadlaysay, maba uusan fahmin waxay ka hadlaysay, farteeda ayeey ku riixday Yoonis markaaseey tidhi, “Dhagayso, Marka aad qof wax ka doonaysid maxaad samaysaa sidii aad ku heli lahayd waxaad doonaysid?” Yoonis waa uu ka jawaabay isagoo weli dareensan dhaawicii ka soo gaaray tuugadii dhacday dhaawacii ay u gaysteen, “Ma waxaad u jeeddaa in aadan isticmaalin qori?”
“Haa, adigoo aan qaadanayn qori.”
“Waa hagaag, waan isku dayi karaa in aan ka dhaadhiciyo,” ayuu ku jawaabay Yoonis.
“Sax. Ama…?”
“Ama – ama, lacag baan siin karaa?”
“Haa, taasina waa wax ka dhaadhicin ama qalqaalin. Imminkana mid kale.” “U tag Golaha Guurtida sida sharciga ah?”
“Sax ah,” ayeey tidhi Aragsan. “Dawladda uma baahnid in aad lacag siisid ama aad qalqaalisid dadka kale. Uma baahnid in aad ku ekaatid iskaa wax u qabso. Haddii aad ku guulaysatid Golaha Guurtida in ay ku taageeraan, oo ay kuu codeeyaan ama aad siisid laaluush si ay gacan kuu siiyaan, markaas waad awooddaa in aad dadka kale ku khasabtid waxa aad adigu aad doonaysid. Dabcan mar haddii ay cid kale ugu deeqdo in ka badan inta aad siisay Golaha Guurtida kaasina waa uu kugu khasbi karaa wax kasta oo uu doonayo. Mar kastana Golaha Guurtidu waa kuwii guulaysta.”
“Laakiin waxaan u haystay in ay dawladdu tahay tan isku haysa bulshada.” Ayuu yidhi Yoonis.
“Taasi waa mid liddi ku ah,” ayeey tidhi Aragsan. “Awoodda lagu baabi’inayo dadka kale waxay meesha ka saartaa in dadku ay wax wada qabsadaan. Dadka badankoodu waa ay wada qabsan karaan wax alle iyo wixii ay doonayaan – dadka intiisa kalena waa in ay aqbalaan. Waa sharci, laakiin dadka intiisa kale ma taageersana, kumana qanacsana, waa cadhaysan yihiin, waana kuwo u ah cadaawe. Go’aankan wuxuu abaal marin u yahay dadka intiisa badan.”
Tanina waxay xusuusisay Yoonis Sheekoxariirooyinkii uu maqli jiray beri hore ee ku saabsanaa sarkaal sare oo qaabilsanaa amniga iyo sharci ilaalinta ee Duqa Amni-ilaalinta ee Wadajir yar isaga oo isticmaalaya awoodda dawladda musuqmaasuqu saameeyay, kana xoogaysa hantida dadka hantiilaha iyo kuwo saboolka ah, si uu ugu faa’iideeyo asxaabtiisa. Yoonis markii uu maqlay in dadkii ay ka soo horjeesteen duqa amni-ilaalinta loo xilsaaray iyo saaxiibadiis, farxad weyn ayuu dareemay.
Aragsan waxay ku hoggaamisay Yoonis dabkii hoostooda ka holcayay. “Fi- iri mudaharaadka hoosteenna ka socday,” ayeey tidhi. “Dagaalkan xooggan ee loogu jiro awood raadsiga waxa uu si aad ah u kala qaybinayaa bulshada. Dhinac kasta oo jasiiraddan aad ka eegtid kooxaha waaya doorashooyinka maalin uun bay qarxayaan. Nasiib darro, waxay doonayaan in ay ku soo qunaanadaan dagaal marka ugu dambaysa. Waxa keliya oo ay doonayaan iyagu waa in ay sameeyaan isbedel.”
Markiiba waxay biloowday in ay iska ooydo. “Mar aan dhawayn waxaan bi- laabayaa in aan baadigoobo aabaheey,” ayeey tidhi. “Waxaana loo qoondeeyey meel khaas ah aan ku kulanno marka ay tanni dhacdo. Waxa uu ka walwelaa waa anniga, laakiin waxaan sugayaa inta uu dabku uu ka yaraanayo.” Wax yar ayeey hakatay, kadibna waa ay sii wadatay, “Dadka qaarkii waxay yiraahdaan mararka qaarkii dabku waa wax ay u baahan yihiin kuwo dhirta jara – taasoo abuurta baahi badan oo loo qabo looxa.”
Danyar Yoonis Maskiin. Waa uu fadhiistay isagoo ka fikiraya waxyaabihii faraha badnaa ee uu la kulmay. Halgankiisii wuxuu isu bedelay mid cabsi leh oo laga argagaxo, waxaa dawakhiyay dabeecadihii dadkii uu la kulmay, kuwaasoo ahaa kuwo raadinayay awood balaadhan. La kulankiisii dadkaas oo dhan waxay ka dhigtay Yoonis mid aragti dheer u korortay.
Yoonis waxa uu ahaa markiisii horeba mid aamina dadka kale. Waxa uu u arkayay madaxdu in ay yihiin kuwo daacad ah oo dadka si fiican u metela. Yoonis dadka si sahlan ayuu ku aaminaa, kuwo ficilka wanaagsan sameeyana waxa uu u arki jiray in ay yihiin kuwo wacan, maxaa yeelay, waxa uu eegi jiray danta guud; wanaaga ay sameeyeen. Laakiin imminka waayo aragnimadii uu ka kororsaday intii uu dhexmeeraray jasiiraddan wax wayn ayaa iska bedelay Yoonis. Isaga oo baadigoobaya erayadiisa, garan la’na wax uu yiraahdo, Yoonis waxa uu ilaawi gaaray Aragsan oo ay wada socdeen, taasoo iskaba seexatay, si wanaagsana u khuurinaysa. Yoonis Maskiin isagoo iyada sii eegaya waxa uu ku fikiray, “Si fiican bay u seexatay. Waa qof wax qabsan kara, oo nafteeda ilaalin karta. Laakiin waa in aan baadigoobaa sidii aan ku tagi lahaa aqalkayagii. Marka hore aroorta waa in aan gaaraa halka ugu sarraysa buurtan. Waxaa dhici karta in aan arko maraakiib ku soo xirtay dekada.” Yoonis Maskiin, laftigiisuna waa uu fadhiistay si uu u nasto.

Aqallada Hortooda
Haweeneey dhalinyara ah ayaa ka hadashay walwalka ay ka qabto
aqallada.
ADDADII dadkii waa ay ka sii yaraadeen Yoonis Maskiin qoobtii ayuu iskaga tagay. Aqallo isku xigxiga ayaa qariyay waddadii. Qorraxdu waa ay sii dhacaysay. Dadka badankooduna waxay iskugu tagayeen aqalladooda. Yoonis safaleeti qurux badan ayuu qortiisa ku xidhay. Yoonis waxa uu dhaafay qayb kale oo aqallo ah. Durbadiiba waxa uu arkay koox dad ah oo xidhnaa dhar yara liitay, saboolnimana ka muuqatay, kuwaasoo isugu soo baxay banaanka saddex daar hortood. Dadkaasina waxay hortaagnaayeen saddexda aqal oo ay ku hor qornaayeen B, T, iyo J.
Sarta B cidi kuma jirin waxaana ka muuqday dayac la’aan – burbur fool xun, dariishaduhu waxay ahaayeen kuwo jajaban oo wasakh badani ka muuqatay. Albaabka ku xiga jaranjarada waxaa ku xoonsanaa dad hor tubnaa daarta magaceedu yahay T. Yoonis waxa uu maqlay dhawaaq ka imanaya gudaha daarta iyo jabaq yara xooggan, coddad daddeed oo ka soo baxayay dabaqa koowaad, labaad iyo sadexaad. Dariishadihii iyo aqalka hortiisa waxaa ku wadhnaa dhar la dhaqay. Waxaa iska lahaa dadkii degganaa daarta, kuwaasoo ahaa dad iyagu kiraystay.
Sartan waxaa ka dambeeya daarta J. Waa daar nadiif ah, si wanaagsana loo dayactiray sida daarta B – dadba ma joogaan. Dariishadahoodana waxay ahaayeen kuwo aad loo hagaajiyay, si wacana looga dareemi karo kuleelka qor- raxda; gidaarkooduna waxay ahaayeen kuwo si fiican loo nadiifay.
Islamarkiiba Yoonis ayaa la soo booday. “Dheh,” ayeey waydiisay gabadhii da’da yarayd. “Ma taqaan aqal la kiraynayo?”
“Waan ka xumahay,” ayuu yidhi Yoonis. “Ma’aan deggani halkan. Maxaad u soo fiirin la’dahay labada daar ee bannaan?”
“Wax qiima ah malaha,” ayeey ku jawaabtay gabadhii da’da yarayd. Waxay leedahay timo qurux badan oo dahabi ah iyo cod aad iyo aad u sarreeya. Waxayna xidhnayd dhar ku dhaganaa, laakiin Yoonis wuxuu u arkayay in ay ahayd mid aad iyo aad u qurux badan. Waxay ahayd mid kalsooni badani ka muuqato oo aqli badan. Waa uu doonayay in uu caawiyo gabadha da’da yar.
“Maxaa ugu wacan in aan la kirayn labadaa daarood?” ayuu waydiiyay Yoonis. “Waxay iigu muuqdaan kuwo bannaan.”
“Haa, waa ay yihiin. Reerkayaga ayaa degganaan jiray daarta B intii aysan marwo Ashkira ka dhamayn Golaha Guurtida in ay ku soo rogaan sharciga xakamaynta kirada aqallada.”
“Waa maxay xakamaynta kirada aqallada?” ayuu waydiiyay Yoonis.
“Kor looma qaadi karo kirada aqallada wixii hadda ka dambeeya.”
“Maxaa ugu wacan?” ayuu waydiiyay Yoonis.
“Waa sheeko dheer oo nacasnimo ay ka buuxdo,” ayeey gabadhii da’da yarayd ku jawaabtay. “Wakhti hore markii uu soo mari jiray xaafadayada Mashiinkii Riyada, aabaheey iyo dadka kaleba waxay ka caban jireen kirada ay
kor u qaadayaan dadka aqallada iska leh. Run ahaantiin, wax waliba qaali ayeey ahaayeen, dad badana waxay ka iman jireen qaybaheeda kale ee jasiiraddan, laakiin aabaheey wuxuu odhan jiray ma’ahan in aan bixiyo kirada qaaliga ah. Sidaa daraadeed, aabaheey, kiraysteyaasha kale, ama dadkii horay u kiraysan jiray aan idhaahdee, waxay codsadeen in Golaha Guurtida ay xakameeyaan kuwo aqallada iska leh, si aysan kor ugu qaadin kirada aqallada ay ka kireeyaan dadka ka kiraysta. Golaha Guurtiduna waa ku raaceen. Kadibna Golaha Guurtidu waxay shaqaaleeyeen kormeereyaal iyo qaalliyaal hubiya in aysan kiro hor leh aysan ku kordhin dadka aqallada ka kiraysta kuwo aqallada iska leh.”
“Waa hagaag, xakamaynta kiradu waa in ay ka farxisaa kuwo aqallada kiraysta,”
“Haa, marka hore. Aabaheey waa uu ku qancay kirada aan kordhaynin. Laakiin tani waxay keentay in aan dadka aqallada kirayn jiray aysan dhisin aqallo cusub iyo in ay dayac tiraan kuwoodii hore.”
“Maxaa yeelay?”
“Waxay yiraahdeen qiimaha wax waliba kor ayeey u kaceen – qiimaha wax lagu dayactiro ama dib loogu hagaajiyo, kan lagu shaqaaleeyo waardiyeyaasha, maamulayaasha, isticmaalidda biyaha iyo korontada, tan canshuurta iyo wixii la mid ah -laakiin dadka iska leh aqallada kor uma qaadi karaan qiimaha lagu kiraysto aqallada, si ay ugu bixiyaa kharashkan kor u sii kacaya. Sidaa daraadeed, waa ay dhimaan meeshii ay ka dhimi karaan adeegooda. Sabab loo dhisaana ma jiraan aqallo hor leh, maxaa yeelay, haddii aad dhisto lacag uun baa kaa khasaaraysa?”
“Canshuurtu ma kor bay u kacday?” ayuu waydiiyay Yoonis.
“Dabcan – si mushaharka loo siiyo kormeeraha, xaakimka iyo kuwa jooga qasriga Golaha Guurtida. Mushahaarada iyo shaqaaluhuba waa in ay kord- haan,” ayeey tidhi haweeneeydii. “Golaha Guurtida waxay go’aamiyeen in ay xakameeyaan lacagta lagu kiraysto aqallada, laakiin wali kumaba fikirin in ay xakameeyaan canshuurta! Waa hagaag, dhawaan dadka aqallada iska leh waa la wada nacayaa.”
“Berigii hore lama necbaan jirin dadka aqallada iska leh?”
“Waa hagaag, aabaheey wuxuu yidhi kama aan helin in aan kiro siiyo kan aan aqalka ka kiraystay haddana mar walba oo uu haysto aqallo bannaan misna uu doonayo in uu kireeyo wuxuu noqdaa mid si wanaagsan oo wacan ula hadla dadka doonaya in ay ka kiraystaan aqalladooda. Dadka kireeya aqallada waa kuwo furfuran oo si aad iyo aad u sarraysa ula xaajoodo kuwa doonaya in ay ka kiraystaan aqalladooda, si wacana waa ay u hagaajiyaan aqallada ay kiraynayaan. Dadka aqallada kiraysta waa ay isu gudbiyaan wararka la xiriira kiraynta aqallada, oo waa ay ogyihiin kuwa wanaagsan iyo kuwa xun. Waana ay ka foojigan yihiin kuwo xun xun, kamana kiraystaan aqalladooda. Waa dhihi kartaan kuwo wanaagsan si wacan ayaa looga kiraystaa aqalladooda, kuwa xuna aqalladoodu waa ay iska bannaan yihiin oo cidi kama kiraysato.” “Markii aqallada lagu soo rogay xakamaynta kirada cid waliba waxay no- qotay mid caraysan,” ayeey haweeneeydii tidhi iyada oo si xun u sii eegaysa Yoonis. Waa ay fadhiisatay haweeneeydii, Yoonis Maskiin waa uu ku soo biiray haweeneeydii isaga oo agteeda fadhiisanaya. “Wax waliba kor ayeey u sii ka- cayaan marka laga reebo kirada aqallada. Dadka aqallada kireeya waxay hoos u dhigeen dayactirida aqallada si ay kharashkooda u dhimaan. Kadibna dadka aqallada laga kireeyo waxay noqdeen kuwo caraysan. Waxayna bilaabeen in ay
u dacwoodaan kormeeraha. Kormeeruhu wuxuu ku soo oogay dadka aqallada kireeya in ay jabiyeen sharcigii – khaas ahaan kuwo aan wax laaluush ah si- inin kormeeraha. Dadka aqallada kireeyaa markii ay khasaareen kharash faro badan, khaasatan kuwoodii daacadnimadu ka muuqatay waa ay iskaga tageen ka ganacsigii daartii B. Aqalladii la kiraysan jiray waa ay sii yaraadeen, dadkii raadinayay aqallo ay kiraystaana waa ay sii kordheen. Imminka aqallo dhawr ah ayaa la kireeyaa marka la barbardhigo kuwii la kirayn jiray intii aan sharciga xakamaynta kirada aysan soo saarin Golaha Guurtida! Kuwo dabeecadda xun ee kireeya daarta T ma’ahan kuwo ka welwelaya in aqalladooda looga baxo, maxaa yeelay, baahidii loo qabay waa ay sii korodhay. Imminka dad aad u faro badan ayaa raadinaya meel ay degaan. Dadka aqallada kireeya oo aan dan ka lahayn waxba waxay noqdeen kuwo lacag badan sameeya si hoos hoos ahna ula xaajooda dadka aqallada ka kiraysta, sidaa daraadeed, waxay noqdeen kuwo ka faa’iiday.
Yoonis isma uusan odhan dadka aqallada iska lehi waa ay iskaga tagi karaan aqalladooda! “Dadka aqallada iska lehi qaar baa xidhay oo iskaga tagay aqal- ladoodii?’
“Taasi waa run,” ayeey haweeneeydii tidhi. “Cid mushaharkooda wax ka badan qaadan karaa ma jiro marka laga reebo Golaha Guurtida. Goluhu wuxuu ku fikirayaa in ay la wareegaan aqallada la iskaga tagay oo ay ka dhigaan aqallo lagu maamulo lacagta canshuur bixiyeyaasha.”
“Ka warran daarta T ee halkaas ku taal oo la iskugu keenay dadkii oo dhan?” ayuu yidhi Yoonis isaga oo isku dayaya in uu u fidiyo mucaawino. “Meeli ma ka bannaan tahay daarta T?”
“Waa mid buuxa cidina kama baxayso. Dadkuna waxa ay sugaan wakhti aad u dheer. Markii ay dhimatay marwo Maryan maad aragtid sidii ay wax ahaayeen – cid waliba waxay isku dayaysay in ay liiska ka saarto qof kale si uu meesha ugu sarraysa magaciisu u noqdo. Wiilka marwo Ashkira ayaa ugu danbayntii helay aqalkii – inkastoo aan cidi hore u arag isaga oo safka ku jira. Qoyskaygu mar baanu isku daynay in aanu ku wada noolaano hal qol laakiin kormeeraha ayaa noo diiday oo yidhi sharciga aqallada ayaa ka soo horjeeda in qoyskaagu ku wada noolaado hal qol.”
“Waa maxay sharciga aqallada.” ayuu waydiiyay Yoonis.
Haweeneeydii da’da yarayd iyada oo daalan doonaysana in ay tixgelin dheer- aad ah siiso Yoonis ayeey su’aashiisii uga jawaabtay. “Waa hagaag sharciga aqallada waa kan khuseeya sida loo dhisayo iyo waxa lagu samaynayo aqalka. Tani waxay ku xidhan tahay hadba sida ay Golaha Guurtidu u arkaan dadka aqallada kiraysta iyo sideey doonayaan in ay u noolaadaan. Waad iska garan kartaa arrimaha la xiriira tirada qoysku ka kooban yahay, inta musqulood uu yeelan karo iyo inta uu aqalku ku fadhiyi karo.” Haweeneeydii iyada oo qosol raacinaysa ayeey sii raacisay, “Sidaa daraadeed, waxaanu ku dambaynaa dibadda halkaas oo aan ahayn sharci. Waxaanu nahay dibjiriin. Ma haysano aqal aan ku noolaano, ma haysano musqulo, ma’ahan meel aan si fiican ugu nasan karno, waa uun dhul bannaan, barxad balaadhan oo weyn.”
Yoonis waa uu ka xumaaday misna waxa uu aad u fikirayay sida uu ar- rinkeedu ku dambayn doono. Kadibna waxa uu xusuustay daartii saddexaad
– cusbayd aanana la degganayd. Waxayna ahaan lahayn xalka dhibaatada haysatay. “Maxaad ugu guuri wayday Daarta J waa taas ku xigta halka dadku ay ku xoonsan yihiin.”
Si xooggan ayeey u qososhay. “Taasi waxay tahay mid ka soo horjeeda
sharciga dhulka u degsan.”
“Xeerka dhulka?” ayuu ku soo celiyay. Isaga oo dhabarkiisa saaraya gi- daarkii uu ku tiirsanayay, Yoonis waxa uu ruxay madaxiisa, isaga oo si aad u xooggan u ruxaya.
“Kuwaasi waa sharciyada halkan lagaga dhaqmo. Xeerka dhulkuna sidan buu u shaqeeyaa,” ayeey tidhi haweeneeydii iyada oo isticmaalaysa ul si ay u sawirto qariiddad. “Golaha Guurtidu waxay sameeyaa qariiddad ay ku kala qaybiyaan magaalada. Dadka waxaa loo oggol yahay in ay ku hoydaan habeenkii qayb ka mid ah magaalada, laakiin waa in ay ka shaqeeyaan qaybta kale maalintii. Daarta T waxay ku taalaa dhinaca seexashada halka daarta J ay ku taalo dhinaca shaqada, waad aragtaa soo ma’ahan? Daarta J waa ay wanaagsan tahay waxayna u dhowdahay daarta T arrintan waxaa ugu wacan marwo Ashkira oo isticmaashay awooddeeda in ay tan ay suurto gasho. Sida caadiga ah aqallada loo qoondeeyay shaqada waxay ku yaalaan dhinaca kale ee magaalada, halka kuwa seexashada loo qoondeeyayna ay ku yaalaan dhinaca kale ee magaalada si cid waliba ay u socoto xoogaa maalin walba aroortii iyo habeenkiiba. Waxay yidhaahdaan socodka dheer iyo socoshadaba wuxuu u fiican yahay jirka iyo caafimaadka.”
Yoonis waxa uu si xooggan u eegay daarahan isku wada xiga kuna dhexyaal labada daarood dhexdood kuwaasoo ah kuwo bannaan oo aan la degganayn. Khalad dheh, ayaa niyadiisa ku soo dhacday. “Maxaad samayn doontaa?” ayuu waydiiyay.
“Tallaabo tallaabo. Maalinba in yar ayaan samayn. Aabaheey wuxuu doon- ayaa in aan berito u raaco xaflad weyn oo marwo Ashkira ay u abaabulayso dadka dibjirka ah. Waxay ballan qaaday ciyaaro faro badan iyo qado bilaash ah.”
“Deeqsiyad wacan!” ayuu yidhi Yoonis. “Dabcan waxay kuu oggolaan kar¬taa in aad ku noolaatid aqalkeeda inta aad ka helaysid meel aad degtid.”
“Dhab ahaantii, aabaheey mar buu wax waydiistay marwo Ashkira maadaama ay shaqadeedu la xiriirto xakamaynta kirada. Marwo Ashkira waxay ugu jawaabtay aabaheey, ‘Laakiin taasi waa tuugsasho! Sadaqadu waa wax wanaagsan!’ waxay u sharaxday in ay tahay xushmayn in canshuur bixiyeyaashu in ay idin- siiyaan aqal aad degtaan. Waxayna u sheegtay in uu lahaadaa dulqaad iyo iyada oo leh Golaha Guurtida ayaa la wareega aqallada iyo kharashka ku bax- aya.” Haweeneeydii da’da yarayd ilkaha ayeey aad u caddaysay iyada oo Yoonis ku leh, “Magacaygu waa Aragsan. Ma noo raacaysaa raashinka bilaashka ah ee ay marwo Ashkira bixinayso berito?

