Bismillaahi wabacdu. Waa qormadeenii 13aad. Waxaan kala tagnay anagoo sugayna in xabaddu billaabato iyo in nasri kale yimaado oo odayaashu isdhiibaan dagaal la’aan, mase dhicin oo xabaddii baa billaabatay yaase billaabay xabadda? Akhristayaal waxaan galnay dagaal marka waxaa loo baahan yahay inta dagaalku socdo oo la kala adkaanayo in aan ismaaweelinno.

Sheeko Gaaban

Bari baa waxaa jiray wiil iyo gabadh meel ku wada nool ama hal reer jooga. Wiilku wuxuu ahaa nin aan reerku dhalin oo shaqaale u ah ama ay korsadeen, gabadhuna waxay ahayd gabadh reerku dhalay oo aad loo kool kooliyo. Sabankii baa xumaaday oo waxaa la galay xilli dadku waayeen dhaqaale ku filan oo ay ama cunto ku gataan ama ku aradbaxaan.

Gabadhii waxay u baahatay dhar cusub xoolana lama hayo, waxay la tashatay aabbeheed iyo hooyadeed, waxay soo jeedisay in  dhar loo gado, jawaabtiina waxay noqotay hooyo macaaney hanti aan dhar kuugu gadno lama hayo aabbihiina hadalkii ayuu hooyadii ku raacay. Waxay soo jeedisay fikrad ka maqnayd aabbe iyo hooyo oo ah in ninkaan shaqaalaha ah suuqa la geeyo oo la gado wixii kasoo baxa oo hanti ahna lagu arrad bixiyo, shirkiina waa xirmay ayadoon haa iyo maya toonna la dhihin gabadhii fikradda lahayd dharkana rabtay.

Muddaa la joogay aan badnayn, waxaa yimid wiilkii, wuxuu aabbihii iyo hooyadii ka dalbaday fadhi degdeg ah, waa la kulmay, wiilkii baa hadalkii qaatay, waa ku dheeraaday, gunaanadkiina wuxuu soo jeediyay in gabadhaan aad dhasheen la ii guuriyo aniguna aan xaqeedii ka soo baxo, shirkii waa xirmay waxaana la kala tagay ayadoon maya iyo haah toonna la oran wiilkii guurdoonka ahaa.

Odaygii iyo habartii fadhigii bay ku sii nagaadeen wiilkiina shaqadiisii buu aaday, odaygii habartii buu jalleecay oo wuxuu ku yiri: Barrow iyo Barrey ismaba oga, waa labadii magac oo wiilka iyo gabadha ismaan dhaafsan. Qisadaan waxaan u keenay waxaa meesha ka socday u eg tahay waana idin xasuusin inshaa Allaahu.

Wadaaddadaan soo duulay waxay sii qorsheeyeen waxay ka samayn lahaayeen odayaashaan baas ee la kari la’ yahay, waxay is weydiinayeen ma laynaa odayaashaan, ma xirxirnaa, ma masaafurinaa, maxaan ku samaynaa?

Odayaashuna waxay sii qorshaysteen in wadaaddadaan la qabto oo laga dhigo mid la dilo iyo mid loo masaafuriyo meeshuu ka yimid, waxayna ku mashquulsan yihiin marka la laayo nimankaan wixii ka hara dhaqaalihii ku bixi lahaa iyo ciddii bixin lahayd. Waxay kaloo is waydiinayeen meeshii loo masaafurin lahaa!

La isma oga oo waa maankii Barrow iyo Barrey. Markii labadii col isku muuqdeen waxaa xabaddii billaabay oo aan waxba u arkayn in dagaalku billawdo isbahaysigii Cabdullaahi Yuusuf, maxaa yeelay malaha waaba lagu kadiyey ee ayagaaba soo socday oo rabay in ay xabadda billaabaan.

