Ikhwaanii waxaan kala tagnay ayadoo naloosoo sheegay in duullaan nagusoo maqan yahay oo nimankii gaalada u shaqaynayey ee Es.En.Ef ay isu diyaarinayaan inay duullaan kusoo qaadaan mar kale imaaradii gaaladu dhibka faraha badan u gaysatay ama ay burburisay dhammaan ilihii dhaqaalaha. Waxay kaloo gaaladu dab qabadsiiyeen maktabaddii kutubtu taallay, maxkamaddii iyo dukumentigeediiba.

Gaaladu waa gaartay danteedii oo waxay rabeen inaan Islaamku xoogaysan ama kobcin. Gaaladu waxay rabeen inay yareeyaan xoogga milatari ee soo muuqda Islaamkana u adeegaya, lagana yaabo inuu saamayn ku yeesho Geeska Afrika. Markay dantoodii gaareen ayey dhufayskoodii ku noqdeen ayagoo guul gaaray siday ayaga la ahayd.

Gaalada duullaankeeda waan garannay oo waa annagii soo sheegnay guulahay gaareen iyo ujeeddadooda. Soomaalidii Tigreega la socotay maxay guul gaareen? Maxay ahayd ujeeddada ay Tigreega usoo raaceen oo Muslimiinta wax uga gumaadeen, haddana gaaladii markay guryaheedii ku noqotay u raaceen? Ma gaalada iyo Soomaalidaa isku dan ah oo gaalka waxa dhiba ayaa Soomaalidana dhiba? Ma caqiidaa ka dhaxaysa illayn gaaladu waxay rumaysan yihiin hadday qof Muslim ah dilaan inay Ilaahay raalligaliyeen siday ayaga la tahay? Aaway ayaga guusha ay raadinayaan Es.En.Ef? Maxaase ayaga guul u ah? Goormay guul gaari doonaan? Su’aalahaas akhristayaasha ayaan u daayay. Anigu haddaan wax oran lahaa waxaan ka baqayaa in la igu qabsado. Aan fiirinno Tuuji Amxaaro oo mar labaad lasoo abaabulay oo waliba kitaab Qur’aan ah lagu dhaarinayo in aysan gaalada khiyaamayn!

Waxaa lasoo gaaray xilligii weerarka ay soo qaadi lahaayeen murtaddiintii gaaladu ku shaqaysanaysay ayagoo aan is ogayn shaqada ay gaalada u hayaan. Gaalo waxay diyaarisay ciidamo dhawr kun ah oo magacooda la yiraahdo Tuuji Amxaaro, ayaguse waxay ula bexeen ciidankii Birta. Ciidankaas wuxuu ka kooban yahay ama ugu badan yahay labo qabiil oo Mareexaan ah.

Qolo horay ayey dagaalka ugu jirtay oo waa qoladii difaacanaysay ugaaska beesha. Qolona waa qolo ka timid ama laga keenay Itoobiya dhexdeeda oo waa qolo markii horaba aan dhaqan Soomaaliyeed lahayn (reer Xasan). Kaligood ma ahan laakiin ayagaa ugu badan waxa meesha maraya ama lagu adeeganayo. Waxaa loo qaybiyay hub casri ah, madaafiic, qoryo yaryar, saanad, khamri iyo tubaako.

Waxaa goobjoogayaal ah meesha hubka loogu qaybinayo Alla ma-liibaanooyinka lagu liibaanay, culumadoodii ama culumo ka tirsan Ahlu Shirki wal Qubuur. Culumada waa lagu martiqaaday munaasabaddaan ama waxayba kamid ahaayeen ciidammada la magacbaxay Tuuji Amxaaro. Waxaa kaloo loogu yeeray inay askarta wacdiyaan oo Ilaahay xasuusiyaan oo ku dul akhriyaan nusuusta kusoo aroortay amaanada iyo dadka xoolihiisa illayn waxaa loo dhiibayaa hub laga baqayo inay gataane. Waxay u sheegeen ciidankii in aan gaalada dhibkeedu bannaanayn xoolahooda ama hantidoodana aan la lunsan karin lana xadi karin.

Sheeko Gaaban

Nin baa waxaa shubho ka gashay ama shaki arrin uu sameeyay. Wuxuu u yimid shiikh, wuxuu waydiiyey mas’aladii uu shakigu ka galay. Mas’aladu waxay ahayd: Wuxuu yiri, “Shiikhow waxaan sameeyay faaxisho, anoo hawshii ku dhexjira ayaan xasuustay inay xaaraam tahay ficilkaan aan samaynayo, waxaan go’aansaday in aan meeshaas ku joojiyo. Waxaa shubho iga gashay mas’alo aan hadda kahor maqlay oo meesha soo gashay. Mas’aladu waxay tahay: Waxaan maqlay inaysan bannaanayn waxa la yiraahdo cazligu ama in biyaha bannaanka lagu daadiyo. Shiikhunal-faadil mas’aladaas iga shaafi meel fog ayaan kaaga imide.” Ninkaas walaalkiin ah ee xaqdoonka ah ha lagasoo shaafiyo mas’alada shubhadu ka gashay. Akhristayaasha ayaa laga rabaa fatwadaas.

