— 1 —

Xaafaddani weli waa sideedii: luuq-luuqyadii isu wada ekaa iyo sarihii gaboobay ee la mooday in uu isku fuundi dhisay, fuundi aan ahayn kuwa hadda jooga ee farshaxanka yaqaan, xisaabtana ku darsan in loo baahan doono waddooyin baabuurtu maraan, iyo dariishado ay ka soo galaan neecawda iyo iftiinka qorraxdu. “Laabkani sow ma ahayn kii gurigooda looga weecan jiray? Sug. Aaway? Sax. Sax! Waa isagii. Waa kaas masaajidkii gaboobay iyo macdaarkii ka sokeeyey!” Sar weyn oo rinji iyo nuuradba ka arradan bay is hor taagtay. Jaranjar dheer oo dhinacyada ka ilka dhacsatay bay kor u raacday. Dabaqa saddexaad markay joogto, ayay albaab furan gar-garaacday.

Maana-Faay oo dadka daaradda fadhiya ku jirtay baa farxad kala hor timid, iyadoo leh, “Weey Sahra! Ii warran abbaaye, yaa kaa roon maanta waa soo dheeraatay?” Waa la is dhunkaday, si diirran bay u soo dhaweysey. Maana-Faay qolkeedii baa la fariistay, sheeko dheer baa la galay. Sahra mar kasta waxay ku dadaalaysey sidii ay majaraha sheekada ugu duwi lahayd meel uu ka furmi karo irid doqon-ma-garato ah oo ay ka gasho arrintii ay meesha u timid. Ugu dambeyn irridkii bay heshay; waxay furtay baabka dhallinyarada iyo jacaylka. Maana-Faay way la qabsatay, wayna ka heshay. Wax laga sheekeysto oo ay ka jeceshahay baanba jirin.

“Adigu waligaa wax ma jeclaatay mase lagu jeclaaday Maana?” Sahraa waydiisay, markay soo gaartay waqti ku habboon.

“Allaheey ka alle.”

“Hadda nin ku jecel oo kuu dhimanaya hadduu kuu yimaado, maxaad samayn lahayd?”

“Waa soo dhaween lahaa, see waaye.”

“Haddaba anigu waxaan arkay nin indhihiisa kaa jeeel, meel uu kaala hadlana waayey; adigay ku jirtaa saad yeelaysid.”

“Ha is martiyayn dheh, gacmo furanaa lagu soo dhaweehaa.”

Markay saas leedahay waxay u malaynaysaa hadal iska kaftan iyo maaweelis ah, waxay is lahayd kaftanka sii macaani. Markiise Sahra hadalka kaftankii ka saartay, una tustay arrin dhab ah, Maana-Faay way soo giiratay. Intay qosolkii iyo codkeedi macaanaa baddashay bay tiri, “I iih! Abbaay ani jeceel-jeceel iyo nin-nin shaqadayda ma eh.”

Sahra Yuusuf siyaalo kala duwan bay isugu dayday in ay Maana-Faay ra’yigeeda beddesho, ee wax la qabato ninka ay ugu warrantay waa ku jeclaaday.

“Xataa hal mar iska arag,” bay ku tiri, “Hadduu ku cajabin waayana runta u sheeg ha igu daalin dheh, si uu u quusto.”

Markay fikraddaas u jeedineysey waxay is lahayd mar uun iska hor keen, ka dib isagaa maskaxdeeda baddeli doonee. Waxay ugu tilmaantay nin qaali ah oo aan noociisa la heli karin, dhan kastoo laga eego, uma sheegin ninka ay sheegaysaa in uu yahay Injineer Axmadkii ay habeenkii dhaweyd aragtay. Waxay u gashay faallo dheer oo ay jacaylka u tusayso wax la caabudo oo aan noloshu la aantii qiimo lahayn. Waxay uga sheekaysay dhallinyaro is jeclaatay, ka dibna is guursaday, noloshoodiina ku dhammaystay farxad joogto ah. Waxaasoo dhammi waxay noqdeen hal bacaad lagu lisay. Maana-Faay dhegahay ka awdatay, diidmo qayaxan bay isla soo taagtay, sabab cadna uma sheegan wadeydeed.

Wanaagsanaan lahaydaa in ay shaaca uga qaaddo in Iikar loo caleema saaray. Alaabtii arooskeeda la diyaariyey, aqalgalkeedana lala sugaayo muddada gaaban ee ka dhimman xiritaanka dugsigeeda. Arrintaas Sahra lama socodsiin, si kale uga qarin mayne sheeg-sheegiddeeda iyo hadal haynteeda oo dhan bay neceb tahay. Xataa marka ay nafsaddeeda kala sheekaysanayso way ka khashaaftaa, ma jecla in ay soo xasuusato guurkaas. Waxay isku daydaa in ay is-illowsiiso. Ra’yiga Sahra u soo jeedisayna, sidiisaba uguma muuqan mid istaahila xataa sabab lagu diido in la sheego. Iyadu in ay garaysato iska daaye, wuxuu la ahaa gef aan Sahra qudheeda ku habboonayn, kana qaban in ay ula timaaddo.

Allow qof aan wax ogayn ha cadaabin! Yaa u sheega in ay arrintu intaas ka khatarsan tahay, in ay la socodsiintaasi noqon lahayd gaashaanka qura ee ka badbaadin kara dhibaato weyn oo u soo dhakanaysa! Mushkilad ballaaran oo ay ula soo gurguuranayaan maalmaha ku soo socda!