Mabaadii’
Dhakhtar ayaa sharaxaya muhiimada ay noloshu u leedahay shaqsiga.

Yoonis waxa uu dabagalay dadkii la socday Ibraahim, dadkaas oo wakhtigaas ka soo baxayay qasriga Golaha Guurtida. Waxayna ahaayeen kuwo baadigoob ugu dhaqaaqay sidii ay ku heli lahaayeen taageero caafimaad. Halka ka soo horjeeda qasriga waa daar weyn oo is wada haysata oo qarisay waddada oo dhan, taasoo midabkeedu uu ahaa cadaan. Kooxdii waxay ka galeen albaabkii ugu dhawaa. Durbadiiba waxay maqleen dhawaaq xooggan, kaasoo ka imaanayay dariishad furnayd, xoogaa yarna ka durugsan daarta ay gudaheeda ay soo galeen. Yoonis oo markaas marshabiyeediga ku socday ayaa gaaray dariishaddii qayladu ka soo baxaysay. Wuxuuna gaaray dariishaddii iyada oo albaabkii loo xidhayo. Waxa uu qabsaday dariishadda qayb ka mid ah, isaga oo sii xajisanaya, si ay u sii furnaato.
“Iska tag,” ayeey ku dhawaaqday haweeneey gudaha ku jirtay. Waxay ahayd mid cadhaysnayd, wajigeeduna waa uu sii casaaday.
“Maxaa ka jira halkaas? Ayuu waydiiyay Yoonis. “Waa maxay qayladaasi?”
“Wax adiga ku khuseeya ma’ahan. Hadda sii daa!”
Isaga oo sii welwelsan ayuu Yoonis sii adkeeyay haysashadiisii. “Horta waa in aad ii sheegtaa waxaad samaynaysid! Qofbaad waxyeelaysaa!”
“Dabcan cidbaanu waxyeelaynaa,” ayeey tidhi haweeneeydii. “Sidee kale baanu ku daawayn karnaa? I aamin aniga, waxaan ahay dhakhtar.”
Intaas baa igu filan, Yoonis Maskiin waxa uu arkay magaca haweeneeyda oo uu ku qoran yahay dharka ay xidhnayd; Dhakhtar Xaawo Geedi. Yoonis waxa uu yidhi, “Dadkaad waxyeeshaan si aad u daawaysaan? Maxaad u sii dayn la’dihiin?”
“Jin baa ku jira, oo aanu ka daawaynaynaa. Mararka qaarkii, waxba kama qaban karno haddii bukaan socodku aan waxyeelno,” ayeey dhakhtaradii tidhi. Iyada oo ku wareersan su’aalahan Yoonis ku dawakhiyay, waxay baadigoobtay taageero wax tari kara, si ay ula xaajooto inankan xushmad darrada badan. “Haahee, waa caadi,” ayeey tidhi haweeneeydii. “Waan caddayn karaa in aan caawino dadka. Soo soco inta aad ka soo gaaraysid albaabka kale ee dhi- nacaas ku yaal, kadibna waxaan ku siinayaa tababar sahlan oo aad ku aragtid waxqabadkayaga.”
Isaga oo shakisan, Yoonis ugu dambayntii waa uu sii daayay sii haynti- isii uu sii hayay dariishadda, kuna sii socday halkii ay ku tidhi ka soo gal. Ibraahim iyo dadkii kale waxay ka galeen isla albaabkaas, laakiin Yoonis ma uusan arag meel ay joogaan. Waxa uu dalaq soo yidhi qol ay buuxiyeen dad badan, dadkaasoo ahaa kuwo waaweyn, dhexdhexaad, iyo kuwo da’yar, wax¬ayna ahaayeen kuwo fadhiyay ama taagnaa, oo garabkoodu is wada taabanay- een, safnaana derbiga dhinaciisa kale. Qaarkood waxay u qaylinayeen si aad u qaylo dheer, korna u hayay gacmahooda iyo lugahooda ay ku duubnaayeen faashado, kuna xidhnaayeen loox la iskula qabtay. Inta kalena waxay ahaayeen
kuwo gurxan badan, marba talaabo qaadayay amaba ay taageero xooggan u fidinayeen qaraabadooda. Dad badan waxay haysteen sariiro iyo alaabtii ay wax ku karsanayeen oo ku tiirsanaa agtooda. Yoonis waxa uu is yidhi intee in le’eg ayeey dadkani sugi doonaan.
Dhakhtarad Xaawo waxay furtay albaab ku dhexyaalay gudaha markaaseey gacanta ugu yeedhay Yoonis. Dadkii oo dhan ayaa joojiyay wixii ay qabanay- een, haddana waa ay wada aamuseen. Yoonis marka uu sii dhaafaba, dadku waa sii eegayeen. Dakhtaraddii waxay soo gelisay qol aan dariishado aan la¬hayn, oo ay ka buuxaan miisas, karaaniyaal, iyo warqado faro badan oo qariyay qolka oo dhan. Waxay ku sii hagtay albaab kale, kaasoo la moodo qol mas- raxeed oo ay yaalleen kuraas aad u faro badan. Ur xooggan ayaa markiiba harqiyey Yoonis, taasoo dawikhisay, si fiicanna u dareemay urtaas.
Daawadayaal badan ayaa isa soo tubay dhinacyada. Hoostana waxaa joogay dhowr qof oo isugu jiray rag iyo dumar oo xidhnaa dhar cad, waana dharka ay xidhaan dhakhaatiirta iyo kalkaaliyeyaasha caafimaadka, kuwaasoo ku xoon- sanaa qof jirranaa, oo ku xidhnaa miis hoos yaalay.
“Si loo daaweeyo bukaan socodkan,” ayeey cod aad u hooseeya ku tidhi, “Daaweeyayaasha asal raaca ihi waxay furaan meel uu dhiigga qofka xanu- unsani uu ka baxo. Marmarna waxaanu isticmaalnaa qalab dhiigga ka soo nuuga.” Waxay farta ku fiiqday miis bukaan socodka agtiisa yaalay, kaasoo ay kor saarnaayeen mindiyo, wax la iskula qabto, mushamacyo, iyo dhalooyin noocyo badan kuwaasoo leh culaysyo kala gedisan. Waxay markiiba soo qabsa- tay baaquli weyn oo bir ka samaysan, bir dhuuban oo wax la iskula qabto, iyo suul dad. Yoonis markii uu arkay qalabkaas oo dhan waa uu ku xanuunsaday.
“Haddii ay taasi shaqayn waydo, dhamaantayo rag iyo dumarba waxaanu la dagaalanaa jinka ku jira oo aanu sumaynaa. Waxaanu si gaar ah u jecelnahay in aanu isticmaalo suntan loo yaqaan aarseenik, nooca kale ee loo yaqaan stiib- niitee, iyo meerkuuri. Horumar weyn baanu ka gaarnay cilmiga caafimaadka! Si fiican ii dhagayso, qarniga soo socda guusha aanu caafimaadka ka gaarnay qiimo weyn bay ugu fadhiyi doontaa jiilasha innaga dambeeya.”
“Taasi miyeen ahayn suntii wax dili jirtay?” ayuu yidhi Yoonis. Waxa uu soo xusuustay alaabihii la isku dari jiray ee uu adeerkii uu ka iibin jiray suntan lagu dilo dooliga. Yoonis isaga oo si mugdi ku jiro uu berigii hore u maqli jiray in dadku ay u isticmaali jireen daawo ahaan suntan dadka waxyeesha. Laakiinse miyeeynaan isticmaalida noocan oo kale aysan beri hore dhamaanin?
“Lama taageeri karo,” ayeey tidhi. “Kala jarrid, sawir, iyo in la sumeeyo waa ta keliya ee aan khatar lahayn ee sida hagaagsan loogu daawayn karo.” “Immisa jeer ayeey tani shaqaysaa?”
“Daawayntani waa mid lagu guulaysto mar walba, waana mid sideedaba la dagaalanta jinka boqolkiiba boqol! Haddana,” waa ay yara hakatay, “Bukaan socodka aanu daawayno waa kuwo todobaatan boqolkii ka badbaada suntan.” Yoonis waxa uu eegay mid ka mid ah dhakhaatiirtii oo kala dilaacinaya caloosha qofkii uu daawaynayay. Waxaa ka soo daatay dhiig badan. “Waa maxay cudurka haya?”
“Waxaa haya nafaqo la’aan iyo jirkiisa oo qudhmay .” Ayeey ku jawaaabtay Dhakhtar Xaawo. “Waanu hubnaa.”
“Miyaysan jirin si kale oo lagu daaweeyo?”
“Maye!” ayeey tidhi iyada oo madaxeeda sii ruxruxaysa. “Qaar baa sheega in ay jirto si kale oo lagu daawayn karo. Waa Eebe mahadiis in aysan la- hayn sharci ay ku daaweeyaan dadka xanuunsan. Dhakhaatiirtu ma’ahan in lagu qiimeeyo oo keliya haysashada aqoonsiga dhakhtarnimo, ee waa in la fi- iriyaa aqoontooda ay u leeyihiin cilmiga dhakhtarnimada, maadaama ay da- awaynayaan dad xanuunsan. Waa in aynu ka mamnuucnaa kuwa sheegta in ay yihiin dhakhaatiir, oo aan lahayn aqoontii ay ku daawayn lahaayeen dadka xanuunsan, ka hadla oo keliya qaabka cunto qaadashada nidaamsan, daawaynta dhirta, kuwa isticmaala muducyo far dhuuban leh, oo qofka lagu mud mudo jirkiisa, toobista, ducaysiga ku salaysan diinta uu qofka xanuunsani aamin- san yahay, qaadashada hawada saafiga ah, jir ciyaarsiinta, iyo qofka xanuun- san oo mararka qaarkood niyadiisa ka dhaadhiciya in uu xanuunsan yahay,” haddana cod cadhaysan, “qosol! Marka aanu qabano kuwa sheegta in ay yi- hiin dhakhaatiir waanu xidhnaa oo waxaanu ku tuurnaa beerta xayawaanka, markaasaanu furahana luminaa!”
“Daawaynta noocaasi ihi ma shaqeeyeen mar uun?” ayuu waydiiyay Yoonis, isaga oo uu ku waydiinaya cod yara daciif ah.
“Daawayn! Haddii ay shaqeeyaan waa mid ku timid nasiib,” ayeey ku jawaabtay. Yoonis waxa uu dareemay in uu wajigeedu uu bararsan yahay. Barta kaga taalla sankeeda cas waa astaan qofkii mar uun arkaa uusan ilaawi karayn mar kale, waxayna lahayn mid beey oo kale ah. Dhakhtar Xaawo neef- teeda ayaaba ku dili karta.
“Laakiise maxaa dhacaya haddii uu qof bukaan socod ah uu doorto mid ka mid ah kuwo aad diidan tihiin in ay isticmaalaan?”ayuu waydiiyay Yoonis. “Yaa ka mas’uul ah naftooda?”
“Sida saxda ah!” ayeey tidhi. Yoonis waxa uu soo jeeday maaddada uu je- cel yahay. Dhakhtaraddii waxay ka soo kaxaysay Yoonis deyrkii uu u dhawaa haddana iyada oo wajigeeda horkeenaysa labadeeda gacmood ayeey is kale dhaafsiisay, haddana gacanteedii mid ka mid ah ayeey saartay daankeeda. Dhakhtaraddii iyada oo hadlaysa ayeey tidhi, “Yaa ka mas’uul ah naftooda? Qaar ka mid ah danaysteyaashan xanuunsan ayaa mooda in ay noloshoodu iyaga gaar u tahay! Waxay ilaawaan in ay nafwaliba ay ka dhaxayso dadka oo dhan. Dhamaanteen waxaynu ka soo jeedaan dadkii hore iyo kuwo hadda nool, kuwaasoo dhamaantoon isku wada xidhan. Bulsho caafimaad qabta waxaa looga baahan yahay iyaga iyo kuwooda aqoonta lehi in ay badbaadiyaan ku- wooda xanuunsan in aysan talo xun ku kicin taasoo naftooda waxyeeli karta. Qiyaas! Kuwa buka qaarbaa doonaya in ay naftooda qaadaan! Waxaanu si wacan ugu diyaar garoownay sidii aanu u go’aamin lahayn goorta iyo sida loo dawayno kuwo xanuunsan.”
Dhakhtaraddii waa ay aamustay si ay u fikirto, hadda waa ay sii wadatay hadalkeedii, “Golaha Guurtida si wanaagsan ayeey u bixiyaan kharashka lagu daaweeyo dadka xanuunsan ee ku nool jasiiraddan. Shaqaale caafimaad qaba waxay bixiyaan qeybta kaga soo aada canshuurtooda ayeey go’aamiyeen Golaha Guurtidu. Waa in la is waafajiyaa si dadka xanuunsani aysan khaladaad weyn u samayn, oo aan dadka lacagtooda loo isticmaalin si aan ku habboonayn.” Qolkii waxaa buuxiyay dhiig faro badan oo dhulkii harqiyay kaasoo ka imanayay dadkii xanuunsanaa. Adeegayaashii ayaa amar la siiyay si ay sibidhka u nadiifiyaan. Dhakhaatiirtii wax qalaysay ayaa helay isbuunyo iyo alaabo kale oo ay ku nadiifiyaan. Dhakhtar Xaawo waxay is agtaagtay Yoonis, wajigeedana waxaa ka muuqday welwel badan. “Waad dareensanahay xanuunkooda,” ayeey ku tidhi Yoonis.