Akhristayaalow haddii fiqigu kugu qalloocdo wuxuu kugu xambaari karaa ficil aad u foolxun. Waxaad la yaabbanaydeen ninka inta gabadha islaameed ku habsaday qiilka u raadinaya. Waxaan gaari doonnaa inshaa Allaahu culumo waawayn oo sheeganaysa magaca Ahlu Sunna wal Jamaaca oo samaynaya wax lala yaabo oo kasii liita tan uu sameeyay ninka fatwa-raadiska ah ee zinada qiilka u raadinaya. Aan sugno way inoo imaan doonaan waxay samaynayaan iyo magacyadoodii intuba.

Aan ku noqonno kaniisaddii ciidanka lagu wacdinayey ama hubka loogu qaybinayey iyo culumadii ku mashquulsanayd arrintaas. Markii kalimaadkii dhammaadeen ayaa la furay maqaasiinkii hubku yaallay. Ciidankii baa saf lasoo galiyay. Waxaa maqaasiinka iriddiisa taagan oo hubka loo soo dhiibayaa culumadii u xirsixiraysay gaalada Islaamkana asmada ku ganaysay.

Askari kasta oo qori loo dhiibayo waxaa lagu dhaarinayaa kitaabka Qur’aanka ah oo gacanta loo saarayo. Waxaa lagu dhaarinayaa kalimaadkaan soo socda: Ma kaa wallaahi baa, makaa billaahi baa, makaa tallaahi baa:

1. Inaadan qorigaan gadanayn?
2. Inaad qorigaan Al-Itixaad ku laynaysid?
3. Inaadan gaalada khiyaamayn? (Si daacad ah ugu shaqaynaysid!)

Culimo-ku-sheeggii dhaarinayey maleeshiyaadka magacyadooda iyo qabiilkoodii waa kuwan:

1. Shiikh Daahir Cali Ciye, reer Ugaas Sharma’arke
2. Shiikh Axmed, reer Axmed
3. Shiikh Daa’uud Cali Dheere, waa goobjooge, asagu wuxuu qaabilsanaa qunuudka oo wuxuu u qunuudi jiray in gaaladuna guulaysato Muslimiintana Alle dulleeyo.

Waxaa soo dhaqaaqay oo Amxaaradii soo galbiyay ciidankii muddada la diyaarinayay. Waxay kusoo wajahan yihiin Buuloxaawo. Waxaa wadaaddadii soo gaaray khabarka ah in gaaladii meel dhaw soo marayso. Waxaa la galay shir degdeg ah. Waxaa la gorfeeyay sida xaal noqon karo iyo waxa laga yeelayo shayaadiintaan isasoo bahaysatay. Rag waxay dheheen war ciidammadaani waa huwan isasoo bahaystay oo muddo diyaargaroobayay, anaguna ma hayno ciidan aan ka horgayn karno, ee aan xeeladaysanno oo dhirta iska dhex galno oo aan ku dagaalanno ku dhufo oo ka dhaqaaq (udruq wahrub).

Ragna waxay yiraahdeen wallee intaan dhirta Buuloxaawo oo qodaxda miiran dhex gali lahaa waxaan ka doorbidayaa inaan dhex galo dhirta Jannatul Firdowsa dhexdeeda ku taalla inshaa Allaahu tacaalaa. Aan dirirno, immaa shahaado wa immaa nasri. Intii warkii la hayay ayay gaaladii soo gashay. Dagaalkii ayaa billawday. Gaaladii waxay la kulantay iskacaabbin xoog leh. Waxaa lagu dhiftay dharbaaxo aysan filayn.

Muddo haddii dagaalkii socday waxaa la hareereeyay ciidammadii Muslimiinta. Qiyaadadii waxay gaareen go’aan ah in laga insixaabo magalada ciidankana ay xeel dagaal u baxaan. Rag baa jiray aysan qorshuhu ugu jirin inay sii noolaadaan. Waxay halkudhig ka dhigteen wallee Jannaa dagatay. Ma anoo Buuloxaawo jooga ayay isoo raadsatay Janno cagaheeda ku socotaa? Waxaa hubaal ah ninkii ka runsheega oo ku dhinta macrakada inuu Janno galayo inshaa Allaahu. Saasay rumaysnaayeen raggii dagaallamayey oo meeshii ku shahiiday.

Muslimiintii markay insixaabeen waxaa dagaalkii isugu soo haray sagaal nin oo Muslimiintii ah iyo axbaashtii isasoo bahaysatay oo aad u fara badan. Waxaa dhex maray dagaal caniif ah. Muddo markii uu socday dagaal aad u kulul ayuu Allaah qaddaray inay dhammaantood ku shahiidaan dagaalkaas, gaalana way kala gaabiyeen. Jazaahumullaahu khayran. Ilaahow u aqbal waxay malaysteen oo ahayd inay dhex galaan dhirta Jannatul Firdowsa, aamiin, aamiin. Waxaa shuhadada kamid ahaa Ina Xaaji Cabdi iyo sidoo kale Mawliid (Lafta Gareen).