Sahra haddii ay arrintaas ogaan lahayd, way isku yaxyixi lahayd. walaalkeedna ku oran lahayd, “Oday candhuuftaada dib u liq.” Laba goorraba isku yaxyaxday, uurkana ka gubatay, markay aragtay raadka hadalkeedii ku reebay wajiga Maana-Faay. Waxay aragtay yartii oo baddelantay, sheekadii iyo qosolkii goosatay, indhaha ay ku eegaysana la moodo in ay leedahay, “Oo galabta sababtii aad iigu timidba ma waxay ahayd rufyaannimadaas?” Su’aashaas ayey Sahra ka akhrisatay indhaha Maana-Faay. Markaasay bisad iskala yaraatay, kana shallayday warkii ay soo jeedisay, booqashadeedii galabta, ballantii ay Axmed ka soo qaadday iyo waliba yeeriddii ay Maana-Faay gurigeeda ugu yeertay subaxdii ay ku kulmeen Shaneema Xamar horteeda.

Aad bay ugu carootay walaalkeed Axmed Jaamac iyo nafsaddeedaba. Bal eeg iimaanka-Alla-ka-qaadkaasi ceebta uu qoorta ii geliyey. Aniguna tu ma ahiye maxaan uga yeelay wax aan shaqadayda ahayn! Naagnaagtiisana ma aqaane, hadduu doono weligiisna yuu guursan, ubadna dhaline, sidee anigu sharaftaydii ku soo ceshan karaa! Yaa ii soo celiya warkaygii iga khasaaray. Maansha la yiri hadal wuxuu ammaankaa yahay intuu uurkaaga ku jiro. Qiime kasta waan ka bixin lahaa, haddii warkii iga baxay dib la iigu soo celinaayo. Waatanaa yartii galabta xushmadda iyo farxadda igu soo dhaweysey kalsoonidii iyo ixtiraamkii ay ii haysey, dariishadday ka tuurtay. Dadkoo dhanna way u sheegi doontaa, indhaheedaanba ka arkaa. Ha u sheegto waxay u sheegayso, maxaa iga galay, ma awel baan meelahaan isbaranso ka lahaa! Iyaduna hadda ka dib way i yasaysaa, igana go’aysaa. Khasaaro! Maxaase kaa galay, iyadaa istaqaan. Guriga sidee uga baxaysaa ceebtaada? Allahayow maxaa iga qabsaday! Axmadow shaydaan kuu naaga doon, waan garanayey in uu jar iga tuuri doono! Sug hadda, maxaan ku maslaxaa? See waaye cunugtaan ciyaal-maamada ah oon cir iyo dhul kala aqoon miyaad ka caqli badin wayday?

Sahra dhawr ilbiriqsi bay isla hadalkaas sii wadday. Waxay baadi goobaysay jar ay ku soo ceshato kalsoonidii Maana. Fikrad baa kadis ahaan ugu soo dhacday. Fikraddii baa aad u cajabisay. Farxaddii duushay baa wajigeeda ku soo noqotay. Intay qosol dheer oo lama filaana ku dhufatay, ee Maana bawdada ka dharbaaxday, daymo xiisa badan oo qosol wadatana ku jalleecday bay ku tiri, “Maana-Faay may ku dheheen! Galabta waa kaa raayey maahinoo Maana?”

Maana oo aan qosolkii uga dayan, qalbigeedase riyaaq aan badnayni soo galay ee intii hore uga dhow yahay ayaa tiri, “Maxaa jira?”

“Riwaayad fiican baan kuu dhigay nooh?”

“See camal?”

“Waxaan kuu sameeyey nin boqor ah, dabci wanaagsan, dhallinyaro ah, lacag badan leh, jago wanaagsan jooga, datoor ah.” Intay codkii si is yeelyeel ah qalbiga uga soo saartay bay ugu gabagabaysey, “Jacaylkaagana u dhimanaya.”

“Adlee maa ii samaysey, mise waa ninkoo run eh?”

Intay qosolkii dheeraa ku celisay, ee garabka shishe soo qabatay bay tiri, iyadoo sidii cunug la koolkoolinayo u ruxruxaysa, una soo dhaweynaysa, “Masaakiin Maana Caddey!” Intay ruxruxiddii ka daysey ee wajigeeda toos u fiirisay bay u raacisay, “Ma u malaynaysaa adduunka maanta la joogo in laga helo nin tilmaamahaas oo dhan ku idil yihiin, wax dhaliil ahna lahayn?”

“Ani maxaan ka ogahay, adlee warka ma keeninoo?” bay tiri Maana, iyadoo kala garan la’ wax ay rumaysato iyo wax ay beensato.

“Adiga waxaa la rabay in aad i tiraahdid: Malaa’ig miyaa ninkaan aan haba yaraatee wax nusqaan ah lahayn, ee isku darsaday dhallinyaronimo, qurux, jago weyn, lacag, dabci-wanaag, jacayl loo dhimanaayo oo uu kuu qabo, xaggee lagu arkay taasoo kale?”

“Hadda been waaye miyaa?”

“Nin la sameeyey uun baa tilmaantaas ku imaan kara.”

Iyadoon weli qalbigeeda shakigii ka bixin qosolkiise lagu daartay oo wajigeedii furfurtay bay tiri, “Ad laakiin seed ku keentay inaa been ii sheegtid?”