“Sidee baad ku heshay warqadda aqoonsiga dhakhtarnimada,” ayuu way¬diiyay Yoonis, “ma si aad u go’aamisid arrimaha la xiriira dhimashada iyo
noolaanshaha?”
“Waxay qaadataa wakhti dheer in lagu noqdo dhakhtar. Waa in uu qofku uu dhakhtarnimada uu ka soo bartaa dugsiga lagu dhigo tacliinta la xidhiidha caafimaadka aasaasiga ah. Waa in uu dhakhtarku imtixaanno faro badan uu ku gudbaa. Sida ay go’aamiyeen saaxiibadayo ka mid ka ah Golaha Guurtida, waanu xidhnay mid ka mid ahaa labada dugsi ee ku yaalay Booliqaran lagana baran jiray cilmiga caafimaadka, si aanu mid qudha xoogayaga iskugu gayno, si aanu kor u qaado tacliinta cilmiga caafimaadka ee aasaasiga ah. Sannado faro badan oo la barto daraasaadka cilmiga iyo habdhaqameedka ayaa kor u qaada tayada cilmiga caafimaadka aasaasiga ah. Ururka Badbaadada Dhakhaati- irta ayaa bixiya aqoonsiga dhakhtarnimo iyo ku shaqaynta dhakhtarnimo ee Booliqaran. Ururkan oo shaqadiisu tahay kor u qaadidda iyo ilaalinta sharciga ay ku shaqeeyaan dhakhaatiirta.
“Mushahar sarreeya?” ayuu yidhi Yoonis.
“Intaas ha noo ahaato hadda.” Dhakhtaraddii oo si xun u eegaysa Yoonis ayaa ku amartay in uu iska tago. Laakiin Yoonis waa uu diiday in uu joojiyo su’aalihiisii. “Sidee baad ku og tahay dhakhtarka wanaagsan iyo kan xun?”
“Waanu xakamaynaa kuwa naxariista daran iyo kuwo aan taxadarin. Ma jiro dhakhtar xun,” ayeey tidhi. “Dhakhaatiirta hela aqoonsiga dhakhtarnimo waa kuwo aqoon u leh cilmiga dhakhtarnimada. Dabcan waa jiraan xan – mana joojin karno xantan khusaysa dhakhtarka wanaagsan iyo kan xun. Laakiin waanu ka ilaalinaa qiimayntayada xan iyo tuhun wax la mid ah, maxaa yee- lay, ma’ahan wax jira.” Durbadiiba waa ay riixday Yoonis iyadoo ka saaraysa albaabkii qolka dabadeedna waa ay xidhay markiiba.

Dacwo Maxkamadeed
Yoonis waxa uu baranayaa daruus ku saabsan waxyaabaha mas’uuliyaddiisu tahay.

Markii ay arkeen hoggaamiyahooda, Ibraahim, oo u sii socda dhinaca albaabku ku yaallo, raggii kale ee taagnaa geeska kale waxay kor u qaadeen boorsooyinkoodii, dabadeedna waxay dabagaleen Ibraahim. “Geedi Aadan,” ayuu yidhi Ibraahim, “Ii sharax dhibaatada mas’uuliyaddu kaa saaran tahay, ma sharixi kartaa?” Ibraahim waxa uu doonayaa in uu tuso Yoonis sida wanaagsan ee qareenkiisu shaqadiisa u qabtay.
Dadkii oo dhan ayaa sii socday iyagoo sii dhexmaraya qolka dhexdiisa, Ibraahimna wuxuu gacmahiisa ku haystaa qoorta Geedi Aadan iyo Yoonis. “Waad aragtaa,” ayuu yidhi Geedi Aadan, “aalada birta ahi waa ay ka bixi kartaa usha, kuna dhici kartaa qof meeshaas iska maraya ama taagan. Sidaa daraadeed, waa in aynu badbaadinaa adiga iyo dadka kale ee maalgashadayaasha ah.”
“I badbaadi haddii ay aalada birta ahi ku dhacdo cid kale? Wax kasta oo aad u jeedo dan kama lihi?” ayuu yidhi Ibraahim, isagoo ku dawikhiyay qareenkii su’aalo faro badan.
“Kan la dhaawacay waxaa u suurtoowda in uu ku dacweeyo, iskuna dayo in aad bixisid dhibaatada aad gaysatay; dhaqaalihii uu waayay, jahwareerkii iyo masiibadii aad u gaysatay, lacagtii kaga baxday dacwadaada, iyo wixii la mid ah.” Kooxdii la socotay Ibraahim ayaa ku istaagay ciribtii Yoonis, wax- ayna ahaayeen kuwo doonayay in aysan marna ka harin Ibraahim; oo waa ay daba ruclaynayeen, si ay u gaaraan Ibraahim. Kuwa jilibka ku socday socod- koodu wuxuu ahaa mid dhib badan, laakiin waxay ahaayeen kuwo dhibkoodaas qarsanayay, si gaar ahna iskaga ilaalinayay bixinta canshuur sannadeedka si aan loogaba qaadin.
“Dacwo la igu furo dhibaateey ii keenaysaa!” ayuu yidhi Ibraahim isaga oo uu taxadar weyni ka muuqo, haddana, si gaar ah u eegayay Yoonis indhihiisa.
Geedi Aadan ayaa sii watay, isagoo aan warna u hayn in uu ciyaarayo bilyaardi. “Fikrad aad u sarraysa ayeey soo bandhigeen Golaha Guurtida, si ay adiga dhibaata kuu iman karta kaaga dul qaadaan.”
“Fikrad kale oo cusub? Yaase iska leh lahaanshaha sharciyeed ee fikradaas?” ayuu yidhi Yoonis.
Geedi Aadan ayaa kor u ruxay madaxiisa, kadibna isaga oo is iloowsiinaya su’aasha Yoonis, waa uu sii watay, “Waanu buuxinaa arjiyadan kadibna wax¬aanu ku qornaa erayga ‘Mss.’ Magaca shirkadaada hoostiisa.” haddana aan waxba ka tagaynin, Geedi Aadan waa ay ku adkaatay in uu furo bashqad ay ku jireen warqado dhowr ah. “Taasi waxay i xasuusisay, mudane Warbadanle, fadlan saxiix xariijinta ugu hoosaysa.”
Yoonis waa ay soo jiidatay. “Waa maxay ‘Mss.’?” Ayuu waydiiyay.
“Mss.’ Micnaheedu waxa weeye ‘Mas’uuliyada Shaqsi ahaaneed ee Shirkada Ganacsiga,’” ayuu yidhi Geedi Aadan. “Haddii mudane Warbadanle uu shar-
ciyeeyo shirkadiisa, lacagta uu ku luminayo dacwada lagu soo oogo waa tan uu maalgelinta horay ugu sameeyay. Hantidiisa inteeda kale waa u badbaa- daysaa. Waxay la mid tahay caymis canshuureed ay iibinayaa Golaha Guur- tidu. Maadaama uu Goluhu xakameeyo hantida lumi karta, dad faro badan ayaa maalgashanaya shirkadda. Wax badana kama ogayn waxaanu ku samayno lacagtooda.”
“Haddii ay wax waliba xumaadaana.” ayuu yidhi Ibraahim, “Waanu xidhi karnaa shirkada, haddana, waa aynu iskaga tegi karnaan. Kadibna, waxaanu bilaabi karnaa shirkad kale oo magac kale leh. Tan waxaa ku jira xariifnimo soo jiidasho sare leh, haahee?”
Durbadiiba Ibraahim indhihiisii waxay qabteen gabadh ka soo socotay qolka geeskiisa kale. Waxay ahayd mid si fiican u xarakoonaysay, isna qaloocinaysay, isqalqaloocinteeduna waa uu ka badan yahay inta sharcigu uu oggol yahay ee loogu talagalay waddooyinka shicibku wada maro. Isaga oo sii eegaya intii ay ka gudbaysay, Ibraahim waa taraaraxay, turunturooday, dhacay, misna isaga oo jahwareersan ayuu gacmahiisii ku qabsaday gidaarkii. “Goow!” Waxa uu ka dareemay xanuun gacmihiisa iyo luguhiisa u sii kale jeeda dhinac kasta. Waxa uu isku dayay in uu soo kaco, oo uu si fiican uga soo kaco sibidhka dushiisa, misna isaga oo ka cabanaya xanuun xooggan gacantiisa iyo dhabarkiisa hoost- iisa. Qareenadiisa ayaa ku soo xoomay markiibana bilaabay in ay hadal ku dawakhiyaan. Dhowr qof ayaa caawiyay, kuna caawiyay in ay soo qabtaan alaabadiisii ka dhacday jeebabkiisa, halka intoodii kalena ay ku mashquul- sanaayeen sidii ay u qori lahaayeen wixii halkaas ka dhacay. Waa ay qoreen waxkasta haddana sawireen sagxaddii ay wax ka dhaceen.
“Waan dacwaynayaa!” ayuu ku dhawaaqay Ibraahim, isaga oo gacmihi¬isa dhiigu ka da’ayeen ku haya safaleeti. “Wax baan ka qabanayaa qofka ka mas’uulka ah dhibaatadan igu dhacday! Adiguse gabadh yahay waxaynu isku arki doonaa maxkamada maadaama aad ka mas’uul tahay dhibkan isoo gaaray!” Durbadiiba waxaa ku soo qamaamay dhowr qareen ah gabadhii, wax- ayna ahaayeen kuwo uguba yeedhayay magaceeda, yaqaanayna ciwaanka ay deggenayd.
Gabadhii waa ay la yaabtay, haddana, waxay si geesinimo ku jirto ku tidhi, “i dacwee? Ma garanaysaa cidda aan ahay?”
“Dan kama lihi,” ayuu yidhi Ibraahim, misna isaga oo sii eegaya gabadhii, si aad u xooggana u eegaya, “Wixii weyn baa fiican. Waan ku dacwaynayaa!”
Iyadoo welwelsan haddana isdifaacaysa ayeey waxay tidhi, “Ma samayn kartid taas! Saaxiibkeey, Cali, waa Cali Bucur e,” waa ay ku celisay iyadoo ku nuuxnuuxsanaysa, “wuxuu yiraahdaa quruxdaydu waxay u faa’iidaysaa cid walba; taasina waa mid shicibka u wada wanaagsan. Waa uuna ii sheegay in ay faa’iido u leedahay danta guud; xitaa wuxuu ii sheegay xalayto.” Islamarkiiba waxay furatay boorsadeeda si ay muraayad ugala soo baxdo. Markii ay isku eegtay waxay aragtay ma’aysan jeclaan. Indhaheedu indhakuushii marsanayd waa ay isku dhexyaacday. “Bal hadda eeg waxaad ku samaysay danta guud! Saaxiibkeey mar walba isaga ayaa bixiya kharashka ku baxa isqurxintayda. Waa hagaag, waad ka xumaan doontaa! Canshuurtaadu kor ayay u kici doontaa arrintan awgeed! Waxay dib ugu celisay muraayadeedii boorsadii ay ka soo saartay, haddana, waxay u dhaqaaqday baadigoob ay qolka ka eegayso wax boolbara ah in uu yaalo, si ay u isticmaasho, oo ay u marsato.
Yoonis isaga oo xoogaa naxariis ah inanta u haya ayuu misna waydiiyay, “Dacwayntaadu ma dhab bay kaa tahay? Sidee baa iyada loogu eedayn karaa wixii adiga kugu dhacay?”
Ibraahim waa uu iska dhagatiray su’aalihii Yoonis. Wuxuuna bilaabay in
uu qun yar u socdo, kuna socday sibidhkii, misna isagoo eegaya khaladaadka caawin karaya dacwadiisa iyo wixii caddayma ah ee uu sagxaddan ka soo uru- ursan karayo. Waa uu istaagay isaga oo aad u caraysan, haddana, qaylinaya, “Kaas ayaa ugu wacan, Geedi Aadan! Baadigoob cidda ka mas’uulka ah. Waan la wareegayaa shaqadiisa iyo lacagta uu haysto oo dhan. Maxay ahayd magaca gabadhaasi?”
“Is qabooji, Ibraahim,” ayuu yidhi Geedi Aadan. “Taasi waa gabadhii Bu- cur. Iska iloow iyada haddii aad doonaysid in laga noqdo Sharciga Shaqaalaha Dhirta jara. Sikastaba ha ahaatee, aqalkan waa guri qasri ah. Go’aanka Golaha Guurtida uun baa dacwayn kara canshuur bixiyeyaasha.”
Ibraahim ilkihiisa ayuu caddeeyay isaga oo leh, “Geedi Aadan, waxaad tahay mid aqli badan. Ku dar arrimaha ay ka hadlayso Marwo Ashkira! Dab¬can, Golaha Guurtidu dan kama laha haddii aynu dacwayno guriga qasriga ah. Lacagta la bixin doono kama imanayso jeebkooda. Wax baanu xitaa kaa si- inaynaa wixii aanu ka helno dacwada.” Waxa uu iswaydiiyay isagoo amakaagsan waxa uu isna u samayn doono Marwo Ashkira. Ibraahim xanuunkii hayay waa uu sii yaraanayaa. “Arrintani waa mid aan lacag ku heli karayo.”
“Waxaad waydiisanaysaa Golaha Guurtida in ay bixiyaan shashafadaada?” ayuu waydiiyay Yoonis.
“May nacasyahoow,” ayuu ku jawaabay Ibraahim. “Golaha Guurtida waxay leeyihiin awoodda ugu sarraysa Mss. Maya, waxay i siin doonaan lacag shicibku ay u bixiyaan canshuur ahaan. Waxaan helayaa lacag badan!”