Tuuji Amxaaro magaaladi waa qabsadeen. Dadkii shacabka ahaa oo dadkoodii meesha lagu laayay waxay damceen inay maydadkoodii xabaashaan ama shuhadadoodii inshaa Allaahu. Waxaa diiday in la xabaalo dadkii la laayay murtaddiintii. Waxay dheheen lama xabaali karo dadkaan illaa ay yimaadaan nimankaan u shaqaynaynay ee ahaa Tigree. Waa nalagula xisaabtamayaa intaan dilnay, marka suga inta Tuke imaanayo.

Waxaa shahiidkeedii qaadatay oo aan warkii gaalada dhag jalaq usiin xaaskii uu ka shahiiday Ina Xaaji Cabdi. Waxay tiri “Kan dhawran maayo inuu meesha yaallo anna aan noolaado. Ama waad nawada dilaysaan ama waan asturi jirkiisa ilayn ruuxdiisii Jannaday ku jirtaaye (inshaa Allaahu).”

Gabadhaas mujaahidadda ah oo maalinkaas wacdarahaas dhigaysay waxay qabiil wadaagaan shaydaanka indhaha isdabamarsan ee ay gaaladu hadda u dhiibatay Filla Soomaaliya (murtad Ina Farmaajo), waa reer Dalal. Waxaan leennahay Ilaahay gabadhaas iyo shahiidkeedii inshaa Allaahu Jannatul Firdawsa haku wada kulmiyo, aamiin, aamiin. Gabar walbana sidaasaa laga rabaa inay Ilaahay u raalligaliso geesinnimana u muujiso.

Shuhadadii kale markay yaalleen toban casho wax ka badan ayaa waxaa yimid Tuke oo uu la socdo walaalkiis Cumar Xaaji Masalle. Waxaa loo soo shiriyay dadkii magaalada. Tuke wuxuu yiri aaway maxaabiistii iyo maydadkii Al-Itixaad? Tuke walaalkiis (Cumar Xaaji Masalle) ayaa qaatay hadalkii oo yiri walaalle waa kuwaan maydkoodii meelahaan daadsan wixii kalana waa naga carareen. Raalli naga ahow!

Riboodkaas wuxuu ka qaatay Tuke ciidankii Tuuji Amxaaro. Waxaa soo haray dadwaynihii Buuloxaawo iyo siday usoo dhaweeyeen Jeneraal Tuke. Warkaan si fiican u dhagaysta. Waliba dhagaha ha furtaan kuwa laga kari la’yahay reer hebel baa la aflagaaddeeyay ama xumaan baa lagu sheegay reer tolkay. Reer tolkiis waa kuwaan khudbadaan jeedin doona. Wadaadka laga kari la’yahay reer hebel, waa kuwaas reer hebel iyo tolkaa. Adoo huba raac annaga hanoo gabban wadaad!

Waxaa khudbadii soo-dhawaynta qaatay nin kamid ah odayaashii magaalada. Wuxuu xushay kalimaad farax galin karta gaalkaan macatab-ku-dirirka ah. Markuu meelaha soo marmaray oo wuxuu amaani karay amaanay ayuu hadalkaan kusoo gunaanaday khudbadii loo xilsaaray. Wuxuu yiri hadallo afkiisa markay kasoo bexeen uu Ilaahay ku gaaloobay. Hadalladii waxay u ahaayeen: “Annaga iyo Amxaaro waxaan nahay walaalo intaan adduunka joogno, haddaan aakhiro tagnayna waxaan noqonnay walaalo, markaan adduunka joognay waxaan ku walaalownay inaan Al-Itixaad birta ka wada asalnay (laynay, dhammaynay) annagoo wada jirna. Aakhirana waan walaalownay oo markii Al-Itixaad na dhammeeyeen ama dadkii nalaga dilay waxaa lagu wada xabaalay hal god. Saasaan adduun iyo aakhiraba walaallo ku nahay ee soo dhawow walaalle Jeneraal Tuke.”

Shiikh Cabdiraxmaan Abyad hala waydiiyo su’aalahaan:

1. Sagaalkii nin oo yiri carari mayno oo siday u dagaallamayeen meeshii ku wada shahiiday ayagoo siijeeda Janno maloo rajaynayaa oo mala dhihi karaa waa mujaahihiin bi’idnillaahi?
2. Jaalle Xuseen Surxun oo ah ninka Jeneraal Tuke kusoo dhaweeyay sagaalkii nin ee shahiiday (inshaa Allaahu) maydkoodiina ka akhriyey khudbadda aad maqlayseen ma gaaloobay? Mise waa nin Mareexaan ah oo reer Faarax Ugaas ah oo reer Garbahaarrey (Daaru Nadwa) kasii ah mana gaaloobi karo? Ma waxaad leedahay qofku hadduusan gaalnimada xalaalsan ma gaaloobayo? Jawaab ayaan kaa sugaynaa adiga iyo inta tiri lama gaaloobi karo jihaadna ma jiro oo waqtigiisii lama gaarin. Waxaad fatwada soo raacisaa goorta jihaadku billaabanayo oo uu xalaal noqonayo. Soo raaci ayadana goorta qofku gaaloobi karo iyo wuxuu ku gaaloobi karo intaba.