“Xalay baan,” Sahraa bilawday, iyadoo kursigii ku dhacdiidsanaysa, “Filim Hindi ah galay nooh. Marka atooraha aad buu u jeclaanayaa atarijada, iyaduna ma oga. Marka dambaa atarijada loo sheegayaa in uu jecel yahay, laakiinse ka cabsanayo. Way diidaysaa, waxaa la leeyahay: Hooy yaan nabsi ku helin.”

“Iihi, iidna maxey dhehee?”

“Way baabi’inaysaa, laakiin marka dambe nabsigii baa helaya, iyadii baa soo jeclaanaysa, isagoo naag kale guursaday, markaasay dhibaato badan la kulmaysaa. Waxay ka shallaysaa diidmadii ay markii hore diidday.”

“Us weli waa jecel yahay maahinoo?”

“Maya, isaga jacaylkeedii waa ka baaba’ay. Bax buu dhahayaa.”

“Miskiin, iihi?”

“Iihi dambe maa jirta, xariifaddaan waa u dhammaataye! Alloora atarijada adigay kuu ekayd nooh. Markaan ku arkay baan filinkii soo xasuustay. Waxaa i gashay inaan kaaga sheekeeyo filinkaas, haddana waxaan is-iri bal tijaabi Maana waxay samayn lahayd, hadday gabadhaas meesheeda joogi lahayd. Hadda waan ku arkay atarijadaas camal baad tahay.” Markay halkaas maraysey bay intay si xiisa leh u fiirsatay, ee dharbaaxo yar oo ciyaar ah ku dhufatay, iyadoo qoslaysa u raacisay, “Qalbi dhagaxaa tahay. Ma naxaysid haye?”

Intay markeeda qosol ku dhufatay, dharbaaxadiina tu la mid ah uga jawaabtay bay tiri, “Ar adigaa! Sahra may ku dheheen. Ad khabrigaa ma qodmaayo!”

Sahra way qososhay, Maana way u jiibisay. Waxay moodday in ay iyada u qosleyso, kaftankii ay ku tuurtay awgi. Yaa u sheega in ay iyadu isu qoslayso, in ay isugu hambalyaynayso indha sarcaadinta ay ku guulaysatay, goolka ay dhalisay, godka ay ka baxday, gabadha ay ka caqli badisay!

Hortii waxay u mintidaysey sidee mar godka uga baxdaa ee sharaftaadii u soo ceshataa? Haddase markay taas ku guulaysatay fikrad kalaa ku soo dhacday. Farxaddii baa hididiilo cusub ku dhalisay. Waxay dib u haweysatay in ayan sahalkaas uga harin hawshii weynayd ee ay meesha u timid.

In ayan guuldarradaas kula noqon walaalkeedii ay ballanta ka soo qaadday. ’’Waddooyinku mid keliya ma ahee, taasi hadday soo xirantay maad tu kale ku tijaabisid,” bay is-tiri. Afka way ka sheekaynaysay, uurkana way ka fekeraysey, ugu dambeyntii fikrad cusub bay heshay. Waa in ay horta sheekada baddeshaa, saxan cusub u saartaa, waxaan oo dhan illowsiisaa, bad kale dhex gelisaa. Markay is-illowdana filinka dhanka kale ugu rogtaa.

Saxankii cusbaa bay u saartay. Sheeko maanta wargeyska lagu soo qoray falanqaynteed bay u gashay. Riwaayad galabtaas ii dhehdeeda raadiyaha laga sii daayey bay u ammaantay. Dhar moodo ah oo soo degay bay la socodsiisay. Barafuun armaajada u saarnaa bay intay soo qaadday su’aalo ka waydiisay. Mid ka dambeeyey, kana wanaagsan bay u tilmaantay, markay u hiyi kacdayna ka ballan qaadday in ay siin doonto. Maana farxad iyo raynrayn bay wararkaas oo dhan kula qabsaneysey, ku soo dhaweynaysey, su’aalo uga dhiibaneysey, ra’yi ugu darsaneysey, ugu sii malabsanaysey, u hanqal taagaysey in loo wado.

Sahrase markay ujeeddadeedii ka gaartay bay intay saacadda eegtay saaxiibteed ku tiri, “Maana waan daahay, waan baxayaa marka, kow dheh; maxaa inoo ballan ah, goormaan is arkaynaa?”

“Adlee ii imaaw,” bay si daacadnimo ah ugu jawaabtay.

“Waa yahay, laakiin Jimcadaan anigaa ku casumaaya. Ka dibse anaa kuu imaan doona.”

“Abaay an bixbixid ma la ii oggolee, ma iga dhaaftidoo, adigoo mahadsantihid?”

“Micne ma leh macaanteey, ma soo daahaysid. Haddaad doontid maalintii iska joog, habeenkii lee isla cashaynaynaa. Makhribkii baad ii imaanaysaa. Markaan soo cashaynana anigaa guriga ku keenaya, isla fiidkii.”

“Waa yahay,” bay hoos u tiri, iyadoo laba laabootinaysa.

 

— 2 —

Sahra waxay toos u aadday gurigii Injineer Axmed Jaamac. Laba tagsi bay isku beddeshay. Guriga shaqaalaha sokadiisay ku dagatay. Jid caddihii bay kor u raacday, iyadoo saanta boobaysa, sidii qof qayla-geys ah. Saddex daqiiqoo socod ah ka dib waxay midigteeda ka aragtay sartii caddayd ee iridka jaranjarta yar ku lahayd. Qolka geeska midig iridkiisa bannaanka xiga ayey indhaheedu u gudbeen. Waxay ka baqaysay in uu weli maqan yahay waqtigaas fiidka ah. Nasiib wanaag, nalkii waa daaran yahay, isagoo sariirta dusheeda wargays jiifka ku akhrisanaya, ayuu albaabka ka maqlay gargaraacid aan xoog badnayn.