Soo Galootiga Cusub
Shaqaalaha ajaanibka ah ayaa la ogaaday markaasaa la saaray.

A waxaad u malaynaysaa in ay dhibaato ku hayso?” ayuu yidhi ninkii weynaa, isagoo islaweyni ka muuqato, misna eegaya haweeneeydii. Haweeneeydu waxay welwel ka qabtaa dadka ay la xidhan tahay, maxaa yeelay, dadkan waa kuwa ay u aragto in ay ka hooseeyaan. Iyada oo qarka u saaran in ay ilmo ka soo daadato, waxayba la soo baxday safaleeti, si ay indhaheeda iskaga masaxdo, markaaseey tidhi, “Marka suxifiyiintu ay ogaadaan in aan ahay, marwo Filsan, waaba la i xidhayaa, shaqada ninkay- guna waa ay joogsanaysaa. Kumana aan fikirin in aan samaynayo wax khaldan. Maxaad samaysay?”
Iyadoo u soo jeesanaysa qoyska da’da yaree dhinaca kale kaga xidhan, marwo Filsan waa ay sii wadatay, “Sannado hore oo tagay, waxaan lahaa aqal weyn, saddex caruur ah, kuwaasoo dhigan jiray iskuul aad u wanaagsan, iyo annigoo doonayey in aan dib shaqadaydii aan ugu noqdo. Deriskayga waxa uu ahaa mid safar badan samayn jiray, sidaa daraadeed, maadaama aan doonayo in aan safar u baxo, waxaan waydiiyay dadka xaafadda looga tegi karo, si ay aqalkayga kor iiga ogaadaan. Waxa uu si wanaagsan u amaanay Warsame iyo Warsan, islamarkiiba waan shaqaaleeyey. Warsan waxay aad u taqaanaa sida loo hagaajiyo jardiinooyinka iyo rarista gaari dameerka. Waa ay samayn kar- taa wax kasta oo ka xumaada aqalka waana loo dirsan karaa adeegyada yara gaagaaban, sida suuq ka soo adeegida oo kale.”
“Sidoo kale, Warsame waa saaxiib qaali ah, in badana waxa uu badbaadiyay noloshayda. Waxa uu ku fiican yahay caruur haynta. Markasta oo aan u baah- dana waa mid aan heli karo. Waa mid wax karis wanaagsan, wax nadiifin og, iyo isaga oo caruurta timaha si fiican ugu jara; waxa uu sameeyaa wax walba, waana qof ka fiican cid kasta. Wiilashaydu waa kuwo si fiican ugu qanacsan, oo waxayba aad uga helaan buskudka uu u sameeyo. Marka aan aqalka imaado waan la nasan karaan odaygayga waana la ciyaari karaa caruurtayda.”
“Waa mid cid kasta u baahan tahay arrintan aad ka hadashay qof walba uu jecel yahay in uu helo waxaad haysatid,” ayuu yidhi Yoonis.
“Maxaa khaldamay?”
“Wax waliba waa ay wanaagsanaayeen markii hore, taasina waxay ahayd, intii aan odaygayga madax looga dhigin madaxa Rugta Sumcadda Ganacsiga. Kuwa ka soo horjeeda odaygayga ayaa baadhitaan ku sameeyay dhaqaala- hayaga, waxayna soo ogaadeen in aan bixin canshuurta shaqo gabista intii Warsame iyo Warsan ahaayeen shaqaalahayaga.”
“Maxaa ugu wacan?” ayuu yidhi Yoonis.
“Canshuurta oo ahayd mid qaali ah iyo mushaharkayga oo aad u hooseeya ayaa sababay in aanu bixin kari wayno. Maba aanu awoodi karin in aanu bixino canshuurta wakhtigaas. Sideedana dadka gaaray shaqo gabista maba helaan gunnooyinkooda.”
Warsame ayaa hadlay wuxuuna yidhi, “Warbixintu waa mid annaga dhib
noo leh.”
Xaaskiisa ayaa cunaha qabatay, damacdayna in ay aamusiiso iyadoo hadba dhagaha wax ugu sheegaysa, “Taxadar ahoow, Warsame. Dhib ayaa ka imman kara.”
Xaaskiisa isaga oo Warsame u jawaabaya ayuu si geesinimo ku jirto ku yidhi, “Marwo nacaawi. Hadda iyada ayaan caawinaynaa.” Kadibna waxa uu la hadlay marwo Filsan, wuxuuna yidhi, “Waxaad badbaadisay noloshayda. Waxaanu ka nimid jasiiradda Xaasidka. Waa dhul gaajo iyo meel uu dagaal aan dhamaanayn uu ka socdo. Ma lehin wax ikhtiyaar ah oo aan wax ku kala xulano; waa in aad iskaga tagtaa meesha gaajada badan, ama waaba lagugu dili.” Sidaa daraadeed, waxaanu u soo haajirnay Booliqaran. Marwo wax caawimaad ah ma jiro, waa uun dhimanaa.”
“Tani waa run,” ayeey tidhi Warsan, iyada oo ku leh cod aad u hooseeya. “Hadaba naga raali ahoow dhibaato ayaanu kuu keenay.”
Marwo Filsan iyada oo la soo boodaysa ayeey tidhi, “Odaygayga waxa uu luminayaa shaqadiisa loo dalacsiiyay ee laga dhigay madaxa Rugta Sumcadda Ganacsiga, iyo iyada oo xitaa ay dhici karto sideedaba in uu waayo shaqadi- isii hore. Waxa uu ahaa madaxa abaabulka kiisa koowaad, korna u qaadaya sharafta wadaniyadnimaddu ay leedahay. Kuwa ka soo horjeeda waxay ku tilmaamayaan in uu yahay munaafaq.”
“Munaafaq?” ayuu waydiiyay Yoonis.
“Haa. Madaxa abaabulka kiisa koowaad waxay ka soo horjeeddaa dadka soo galootiga ah.”
“Soo galootiga cusub?” ayuu ku celiyey Yoonis. “Waa kuwama soo ga- lootigii hore ee beri fog yimid Booliqaran?”
“Soo galootigii hore? Taasi waa inteena kale oo dhan,” ayeey tidhi marwo Filsan. “Halkani waa Jasiirad. Wakhti dheer ayeey awoowayaashayo yimaadeen halkan, dhamaantoodna waxay ka yimaadeen meel kale iyaga oo markaas ahaa soo galooti cusub, kuwaasoo ka soo cararaya cadaadis ama isku dayaya in ay noloshooda kor u qaadaan. Laakiin, soo galootigu waa kuwo cusub oo hor leh. Waa laga mamnuucay jasiiraddan.”
Yoonis waa ay u cuntami wayday. Ma uusan doonayn in uu ka sii fikiro waxa ku dhici kara haddii ay madaxdu ogaadaan in uu laftigiisu yahay soo galooti cusub. Isaga oo isku dayaya in uu xiisaynayo in xoogaa ah, ayuu haddana waydiiyay, “Maxaysan u doonayn soo galootiga cusub?”
Haweeneeydii kalluumaystada ahayd ayaa hadalkiisii soo dhexgashay, “Soo galootiga cusub waa la oggol yahay haddii ay isticmaalaan lacagtooda oo ay markiiba dib iskaga noqdaan. Waa in ay ahaadaan dalxiisayaal ama ganac- sadayaal. Laakiin, Golaha Guurtida waxay ka welwelsan yihiin kuwo soo ga- lootiga caydha ah, misna doonaya in ay joogaan. Intooda badan waa kuwo aad u shaqeeya, joogana wakhti dheer, kuna shaqeeya lacag aad u jaban, aqlina badan, kana geesinimo badan dadka ku nool Booliqaran. Waana kuwo qabta shaqo kasta oo aysan qabanaynin dadka kale.”
“U kaadi wax yar!” ayuu yidhi Jaamac. “Waxaa jira cabasho faro badan oo sax ah oo looga soo horjeedo dadka soo galootiga cusub. Inta badan dadka soo galootiga ah ma yaqaanaan luuqadda dhulkan, dhaqankeenna, ama sida loogu nool yahay iyo xeerarka u dhigan jasiiraddan. Waan soo dhawaynayaa shaqa badnaantooda iyo dadaalkooda faraha badan ee ay ku muujiyaan doonistooda. Waxay leeyihiin geesinimo weyn ay ku geliyaan naftooda halis fara badan, si ay u yimaadaan halkan, dhul aanba laga aqoon. Laakiin, wakhti ayeey ku
qaadataa in ay bartaan wax kasta, maxaa yeelay, ma haystaan wakhti dheeraad ah oo ay wax ku bartaan maadaama ay uun shaqeeyaan. Waana mid ka adag tii ay mareen awooweyaasheen markay ka yimaadeen dhulkooddii.”
Yoonis waxa uu xusuustay wakhtigii uu joogay Booliqaran iyo intii uu dhex- mushaaxayay dhulkaas aan intiisa badan la deganayn iyo bankiisa bannaan. Dadka badankoodu waa kuwo aan tegin hawdka dhirta badan, waana kuwa xiisa badan u haya meelaha lagu xoonsan yahay, oo ay dadku ku badan yihiin sida nolosha faras magaalka.
Marwo Filsan ayaa u jawaabtay Jaamac, “Odaygayga waxa uu soo band- higay doodaas ka soo horjeeda dadka soo galootiga ah. Markasta waxa uu yiraahdaa dadka soo galootiga ah waa in ay bartaan luuqaddeena iyo dhaqan- keenna inta aan loo oggolaan in ay ku noolaadaan Booliqaran. Waana in ay haystaan lacag, aqoona leeyihiin, iskuna filan yihiin, kadibna waa in loo oggolaadaa in ay ku noolaadaan halkay ka doonayaan Booliqaran. Odaygayga waxa uu qoray sharci cusub oo soo bandhigaya, kana saaraya Booliqaran dadka soo galootiga cusub ah ee aan buuxin karin sharuudaha ku qoran sharcigan. Sharcigan khuseeya soo galootiga cusub waxa uu aad u sii khuseeyaa caru- urtayada marka la barbardhigo dadka aqoonta dheer leh, sida Warsame iyo Warsan.”
Laba nin oo xidhnaa dhar iskuwada eg ayaa mar gudha ka soo baxay al- baabkii, mid kastaana waxa uu xadhig ku jiidayay eey madow. Waa ay sii socdeen iyaga oo si toos ah u abbaaraya marwo Filsan. Mid ka mid ahaa labadii nin ayaa u baaqay kii kale in uu ka furo silsiladii ku xidhnayd labadeeda lugood. Cod xooggan ayuu ku akhriyay qoraal ku qornaa warqad, isaga oo war- qaddana kor u haya, “Mudane marwo Filsan, waxaanu doonaynaa in aanu kaa raali gelino…” Haddana waa uu joojiyay isaga oo tusaya ninkii kale warqaddii, dhegtana wax ugu sheegaya, misna waa uu bilaabay mar kale. “Mudane marwo Filsan, waxaanu doonaynaa in aanu kaa raali gelino khaladaadkii dhacay ee ay keeneen isfahmi la’aanta. Marwo Filsan, waxaad ogaataa in arrinta la saxayo, ayna saxayaan dadka ugu sarreeya, uguna awoodda badan jasiiraddan.”
Iyadoo faraxsan ayay sii dabagashay dadkii hor kacayay oo aan misna ee- gayn Warsame iyo Warsan. Dadkii intoodii kalena waa ay sii daawadeen iya- goo ay aamusnaani ka soo hadhay uun. Markii Marwo Filsan ay sii libidhay, waardiyaashii waxay ku sii jeesteen Warsame iyo Warsan iyagoo ka furaya qu- fulkii, kana soo saaraya dadka intiisii kale, misna u sii kaxaynaya dhinaca kale oo ka soo horjeeda halka dadka lagu hayay, waardiyayaashii ayaa qayliyay, “xor baad tihiin waad iska tegi kartaan, wax yahoow xun. Ku noqda halkii aad ka timaadeen.”
“Wax dhib ah ma wadno! Ayeey ku cabatay Warsan. “Waa nala dilayaa!” “Taasi shuqulkayga ma’ahan,” ayuu ku yidhi waardiyihii.
Haweeneeydii kalluumaysatada ahayd ayaa yara sugtay intii ay ka soo gaaray- een dabaqa kore markaaseey albaabkii ka dambeeyay si xooggan u sii daysay, haddana neef xooggan siidaysay, “Haa waa sidaas.”
Yoonis waxa uu ku sii fikiray waxa qoyskaasu xaalkoodu noqon doono iyo tan naftiisaba. Kor ayuu u eegay, haddana waxa uu waydiiyay haweeneeydii, “Dadkan la soo xirxiray waa la soo xiray, maxaa yeelay, waxaa loo diidan yahay in ay shaqaystaan?”
Isagoo farta ku fiiqaya kii ugu dambeeyay dadkii silsiladaha ku xidhnaa, kaasoo gacmihiisa ku qarsanayay wajigiisa, haweeneeydiina waxay ku jawaab- tay, “Haddii aad u aragtid sidaas waa arrin ka reebis mudan. Dawladu waxay
rabtaa in uu is qoro askarinimo. Waa uu diiday. Sidaa darteed, isna waa la soo xidhay sidayada oo kale.”
Haweeneeydii kalluumaysatada ahayd ayaa u jawaabtay Yoonis, “Waxay yiraahdaan waa sida keliya ee aanu ku ilaashan karno xorriyaddeena iyo bulsho madax bannaan.” Erayadeedii waxay si xoogan ugu dhacayeen dhagihii Yoonis oo uu u dareemay si aad iyo aad u xoog badan.
“Yaad ka badbaadinaysaa?” ayuu waydiiyay Yoonis.
Haweeneeydii ayaa u iftiimisay, “Kuwa nagu xidhi silsiladaha.”