Rag ma sinna oo waxaa la kala baxaa marka mawqif adag la gaaro. Markii Xuseen Surxun oo waxaad maqlayseen ku hadlay ayaa waxaa adkaysan waayay nin meesha fadhiyay. Wuxuu la hadlay gaalkii dadku u dullaysnaayeen. Wuxuu yiri, “Ninyohow waxaan rabnaa in aan maydadkayaga xabaalanno ee maxaad ka qabtaa?” Wuxuu yiri istaag. Wuu istaagay. Wuxuu yiri, “Haddaan xabaalayno maxaan u laynaynay?” Wuxuu yiri odaygii, “Rag waa is dilaa nimankana dagaal baa idin dhexmaray waxa mesha yaallaana waa mayd, maydkuna wuxuu dhibayaa dadka nool caafimaadkooda, wuxuu dhibayaa dadkii la dhashay marka waa in la duugaa maydka.” Tuke wuxuu yiri, “Haddaanan xushmaynayn Alla ma-liibaanooyinkaan aan ku liibaanay, inta Doolow aado oo laba baabuur oo Uuraal ah soo kaxaysto eeyana kasoo buuxiyo ayaan cuna oran lahaa adna naxdin baa ku haysa.”

Gaalkii wuxuu yiri, “Aaway Ina Masalle?” Kor buu ubooday oo yiri, “Haa waa ikan walaalle.” Wuxuu yiri, “Adaan kuu xilsaaray ee u tali.” Waana ka tagay. Ma dulli ka wayn baad aragteen iyo Alle-ka-fogaansho ummadi samayso? Waxaas wax ka xun baa hadda dhacaya cidina kama hadasho.

Bal waxaa lagu raranyahay oo la ceebaynayaa ninkaas maydkiisii bannaanka yaallo dhawr iyo tobanka bari oo xabaalan waayay asagiina haddii la arko lagu darayo oo la leeyahay maxaan u laynaynay haddaan xabaalayno iyo warkaan jeesjeeska ah oo uu Tuke leeyahay eeyaan cunsiin lahaa adna xabaal baad ileedahay. Odaygu maalinkaas malaggiisaan galin laakiin wuu sigtay. Waxaa badbaadiyay Ilaahaygii uu dartiis u xanaaqay gaaladiina caradoodii ku celiyay.

Waxaan xog ku helnay in gaalkaas kibray ee dadka sidaas u dullaysanayay bakhtigiisii mujaahidiintu dhigeen dagaalkii Iidaale ama Baydhabo agteeda ka dhici jiray.

Waxaa asagana bakhtiyay sida nasoo gaartay oo maydkiisii la dhigay xuduudda Eratariya Kornayl Tafase oo asaguna dhibay Muslimiinta meel ay joogaanba, gaar ahaan kuwii Buuloxaawo. Wuxuu haystay ciidankii dagganaa Doolow.

Aan kusoo laabanno Buuloxaawo iyo dulmigii yiillay. Ciidamadii Tuuji Amxaaro waxaa loo diyaariyay furin kale inay aadaan. Waxaa lagu amray inay la wareegaan degmooyinka inta hartay sida Ceelwaaq iyo tuulooyinka u dhow. Way dhaqaaqeen Alla ma-liibaanooyinkii lagu liibaanay gaalana waa ka hartay. Markay marayaan meel kala barta Buuloxaawo iyo Ceelwaaq ayaa Ilaahay wuxuu amray cirka. Waxaa da’ay roob aad u biyadhigay. Maxaad ka taqaan Ilaahay ciidankiisa?

Way dhaqaaqi waayeen. Baabuurtii baa dhiiqo ka wada gashay. Waxaa ka go’ay saadkii. Tubaako maleh, Khamri maleh. Meeshu waa cidla oo dad ay boobaan ma daggana. Qaylay afka ku dhifteen. Ilaahay uma ay qayshan oo waxaa ka dhexeeya dagaal. Muslimiintii uma ay qayshan oo waxaa ka dhexeeya cadawtinnimo. Waxay u qayshadeen walaalahood fil caqiida wafil camal Tigree.

Gaaladu ma rabto nimankaan la yiraahdo Tuuji Amxaaro. Ma kala jecla in la dhammeeyo iyo inay wax dhammeeyaan waa isugu mid. Boqolka ka dhimata Al-Itixaad iyo boqolka ka dhimata Tuuji Amxaaro way isku daraan. Waxay isku noqdaan 200 oo cadow ah oo dhimatay. Es.En.Ef ayadaa gaalada jecel oo u qabta inay walaalahood yihiin gaalase waa ogtahay waxa ay ku sugan yihiin Soomaalida diinteedii la dagaallamaysa.

Gaalkii wuxuu yiri, “Anigu idiinma hayo ciidan aan idiin soo diro ee iska suga inta dhulku qallalayo. Hawshiina waa in loo qabtaa sida ugu dhaqsaha badan (soo dhammeeya Itixaad).”

Mujaahidiintu kama foga meeshay shayaadiintu ka dhaqaaqi la’yihiin. Taarwalayaashii wadaaddada oo ah niman Ilaahay barakeeyay ayaa maqlay qayladhaantooda, oo waxay dhagaysteen taararkoodii ay kula hadlayeen walalahood Tigree.