Wuu yaabay, yarna farxay. Waqtigaas cidna filan-mayn. Garey saantaas fudud iyo gargaraaciddaas dabacsani in ay dumar tahay. “Fiican!” buu is yiri, isagoo shaati gashanaya, ”Qoor iyo xero waad u baahnayd mid ku maaweelisa inta hurdada la gaaraayo.” Sakatuuradii buu fag siiyey isagoo wajigiisa bashaashnimo ku baraarujinaya. Markuu aqooday bay bashaashnimadii ka didday.

”Waa mid aan wax ii faa’iideynayn!” buu uurka iska yiri. Afkana “Jaaw Sahra!” buu si aan diirranayn uga yiri.

“Jaalle Jimcada is diyaari,” bay hadal uga bilowday, iyadoon salaantii ka qaadin. Hurdadii iyo caajiskii intay ka duuleen, ee farxad kadis ah la soo booday buu yiri, “Warka i sii hee, meeshaad iga jirtid in qof iga jirto horaan u ogaaye!”

“Adeerow waxba ha i masaajayne, qoftii way ku diidday.”

“Hadday i diiddana laf dheeri i jabi maysee warka ii faahfaahi,” buu ugu jawaabay, isagoo is-doqon diidsiinaaya, eraygaas dambana dareenkiisa raad xun ku reebay. Intay kursi qori ah oo miiska uu wax ku qorto hor yiil xagga sariirta u jiidatay, kuna fariisatay bay xog warrankii u bilowday.

Isaguna intuu sariirta salka saaray buu ka soo hor jeestay. Waxay uga warrantay sidii ay maanta uga kor wareegtay, diidmadii ay muujisay iyo ballantii shir-qoolka ahayd ee ay ugu dambeyntii u soo dhigtay.

“Hadda maxaa tala ah?” ayuu waydiiyey, isagoo hima jabsan oo astaantii farxaddu wajigiisa ka tirantay.

“Si aan toos ahayn baan kuugu balballaminayaa, inta ay kugu qala goynayso, ka dibna adigay ku jirtaa xeeladaha aad ku soo jiidaneyso.”

“Hadda Jimcada maxaynu samayn doonnaa, taasaa ugu muhiimsane?”

“Waxaan u casha gaynayaa Jungal; Cabdinaasirna waa la socodsiinayaa, afarteennaa is raacayna.”

“Baraafo, aabbahaa baa talin jiray!”

 

— 3 —

Maana-Faay marna ma filayn cashadii Sahra ku marti qaadday in niman kala qayb geli doonaan, mana is lahayn dibeddaa loogu safrayaa. Laakiinse hadda maxay samayn kartaa waa tanoo dabinkii loo dhigay bay ku jirtaaye? Kooxdii bay dhex fadhidaa. Talo fara uguma jirto. Fatuurad cad oo kuusan, Volks Wagen, bay dhex fadhidaa. Daaqad dhidban iyo nin dhaarsan baa dhinacyada ka xiga. Saaxiibteedii soo marti qaadday meel dheer kama jirtee, horteeday fadhidaa. Waa taas marna Cabdinaasir la fara-ka-cayaaraysa, wiilkaas buuran ee bashaashka ah baabuurkana daadihinaaya, marna intay dib u soo jeesato dadka oo idil kaftanka u qaybinaysa. Kaftankeeduse Maana u dhadhami maayo. Markay soo eegtaba indhahay ku canaananaysaa. Sidii iyadoo leh, “Casumaaddii saan mey aheyd?” Iyana ogaan bay isu dhaafinaysaa. Maana weli waxaa ku dambeeya raadkii carada dahsoon ee ay dareentay markii intay daaqadda ka furtay kursigii dambe ku soo dhawaysay, iyaduna kan hore wiilka buuran dhinac fariisatay. Waxay ka filanaysey in ay iyada la fariisato.

Daqiiqado ka dibna war cusub baaba yimid. Nin baa intuu baabuurkii soo galay si aan gabbasho lahayn u soo dhinac fariistay, isagoo cod macaan ku leh, “Jaaw Maana!” Iyadoon raalli ka ahayn bay salaantii ka qaadday. Ninku mid ku cusub ma aha. Waa wiilkii dhuubnaa ee habeenkii dhawayd ugu soo galay guriga Sahra ee la is baray.

Isagu wuxuu ula hadlayey sidii dad aqoon wanaagsan isu leh; iyaduse waxay uga qaloonaysey sidii nin ay caawa isugu hor tahay. Wuxuu la noqday cabsi weyn oo cawadaas la soo daristay. Qudheedu way is-kula yaabban tahay cabsida noocaas ah. Jawiga oo dhan baa ula muuqday mid khatari ka soo guuxayso. Waxay la ahayd in ay ku jirto riyo argagixiso leh.