Saddex meelood ayaa lagasoo galay meeshii shirku ka socday oo ahayd xeradii ciidankii milatariga ee Garoowe, Qaybtii 54aad, dagaalkii wuxuu socday muddo aan ka badnayd 20 daqiiqo qiyaastii, waxaa gudaha loo galay meeshii shirku ka socday, waxaa u xil saarnaa in ay odayaasha qabtaan koox Kumaandows ah oo uu watay madaxii dagaalgalinta Shahiid inshaa Allaahu Xuseen Cismaan Garyar (taqabalahu-llaahu). Waana ku guulaysteen in ay qabqabtaan odayaashii oo aan hal qof wax ka noqon, laakiin Xuseen iyo raggiisii waa ku dhammaadeen oo waxa ka haray in yar (taqabalahumu-llaahu Ajmaciin).

Waxaa ragga dhammeeyay intiisa badan oday sarkaal ahaa oo xerada shirku ka socdo madax ka ahaa oo waayeel ahaa oo la oran jiray Muxamed Dirir. Asagiina dhaawac ayaan ku qabannay oo baabuur aan watay baan ku qaaday aniga idin la hadlayaa asagii iyo kuwa kale oo dhaawac ahaa oo ciidankiisii ka mid ahaa.

Waxaan soo qabannay oo Ilaahay nagu guuleeyay qolooyinkii afarta ahaa ee meesha ku shiraysay oo aan ka yarayn qiyaastii inta u dhaxaysa 40 illaa 50 oo kulligoodna madax ah, waxayna ka kala yimaadeen gobollada Daaroodku dago oo dhan. Waxay wadeen takhdiid loo dhan yahay oo la rabay in wadaaddadaan koonfur ka yimid laga dhigo mid la dilo iyo mid sida loo cayrsanayo la gaarsiiyo Wabi Shabeelle ama aan laga harin illaa ay ka tallaabaan Wabi Shabeelle.

Waxaa cararay oo meel ay jaan iyo cirib dhigeen la waayey ciidankii difaacayey dhagarqabayaashaan la soo qabqabatay. Ciidankaasuna ma yarayn sababtoo ah meesha waxaa ku shirayay Daarood oo dhan baa la dhihi karaa, maadaama ay joogeen cuqaashii u talin jirtay intoodii badnayd, Ilaahay baase jabiyay maxaa yeelay diintiisii bay la dagaalamayeen.

Waxaa dhammaday dagaalkii, waxaan galnay in la soo aruuriyo Shuhadadii iyo dhaawicii oo aan yarayn, waxaan ku soo noqonnay saldhiggeennii annagoo gaadhnay hadafkaan dagaalka u qaadnay, Ilaahay baa ku mahadsan, asagaa jabijay isbahaysatadii aan marna ku fakarin waad jabaysaan ama waa la idinka guulaysanayaa. Murti: Ragow kibirka waa lagu kufaa ee kaas hala ogaado.

Meeshaan dagannahay waa meel bannaan ah oo aan dhir lahayn, waxaase ku yaallay dhufaysyo waawayn oo Rabbaani ah oo Ilaahay nagu xifdiyay oo qofkii gala aan la arkayn asaguna ku arkayo. Waxaa ku yaallay togga dhexdiisa meelo sidii guryaha usamaysan oo aad habeen iyo maalinba dhex seexan karto, biyuhuna agtaaday qulqulayaan, inaad cabto, inaad ku qabaysato, inaad wax ku karsato intuba waa noo sahlanayd Alxamdulillaahi.

Maxaabiistii waxaan gashannay dhufaysyadii dhufays kamid ah qorina iriddaa kala istaagnay oo isma dhaqaajin karaan, waxaa la billaabay in la diiwaan galiyo oo magacooda la qoro, midmid baa loola kulmay, sheeg magacaaga oo saddexan ayaa la lahaa qof walbaa oo ayagii kamid ah.

Dhammaanna waxaa laga qoray magiciisii oo saddexan. Dhalinyaraa qoraysay magacyada maxaabiista markay dhammeeyeenna waxaa loo gudbiyay maamulkii sare ee ciidanka. Waa la eeg eegay, waxaa laga waayay ninkii ugu muhiimsanaa magaciisii. Waa kee ninku? Waa Cabdullaahi Yuusuf Yeey. Waa la isku dhex yaacay oo la raadiyay waxa jira oo Cabdullaahi ciidankii kala dhex baxay ayaa la garan waayay. Waa lasoo quustay, aad baana looga xumaaday in ninkii ugu muhiimsanaa balaayadaan la soo xereeyay laga dhex waayo maxaabiistii.