Haddaad xasuusataan waagaan Laasqoray joognay taarwalayaashu waxay qabteen waan idiinka warramay, jazaahumullaahu khayran. Mujaahid taarwale Cabdullaahi Cabdi Kuluc oo aad ugu xeeldheer isticmaalka taararka ayaa wuxuu soo gudbiyay in nimankii ay dayacan yihiin, gaalana aysan usoo socon ayagiina dhiiqo ku dhex jiraan.

Wadaaddadu saad moodaysaan waa ka koreen ama ka fiican yihiin oo waxay noqdeen dagaalyahamiin. Waxaa si degdeg ah loo diyaariyay ciidan nimankaas birta kasoo asla. Ciidankii waa dhaqaaqay. Qoladii oo iska daba wareegaysa ayaa meel walba lagasoo galay. Birtaa laga aslay. Waxaa laga gubay ilaa iyo saddex gaari. Dad waa laga laayay. Wadaaddadii waa isaga dhaqaaqeen markay dhagaha ku dhifteen balaayadii aan dantooda aqoon oo diintoodii tubaakada siistay.

Mar labaad ayaa Cabdullaahi Taarwale dhagaystay ayagoo cabanaya oo Tuke iyo Ina Masalle la hadlaya. Waxay leehiyiin, “Waan dhammaannay, waxaa nalaga gubay saddex gaari, dhimasho warkeed iska daa, dhaawucu waa konton. Hanaloo soo diro diyaarado iyo taangiyo.” Tuke wuxuu yiri, “Waxaad sheegaysaan war ma ahan. Dagaallama oo soo qabqabta Al-Itixaad. Diyaaradana idiin soo diri maayo, taangina warkiis iska daaya.”

Maxay isu maleeyeen markay leeyihiin diyaarado iyo taangi noosoo dir? Waxay yiraahdeen mar hadday saas tahay arrintu waxaan soo diraynaa dhaawicii ee la socda. Waxaa arrintii maqlay halyey Cabdullaahi. Waxaa loo diray koox mujaahidiin ah oo dhaawacaas is raacisa. Waxaa la helay ayagoo saaran gaari Enataree ah (N3). Dhagtaa dhiigga loo daray gaarigiina halkii baa lagu gubay. Allaa ku mahadsan awal iyo aakhirba. Waxaa meeshaas ku shahiiday (inshaa Allaahu) hal nin oo la dhihi jiray Xuseen Sankuus.

Dagaalkii ka Dhacay Dhamase

Mooryaantii waxaas oo dhib ah la kulmay kuma noqon karaan gaalkii soo diray ayagoon gaarin meeshii uu yiri taga ee ahayd Ceelwaaq. Wixii ka haray nimankii rarnaa oo aan garanayn cidday u raran yihiin iyo goortay dhigayaan rarka, waxay aadeen dhankii Ceelwaaq. Cabdullaahi Mujaahid wuxuu agfadhiyaa taarka oo hurdo malado. Taarkii buu warwareejiyay farakuwensigiisii si uu u helo war dheeraad ah. Waxaa faj’a ku noqotay inuu ogaaday Tuuji Amxaaro oo usoo jira wax shan kiilomitir ka yar.

Qayluu afka ku dhiftay ama takbiir. Waa la diyaargaroobay. Wadaaddadu waxay dhufays kaga jiraan ama daggan yihiin laba meelood. Meel sagaashan ah iyo meel lixdan ah. Wadartu waa 150.

Waxay diyaariyeen ciidan miino u dhiga waddada ay kusoo socdaan. Waxaa la galiyay miinadii dhulka. Ciidan baa agfariistay oo waxay rabaan markii miinadu la kacdo inay waxa ka haray birta ka aslaan. Ragga intii kalana dhufaysyo ayey kala galeen.

Waxaa isla markiiba soo gaaray mooryaantii oo baabuurtii ku raran. Miinadii baa la kacday. Meel walba xabbaddii baa kaga billaabatay. Waxaa dhacay dagaal caniif ah. Wax yar intaan la is haysanba dabaday jeediyeen. Bakhtigoodaa laga tallaabsaday. Waxaa dirqi ku fakaday mooryaankii watay ciidanka oo la dhihi jiray Cabdi Cigaal (Wagardhac).

Tirakoobkii Shuhadada

Waxaa la gudagalay in la faaqido dhimashada iyo dhaawaca intuu le’egyahay. Waxaa meeshaas Ilaahay ku oofsaday ama ku shahiiday inshaa Allaahu 12 mujaahid. Waxaan ka xusi karaa oo kamid ahaa Hire Xaaji Cabdi iyo Ansaari Cabdiqafaar. Cabdiqafaar wuxuu kamid ahaa raggii kasoo gurmaday Kismaanyo (Leelkase).

Wixii maalinkaas ka dambeeyay mooryaantii waa quusteen. Waxay wadaaddadu billaabeen inay ayagu raadsadaan mooryaanta oo la weeraro meel kasta oo lagu ogaado inay joogaan. Wadaaddadu waxay ku jiraan dhulka hawdka ah oo magaalooyinkii say uga bexeen kumasoo laaban. Waxay go’aansadeen in dagaalkoodu ahaado ku dhufo oo ka dhaqaaq (udruq wahrub). Markii cadowgii daciifay oo Ilaahay dulleeyay ayaa wadaaddadu waxay billaabeen inay dhoolatus ku sameeyaan Daaru Nadwaa.