Axmed intuu kursigii ku dangiigsaday, ayuu sheekooyin guud oo yaryar isugu badbaddelayaa, sidii nin albaab xiran marba fure ku tijaabinaya, uurkana wuxuu ka lahaa, “Caawa waa inaan noqdaa jilaa xariif ah.” Iyaduna in kastoo ay ka durugtay, haddana way ka war guraysey, marba soo yare jalleecaysey, markii indhihiisu ka hor yimaadaanna ka sii jeesanaysey, ama hoos uga gabbanaysey. Waxay isku dayeysey in uusan ka garan cabsida ay ka qabto iyo welwelka maskaxdeeda ku rafanaya. Laakiinse ma ahayn wax qarsoomi kara. Wuu ku gartay, kuna dadaalayey in uu ka saaro.

Fatuuraddii kuusnayd weli Xamar bay dhex mushaaxaysaa, way isu war la’yihiin tamashlaha ay la af dhuublaynayso iyo utunta ku taagan inan uurkeeda ku dhex jirta. Markii hore dhawr jeer laab-laabatay. Ka dibna afkeedii toosyey, markii ay waddada Jeneraal Daa’uud cagta la heshay. Waqooyi bay afka saartay.

Waddadu dheeraa. Dhismayaashu badanaa. Beledku ballaaranaa! Maana-Faay way yaabtay. Waxaan dhan Xamar lee miyaa? Mise Afgooyihii la sheegi jiray baa la gaaray? Dadku tira badanaa. Waxaan oo dhan xaggee ku hoydaan. Xaggeese saacaddaan u kala ordayaan!

Iyadoo hagoogan bay marba isha hoos ugu xadaysey dadka waddada hareeraheeda is daba maraaya. Dadka wajiyadooda ku dhici kari mayn in ay eegmada u dhammayso. Waxay ka baqaysey in la aqoodo oo lagu qayliyo, farta lagu fiiqo, la iswada tuso, lagu wada qoslo. Qofkay eegtaba waxay moodaysey in uu keligeed daawanayo. Markaasay wejigeeda kala cararaysey, sidii ay dayn ka qabto. Carruur yaacyaacaysa markay aragto waxay ismoodsiinaysey in ay iyada ka daba orinayaan, ee ay leeyihiin, “Hayeey, waa ku sheegaa! Hayeey waa ku sheegaa!” Dadka waaweynna waxay la ahayd in ay il nac leh ku soo eegayaan, afkuna ka leeyihiin, “Saan maa kuu dambeysey Maana-Faay? Mar lee aan arko Xaaji Muumin iyo Aay-Caddeey!”

Fatuuraddii kuusnayd weli waqooyi bay u sii af-dhuublayneysaa. Dadkii way yaraadeen. Dhismayaashii way kala fogaadeen. Baabuurtii way kala go’een. Nalalkii way kala durkeen. Fatuuraddii kuusnayd weli way socotaa. Wuxu ma walaatay? Xaggee bay ku socotaa! Yaa u sheega in beledkii laga baxay. Aabooy. Aabooy! Beledkiiba waa laga baxay! Maana way is celin wayday. Horay bay u ruuqaansatay. Waxaa ku soo dhacday in ay Sahra soo jeediso ee dhegta wax ugu sheegto. Gacantii ay ku taaban lahayd bay diyaarsatay. Intaysan gaarsiin bay aragtay jidkii oo soo dhammaanaya. Dib bay u yar hakatay. Waxay is-tiri mar hadduu jidkii dhammaaday, dan baaba dib loogu noqon. Taas Alle ma aqbalin. Fatuuradda kuusani uma eka mid caawa dib u noqonaysa.

Waddo hor leh oo galbeed ka timid ayay bari ula weecatay. Wixii hore beenbeen. Haddaa duur cidla ah iyo mugdi dhab ah madaxa lala galay. Ibixiyow i bixi! Maana waa amankaagtay. Wadnaheedii orod waalan buu qabsaday. Qabow silloon baa jirkeeda wada saaqay. Afarta daan bay gowsaha is gashatay. Xataa wixii ay Sahra dhegta ugu sheegi lahayd way kari wayday. Ifka intay saarnayd waa markii ugu horraysay ee ay aragto duur bannaan oo aan nal iyo saro lagu ogayn. Duur ha ahaadee waa goorma? Waa habeen mugdi ah. Dad yaa kala jooga? Alla, Alla Alla! Ha soo xusuusin! Waa markii ugu horreysay ee ay raacdo baabuur aan tagsi ahayn oo ay saaran yihiin niman aan ehelkeed ahayn.

Niman dadow oo ay aragto in ay naag ahaan u wataan. Amar baa ku dhacay! Abaadirow soo aruuri inanta! Maana waxay noqotay sidii qof aan dabbaal aqoon oo intuu wiish dhulka ka dafay ku dhex riday doon badweyn kacsan dhex quudhaynaysa, aanna garanayn meel loo wado, goor doontu la jabi doonto ama xeeb geyn doonto.

Waxay soo xasuusatay sheekooyin ay ka maqli jirtay gabdhaha ay isku fasalka yihiin. Waxay uga sheekayn jireen baabuur lagu qaaday, wareeg laba-laba la isu raacay, casho lagu marti qaaday, guryo dhallinyaro oo la tagay, falaadyo meelahaas ka dhacay, iyo wax la mida.

Maana-Faay sheekooyinkaas dhegaysigooda aad bay u xiisayn jirtay, waliba dhawr jeer bay talooyin ku darsatay jar ay saaxiibbadeedaasi rag ku shirqoolayeen, una soo bandhigeen. Hase yeeshee waxay la ahayd in uu iyada gidaar weyni ka xigo ku kicidda falalkaas. Waxay la yaabi jirtay indha-adaygga iyo dhiirranaanta ay gabdhahaasi dheer yihiin.

