Maxaa kula gudboon intaadan noqon waalid?
Duco iyo istikhaaro
Cayniqabasho xilo wanaagsan

Maxaa kula gudboon intaadan waalid noqon

U hiili ilmahaaga!
U dooro ilmahaaga Hooyo ama Aabo wanaagsan
Tallaabada koowaad ee la qaadayo marka lagu taamayo in la helo ubad tarbiyad wanaagsan, waa tallaabada ah in la helo lammaane ku tilmaaman diin iyo dabeecad wacan, sidaa awgeed ayaa lagu adkeeyey mid walba in uu raadsado xaas wanaagsan oo sita diin iyo dhaqan wacan, arintanna shareecada Islaamku aad ayey u fartay waxayna in badan ku celcelisay in ay noqdaan labada qof ee uu dhexmarayo xiriir iyo xarig sharciga ah laba qofood oo ku tilmaaman diin iyo habdhaqan wacan.
Wuxuu yiri Rasuulku (s.c.w): [Haddii uu idiin yimaado nin aad ka raali tihiin diintiisa iyo akhlaaqdiisa, u guuriya hadii aad yeeli waydaan fidno balaashan baa dhici…]
Wuxuu kaloo yiri Rasuulku (s.c.w): [Waxaa loo guursadaa haweenayda afar arimood, xoolaheeda, nasabkeeda, quruxdeeda iyo diinteeda, ee ku guulayso tan diinta leh, aad barakowdide.]
Ujeedada ay shariicadu ka leedahay xulashada noocan ah, waa ujeedo ku salaysan in la helo qoys ku dhisan tiirarka Islaamka oo ku soo biiriya umadda Islaamka ubad baari ah oo loo aayo, waa in la helo qoys siduu u dhan yahay ilaaliya xuquuqda Ilaahay iyo tan aadanahaba.
Marka waxaa laga rabaa qof kasta oo Muslin ah in uu ku saleeyo guurkiisa diinta Islaamka, taas oo ka dhigan in uu guursado lammaane diin leh, oy isku kaalmaystaan diinta Ilaahay, nolashooda adduun, iyo waliba barbaarinta ubadkooda Ilaahay siiyey.

Maxaa dhici haddii labada waalid midkood khariban yahay?
Haddii laba waalid midkood dhaqan xun yahay, waxaa shaki la’aan ah inuu soo gaarayo barbaarinta ubadkooda dhaawac laxaad leh, oo wiiqa dadaaladii ay ugu jireen inay ku helaan caruur hagaagsan oo baarri ah. Taasi siday ku timaado waa mid la fahmi karo waana sidan: waxaan ognahay in aabuhu u yahay ilmihiisa tusaale ay si gaar ah ugu hayaan isha, ilmuhu marka uu yar yahay wuxuu qabaa in aabihiis wax ka fiicani jirin, wuxuu aaminsan yahay in aabihii ugu xoog badan yahay ragoo dhan, uguna caqli badan yahay, taas waxaad ku garan kartaa ilmaha markii uu wax kaa qoonsado wuxuu kugu dacweeyaa abihiis ama wax uu kugu dhihi wallaahi aabahay ayaan kuu sheegi. Wuxuu aaminsan yahay si kalsooni buuxdo ku jirto in aabihii kaa celin karo.
Hadaba ilmihii sidaas ahaa ee kalsoonidiisa u dhiibtay waalidkiis, haddii uu la kulmo aabo xun oo saaqid ah oo afxumo badan, sigaaryacab ah, qaadka cuna ama balwad kale leh, wuxuu bilaabayaa ilmahaasi inuu canjilo oo uu sameeyo waxa uu ka arko aabihii ama ka maqlo. Wuxuu ka baranayaa afxumada, balwadda iyo ixtiraam darradaba. Sidoo kale hooyadu aabaha bay la mid tahay waxayna ku leedahay ilmaheeda saamayn weyn, waayo hooyadadu waa tan mar walba ka war haysa barbaarinta ubadkeeda, hadaba hooyadu haday tahay hooyo xun oo afxumo badan, ixtiraam darran, mar kasta ku cayda saygeeda caruurtiisa hortooda, amaba dariska dhibta oo xasarad badan, markaas waxaa muran la’aan ah in ilmaheeduna kaga dayanayaan waxa ay ku arkeen hooyadood.
Waxayna noqonayaan ilmo gardarro iyo daandaasi meel u fadhiya, waxay noqonayaan ilmo afxumo badan, jaarku ama dariskuna aad uga soo cabto.