Canshuuriddii Dhererka
Kuwa dhererka dhaadheer ayaa lagu soo rogay baaq cusub oo shumuc.

Yoonis waxa uu ku socday waddada tooska u galaysa bartamaha magaalada (faras magaalka), markii uu arkay nin si xarago badani ku jirto u labisan, oo jilbihiisa dhulka dhigay, isaga oo si xanuun ku jiro isku dayayey bal in uu gurguurto. Hadda ninku ma uusan ahayn mid curyaan ah, oo la’ lixdiisa lixaad; waxa uu ahaa mid gaaban. Yoonis waxa uu ugu deeqay macaawimo in uu u fidiyo, laakiin ninkii ayaa iska diiday.
“Maya, Mahadsanid!” ayuu yidhi ninkii isaga oo isku soo kogoya dareemayana xanuun. “Waan gurguuran karaa, waa yahay. In gurguurashada loo isticmaalo jilbaha lagu gurguurto, dadka qaar markiiba waa ay la qabsadaan.”
“Ma caadi baad tahay? Laakiin maxaad uga kici la’dahay ruugagaaga oo aad socodka u isticmaali la’dahay lugahaaga?”
“Ooooh!” ayuu ku qayliyay ninkii isaga oo xanuun wali sii dareemaya. “Waa arrin yar oo u baahan la qabsasho yar oo ku saabsan gurguurashada la xiriirta canshuur bixinta.”
“Canshuur bixinta?” ayuu ku jawaabay Yoonis.
“Maxaa ka khuseeya socodkaaga arrimaha baaqa canshuurta?”
“Wax kasta! Haahee!” imminka waxa uu ninkii ku sii fadhiistay cirbihiisa, isaga oo isku dayaya in uu ku nasto, kana nasto mixnadan uu isku keenay. Waxa uu la soo baxay safaleeti, kaasoo uu ka soo saaray jeebka shaadhkiisa. Wuxuuna iskaga tirtiray dhididkiisii. Miisaankiisii ayaa isbedelay, waxaana ka lifay markii uu xogxogday ruugagiisii mid ka mid, kadibna tii kale. Wax badan baa xogmay oo maqaarkii baa ka diirmay ruugagiisii. “Canshuur bixinta,” ayuu yidhi, “Dib ayaa loo cusbooneeyey si loo kala sarreeysiiyo dadka kala dhererka duwan.. ”
“Kala dherer gedisan?”ayuu waydiiyay Yoonis.
“Fadlan soo dhawaada is aan u qaylin,”ayuu codsaday ninkii.
“Sidaas ayaa wanaagsan. Golaha Guurtida ayaa go’aamiyay dadka dhaad- heer waxay leeyihiin faa’iidooyin faro badan.”
“Faa’iidada ay leedahay dheeraantu?”
“Haahee, haa! Dadka dhaadheer mar walba iyaga ayaa la siiyaa tixgelin marka ay shaqo doonayaan, la bixinayo abaalmarinta, la ciyaarayo ciyaaraha, la ismaaweelinayo, loo tartamayo siyaasadda, iyo xitaa marka la guursanayo! Ooooh!” Waxa uu duuduubay safaleetigii markaasuu ku ritay jeebka surwaalki- isa leh midabka cagaarka. “Markaas Golaha Guurtida ayaa talo ku soo jeediyay in nalagu soo rogo canshuurta dhererka.”
“Dadka dhaadheer waa la canshuuraa?” Yoonis waxa uu dhugtay geesaha waddada markaasuu dareemay in uu dhinac u janjeedho.
“Waa nala canshuuraa, oo si saami ah ayaa loo canshuuraa dhererkayaga.” “Cid ka soo horjeesatay ma jirtaa?” ayuu waydiiyay Yoonis.
“Keliya kuwa diiday in ay ruugagooda ku istaagaan,” ayuu yidhi ninkii.
“Dabcan, waxaanu oggolaanay in laga reebo siyaasiyiinta. Caadiyan waxaanu u coddeeynaa kuwa dhaadheer! Waanu jecelnahay in aanu kor u eego hog- gaamiyaashayada.”
Yoonis waxa uu noqday mid hadli kari waayay. Imminka wuxuu la yaabay arrintan gebi ahaanteed, isaga oo naftiisa ku dayaya dib u fugaasho. Labadiisa gacmoodna ku fiiqaya ninka rugagiisa waa uu su’aalay, “Waxaad ku soconaysaa ruugagaaga si aad u heshid canshuur dhaaf?”
“Dabcan!” ayuu ninkii ku jawaabay cod la moodo in uu xanuunsanayo. “Noloshayada oo dhan waxaa qaabeeyay sidii aanu u buuxin lahayn canshuurta. Waxaa jira qaar xitaa bilaabay in ay gurguurtaan.”
“Waaw! Taasi waa xanuun! Ayuu yidhi Yoonis.
“Haa, laakiin waxaa ka dhib badan haddii aadan samayn. Waaw! Nacasyada uun baa istaaga oo bixiya canshuur badan. Haddiise aad doonaysid in aad iska dhigtid mid aqli badan ku soco ruugagaaga. Waxay kugu kacaysaa wax badan in aad istaagtid.”
Yoonis waxa uu eeg eegay geesihiisa si uu u arko dadkii ku socday ruu- gagooda. Haweeneey waddada jaraysay ayaa si tartiib ah u gurguuranaysay. Dad badan oo sidaas ku socday ayaa garbahooda uun si fiican loo arkayay. Dhowr ayaa si islaweyni iyo geesinimo ku jirto, iyagoo taagan ku xaragoonayay socodkooda, oo aan danba ka lahayn sharciga lagu soo rogay. Kadib Yoonis waxa uu arkay saddex nin oo waddada geeskeeda kale joogay, kuwaasoo ku fad¬hiyay kursi dheer. “Saddexdaas nin,” ayuu yidhi Yoonis. “Maxay u qarinayaan indhahooda, dhagahooda, iyo afkooda?”
“Haahaa, iyaga? Waxay samaynayaa tababar qaadasho, ayuu ninkii ku jawaabay isagoo horay u soo durkayay isticmaalayana ruugiisa si uu horay ugu soo dhawaado. “Waxaan u diyaar garoowayaa qorshayaal isku wada xiga oo ku saabsan canshuurid hor leh.”

Aaminsan
Cod bixiye taageersan ayaa sharaxaya micnaha adeecsanaantu leedahay.

ARKI I uu sii dhamaanayeen sacabkii, musharax Madaxeey ayaa is liqay isaga oo aan dhaqaaqaynin. Misna isaga oo xiiso weyn u qaba in sawaxanku uu sii socdo, xiriiriyihii barnaamijka Axmed yare ayuu gacanta ka taabtay Madaxeey markaasuu banaanka ula baxay. Madaxeey ilki- hiisa ayuu caddeeyay waxna ma odhan. Markaasuu Axmed yare kor u qaaday gacantiisa si uu u aamusiyo dhagaystayaashii.
Madaxeey ayaa hadlay. “Waxaa halkan jooga qof aan doonayo in aad la kulantid.”
“Dabcan, Madaxeey, dhab ahaantii wakhti badan ma haysto.”
“Waxa keliya ay qaadanaysaa daqiiqad. Waxaan doonayaa in aan kuu sheego codbixiyayaasha guud – xisaabtankeenna koowaad waa codbixintiina – codbixinta guud.” Madaxeey waxa uu u jeestay dhinaciisa markaasuu u baaqay qof geeska kale taagnaa. Cidna uma iman Madaxeey; haddana mar kale ayuu u baaqay dadkii. Ugu dambayntii Haweeneey da’weyn oo wajigeedii qayirmay, oo xiiso weyn hayo, gacmaheedana ku haysatay alaabo isku laablaaban, ayaa markiiba horay u soo dhaqaaqday.
Axmed yare markiiba waxa uu soo dhaweeyay haweeneeydii isaga oo u soo dhawaanaya. “Marwooyin iyo mudanayaal,” ayuu yidhi Axmed yare isaga oo uu welwel ka muuqdo, kana xishoonaya haweeneeydii, tusayana in uu xiiso weyn u hayo. “Miyeeynaa inoo ahayn nasiib wanaag in aynu helno gunno maanta? Kumaa inala jooga halkan?”
Haweeneeydii weynayd, waxay xidhnayd dhar wacan oo lahaa midab madow iyo cadaan, Madaxeeyna wuxuu ahaa mid buunbuuninayey dharka ay xidhnayd. Wajigeeduna waxa uu u ekaa mid xidhxidhan, indheheeduna kuwa aan waxba eegayn, oo aanba ku eegayn. Timaheeda cirrada midabka qayirsan, waxaa loo shan leeyay si aad u wacan, waxayna gaarsiisnaayeen dhagaheeda hoost- ooda. Waxay soo qabsatay boorso midabkeedu uu yahay cadaan iyo madoow, markaaseey aad u sii qabsatay, si la moodo in ay tahay mid leh qiimo weyn.
Markii ay soo gaartay Madaxeey, waxa uu bilaabay in uu hadlo, oo uu bi- laabay hadal aan kala go’ lahayn. “Sida aad la socotid, Axmed yare, sannadadii la soo dhaafay, coddeynta jasiiraddan waxay ahayd mid aan wanaagsanayn, oo nasiib darran, laakiinse, taasi ma noqon mid niyadjab ku samaysay marti- dayada, Deeqa. Deeqa waxay noqotay tii ugu coddaynta badneed ee ka cod- deeysa Booliqaran!”
Axmed yare indhihiisa ayuu si aad ah u balaadhiyay, isaga oo misna amakaagsan. “Haaheey, waan ku aqaan adiga! Horay ayaan u maqlay arrimahaaga adiga, marwo. Kanina waa kii qaaday billada coddeeynta ee ugu dheerayd; Ku gu- ulaystaha billada coddeeynta; Horyaalka jasiiraddan ee awoodda. Marwooyin iyo mudanayaal, waxaanu nahay kuwii loo duceeyey mar haddii ay inala joogto, Deeqa Ciise!”
Mar labaad dadkii baa ku jawaabay sacabtumid iyo iyaga oo ku faraxsanaa hadalkeedii aad iyo aad loo soo dhaweenayay, inkastoo qaarkood ay ka sii bax- ayeen albaabka dambe. Qaar kalena ayba isqarinayeen, oo ay iska qarinayeen intooda kale.
“Deeqa,” ayuu yidhi iskudubaridihii barnaamijka Axmed yare, “Waxaan doonayaa in aan ku waydiiyo su’aal aan filayn in ay dadka maskaxdooda ku jirto.” Waa uu hakaday. Aamusnaan ayaa qolkii ku habsatay. Isaga oo codkiisa kor u qaadaya si cid waliba ay u maqasho, ayuu yidhi, “Maxaad si joogta ah aad ugu coddeeysaa?” Iyada oo u eegaysa si maskiinnimo ka muuqato, Deeqa waxay ku jawaabay cod naxariisi ka muuqato, oo macaan, “Waa hagaag, mu- dane, waa waajib i saaran in aan codeeyo; Tan waxaa ii sheegay Golaha Guur¬tida. Waxay yiraahdaan muhiimad ma’ahan cida aan u coddeeyso, maadaama aan codkaaga dhiibanaysid, oo aad coddeeynaysid. Sidaas daraadeed, waan coddeeyaa. Waan coddeeyey doorasho kasta laga soo bilaabo markii la ii og¬golaaday in aan coddeeyo ilaa iyo maanta oo laga joogo konton sanno.”
“Goow!” ayuu ku jawaabay Axmed yare. “Konton sanno! Taasi ma’ahan aqli gal, dadkoow!” Haddana mar kale ayeey dadkii tumeen sacabkii. “Laakiin aan ku waydiiyo su’aasha ugu muhiimsan ee uu coddeeyuhu ku waydiin karo, Deeqa. Waxaa jira odhaah odhanaysa: ‘Labada shar abuure kan xumaatada yar wali waa uun shar abuure.’ Haddaba hadda ii sheeg dhabta, marwo Deeqa, ma coddeeysaa xitaa marka aadan jeclayn midkoodna kuwan sharaxan?”
“Markasta, mudane. Aabaheey ayaa mar ii sheegay haddii aan coddeeyn, ma’ahan in aan cawdo hadhoow, oo aan ka cawdo madaxda la doorto. Waxaan u coddeeyaa si aan u difaaco xuquuqdayda aan ku cabanayo.”
“Taas ka warrama, dadkoow! Haddaba si daacad ah iigu sheeg, marwo Deeqa, Ma aad rumaysan tahay balanqaadyada Madaxeey uu leeyahay waan idiin samaynayaa haddii aad i doorataan?”
“Dabcan, waan aaminsanahay. Mar walba ayaan aaminsanahay. Haddii aan aaminsanayn miyaan u codeeyn lahaa?”
“Ma og tahay waxay leeyihiin dadka kaa soo horjeeda? Waxay ku anda- coonayaan in aad tahay tan keliya ee aamintay Booliqaran?”
“Haa, mudane, waan maqlay waxay iska dhaadhiciyeen,” ayeey ku jawaab- tay Deeqa, iyada oo ku leh cod aad daciif u ah, oo aan sidaas loo maqli karayn. “Waan aaminsannahay iyaga. Waan ku aaminsanahay adiga. Waan aamin- sanahay cid walba.”
Isaga oo ku sii jeesanaya dadkii, Axmed yare waxa uu saaray gacantiisa shafkiisa markaasuu yidhi, “Marwooyin iyo mudanayaal, wali ma maqasheen wax xoogyar sida caruurta. Miyeeynaa ahayn mid hagaagsan in wali ay jiraan kuwo niyad fiican, oo lagaba heli karo jasiiraddan dadka badankoodu ay yihiin kuwo naxariis daran.” Kadibna isaga oo uu u soo jeesanayo martidiisii waxa uu waydiiyay, “Adiga iyo Deeqa Ciise, waligiin madaxda aad doorateen ma noqdeen kuwo gabay shaqadooda?”
“Haahee dabcan,” ayeey tidhi Deeqa, “Waa kuwo markasta noqda dad gaba shaqadooda. Wakhti kasta waa ay yihiin kuwo gaba shaqadooda. Wax buu i yeelay wakhtiyo faro badan. Laakiin waan taageeraa madaxdayda, si kastaba ha ahaatee.” Waxay qabsatay gacantii Madaxeey markaaseey ku sii dhegtay iyadoo sii adkaynaysa. “Waan samayn wakhti kasta. Noloshu qiimo yeelan mayso haddii uusan jirin Madaxeey iyo kuwii isaga ka horeeyay ee ina meteli jiray isaga hortii!”
Dabadeedna waxaa qayliyey qof ka mid ahaa dadkii, “Maxaad u aaminaysaa
dhibkaas oo dhan oo madax xanuun kugu abuuraya?”
Waxay fiirisay Madaxeey, una eegtay si cadho ka muuqato, kuna jawaabtay, “Waxaan aaminsanahay in uu yahay mid niyad wanaagsan. Waa mid wanaag badan. Waan qabaa in uu isbedel samayn karo. Waana ku caawin karaa sidii uu isbedelkaas u samayn lahaa. Waxaan qabaa in uu ka shaqaynayo danahayaga oo uu naga fikirayo. Ima uusan fahmin.”
“Woow!” ayeey ku dhawaaqeen dadkii.
“Dadkoow, tani waa mid ilmo iga keenaysa. Laakiin, Deeqa, ilmadani waa mid walwal badani iga keentay iyo farxad. Qaar ka mid ah qoyskaaga waxay isku dayeen in ay si qarsoodi ah ay kaaga soo qeyb geliyaan codaynta.”
“Xaashaalilaa maya, mudane!” ayeey tidhi. “Codaynta qarsoon waa dadka ay dhibaato hayso. Wax dhibaato ah ima ay hayso. Ma waxaad mooday in ay dhibaato i hayso?”
“Deeqa, aqoonyahannada qaar baa yiraahda cod bixiyeyaasha la dhibay mar kasta waxay dib u doortaan madax isku mid ah, dhibka loo gaystay awgiis intuu doono ha la’ekaadee.”
Deeqa iyada oo kor u eegaysa Madaxeey ayeey isaga waydiisay, “Ma qof dhibaataysan ayaan ahay, Madaxeey? Uma aan malaynayo.” Iyadoo sii arkaysay in uu ilkahiisa yara caddeeyay, waxay tidhi, “Waan la istaagayaa wakiilkayga, mudanahayga.”
Gambaleel ayaa qayliyey una tilmaamaya Axmed yare in wakhtigii uu dham- maaday. Axmed yare waa uu qayliyey si cid waliba u maqasho, “Halkee baynu gaari lahayn haddii aysan jirin kuwo wax aaminsan sida Deeqa Ciise? Waa hagaag, marwooyin iyo mudanayaal, intaas ayuu ku eg yahay wakhtigii aynu haysanay. Waad ku mahadsan tihiin imaatinkii aad noogu timaadeen. Bal aynu tusno Deeqa Ciise iyo musharax Madaxeey intee in le’eg ee aynu jecelna- hay labadoodaba!”
Dadkii oo dhan ayaa farxad muujiyey soona dhaweeyay in uu barnaamijkii muhiimka ahi uu hadda uu bilaami doono.