Marar aan yarayn ayay qaarkood ka codsadeen in ay u raacdo meelo niman ku casumeen. Hase yeeshee mar walba way diidi jirtay, iyada oo iska dhigaysa qof is dhawraysa, ama waalidka ka cabsanaysa. Runtiise kama ahayn is dhawrid ee waxay ka ahayd il nugayl.

Waxaa ku adkayd in ay hal mar xarga goosato, ee u bareerto tijaabo ku cusub khatarteedana leh. Gabdhuhu markay arrimahaa qaarkood uga sheekeeyaan waano iyo dhaliil bay u jeedin jirtay, sidii qof waayeel ah. Markay ku gacan sayraan ee weliba iyada yasaan, badownimo iyo miskiinnimana ku tilmaamaan bay isaga aamusi jirtay. Markay kaligeed noqoto, way is ciil kaambin jirtay, kana masayri jirtay gabdhaha faceeda ah ee fariina la’aanta socda. “Ani maxaa faceeyga iga reebay?” bay isku canaanan jirtay, haddana is qaban jirtey ee hoos isu waansan jirtey.

Waxay socotaba waa tanoo caawa way ku dhex jirtaa tijaabadii halista ahayd. Iyadoon ku tala gelin bay moolka tagtay. Jasiiraddii ammaanka ahayd ee ay muddada ku noolayd bay habeen madow biyihii hareereeyeen, ee dusha sare uga baxeen, waataas mawjaddii sii sidata miskiintii Maana-Faay. Waataas fatuuraddii kuusnayd mugdiga iyo cidlada la dhex muquufaysa!

Muddo la sii mushaax. Mugdi la sii jibaax. Maana laga sii yaabi. Maaweelo lagu day. Miro looga dhalin waa. Mar dambay bidhaani muuqatay. Dhismo weyn oo nalal badan baa midig ka soo baxay, mugdigiina kala xiray. Maana way u riyaaqday.

Iyadoon is-ogayn bay su’aal la soo boodday, “Beledkaan intee waaye, tii oo Balcad la dhahaayey miyaa?”

Dadkii ay jawaabta ka sugaysay hal mar bay qosol ku wada dhufteen, sidii iyagoo hore ugu ballansanaa. Qosolkaasi Maana riyaaqii soo galay buu siqiir-suujiyey. Su’aasheedii bay ka shallayday. Waa waxay ka baqaysey in hadday wax sheegto lala yaabo. Waa waxay caawoo dhan la aammusnayd. Arrintuse siday moodday ma ahayn. Su’aasheeda saaxiibbadeed way u bogeen. Waxay u furtay irid ay ka soo geliyaan kaftankii ay la jeclaayeen. Saddexdiiba isku mar bay si xiisa leh u eegeen, iyagoo weli qoslaaya. Cabdinaasir baa hadalkii kula hor maray ee yiri, isagoo u hadlaaya hab-kaftaneedkiisii bashaashnimadu ku dheehnayd, “See waaye Maana! Adiga caawa magaalooyinkii waa isaga kaa khaldameen. Tan Balcad ma ahee Beled Weyne waaye!”

“Balcadlee maa la taagnaanaa intii aan caawoo dhan soo soconnay?” Sahraa tiri, sidii iyadoo dhammaystiraysa oraahdii saaxiibkeed. Markii qosolkii la kordhiyey, buu Axmed yiri, “Maya, maya. Balcad iyo Beled-Weyne midna ma ahee, waa magaalo cusub oo hadda la dhisay, welina magac loo bixin. Marka maadaama magaaladani nasiib u yeelatay Maana in ay noqoto qoftii ugu horreeysay ee aragtay, dadka kalana tustay, waxaan soo jeedinayaa in magaca magaalada loo bixinayaa noqdo ‘Maana-Faay’ guddiga sharafta leh ee caawa maxfalkaan isugu yimidna waxaan ka codsanayaa inay ra’yigaas igu taageeraan, go’aanna ku gaaraan, si aan jaraa’idka iyo idaacadaha ugu gudbinno.”

“Ra’yigaas sacab baan ku aqbalaynaa,” Cabdinaasir baa yiri, “Sababtuna waxa weeye magaaladani waa ka qurxoon tahay magaalooyinka kale, waad aragtaan nalalkeeda iyo fooqyadeeda muraayadaha ah. Sidaa darteed, waa in loogu magac daraa gabadha ugu qurux badan gabdhaha Soomaaliyeed.”

“Tee waaye taas laakiin?” Sahraa waydiisay, iyadoo garanaysa jawaabta uu bixin doono. Intuu garangartii baabuurka hal gacan ku reebay, tii kalena Maana-Faay dhabanka uga taabtay, isagoo si xiise leh u soo jalleecaya, ayuu yiri, “Yaa kale! Maana Caddeey lee ahaa! Yaa kula tartami kara joog iyo jamaal, Ilaahaa siistaye. Saas maahoo Maana?”

“Idinka in beledkaan ii sheegtiin lee nii warsaday, bad kalaaba ila gasheen,” Maana-Faay oo dhoolla-caddaynaysa, ayaa si farxad leh u tiri, ka dib markay welwelkii iyo walaacii hayey ku illowday kaftanka iyo koolkoolinta afarta dhinac laga soo geliyey.

Sahra oo rabtay in ay saaxiibteed sii raalli geliso, ayaa markaas tiri, “Gabadha beenta ha iiga dhumina, ii dhaafa saaxiibtay anaa dhulka kala baraayee. Maana kaa run miyaa? Inta ma garanaysidoo? Warshaddii Baastada lee maahoo?”