Waxaa la diyaariyay ciidan uu wato halyey Barre Jooje. Waxaa weheliyay rag aan asaga ka dhicin. Waxay aadeen dhankaas iyo Garbahaarray (Daaru Nadwaa). Waxay sii mareen tuulo ka sokaysa Garbahaarray oo lagu magacaabo Tuulo Barwaaqo. Tuulada waxaa yaalla hanti fara badan oo gaaladu ugu talagashay Alla ma-liibaanooyinka lagu liibaanay. Intay kala cayriyeen xoogaagii mooryaanta ahaa oo joogay ayay raashinkii u qaybiyeen dadkii shacabka ahaa. Dadkiina waa waaniyeen oo wacdiyeen.

Waxay u gudbeen dhankii Daaru Nadwaa. Way is qaybiyeen oo waxay iska dhigeen laba madax. Magaalada Garbahaarray waxay ku taallaa laba buurood dhexdood. Qolaba buur bay fuushay. Koox waliba waxay wadataa taar. Halkaasay kawada socdaan. Habeenkii markay qorraxdu dhacdo ayay magaalada usoo dhaadhacaan oo qaadwalayaasha soo jeeda garaacaan oo ku dhahaan seexda shayaadiinyahay. Markii waagu soo dhawyahay ayay isaga baxaan oo buurtoodii ku noqdaan.

Garbahaarray waxaa lagu xasuustaa inay ahayd meeshii Islaamka loogu tashan jiray. Waxaa lagu xasuustaa inay qabaan dhiigga ducaad qaali ahayd. Waxaa kamid ahaa culumada lagu laayay meeshaas Shiikh Xasan Xuseen oo aan soo marnay wuxuu Islaamka u qabtay, Waxaa kamid ahaa Shiikh Nabaddoon Kornayl Aadam Beebee. Taqabbalahumu-llaahu ajmaciin, aamiin, aamiin.

Wadaaddadu Garbahaarray dhulkay la simi karaan laakiin ma rabaan inay waxyeelleeyaan dad badan oo maato ah oo daggan meesha waxna aan ka ogayn waxyaabaha ay samaynayaan Tuuji Amxaaro oo uu ugu wayn yahay Cumar Xaaji Masalle. Magaaladii Daaru Nadwa qaylay afka furatay oo waxay u yeeratay walalahood Tuuji Amxaaro oo duurka ku jira oo reer miyiga dhib wayn ku haya, boob, dhac, kufsi iyo dil.

Garbahaarray waa meeshii go’aanku kasoo baxay in gaalo loo gacangaliyo gobolka Gedo, waa meeshii qalinka ku duugtay in la gumaado Muslimiinta muwaxxidiinta ahayd. Waa meeshii diidday in shareecada Islaamka lagu dhaqmo. Waa meesha martigalisay dhagarqabe oo dhan. Waa meesha iskala wayn inay Ilaahay isu dullayso haddana oggolaatay in gaalo la isku dulleeyo intii Ilaahay u naxariistay mooyee. Waxaa daggan Daaru Nadwa oo ay hoy u tahay Xuseen Surxun. Waa khadiibkii Tuuji Amxaaro. Waad maqlayseen wuxuu ku hadlay markuu Tuke kusoo dhaweeyay khudbaddii Buuloxaawo.

Mooryaantii fadhigoodu ahaa Ceelwaaq markii ay usoo dhaqaaqi waayeen Garbahaarray ayaa meeshoodii loogu tagay. Goor barqo ah yaa la weeraray ayagoon digniin qabin. Birtaa laga aslay. Waxay wateen oo dhan waa laga reebtay. Waxaa laga dhigay wax la dilay iyo wax fiigtaalay ama duurka galay.

Beenaalihii ciidanka madaxda u ahaa ama watay wuxuu ku fakaday dirqi. Asagoo aan nafu ku jirin oo suu u cararayay dhaga barjoobay ayuu Daaru Nadwa kasoo cid galay. Ilayn ayadaa ah hoyga maakiriinta ama cadawga Ilaahay. Ninkaas waxaa la dhihi jiray Khaliif Maax. Waxaa mooryaantii laga helay qaniimo aan caadi ahayn sida hub iyo raashinba.

Su’aal ku wajahan Ina Abyad: Xoolahaas laga helay ciidanka Jeneraal Tuke u shaqaynayey oo gaaladana kor yeelayay Muslimiintiina hoos ka dhigayay oo bannaystay dhiiggoodii oo ku qanacsan inay walaalo yihiin ayaga iyo gaaladu saf ballaaranna dagaalka kusoo wada galaya ayagoo isla socda, markay dhintaanna isku godka lagu xabaalayo ilayn Surxun baa sheegay arrintaas lagumana inkirin, Shiikhow xoolahaas ma xalaal baa oo waa qaniimo, mase waa xoolo Muslimiin laga dhacay? Hubka gaalaa soo siisay, raashinka gaalaa soo siisay, amarka gaalaa soo siiyay. Jawaab ayaan kaa sugayaa. Soona raaci goorta qaniimo xalaal ah la heli doono iyo cidda laga heli doono.