Wakhtigii wuxuu gaaray gabbal gaab ama qorrax dhac, ayagana waxaa lasoo qabtay subaxnimadiiba ama 9kii subaxnimo qiyaastii. Cabdullahi ninkaan aqoon hadduu arko umalayn maayo in uu yahay nin madax ah, mana ahan dadka dhalaala hadday rabaan kareem ha marsadaane, maalinkaasna waa isa sii dulleeyay oo madaxuu hoos u rogtay oo wuxuu isgashaday garka iyo laba dalaw oohinna waa qarsanayay, waana la garan waayay asagoo ciidankii maxaabiista ahaa ku dhex jira.

Waxaa mudan in laga sheekeeyo maxabiista qaarkeed maalinkaas geesinnimada ay muujiyeen waliba ayagoo yaqiinsanaa in la layn doono oo mawdkii u jeedaan. Waxaan ka soo qaadanayaa hal nin oo la dhoho Jeneraal Maxamed Abshir Hamaan. U kala hiilin maayo labada nin oo waxaan ogahay in waligood loolan ka dhexeeyay waa Cabdullaahi Yuusuf iyo Maxamed Abshir Haamane.

Waxaanse markhaati ka ahay in maalinkaas la kala baxay oo ina Yeeyna maradii ka qoyday Ina Abshir Hamaanna uu taagnaa meeshii Badar uu taagnaa Abuu Jahal! Maalinkii Badar wuxuu sameeyay Abuu Jahal ayadoo inta dhaawac xun soo gaaray naftu kusii daba yar tahay ayaa waxaa u yimid Cabdullaahi Ibnu Mascuud Alla haka raalli noqdee. Wuxuu damcay in uu madaxa ka gooyo si uu Nabiga (sallallaahu calayhi wasallam) u tuso madaxiisa, asagoo mindidii ku kirkiraya luquntiisa ayuu lahaa war Cabdullaahi yay guushii raacday? Cabdullaahina wuxuu yiri cadowgii Ilaahayow guushii waxay raacday Jeyshkii ALLAAH.

Waxaan ahaa raggii wax ka waardiyaynayay maxaabiista, mar baan ku sigtay in aan laayo dhammaantood, waxaana arinkaas sabab u ahaa Ina Abshir oo aan ka waayay war iga fogaw oo intuu dhuunta kaa soo galo ayaad isleedahay wuxuu kaa qaadan doonaa ama kugula qabsan doonaa qoriga, markaad qoriga ku waabisana wuxuu akhrinayaa Qur’aan aan ka xasuusto macnihiisu in uu ahaa: Nugu dhici mayso Ilaahay wax uusan noo qorin mooyee. Markaasuusan ilkaa libiqsanayn, anna inta carooday ayaan waxaan damcay in aan dhulka lasimo ama laayo dhammaantood mase dhicin arrintaasu.

Wallaahi waxaan isaga daayay Mujrimiintaas in aan laayo in la yiraahdo Culumadoodii bay gacan dhaafeen ama khilaafeen, oo maanta magacii dhalinyarada raacaa ka hari maayo oo waxaa la dhihi waa kuwii waagii inta khilaafay Culimadoodii sidaas ku jabay oo khayr ma leh! Maalinkaas waxaa caddaatay in Ina Yeey fulay yahay bootoole ah Ina Abshirna geesi yahay, waxayse ahaayeen laba dambiile.

Qorraxdii baa dhacday, laakiin wali waa iftiin. Cabdullaahina lama hayo, waxaa maxaabiistii soo dhex istaagay ama agtooda yimid nin askarta ka mid ah, ishuu mariyay asagoon wax dan ah aan ka lahayn cidna aan raadsanayn, wuxuu arkay nin Cabdullaahi uu u maleeyay, wuu kusoo dhawaaday, wuxuuna hubsaday in uu yahay Cabdullaahi Yuusuf. Intuu dhaqaaqay oo madaxdii u tagay ayuu ku yiri maxaad u lahaydeen Ina Yeey waa la waayay soo kan ciidanka dhex taagan. Waa lasoo yaacay, war mee? Wakaas Futajaariga buluugga ah qaba.