“Haah. Miyaa?” Maanaa ka daba tiri, iyadoo warshaddii oo lagu soo dhawaaday indhaha ku taagaysa.

Intay warshaddii indhaha ku sii taagaysey bay dareentay baabuurkii oo kor u leexday. Wixii horoo dhan bikh iyo bilaash. Haddaa la gacan galay. Laamigii laga bayray. Luuq-luuq dhir dhexdeed ah la qarda jeexay. Kayn jiq ah la dhex galay. In yar ka dib iftiin lama filaan ah baa mugdigii ka dhex bidhaamay. Waa iftiin yar oo casuus leh. Nal iyo faynuus midna laguma sheegi karo. Maana kud bay isku tiri. Waxaan camal weligeed ma arag. Waxaa ku soo dhacay cirfiidkii iyo waxyaalihii carruurnimadeedii lagu cabsi gelin jiray, ee ay maqli jirtay duurkay joogaan. Intuba inta ka dhakhsa leh. Meeshii bidhaamaysey waaba la yimid. Waaba daar dad ka hor muuqdo. Sar gaaban oo afarta jahaba irdo ku leh, ayaa kayntii madoobayd ka dhex dhalatay. Horteeda dab qoryo waaweyn lagu shiday baa dhawr goobood ka qaxmaya. Hareerahana dhawr ey baa unuunufaya. Hal ununufkii ka agab waayeyna dabkuu ag fadhiyaa. Waxaad mooddaa in uu dhaxan ka kulaalayo. Mase dhaxamaysnee, halkiisuu irsiq ku sugayaa. Agagaarka haddaad eegtide, inta yar ee dabku ifinayo dhaaftid, ishaadu waxay ku dhacaysaa dhir madmadow oo qofkii naf jecel cabsi gelinaysa. Haddaad sii dhaaf damacdidna gudcur madow baa ku soo celinaya. Markii Cabdinaasir bareeggii cagta saaray, fatuuraddii kuusnaydna istaagtay, bay tiri Maana, iyadoo codkeeda jiidjiidani caloosheeda walaacsan ka tarjumayo, “Abaay intana maxaa waaye?”

“Saaxiib waa Jungalka cusub,” Sahraa u jawaabtay. Cabdinaasir su’aashaas iyo jawaabtaas midna lama socon. Wuxuu la haystay wiil dhuuban oo shaar cad, hoos u dheer, hortana ka furan gashan. Markuu baabuurku istaagay buu ku soo orday, kana soo tagey koox wiilal ah oo baarka hortiisa heegan ku ahaa. Siday u kala firfircoon yihiin bay baabuurta ugu kala hor marayaan, martida u soo dhaweeyaan, baqshiishkoodana ku bislaystaan. Intuu si xushmad iyo ilbaxnimo ku jirto daaqaddii wadaha xigtay u soo hanqaloocsaday, ayuu cod gaaban oo aad mooddid in uu gabdhaha ka qarinayo ku weydiiyey, “Ma kuraas baad rabtaan, mise geedaha hoostooda?”

“Geedaha na gee,” Cabdinaasir baa ugu jawaabay cod aan kiisii ka dheerayn. Markuu codkiisii maqlay buu intuu gartay ku yiri, “Waa yahay Cabdinaasir.”

Cabdinaasirna markaasuu intuu si fiican u eegay ogaaday in uu yahay yaryarkii ay meesha hore isugu barteen. Markaasuu yiri, “Haah. Illayn ninku waa Faarax-Yare. Faarax geed wanaagsan na gee.” Faarax intuu tilmaan bixiyey buu baabuurkii hor orday. Cabdinaasir oo dal yaqaan ahina fatuuraddiisii buu intuu nalkii u gaabiyey la daba galay, sidii hal maqaar loo sido, ama dayuurad garoon ciriiri ah ku soo degtay oo bartii ay qotonsan lahayd loo hagayo. Yarkii firfircoonaa wuxuu sii ordo, faturaddii kuusnayd sii higsato, midig iyo bidix midba mar kaynta loo xulo, marba geed baabuur hoganaya la hareer maraba, mar dambaa geed aan cidina dhex galgalanayn horseedkii helay, geeddigiina ugu gacan haadshay. Waa geed qurac ah oo hoosta laga xaaray, laamihiisa soo gandoodsadayna ood lagu hareereeyey baarka u salaaxayso, sidii nin cashqaan ah oo gacaladiisii gacmaha dhexdooda ugu jirto. Hal irid oo ka bannaanaa bay ka soo gashay fatuuraddii kuusnayd. Geedka salkiisaa lagu ag bakhtiiyey.

Faarax-Yare intuu laba darmo la soo booday, buu Cabdinaasir waydiiyey, “Ma kala qaadaa, mise isku meel baan dhigaa?” Markaan codkiisii waa la wada maqlay, inkastoo uusan ku dheeraysan.

Sahraa intay Cabdinaasir ka boobtay kor u tiri, “Isku meel noo dhig abboowe, wax la kala qaadayaa ma jiraane.” Markay intaas tiri bay Maana xaggeeda fiirisay, sidii iyadoo leh, “Waxba ha cabsan saaxiib, anigaa kula joogee!”

Faarax intuu darmihii hurgufay, ee meel cusub ku kala bixiyey buu Cabdinaasir isa soo agtaagay. Markuu dhegta wax ugu sheegay kadibna orod buu cagaha wax ka dayey.