Sharciyada Feeryahannada Guuldaraysta
Yoonis waxa uu la kulmay dad khamaar u dhigtay ciyaarta feedhka.

Yoonis waa uu orday isaga oo aan garanayn halka uu u ordayo ilaa iyo intuu ka maqlay gambaleel xoog badan, oo la ruxayo, oo aan kala joogsi lahayn. Dhawaaqii gambaleelka wuxuu bixiyay jabaq celis xooggan, taasoo laga maqlayay jidadka. Yoonis Maskiin waxa uu isku dayay in uu ogaado halka uu ka immanayo dhawaaqaas. Waxa uu ka leexday wad- dadii, wuxuuna yimid dhul bannaan, oo ay dad badani joogaan, dadkaasoo qaylinayay islamarkaasna bixinayey dhawaaq aad u dheer. Isaga oo ku fikiraya in ay tani tahay arrin u baahan gurmad deg deg ah. Yoonis waa uu ku biiray dadkii, kuwaasoo ahaa kuwo si xooggan isu wada riixriixayay, doonayayna in ay wada gaaraan dhexbartanka. Waa uu amakaagay oo uu la yaabay dadkan oo dhan, maxaa yeelay, qofkastaaba waxa uu xidhan yahay suun weyn oo bal- aadhan oo aad ugu dhagan. Waxa uu dareemay in uu yahay qofka keliya ee aan xidhnayn suunkaas.
Yoonis waxa uu eegay dhinacyada, isaga oo aad u doonaya in uu ogaaado waxa halkaas ka socday. Bartanka waa yara sarraysay, kana sarraysay dhulka 3 fiit, haddana qof ayaa ka qaylinayay, oo aad u qaylinayay, “Dhinacan waxaa taagan mid culayskiisu yahay 256 rodol – shan bilood waxa uu ahaa horyaalka aan laga adkaan ee Tartanka Shaqaalaha Caalamiga – feeryahanka shabeelka aadka u daran laftiisa, magaciisuna uu yahay Kuuloow – ‘burburiye’Adag!” Dadkii oo dhan ayaa ahaa kuwo farxad weyni ka muuqato iyaga oo xam- aasadeysan aadna u qaylinaya, sacabkana si aad u sarrayso u tumaya.
Isaga oo u baxaya dhinaca uu nin weyni joogo, ninkaasoo u eg nin laga baqo. Ninkaasi weyn ayaa ku fadhiistay miis yaalay bartamaha dhexdooda. Halka- asoo si xirfad leh loogu shaandaynayay turub. “Iga raali ahoow, mudane.” ayuu ku bilaabay Yoonis.
“Fadlan sharadkaaga, Daahir. Waxa keliya oo aanu haysanaa waa xoogaa daqiiqado ah inta uusan bilaaban wareega kale,” ayuu ninkii la soo booday. Waxaa xusul ku riixay haweeneey weyn, taasoo miiska lacag badan ku daadisay. “Konton horyaalka, deg deg!” ayeey ku amartay.
“Waa hagaag, marwo,” ayuu yidhi ninkii. Waxa uu shaabbad ugu dhuftay tigidhkii, isaga oo ka soo jeexay buug. “Kani waa caddaytii sharadkaaga.” Kadib shaaciyihii ayaa istaagay, oo meel kore oo dadka oo dhan ka arkayaan ku istaagay, kuna dhawaaqay, “Halka shishe – kan la tartamaya kan haysta horyaalka – culasykiisuna waxa uu yahay 270 rodol oo ah muruq soocan – digaandigaha – ka qajajacsiiyihii Xoogsade…”
Isaga oo u soo jeesanaya ninkii miiska, Yoonis waxa uu waydiiyay, “Ma dhib baa jira? Ma jiraa feer?”
“Dagaal waa jiraa dabcan, laakiin ma jiraan wax dhibaata ah,” ayuu yidhi ninkii. “Waligeed sidaas oo kale ma noqon. Halkanse, dagaalka feerku waa mid lagu doogsaday.” Gambaleelkii ayaa laga dhawaajiyay ninkiina dadkii ayuu u baaqay, “Sharatankii waa xidhmay!” Feerkiina waa uu bilaamay islamarkiina
labadii feeryahan waxay bilaabeen in ay feerarkoodii isdhaafsadaan, iyaga oo hadba midka kale feerkiisa ka dhakanaya.
Isaga oo aan eegaynin sharatankiisii iyo rasaynta lacagtii, ninkii baa da- reemay in uusan Yoonis xiiso u hayn feerka, oo uu dhibayo dagaalka feerku. “Dhagayso, Daahir wax laga walwalaa ma jiro. Labadoodaba kan guulaysta iyo kan laga guulaysto feerkan mid waliba xoogaa lacag ah ayuu u qaadanayaa aqalkooda. Waa ay og yihiin waxa ay samaynayaan oo ay doorteen – labadoo- duna waxay helayaan abaalmarinno.” Labadii feeryahan mid ka mid ah ayaa dhulka ku dhacay, waxaana lagu gagabiyay feer culus. Dadkiina waa ay sacab tumeen iyaga oo aad u faraxsan, haddana, sharatankii lacagta kii uruurinayay ayaa bilaabay in uu tiriyo lacagtii, oo uu ku ridridayay sanduug xadiid ka samaysan.
“Ma labaduba waxay helayaa abaalmarin? Ayuu waydiiyay Yoonis. “Dabcan,” ayuu ninkii ku jawaabay. “Kani waa feerkii ugu caansanaa ee lagu qabto jasiiraddan maxaa yeelay mararka qaarkood kan laga adkaaday ayaa ka xeelad wanaagsan kan badiya.”
Yoonis indhihii baa soo baxay. “Miyeey cidna, xitaa aniga, ay ku noqon karin hantiile haddiiba laga adkaaday?”
“Cid waliba may ciyaarto ciyaartan,” ayuu ninkii ku jawaabay. Ninkii wey¬naa isaga oo u eegaya Yoonis si taxadar leh ayuu waydiiyay, “Ma waxaad tahay mid shaqo buuxa haysta oo bulshadan u shaqeeya? Waa in aad haysataa shaqo wanaagsan inta aadan guuldarro aadan la kulmin, oo aadan la feertamin kan haysta horyaalka.”
“Waa hagaag, maya, maya wakhtigan xaadirka ah,” ayuu yidhi Yoonis isaga oo yaabban.
“Hagaag, Ma aan fahmin. Muxuu shaqaaluhu uu u gelinayaa shaqadiisa khatar si uu ula tartamo kan haya horyaalka?”
Gambaleelkii ayaa qayliyay waxaana dhamaaday wareeg kale. Dadkii xoon- sanaa gudaha waa ay yara aamuseen, iyagoo haddana bilaabay hadal hor leh.
“Taasi waa tan looga dan leeyahay. Waligaa miyaadan maqal sharciyada feeryahanada guuldaraysta?” ninkii baa waydiiyay. “Halkee baad ku noolayd? Cid waliba iskuma soo tuurto tartanka feerka, laakiin qaarbaa si gaar ah uga hela. Qaarkood xitaa waxay ku fikiraan, oo ku hamiyaan in ay noqon karaa horyaalka cusub. Laakiinse sharciyada feeryahanada guuldaraysta ay istic- maalaan waxay ka qarisaa badankood khatar faro badan. Kan laga adkaaday kama uu walwalo kharashka dhakhtarku uu ku daawaynayo.”
“Maxaa ugu wacan?” ayuu waydiiyay Yoonis.
“Maxaa yeelay, sharciyada feeryahannada guuldaraysta waxay oranayaan kan laga guulaystay waa in uu bixiyaa kharashka oo dhan. Haddii ay sax u dhacaan, kan laga adkaaday waxa uu heli karaa lacag badan marka uusan shaqaynaynin. Intii ay jireen sharciyada feeryahannada guuldaraysta feerku waa uu qiima beelay.”
Yoonis oo luquntiisa la moodo wiishka ee ka soo dhexdheer dadka intiisa kale, waxaa meel durugsan uga muuqday nin hoos u dhacay oo wajigiisa feer kala daalayo kalkaaliyaha wareegyada feerkan. “Laakiin miyaysan ahayn in maamulaha feerka xaqiisa siiyo kan dhaawucu soo gaaray, oo shaqada kaga dhacay? Maxaa ka khuseeya shaqa bixiyaha feerkan?”
“Waxba, xaqiiqadii,” ayuu yidhi ninkii. “Dhagayso, Daahir, shaqaaluhu waxa uu yiraahdaa waan dhaawacmay, sax soo ma aha? Oo waxa uu yiraahdaa kuma noqon karo shaqada, sax?”
“Waa caadi,” ayuu ku jawaabay Yoonis, isaga oo isku dayaya in uu si fiican u fahmo.
“Haddiise uu yiraahdo dhaawucu wuxuu ka soo gaaray shaqada, loo shaqaqeeyaha ayaa looga baahan yahay in uu caddeeyo in uu run sheegayo. Taasina waaba ay adag tahay, oo maba dhici karto.”
“Ma waxaad u jeedaa kan dhaawacmay ayaa been sheegi kara si uu helo lacag?” ayuu yidhi Yoonis.
“Hah, waaba mid la og yahay in ay dhacdo,” ayuu yidhi ninkii isaga oo ilka caddaynaya. “Khalad ha iga fahmin, shaqaalaha badankoodu ma sheegaan been. Laakiin, sharciyada feeryahannada guuldaraysta waxay wax taraan kuwa beenta sheega. Sidoo kalena, caymiska iyo canshuurtuna kor ayeey u kacaan, ganacsiyo badana waa ay xidhmaan. Feeryahanka aan garan waxa jirana, waxa uu noqdaan mid khasaara, oo aan waxba helin. Sidaa darteed, maalin walba waxaanu aragnaa ciyaaryahanno hor leh. Feeryahan kasta oo halkan jooga maanta ugu yaraan mar ama ka badan ayuu ka qaybqaatay feer ciyaarista.
Kuwa aan jeclayn fikirka ah in aan been laga sheegin dhawacyada, oo been abuurka sameeya bal isku day in aad ka badbaadid wareega koowaad adiga oo aan xoog culusi kugu dhicin.”
“Laakiin maxaa loo shaqeeyuhu uu u diidi la’ yahay been abuurka faraha badan?” ayuu waydiiyay Yoonis.
“Dhabarkaa i xanuunaya, Daahir. Taa ma ansixin kartaa?” Ninkii waxa uu dhaqdhaqaajiyay gacmihiisa isaga oo u baaqaya dadkii tubnaa wareega, misna isaga oo raacinaya, “Dhamaanteen oo dhan waxa ina wada haya dhabar xanuun, waana in aynu isu wada markhaati furnaa dhamaanteen oo dhan si aan shaqo u helno. Markii ugu dambaysay ay aqbalaan been waxaa laga joogaa mudo dhan afartan sanno.”
Ugu dambaytii waxa uu Yoonis fahmay waxa ay dadku u wada xidhnaayeen suumankaas isu wada eg. “Golaha Guurtida wax ma ka qabtaa beentaas intaa le’eg?”
Ninkii waxa uu eeda dusha ka saaray marwo Ashkira isaga oo leh, “Marwo Ashkira waxay tahay macallimadda ugu wanaagsan ee na soo mara intii aan xusuusan karayno! Waa aynagu taageertaa wax kasta oo aan u baahano – iyo annaga oo daacad u ah marka doorashadu ay dhacayso. Waa xiriir xooggan.” “Ciidamada nabadda!” ayuu ku qayliyay qof dadkii ka mid ahaa. Ninkii miiska fadhiyay ayaa markiiba sacab tumid bilaabay, isaga oo gacantiisa ku garaacaya sanduuqa lacagtiisu ku jirto kaasoo ahaa mid xidhan, waa uuna isku laabay miiskii wuxuuna iska dhigay in uu dhex istaagayo dadkii tubnaa, oo daawanayay feerka xiisaha badan. Waxa uu bilaabay foori aan kala go’ lahayn.
Yoonis waxa uu dadka ka eeg eegayay in uu wali goobta uu joogo askarigii. “Maxaa dhacay?” Feerku ma mid aan sharci ahayn baa?” ayuu waydiiyay.
“Maya ma’ahan,” ayuu ninkii ku jawaabay. “Ciidamada nabadda waxay ku raaxaystaan feerka fiican ee aadka u sarreeya. Waa khamaarka qarsoon kan ah sharci darrada. Golaha Guurtidu waxay yiraahdaan khamaarku waa wax xun – dhaqan xumo weyn leh. Codbixiyayaashuna waxay jecel yihiin gole ka difaaca dhaqamada xun xun. Marwo Ashkira waxay qabtaa in ay ka wanaagsan tahay in aan lacagtayada u kaydsano tan tartanka doorashooyinka.”
Waxaa la garaacay gambaleelkii dadkiina waxay u sacabatumeen feerkii.