Waa dharkuu markaas qabay. Cabdullaahi gooni baa loola baxay, waxaa laga qaaday imtixaan hor leh, waxaa la ogaaday in uu sheegtay magaciisii magac aan ahayn, oo muxuu sheegtay? Wuxuu sheegtay Shiikh Muxamed oo hadduu og yahay in magaca culumadu sharaf leeyahay ama lagu badbaadayo maalinka ciriiriga la galo muxuu culumada u laynayaa oo ku imtixaamay, waataan la yaabbannahay arrintaas! Allow ceebtayada astur. Cabdullaahi mana uu badbaadin waana is ceebeeyay. Ma taqaan ninka gartay Ina Yeey? Waxaa la dhihi jiray Cali Takar (taqabalahu-llaah).

Waxaa dhacay qorraxdii, waxaa la kala galay dhufaysyadii, waxaa lagu jiraa xaalad cakiran inkastoo muraalkii noo soo noolaaday markaan Cabdullaahi helnay, haddana colaaddu sidii bay u taagan tahay, shuhadadii baa noo daadsan oo aan wali la xabaalin ama la aasin. Shir baan loo kala kicin ay ku jiraan raggii taladu ka go’day, waxaa la isku mari la’ yahay maxaabiistaan la qabtay qaabkii loola tacaamuli lahaa. Walow ragga meesha fadhiyaa uusan ra’yiga ku kala fogayn oo aan meeshaba khilaaf oolin ee ay tahay waxaa laga doodayaa sida wax loo farsamayn lahaa ama raggaanu u kala dambi badan yihiin.

Walaalayaal aan idin xasuusiyo meeshaan joognaa waa Garoowe, waxaana nalaga xukumana waa Boosaaso. Boosaaso waxaa fadhiya taliskii guud ama Golihii Sare ee dawladda Al-Itixaad Al-Islaami. Waxaa ka mid ah Golaha Sare oo meesha fadhiya: Shiikh Xasan Daahir, Cabdicasiis Faarax (Lagujiray), Faarax Xasan Faarax iyo rag kale oo fara badan.  Waxaa heeggan buuxa ku jira ciidankii joogay Boosaaso. Ma aysan galin wax dagaal ah waase diyaar garoobeen oo magaaladii bay meel walba ka fadhiyaan oo u diideen wax isu socod ah illaa warkayagu ka caddaado oo aan qabsanno Garoowe iyo madaxtooyadii Garoowe oo ay markaas ku dhammaayeen wixii laga biqi lahaa in ay dadka dhibaateeyaan.

Ilaahay waa nagu garab galay oo waa taan ku qabsannay  magaaladii iyo madaxtooyadiiba saacad wax ka yar, waxaa kaloo guul soo hoyatay noqotay in sharwadayaashii oo dhan gacanta lagu hayo.

Boosaaso markay aragtay ciidankaan magaaladii meel walba ka fadhiya ayay lasoo hadashay Garoowe, waxaa loo soo sheegay in la qabsaday dhammaan magaalada iyo madaxdiiba, dagaalkiina dhammaaday. waxaa kaloo loo sheegay in wali raggii nool yihiin oo maxaabiis ahaan loo hayo.

Boosaaso salkay dhulka ku dhifatay oo waa is dhiibtay, qoryahoodiise ma ay keenin oo nin waliba gurigiisuu la galay qorigiisii, wadaaddaduna ismaba oran dhib baa ka imaan kara arrintaas ah in nin waluba qorigiisii guriga la galo. Waxaan galnay diyaar garow isdifaac ah. Magaalada waxaa dhankeeda koofureed ku wareegsan buuro iyo togag waawayn, waxaan ciidan dhignay wadda walba oo gurmad ka imaan karay.

Meesha loo yaqaan Rabaable oo ay marto waddada Garoowe ka tagta ee Xamar aadda una jirta magaalada qiyaastii 30 illa 40 kiilomitir. Waxaan dhignay ciidan aan lasoo gudbi karin oo aad u hubaysan, wax alla wixii buurta isdhaha ka soo dagana xabbad bay sanka ka galiyaan.