Shuhadadii Ceelwaaq

Waxaa meeshaas ku shahiiday halyeygii aan hadda kahor soo marnay taariikhdiisa. Ninkaasi wuxuu raadin jiray inuu Ilaahay la kulmo asagoo jihaad xaq ah ku jira. Qofkii baarri Ilaahay u ah Ilaahay wuxuu ka aqbalayaa wuxuu ka malaysto Alle agtiisa. Ninka meesha ku shahiiday waa Sheekh Aadam Garwayne, inshaa Allaahu. Waxaan kasoo sheekaynay inuu xoolihiisii iyo naftiisiiba Ilaahay u hibeeyay.

Kama warqabno xaqiiqada qofku meeshuu ku dambayn doono, taas Allaa og. Laakiin Muslimiintu qofna khayr bay uga maragkacaan, qofna shar bay uga maragkacaan. Shiikh Aadam Garwayne qof yaqaannay oo aan khayr uga maragkicin lama hayo.

Su’aal: Shiikh Cabdiraxmaan Abyad wuu yaqaanay Shiikh Aadam Garwayne, waydiiya muxuu ka aaminsanaa. Hadduu yiraahdo khayr baan ku aqaannay oo uu mala-wanaagsan u hayo meeshuu ku shahiiday waxaa ka dhacay jihaad xaq ah. Jawaab ayaan kaa sugayaa. Soona raaci fatwadaada goorta la gaari doono in la garto dagaalka lagu jiraa inuu jihaad yahay.

Aan gadaal u noqonno wax aan badnayn: Markaan maraynay horumarkii imaaradu gaartay waxaan sheegnay waxqabadkii xagga dhaqaalaha, siyaasadda, waxbarashada, caafimaadka iyo dhanka caskariga. Waxaan ka tagay arrin muhiim ahayd in la sheego. Waxaa kamid ahaa waxqabadkii imaarada in la oofin jiray xuduudda oo laga fuliyay magaalooyinka qaarkood. Magaalada Luuq waxaa lagu billaabay xadka in la oofiyo tacsiir. Waxaa 40 karbaash lagu dhiftay nin anshax-xumo lagu qabtay. Waxaa gacanta la gooyay nin kale oo tuugo lagusoo eedeeyay markay ku caddaatay dambigii loo haystay. Waxaa Buuloxaawo gacanta la gooyay nin kale oo tuugo lagusoo eedeeyay markay ku caddaatay eeddii loo haystay.

Waxaa ku sigtay in dhagax lagu dilo nin iskiis u yimid oo yiri waan zinaystay guurna waan soo maray ee xadka hala iga oofiyo. Muddaa la hayay oo la baarayay xaaladdiisa. Ninku wuxuu ka yimid dhanka Marka xaggeeda oo wuxuu ahaa nin reer Xamar ah. Si walba haddii loo baaray oo loo waayay wax qiil ah ayaa qaadigii go’aan ku riday in xadka laga oofiyo. Asagoo leexada saaran ayaa waxaa soo hadashay hooyadii, waxay tiri, “Wiilkayga waa waalan yahay ee yaan la iga dilin.” Wuxuu yiri, “Hooyaday waxay ogtahay inaan waalnayn oo waxay rabtaa in aan la i dilin. Muslimiinay xadka iga oofiya.” Arrintii dib baa looga istaagay. Waxaa doodi dhextaallaa ninkaan oo leh ma waali iyo hooyadiis oo leh waa waalan yahay. Ninku uma eka nin waalan, waxaa shakiga keenay hooyadi oo lasoo taagan wiilkaygu wuu waalan yahay.

Waxaa loo ciddiray Sheekh Shariif Cabdinuur. Wuxuu yiri, “Qummaati ubaara haddaad shakiga wax idinka saara waydaanna iska sii daaya.” Sidii baa la yeelay oo markii loo garnaqi waayay asaga iyo hooyadiis ayaa la iska sii daayay. Cid kalana wax kuma caddayn.

Aan ku noqonno Ceelwaaq iyo imaarad Islaami ah oo laga taagay. Waxaa la kala eryay oo xuduudda la dhaafsiiyay murtaddiintii gaalada u shaqaynaysay. Waxay ka quusteen dagaal dambe oo ay isku soo dayaan ama abaabul ciidan. Waxaa Ceelwaaq iyo agagaarkiisii laga dhigay nabadgalyo. Waxaa wadaaddadu dhisteen magaalo cusub oo loo bixiyay Daarusalaam. Waxay u dhawdahay Ceelwaaq. Waxaa meel kasta isaga yimid reer-guuraagii Soomaaliyeed markay heleen nabad iyo xasillooni.

Ceelwaaq baa waxay noqotay ayaduna meel shidan oo dadkii baa ganacsigii u furmay. Dadka waxaa boobi jiray haddana dili jiray mooryaantii laga itaalka roonaaday. Waxaa safarradu ka yimaadaan Xamar, Kismaanyo iyo Baydhabo. Waxaa badeecadda loo gudbiyaa Keenya, waxna waa laga keenaa. Wax yar kadib ayaa meeshii waxay noqotay suuq wax lagu kala baddasho oo caalami ah.