Duco
Marka aad u doorato ilmaha aad dhali doonto hooyo fiican ama aabo fiican, wuxuu kugu leeyahay hadana inaad u ducayso, ood Ilaahay ka barido inuu ku siiyo ubad wanaagsan ood ku indha qabawsatid, maxaa yeelay, ubadku marna waa nimco marna waxaa dhici kartaa inay kugu noqdaan ibtilo Ilaahay qoorta kuu galiyey, sidaa awgeed ayuu Qur’aanku tilmaamayaa mu’miniita inay yihiin kuwa Ilaahay waydiista ubad baari ah oy ku indha qabawsadaan. Wuxuu yiri (s.c):

[Mu’miniintu waa kuwa dhahaya Rabbiganow nooga hibee xaasaskanaga iyo ubadkanaga indha qabawsi, noogana yeel dadka Ilaahay ka cabsada imaam iyo hoggaan.]
Nabi Ibraahiim (c.s.) iyo Nabi Ismaaciil (c.s.) markay taagayeen tiirarka Kacbada waxaa kamid ahaa ducadoodii:

[رَبَّنَا وَاجْعَلْنَا مُسْلِمَيْنِ لَكَ وَمِن ذُرِّيَّتِنَا أُمَّةً مُّسْلِمَةً لَّكَ]

[Rabiganow naga yeel kuwo kuu hogaansan, ubadkanagana ka yeel ubad kuu hogaansan.]

Meel kale wuxuu kaloo ku ducaysanayey Nabi Ibraahim (c.s.)

[Rabbiyaw ii hibee ubad saalax ah oo suuban.]

[Rabbi iga yeel mid ooga salaadda, ubadkaygana ka yeel, Rabbiganow naga aqbal ducada.]

[وَاجْنُبْنِي وَبَنِيَّ أَن نَّعْبُدَ الْأَصْنَامَ]

[Iga dheeree aniga iyo ilmahaygaba inaan caabudno asnaamta.]

[رَبِّ أَوْزِعْنِي أَنْ أَشْكُرَ نِعْمَتَكَ الَّتِي أَنْعَمْتَ عَلَيَّ وَعَلَىٰ وَالِدَيَّ وَأَنْ أَعْمَلَ صَالِحًا تَرْضَاهُ وَأَصْلِحْ لِي فِي ذُرِّيَّتِي]

[Eebow igu toosi inaan kugu mahadiyo nimcadaada aad iigu nimcaysay, aniga iyo waalidiintay, iguna toosi inaan camal fiican ood ka raali tahay falo, iina wanaaji faracayga, ubadkayga.]
Gacmo wada jirbay wax ku gooyaan
Isfahan ivo iskaashi
Isfahanka labada waalid iyo kaalinta ay ku leedahay korinta iyo barbaarinta ubadka

Dhugta arrimahan hoos ku xusan si aad u heshaan jacaylka iyo naxariista Ilaahay ku xusay Qur’aankiisa:
1. Ka fogaada inaad isbarbar dhigtaan qayrkiin, waayo, waad ka duwan tihiin dadka kale, dabeeco iyo qaabba waa inaad xaaladiina iyo sadkiina kadabsataan.
2. Ka fogaada inaad is dacaayadaysaan, amaba midkiin midka kale ku tilmaamo, iin uu leeyahay, taas oo uu ka qabo cuqdad danqaysa mar kasta oo lasoo hadal qaado.
3. Isku ammaana dookhiina, hana caaluqin waligaa dookha lammaanahaaga. Waayo, cid walba way jeceshahay in la ammaano.
4. Ka fogaada dhaleecaynta qayaxan, kuna dadaal inaad wax ku badashid waano iyo waxsheeg aan wax sii qasayn.
5. Waligaa wax haka sheegin cuntada xaaskaaga, hana barbardhigin cunta kale oo kusoo aragtay cid kale sida walaashaa ama hooyadaa ama guriga saaxiibkaa.
6. Afkaaga ka ilaali ammaanida gabar kale, oo gayaankaa ah.
7. Is waydaarsada hadiyadaha, gaar ahaan markay jiraan munaasabaadka xasuusta mudan.
8. Yuusan midkiin midka kale quursanin, hana ahaato aragti walba oo midkiin qabo mid mudan qadarin iyo daryeel.
9. Ka fogaada inaad dadka kale hortooda aad isku canaanataan, amaba aad isku
cambaaraysaan.
10. Afkiina ka ilaashada, ereyada qaawan, afxumada siiba markaad carootaan.
11. Ha isku canaananina waxa ku yimaada halmaan, waayo halmaan hadal kuma jiro, qalinkana lagaba qaad.
12. Isasiiya waqti aad ku falanqaysaan arimaha qoyskiina, idinkoo waliba raacaya
hanaanka ismaqalka iyo wadahalku leeyahay.
13. U arka dilaac kasta oo ku yimaada darbiga qoyskiina mid ay u taalo dayactirkiisu labadiina.
14. Ha u dhagraariciyo mid kastaa waanada iyo talada uu soo jeedinayo midka kale markay timaado mushkilo xal u baahan.
15. Ha ku dadaalo mid walbaa inuusan codkiis kor u qaadin marka uu la falanqaynayo arrin lamaanihiisa.
16. Ha ka dhiibo cudur daar haddii midkiin laga gar helo.
17. Haka war hayo, ninku hadba xaalada xaaskiisu ku sugan tahay, haddii ay ku jirto mudadii caadada oo ay noqdaan gabdhaha badankood neerfoos iyo xayraan.
18. Iskugu yeera magacyadiina kaad ka heshaan in la idinku yeero.
19. Marka midkiin guriga kusoo laabto, la imow salaam diiran iyo waji furan oo
bashaash ah.