Baadigoobkii Weynaa
Wadaad madax sare ah ayaa sharaxaya micnaha xorriyadda, mas’uuliyadda, iyo qalbiga wacan.

OOSKII waa uu sii balaadhay. Waxay ahayd galinkii dambe wakhtigii Yoonis iyo dadkii uu wehelka u ahaa, Firdoos Cali iyo Xuseen ay dib ugu soo noqdeen waddadii. Waa ay socdeen intii ay ka gaarayeen jardi- ino caws badan. Dadku waxay soo galayeen jardiinada, waxayna isugu imanay- een bartamaha jardiinada. “Wanaagsan,” ayeey tidhi Firdoos Cali. “Horay baan u nimid. Wakhti dhow halkan waxay noqonaysaa meel dad ay buuxsheen, kuwaasoo doonaya in ay maqlaan runta baadigoobaha weyn. Su’aalahaaga oo dhan ayuu isagu kaaga jawaabayaa.” Waxay fadhiisteen dhulkii cawska lahaa. Xuseen, waxaa ka guulaystay raashinkii iyo Wiskigii, markiiba waa uu iska dhacay, oo ku dhacay dhulkii doogga ahaa. Firdoos Cali waa ay aamustay. Agtooda ayeey dadkii fadhiisanayeen – dhirta hoostooda. Waxayna ku sugay- een baadigoobaha weyn, iyagoo wajigooduna ka muuqday farxad iyo raynrayn, iyo xiiso weyn oo ay u hayeen baadigoobaha weyn.
Nin dheer oo xoog weyn ayaa is dhextaagay dadkii. Indhihiisii waxay daawanayeen dadka jardiinada iskugu soo baxay. Dadkii oo gunuunicii joo- jiyay. Waxba ma uusan maqli karayn Yoonis.
“Nabadu waa dagaal! Xikmadu waa aqoon darro! Xoriyadu waa adoonsi!” Codkii ninka ee xoogga badnaa ayaa meel walba gariiriyay. Wuxuuna ahaa mid uu Yoonis si xooggan u dareemay, oo jirkiisa oo dhan gilgilay. Yoonis waxa uu eegay dadkii isku soo baxay oo dhan. Cidina kuma aysan wareerin erayadii baadhihii weynaa ku khudbaynayay.
Isaga oo aan war u hayn in uu hadlay, Yoonis waxaa ka soo yeedhay, “Max¬aad u tidhi ‘xoriyadu waa adoonsi’?”
Iyada oo la yaabban indha adkaanta Yoonis, Firdoos Cali waxay dhegta ugu sheegtay, “Waxaan idhi waa lagaaga jawaabayaa su’aalahaaga; ma’aan odhan waxaad waydiin kartaa su’aalo.”
Baadigoobihii weynaa ayaa si taxadar leh u eegay, isaga oo u eegaya si gaar ah, oo la moodo in uu imtixaamayo Yoonis. Waa kuma kan soo dhexgalay khudbadayda, ee misna kuba dhiirraday in uu wax i waydiiyo? Cid dhaqaaqday ma jirin. Cid horay wax u waydiisay oo dadka ka mid ahaa ma jirin, horay umaba aysan dhicin in su’aalba la waydiiyo. Codka keliya ee la maqli karayo waa neecoowda dhecaysay iyo sharqamteeda. Markaas kadib baadigoobihii weynaa waxa uu bilaabay gurxamid, una cadhaysan Yoonis iyo dadkii intiisa kale, “Xoriyad waa tan ugu weyn, misna ugu culus ee biniaadamku uu heli karo.” Cod dheer oo ka mid ahaa dadkii goobtaas joogay ayaa qayliyay, isaga oo gacantiisana kor u qaadaya, misna gacantiisa kale saaranaya madaxiisa, “Xoriyad waa tan ugu sarraysa!”
Yoonis ayaa ku adkaystay, “Waa maxay culayka xoriyada? Maxaa ka khal- dan?” Waa uu joojin kari waayay. Waxa uu doonayay in uu ogaado waxa uu ninkaasi ka hadlayay.
Ninkii isaga oo maskaxda ku haya labada qof ee wax su’aalay, ninkii waa uu sii watay, “Xoriyadu waa mas’uuliyad culus oo labka iyo dhedigaba la saar- ray, maxaa yeelay, waxay u baahan tahay, ma’ahan, in wax la sameeyo, ee waxay oggolaanaysaa in la isticmaalo maskaxda iyo waxa la doonayo.” Cod xooggan oo dheer oo la moodo in uu ka muuqdo walwal iyo baqdin culus ayuu ku yidhi baadigoobihii weynaa, “Xornimadu waxay kuu oggolaataa in aad mas’uuliyadaada ka soo baxdid!” Dadkii oo dib uboodaya, qaarkoodna ay soo dhawaynayaan hadalkiisii, oo ayba qaarkood sacab tumid bilaabeen, dhagahooduna ay si fiican u dhagaysanayaan hadaladiisii.
“Maxaad uga jeedaa ‘mas’uuliyadaada’?” ayuu waydiiyay Yoonis isaga oo kor u qaylinaya.
Isaga oo ka caraysan sida wax loo waydiinayo ayuu baadigoobihii wey- naa markiiba go’aansaday in uu si kale u abaaro arrinta hortaala. Wuxuu u ekaa mid dib u gurasho samaynayay, codkiisii waa uu sii yaraanayay, is¬aga oo uu ka muuqdo naxariis badan. Isaga oo muujinaya wadna-adayg ayuu yidhi, “Qaarkiin, walaalahayga qiimaha lehoow iyo hablahoow, ma dareensani- din khatarka ka hadalkaygu uu yeelan karo. Xidha indhihiina, qiyaas geedkan yar ee aan gacantayda ku haysto.” Codkiisu waxa uu ahaa mid daacadnimo weyn ka muuqatay, keentayna in dadkii ay is wada dhunkadaan.
Cidkasta marka laga reebo Yoonis, waxay isku qabteen indhahoodii, iyaga oo si xooggan iskugu qabana.
Iyaga oo isku dayaya in ay seexdaan, baadigoobihii weynaa waxa uu bi- laabay in uu muujiyo sawirka geedka uu gacanta uu ku hayo. “Kani waa geed yar laakiin daciif ah, jardiino dhir badan oo curdan ah ka baxaan laga soo goo’yay, kaasoo lagu beeray dhulka. Kamana mas’uul aha waxa ay samayso. Waxa ay samaysana waa mid iska uun yimid. Haahee, abuuris dhireed!”
“Imminka aad loo jecel yahay masawiro xayawaan. Xeelad badan, dooli in yar mashquul ah, oo ordaya, doonayana in uu helo yaamis, oo uu ka dhex helo dhirtaas. Kan dhogorta badan kama mas’uul aha waxa uu sameeyo. Waxa uu jiir sameeyo waa mid horay loo go’aamiyay. Haahee, dabeecadda. Dabi- iciga xayawaanka! Xayawaanka iyo dhirta midkoodna mas’uuliyad ma saarna, mana laha doonitaan, maxaa yeelay, midkoodna doorasho ma laha ay wax ku doortaan iyo qiimayn ay wax ku qiimeeyaan. Maba khaldami karaan!”
Dhowr ka mid ahaa dadkii ayaa qanuunacay iyaga oo leh, “Haa, baadi- goobihii weynaa, haa, haa, markaas way tahay.”
Hogaamiyahan codka kor u qaadaya waa uu sii xoogaystay islamarkiiba ninkii ugu dheeraa dadka, ayaa sii watay, “fura indhihiina eega dhinacyadiina! Biniaadam, kan adiga oo kale ah, oo wax dooran kara, lehna awood uu wax ku qiimeeyo, waa uu khaldami karaa ayaan idin leeyahay! Waxa uu qaataa waddo khaldan iyo isaga oo sameeya qiimayn khaldan dadka kalena wax yeesha. Xitaa aqoonta suurta gal noqon karta waxay kuu keentaa waxyeelo iyo kadeed kale. Kadeedkaas waa; mas’uuliyadaada.”
Dadkii baa isku soo dhawaaday. Wiil fadhiyay Yoonis agtiisa ayaa markiiba iska ooyay, “Ooh fadlan, mudane. Sidee baan tan iskaga ilaalin karnaa? Oo sheeg sida aan tan uga guulaysan karno, tan aadka u darran ee culayska weyn nagu haysa.”
“Waxay qaadanaysaa shaqo badan, laakiin wada jir ayaa looga hortagi karaa tan aadka u darran.” Isaga oo ku leh cod aad iyo aad daciif u ah Yoonis Maskiin waxa uu u janjeedhsaday dhinaciisa si uu u maqlo waxa uu leeyahay.
“I aamin anniga. Anniga ayaa go’aankaaga kuu gaaraya. Kadibna adiga dhibaatada, eeda, asiibada ay keento xoriyadu waad ka badbaadaysaa. Anniga ayaa dhabarka u dhiganaya kadeedkaas oo dhan.”
Kadibna baadigoobihii weynaa ayaa gacmihiisa kor u qaaday kuna qayliyay, “Hadda horay u soco, qofkasta oo idinka mid ah ha sameeyo. U dhaqaaqa waddooyinka, wadiiqooyinka, garaacana albaab kasta. Soo kaakiciya cid walba sida aan idiin ku sheegay, si ay u codeeyaan guushu gacantaada ayeey ku jirtaa, Golaha Guurtida ee talada haya!” Dadkii oo dhan waa ay soo dhaweeyeen iyaga oo ku dhawaaqaya cod aad u qaylo dheer, waa ay wada kaceen, oo ay isku sii daayeen jiha kasta. Waa ay is wada riixriixeen, oo ay sii bilaabeen riixriixid xooggan, iyaga oo u xiisa qaba in ay noqdaa midkastaaba kan ugu horreeya ee waddada ku dhaqaaqa.
Yoonis keliya iyo baadigoobihii weynaa ayaa goobtii looga tagay – iyo Xuseen oo imminka si fudud u hindhisoonaya. Yoonis waa uu fadhiistay is- aga oo rumayn la’. Waa uu daawaday dadkii, kadibna waxa uu ku dhaygagay ninkii. Baadigoobihii weynaa ayaa eegay dadkii ka dambeeyay Yoonis, isaga oo sii eegayey meel aad u shishaysa. Ugu dambayntii Yoonis waxa uu bilaabay in uu hadlo isaga oo waydiinaya su’aashii ugu dambaysay.
“Maxaa dhaqan wanaagan kallifay in ay go’aan kasta adiga kugu soo wa- reejiyaan?”
“Waxba,” ayuu ku jawaabay baadigoobihii weynaa. “Dhaqanka wanaagsan waxa keliya ee uu jiri karaa marka ay jirto xoriyada aad wax ku kala xulan kartid. Kuwa itaabacsan, xoolahayga, waxay ka jecel yihiin xasiloonida marka loo eego samaan. Adigase, waxaad tahay nin yar oo su’aalo badan, maxaad doorbidi lahayd? Igu caawi sidaan u heli lahaa doorashada, kadibna waan kugu caawinayaa wax kasta oo aad u baahan tahay. Aan kuu go’aamiyo annigu waxaad adigu u baahan tahay. Kadibna, su’aalahaagu wax muhiimad ah ma laha.”
Hadal la’aan isaga oo ah ayuu Yoonis eegay ciribta kabtiisa, iskagana tagay jardiinadii cawska badnayd. Wuxuuna sii maqlay baadigoobihii weynaa qosolki- isii oo ka yeerayay dhabarkiisa.

Faraxsan
Yoonis oo ka badbaaday dabin waxa uuna baranayaa cashar caafimaad.