Wadaaddadu hubkoodana way haystaan oo waa ciidan, ganacsigoodana dhinac bay ka galeen oo waa baayacmushtar. Tanaaba tii hore ka wanaagsan. Yaynaan kala harin oo aan wada soconno! Waxaad xasuusataan magaca naloo yaqaan iyo culumada aan ka amar qaadanno inay yihiin Al-Itixaad. Waxaan idiin dibdhigay arrin mar hore dhacday. Maxay tahay arrintaasi?

Ciidankaan ama imaaradaan hadda shaqaynaysa Al-Itixaad waa kala direen oo waxay dheheen dhiga qoryaha tolkiinnana dhex gala. Waxay dhacday arrintaasi markii gobolka Gedo gaaladu soo weerartay oo la qabsaday dhammaan gobolka. Waatay wadaaddadu magaalooyinkii ka insixaabeen. Waxna duurkay galeen oo waxay ku dagaallamayeen gooriile. Waxna Xamar baa la aaday oo la islahaa waxaad ka heli doontaan gurmad xoog leh markaasaad soo rogaal celin doontaan oo soo ceshanaysaan sharaftiinnii.

Waxaan tagi doonnaa socdaalkaan nagusoo socda magaalada Xamar ama Bakaaraha. Waxaa dhici doona wax aan u wanaagsanayn inay maqasho dhagtiinnu. Waan ku qasbanahay inaan sheego maadaama aan ballanqaaday cagaftaan aan wataa gurigay kusoo aaddo inaan marsiin doono. Ha quusanina. Lagama quusto naxariista Ilaahay. Muslimiintu guusha marna way helaan marna waa laga helaa. Xikmad baa ku jirta in marna la jabo marna la guulaysto. Waa tababbar caskari ah, waa tababbar caqadi ah, waa tababbar tamxiisi ah ama kala saarid kan xun iyo kan fiican, munaafiqa iyo mu’minka, fulayga iyo geesiga, qawiga iyo daciifka. Allaahumma sallim, sallim.

Waxaa soo dhawaatay kala-hufkii iyo kala-haadintii. Waxaa soo dhawaatay xog la aruurinayay oo waqtigeedii gaadhay. Waxaa la gaari doonaa rag boorka isku qarinayay oo adduunyo ka doortay aakhiraday u jihaadayeen.

Tusaale ninka lagu magacaabo ama la baxay Abuu Fadli ee xaday risaaladii Shiikh Fawzaan ee carra Maraykan kasoo caytamaya, wuxuu kamid ahaa raggii waagaas laga fadhin la’aa oo qoryaha silsiladda leh jeeni qaarsanaa. Muslimiinta oo waagaas aad u tabardaran ayaa waxay u dirsadeen inuu aqoon kororsi u tago waddanka Yaman asaga iyo rag kale. Waxaa lagu bixiyay waxbarashadiisa dadaal badan. Wuxuu ahaa nin aftahan ah oo dadka xaqqa ku dul akhriya. Wuxuu ahaa nin loo arkayay inuu mustaqbalka jihaadka wax u tari doono. Cabdullaahi Food ama Fadli wuxuu ahaa raggii wax ka dhisay imaraaddii gobolka Gedo.

Wuxuu u gacangalay Ictisaam oo waxay ku dheheen markay arkeen inuu yahay ilfalaar noo kaalay annagaa ku maamuusaynee. Waxay ka dhigteen ku-xigeen meel ay jihaadka ka caayaan cunaqabataynna ka saaran mujaahidiinta. Shalay ragguu kasoo tagay oo waxbarashada usoo dirsaday oo hantidoodii kusoo dhoofiyay ayuu cay iyo cunaqabatayn hawada usoo mariyay.

Shiikh Muxamed Cabdulle Xasan wuxuu yiri, “Haddaad aragto nin war kuu keenay war buu kaa sii sidaa.” Waa jaasuus. Abul Fadli mujaahidiintuu xogtoodii u geeyey cadawgoodii. Cadawguna ha ogaado in ayagana warkooda uu meel kale gayn doono. Illayn waxaa noo sheegay Ina Cabdulle Xasane.

Kaaga darane, wuxuu hadda ku eedaysan yahay tuugnimo tii ugu xumayd. Wuxuu xaday culumada fataawadoodii inta afminshaarnimadiisii ku filnaan wayday. Markaasuu inta magacii wadaadka ka tiray wuxuu ku qortay Shiikh Abul Fadli. Xishood daranaa oo xatooyo ku foolxumaa.

Ikhwaanii yaanan hadalka kusii dheeraan. Waxaa soo socda tamxiis. Haloo diyaar garoobo. Nin walbaana ha is miisaamo oo hasii diyaarsado qoladuu ku biiri doono illayn waa la kala bixi doonaaye.

Allaahumma Munzilal kitaab, wa mujriya saxaab, wa haazimal axzaab, ihzimhum. Waa inoo qormada dambe inshaa Allaahu tacaalaa.