Halkaas waddaa ka soo gasha dhinacaas, waa dhanka koofureed. Dhanka bariga waxaa ayana ka soo gasha waddada dheer ee aadda Boosaaso ama dhanka ayraboorka, ayadana ciidan xoog leh ayaan dhignay, dhanka Xasbahalle ama koonfur bari waxaa ka soo gala waddooyin yaryar, ayadana waxaan dhignay ciidan ku filan meeshaas, annaguna waxaan isku wareejinnay ciidan xoog leh, maxaabiistiina waxaa laga qabtay waardiye dheeraad ah ama waxaa la siiyay feejignaan.

Isgaarsiintaan casriga ah ma jirin, waxaa la haystay hal taar oo kaliya, waxaa soconayay habeenkii oo dhan wadahadallo ka dhexeeya taliskii guud ee Boosaaso fadhiyay iyo taliskaan Goroowe fadhiya oo gacanta ku haya jabbaabiradaan la soo uruurshay sidii laga yeeli lahaa. Waxaan soo marnay in ay magaalada nooga yimaadaan culumo uu kamid yahay Shiikh Cabdulqaadir Nuur Faarax, Cabdalle Codwayn, Cali Xaaji, iyo  Hoorri nin lagu magacaabo.

Wadaaddadaasu maalinkii intii dagaalku socday guryohooday is nabeen, waxayna sugayeen natiijada iyo waxay ku dhammaato iyo macrakadaan caramramka ah ama aad u culus. Qoraxdii markay dhacday oo ay madaxa kor u qaadeenna waxay ogaadeen in magaaladu faaruq tahay oo saakayba lagu kala baxay, dadkii magaalada camiri jirayna waxay noqdeen mid dagaalkaan labada kooxood u dhexeeya ka cararay si aysan xabbadda wiiftada ahi ugu dhicin iyo mid gurmad raadsaday oo raba in uu soo rogaal celiyo. Waxaa kaloo loo sheegay in gacanta lagu dhigay wax alla wixii saraakiil ahaa oo ciddu (Daarood) lahayd.

Waxay u soo carareen dhankii Ikhwaanka ay ku ogaayeen. Waxay galeen teendhadii madaxtooyada oo ay fadhiyaan sarakiishii ciidanka ugu sarraysay waxaana kamid ahaa: Korneyl Shiikh Maxamuud Ciise Abuu Muxsin), Korneyl Shiikh Siciid Maxamed Oorfane, Shiikh Cabdulqaadir Cabdullaahi oo ahaa markaas sarkaalka ugu sarreeya goobta la joogo, taqabbalahumu-llaahu Ajmaciin. Aamiin. Aamiin.

Wadaaddadii magaalada ka yimid markay arkeen Saraakiishoodii, Cuqashoodii, Culumadoodii iyo Waxgaradkoodii oo ilmirigle ah ama dullaysan oo maxaabiis ah ayay miyir daboolmeen oo is hayn waayeen, waxayna markiiba lasoo boodeen war ragga sii daaya annagaa naqaannee! Wadaaddadii Ikhwaanku waxay si sahlan u dheheen annaguba aqoon baan u soo qabannay! Markay arkeen waxay ka hadlayaan iyo waxa meesha yaallaa in aysan isu dhawayn ayay waxay billaabeen in ay hoos uhadlaan oo ragga qaar la faqaan (Xuuraan ama wardoon).

Akhristayaal soo ma ogidin in ay noo yaallaan Shuhadadii iyo Dhaawicii oo la rabo in qaarna la asturo qaarna la dabiibo oo dhiig joojin iyo faashado loo raadiyo? Haa Allay lehe. Haddaba yaannaan u kala harin gurmadka walaaleheen, mid biyo soo dhaamiya, mid cunto soo kariya, mid daaweeya dhaawaca, iyo mid waardiyaha la qabta walaalihiis. Waana inoo waabariga iyo wixii ka soo baxa culumadan la faqaysa ciidanka qaarkiis.