Madoonaysaa in aad dareentid wanaag?” haweeneey xooggan oo yara buurran, xidhnaydna dhar ku dhaggan ayaa dhegta wax ugu sheegtay Yoonis, intii uusan dhaafin iyada. Timaheedu waxay ahaayeen kuwo isku laa laaban, oo qoyan, aana ahayn nadiif, oo isku qurmay. Iyada oo welwel- san ayeey eegtay dhinacyadeeda, haddana ku tidhi cod yara kacsan mar kale, “Madoonaysaa in aad dareentid wanaag?”
Sharraxaadii uu siiyey ninkii askariga ahaa markii uu ka hadlayay dhaqa- mada xunxun ayuu soo xusuustay, Yoonis waxa uu dareemay in uusan jawaab fiican siin haweeneeydii su’aashii ay waydiisay. Si kastaba ha ahaatee, hawee- neeydani ma ahayn mid jirkeeda iibinaysa, umaba ekayn. Markaas Yoonis, isaga oo ah mid run sheeg ah, oo macquul ah, ayaa ku jawaabay si daacadnimo ay ku jirto, “Miyeen cid waliba doonayn in ay dareemaan wanaag?”
“Ii kaalay,” ayeey tidhi haweeneeydii, iyada oo si fiican u qabanaysa gacan- tiisa. Waxayna u sii kaxaysatay waddo mugdi ah, oo uskag ah oo bolol xooggan ka muuqdo, lehna albaabo la moodo in ay yihiin mugdi. Tanina waxay Yoonis soo xusuusisay xadistii loo gaystay markii hore, wuxuuna isku dayay in uu is yara adkeeyo-isaga oo is ilaalinaya, iskana badbaadinaya urkaan karaahiyada ah. Intii uusan isku dayin in uu is difaaco, haweeneeydii waxay xidhay al- baabkii si wanaagsana ayeey u xidhay, oo ay u adkaysay. Waxay fadhiisisay Yoonis Miis korkiis. Dambiisheedana waxay ka soo saartay baako sigaar ah markaaseey midh kala soo baxday oo shidatay. Markiiba, qiiqbaa isqabsaday, oo ay neef qaadasho biloowday iyada oo aamusan.
Yoonis, isaga oo uu dareesan yahay meesha fadhixumida ka muuqda, ayuu haddana waydiiyay iyada, “Maxaad doonaysaa?”
Waxay hawada ku sii daysay qiiq aad u xooggan markaaseey tidhi, “Ma doonaysaa-qaad?”
“Waa maxay qaad?” ayuu waydiiyay Yoonis.
Haweeneeydii waxa ku abuurmay shaki. “Mataqaanid waxa la yiraahdo qaad?”
“Maya,” ayuu yidhi Yoonis, isaga oo bilaabaya in uu kor uga kaco miiskii, “iyo isaga oo leh dhab ahaantii ma doonayo, xiisana uma aan hayo, waad mahadsan tahay.”
Haweeneeydii waxay ku amartay in uu fadhiisto, isaga oo yara diidan ayuu ku fadhiistay miiskii. Kadib markii ay sii afuuftay sigaarkeedii, ayna si xooggan isaga u gilgishay, ayeey tidhi, “dheh, ma’aan ihi dadka halkan deggan, ma tahay?”
“Ma jiraan noocaas,” ayuu Yoonis si tartiib ah u yidhi. Waa uu ka walwalay hadalkeedii, isaga oo is leh malaga yaabaa in ay warkaaga gayso, oo ay warbixin bixisaa, laguna daraa dadka soo geleetida ah ee ku cusub dhulkan.
Intii uusan odhan wax kale haweeneeydii ayaa qaylisay, “Been abuur! Kaalay
soo bax, Xuseen.”
Albaab qarsoonaa ayaa markiiba furmay waxaaba ka dambeeya nin dheer, muraayad dhuuban iyo nin ciidamada nabadda ka tirsan oo xidhan dharkiisii askarta ayaa markiiba ka soo booday. “Sidee tahay?” ayuu askarigii waydiiyay Yoonis, isaga oo saaraya gacantiisa luqunta Yoonis. “Waxaan ahay Xuseen, tanina waa rafiiqay, Firdoos Cali. Waanu ka xunahay wakhtiga aanu kaalu- minay, waxaanu nahay ciidamo ku shaqeeya si qarsoodi ah, si aanu u tirtirno ganacsiga qaadka.” Isaga oo u sii jeesanaya Firdoos Cali waxa uu sii raaciyay, “Waan gaajaysnahay. Aynu wax siinno inankan da’da yar af-furasho fudud.” Waxay soo saareen sanduuq, baakado, iyo dhalooyin noocyo kala gedisan, lehna miisanno kale, duwan ayeey ka soo dhufteen armaajo. Markii wax walba la furay oo la kala dhigdhigay, miiskiina la wada wadhay, ayeey labadoodiiba bilaabeen in ay iscaawiyaan, kana qaataan wax alle iyo wixii ay u baahnaay- een. Yoonis markaasuu nafisay oo uu gartay in uusan wax dhibaato ah uusan ku jirin, markaasuu bilaabay in uu ku farxo cuntadan, bilaabayna in uu kala qaado afkiisii, soona dhaweeyay raashin cunistan. Waxaa yaalay raashimo kala gedisan, noocyo faro badan leh, roodhi markaas la soo sameeyay, sixin udgoon, malmalaado, xoogaa burcad ah, shukulaato, iyo raashimo noocyo badan leh. Xuseen waxa uu soo dhuftay xoogaa buskut macmacaan, oo la mariyay sixin iyo malmalaado dusheeda. “Faham,” ayuu yidhi isaga oo afkiisana uu raashin uga buuxo. Kor ayuu u lulay gacantiisa markaasuu miiska soo dhaafsiiyay isaga oo ku baaqaya, “Ma jiraan oo ma furna makhaayadda siyaasadda ee xafi- iska ganacsiga, miyeen run ahayn Firdoos Cali? Iyada oo qoslaysa waxa ay ku margan gaadhay raashinkii ay cunaysay oo ay markaas ku ridridaysay afkeeda.
Yoonis waxa uu ka qaatay xoogaa roodhi ah isaga oo marsanaya mal¬malaado, kadibna waa uu cunay, si uu gaajada iskaga bi’iyo. Isaga oo joojinaya wada hadalkiisii, waxa uu waydiiyay mar labaad, “Waa maxay qaad?”
Firdoos Cali waxay soo shubatay bun kuna darsatay saddex qaado oo sonkor ah, waxayna biloowday in ay walaaqdo, kuna walaaqday xoogaa caano ah, kadibna waxay ku jawaabtay, “qaadku waa mid aan sharci ahayn oo laga mam- nuucay Booliqaran. Haddii aad isku dayi lahayd in aad iibsato qaad oo aad aniga iga iibsan lahayd, waxa aad geli lahayd xabsi oo waxaad ku jiri lahayd toban sano iyo wax ka badan.” Firdoos Cali iyo Xuseen indhahoodii ayaa isku dhacay markaaseey is eegeen, kadibna waa ay isku qosleen.
Yoonis Maskiin waa uu la qoslay. Si sahlan ayuu uga badbaaday in uu galo xabsi. “Laakiin maxaa ka khaldan canadfaraxeedka? Ma dadkay ka dhigtaa kuwo ku xanuunsada? Ama kuwo dagaalama?”
“Ka siiba xun taas,” ayuu yidhi Xuseen isaga oo ka masaxaya garanki- isa malmalaado iyo sixin (subag). “Qaadku dadka waxa uu ka dhigaa kuwo faraxsan. Waxay u fadhiisteen si deggan iyaga oo riyoonaya.
“Ka raahiyo yaqyaqsi leh,” ayeey ku tidhi, Firdoos Cali iyada oo shidanaysa sigaar, mid kale u dhiibaysa Xuseen, korna u qaadanaysa xabad buskut ah, marsanaysana burcad ayeey tidhi, “Waxay leedahay is iloowsiin ka fog dhabta.” “Haahee ayuu yidhi Xuseen, isaga oo cabaysanaya qorigiisa, si xoogana u xidhanaya suunkiisa, haddana, midh kale oo buskut ahna afkiisa ku sii ri- daya. Yoonis wali ma uusan arag ruux intaas oo raashin ah mar qudha afki- isa wada gelin kara hadda ka horoow. “Dadka da’da yar wakhtigan la jooga mas’uuliyadooda si fiican uma qaataan, maba aha kuwo og mas’uuliyadooda. Haddaba marka ay qaad ay wakhtigooda ku lumiyaan, waxa aanu dib ugu soo celinaa wakhtiga ay joogaan, maanta. Waanu xidhnaa ‘iyaga oo dhan, oo aanu
ku xidhnaa quful xooggan.”
“Taasi ma iyageey u wanaagsan tahay?” ayuu waydiiyay Yoonis, isaga oo raadinaya wax uu afka iskaga masaxo, kuna raadinayo si taxadar uu ka muuqdo.
“Dabcan,” ayeey ku jawaabtay Firdoos Cali. “Ma cabi khamri, Xuseen?” Xuseen waxa uu qabsaday bakeeri markaasuu u soo taagay koob iyana. Waa uu buuxiyay. Iyada oo u soo jeesanaysa hadda su’aashii Yoonis, waxay ku jawaabtay, “Waad arki kartaa in qaadku uu yahay mid dadka qabta.” “Maxaad uga jeedaa?”
“Taas micnaheedu waxa weeye mar walba waxaad rabtaa in kale. Waxaad dareemaysaa in aad u baahan tahay si nolashaadu u ahaato mid dhamaystiran.” Yoonis waa uu yara fikiray. “Ma waxaad uga jeedaa sida raashinka oo kale?” ayuu yidhi, kuna yidhi cod aan sidaas aan loo maqli karayn.
Xuseen isaga ka maqsuudsan ayuu dhamaystay koobkiisii labaad ee kham- riga Wiskiga ahaa, markaasuu dhuuqay sigaarkiisa, isaga oo u dhuuqaya si xooggan. “Maya, Maya. Qaadku ma laha wax nafaqa ah, waana mid u daran caafimaadka sidiisaba. Ii soo dhiib aashteriiga aan iskaga daadiyee qashinka sigaarkeey, ma ii soo dhiibi kartaa, Firdoos Cali?”
“Oo haddii ay qaadku uu yahay mid caafimaadka u daran,” ayeey tidhi Firdoos Cali, iyada oo liqliqaysa xoogaa shukulaato ah, kuna cabaysa bun, “kadib dhamaanteen oo dhan ayaa wax ka bixinaya daawaynta kuwa xanuun- sada. Waad aragtaa, Golaha Guurtida waxa ay inoogu naxariistaan sidii loo taakulayn lahaa dadka xanuunsada, oo waaba mid ka mid ah sharcigeena, cid walibana wax bay ka bixiyaan kharashka lagu daaweenayo cid kasta. Waana mid ay iska saareen mas’uuliyad sare, muhiimna ma’ahan sida ay u dhaqmaan dadku, xitaa haddii aysan dan ka gelin caafimaadkooda, oo ay ku dhaqmaan dhaqamo xun iyo taxadar lahaa ay ku sameeyaan jirkooda iyo caafimaadkooda. Haddana, waa la daaweenayaa dadkaasna. Markaas, dadka cuna qaadka waxay inagu hayaan culays weyn.”
Yoonis isaga oo aad ula yaabban, “Oo haddii dadku ay dhibaato isu keenaa maxaa dadka kale ay uga bixinayaa daawayntooda. Miyeeynaan ahayn doqon- imo?”
“Waa ta keliya ee la samayn karo in loo naxariisto qofka kale,” ayuu yidhi Xuseen, waxa uu ka bixiyay xoogaa sharaxaad ah. “Mar walba dadka ayaanu canshuurnaa si aanu u xallino dhibaatooyinkooda. Golaha Guurtidu waxay hayaan xalal badan, waad og tahay, waxay bixiyaan mushaharkeenna iyo kha- rashka ku baxa kuwo dhambiyada gala ee ku jira xabsiyada. Ha iloowin marna Golaha Guurtidu waxay caawiyeen kuwa soo saara tubaakada, sonkorta, iyo caanoolleeyda, misna ah beeralleeyda si ay uga badbaadaan sannadkii xumaa ee ku habsaday sannadkii tagay. Kuwaasna waa kuwii caawiyay. Waa in ay dadka raashinkooda ay soo saaraan, oo miyaadanba ogayn? Canshuurtuna sidoo kale waxay suurta gelisaa in dadka xanuunsan lagu daweeyo. Waa ta keliya ee hagaagsan, oo ay dadka xadaaradda lehi samayn karaan. Fadlan soo gudbi Wiskiga, Firdoos Cali.”
Firdoos Cali waxay u soo dhiibtay dhaladii iyada oo madaxa ruxaysa, kuna raacaysa hadalkiisa. Kadibna, waxay shidatay sigaar hor leh, iyada oo ka soo saartay baakadii ay gacanteeda ku haysatay. Xuseen waa uu sii watay markaasuu yidhi, “Maxaa yeelay, waa mid la inooga baahan yahay in aynu caawinno qof kasta, waana in aan ognahay waxa uu sameeyo qof kasta.” “annaga?” ayuu waydiiyay Yoonis.
“Goow!” ayuu yidhi Xuseen. “Iga raali ahoow!” Waxa uu kala soo baxay kaniini dhalo jeebkiisa ku jirtay. “Marka aan leeyahay ‘annaga’ uma aan jeedo adiga iyo aniga khaasatan. Waxaan u jeedaa siyaasiinta ayaa wax walba inoo go’aamiya, ogna waxa inoo wanaagsan iyo waxa inoo xun, iyo kan sameeya wax khaldan sidii loo ciqaabi lahaa. Dhab ahaantii, waa arrin wanaagsan in kuwo waxa xun sameeya la ciqaabo. Ma fahmi kartaa arrintaas, Firdoos Cali? Si kastaba ha ahaatee, Golaha Guurtida ma’aha kuwo khalad sameeya, oo innaga oo kale ma’aha, maxaa yeelay, innagu waxaynu samaynaa khaladaad badan.” Xuseen waxa uu liqay dhowr xabbo oo kaniini cas. Codkiisuna waa uu yara is bedelay. “Si kastaba ahaateen, taasi caadi ma’ahan. Dabcan markasta waxaan idhaahdaa ‘annaga’ marka aan ka hadlayo iyaga. Firdoos Cali, ma doonaysaa xoogaa si aad maskaxdaada u dejisid?”
“Waa mahadsan tahay, laakiin uma aan baahni,” ayeey ku tidhi cod ixti- raam weyni ku jiro. Waxay ku siibatay alwaax ka samaysan aalad bir ah oo isaga ka soo horjeeday markaasay tidhi, “Caagayga midabka badhxan leh oo aan caruurta nuujiyo ayaa ka wanaagsan. Aroortii waa in aan cabaa bunkayga inta aan waxba qaban. Halkanse, isku day mid haddii aad doonaysid.”
Yoonis waxa uu wax ka ogaaday siyaasiinta uu la kulmay. “Siyaasiintu ma yihiin kuwo leh aqli ay ku hagaan bulshada, si ay u sameeyaan wax wanaagsan?” “Waa ay yihiin!” ayuu la soo booday Xuseen, isaga oo si fiican kursigiisa u ruxruxaya. Waxa uu shubtay koob kale oo Wiski ah, si uu ugu liqo kaniini kale, misna isaga oo eegaya Yoonis. “Haddii aysan dadku samayn wax wanaagsan, waxaanu baraynaa mas’uuliyadooda marka la soo xidho!” Xuseen waxa uu bilaabay in uu baryo mar kale, si ay ula cabaan khamrigii.
“Maya, waad ku mahadsan tahay,” ayuu ku yidhi Yoonis. “Maxaad uga jeedaan mas’uuliyadooda?”
Firdoos Cali waxay u soo durugtay in ay bunkeedii ku darsato xoogaa Wiski ah; markaaseey ku darsatay sonkor kale iyo caano. “Ma’aan aqaan – Hagaag, Xuseen, bal u sharax martideenna.”
“Haahee. Bal aan yara fikiro.” Xuseen dib ayuu u ruxay kurisgiisa markaa¬suu misna shitay xabad kale oo sigaar ah. Waa ku jeesjeestaynayay kursigi- isa wuxuuna ku sigtay in uu la dhaco. Horay ayuu u soo durkay isaga oo leh, “Mas’uuliyadda waa in ay ahaaataa; in aad aqbashid waxyaabaha aad samaysay waxa ay kallifaan. Haa, waa sidaas. Waa ta keliya ee aad ku kori kartid, waad og tahay, in aad wax baratid.” Agagaarka Xuseen waxaa qariyay qiiq uu sameeyay sigaarkii uu cabayay, isaga oo misna xoog u dhuuqaya, misna sii fikiraya, oo si qoto dheer uga fikiraya arrimaha mas’uuliyadda.
“Maya, Maya,” waxa hadalkiisii ka soo dhexgalay Firdoos Cali. “Taasi waa danaystenimo. Mas’uuliyaddu waa in ay dadka kale mas’uul noqdaan. Waad og tahay; marka aan ka ilaalino dhibaatada, waxaanu kala badbaadinaa iyaga iyo naftooda.”
Yoonis waxa uu waydiiyay, “Keebaa ah danayste? In aad naftaada ilaashatid ama in aad ku khasabtid dantaada dadka kale?”
“Waxa keliya oo jira mid qudha oo lagu ogaan karo tan,” ayuu ku dhawaaqay Xuseen. Waa uu istaagay isaga oo hal mar boodin samaynaya, kana soo samay- naya kursigii uu ku fadhiyay, kuna dhufanaya dhulka. “Aynu u kaxayno baadi- goobaha weyn. Haddii ay karto cid uun, waa ka uun sharaxi kara waxay tahay mas’uuliyaddu!”