Markii baabuurkii laga soo degay, ee darmooyinka xaggoodii loo wada dhaqaaqay, ayuu Maana wadnuhu xoog u boodbooday. Markii hore way diidday in ay gaariga ka soo degto. Si dhib leh baa looga soo dajiyey, laguna soo daadihiyey sidii ilmo carruur ah. “Hadda waaye. Waa kanaa kawaankii lagu saari lahaa ee cawada dhan laguu soo waday!” bay iskula hadashay. Intay istaagtay bay afarta gees eegtay. Cabsi hor leh baa ku dhalatay markay aragtay mugdiga ku meersan. Madmadowga meel kasta ka soo muuqda, gudcurka lagu soo dhuuntay, geedka la hoos galay, gogosha dhulka la dhigay. Aadaale, aadaale! Cawada waa la is-hayaa. Sacab haddaan wax ku jirin maxaa habeenkii loo tumaa!

“Tafadal Maana! Soo dhawoow abaaye!” Axmed baa isagoo darinta u tilmaamaya ku yiri, Maana-Faay oo caga taalaynaysa, kana biya diidsan in ay fariisato gogosha saaxiibteed uga hor martay.

“Maana waa is martiyaynaysaa miyaa?” Cabdinaasir oo kabaha furfuranayaa ka daba yiri, “Waan ka xumahay in aan baabuur ciriiri ah ku soo saarnay ee luguhu kugu soo curqeen. Darmooyinka iyo dhulkaan fidsan waxaa loogu tala galay in lagu jimicsado, ee baabuurka daalkiisa looga nasto. Ka warran hawa-geddiskan Maana? Ma ka helaysaa?”

Waxay ku sigatay in ay runteeda u sheegto, ee tiraahdo: “Ma ka helin, mana joogaayo, ee Muslin haddii tihiin mar lee minankaaynii i geeya!” Mase orane iyadoo reer magaalnimada ilaalinaysa, ayay af gobaadsi u tiri, iyadoo sii fariisanaysa, “Haah, waa fiican yahay. Laakiin maxaa waaye mugdigaan, an wax ma arkoohaayo?”

“Horta maxay geedaha faynuus u hoos dhigi waayeen?” Sahraa ka daba tiri.

“Way keeni lahaayeene, anigaa iri faynuus uma baahnin,” Axmed baa ku kaftamay, “Waayo waxaan ogaa in ay Maana-Faay iftiin noogu filan tahay. Iyadu waxay leedahay waa mugdi, laakiin intayada kale mugdi nalama aha, nuurkeedaan wax ku arkaynaa sow maaha?” Maana waxay damacday in ay ammaantaas buunbuunisku ku jiro jawaab ka celiso. Laakiinse markii xasuusteedu oraah ku habboon degdeg ugu deeqi wayday, bay iska tiri, “Waa mahadsan tahay.”

Cabbaar baa la sii wadwaday kaftankii Maana lagu maaweelinayey, loogana dan lahaa in ay jawiga la qabsato, cashaduna u dhadhanto. Iyadoon weli laga bixin, ayuu soo dhacay Faarax-Yare oo xiimayaa. Lix saxan oo is dul saaran buu dhulka dhigay. Waa suxuun balballaaran oo siin ah. Markii la kala qaadqaaday, waxay noqdeen saddex maran, mid bariis ku jiro, mid hilib dheylo ah ka buuxo iyo mid ansalaato ah. Xabbad tarraq ah oo Cabdinaasir shiday, ayaa suura geliyey in la arko. Faarax-Yare intuu is geddiyey buu intii suxuuntii la kala guraayey soo dhigtay, isagoo sida laba dhaloo biya ah iyo saabuun. Biyihii buu Axmed Maana ugu fara xalay, Cabdinaasirna Sahra, ka dibna intay ka daba fara xasheen baa cashadii gacanta lala wada galay, iyagoo iska yuraynaya mukulaalo markay hilibka uriyeen ku soo heentay. Maana way iska taataabanaysey mooyee, si dhab ah u cashayn mayn, inkastoo Axmed ku dadaalayey in ay wax uun cunto.

Markii cashadii laga fara xashay, xaashiyihii Faarax-Yare keenayna la iska mariyey. ayuu damcay Cabdinaasir in ay isaga iyo gabadhiisu darintooda gaariga shishadiisa geystaan, iyagoo marmarsiinyo reer magaalnimo ku baxaya, labada kalena loo faq daayo. Intuu istaagey ee si ixtiraam leh Sahra ugu yare foorarsaday, gacmahana u fidiyey, ayuu ku yiri, isagoo isku hallayn ugu kajamaya, isuna ekaysiinaya sidii nin caways muusiko laga tumayo jooga, ee gabar uusan aqoon cayaarta ku casumaya, ayuu yiri, “Bermetti boqoradda!”

“Inyow. Ku diiday,” ayay ugu jawaabtay, intay garbaha nuuxisay, iyadoo kajankii la wadda. Wuxuu mooday in ay ujeeddadiisii la garan wayday. Markaasuu u baddelay, ee intuu gacanta qabtay ku yiri, “Soo istaag huunno, showr baan kuu qabaaye. Waxaan rabaa inaan maxkamad kugu saaro meel ayan joogin dad iga kaa celiya.” Sahra aad bay u fahmeysay baaqa duqeeda ee afgobaadsiga ah, hase yeeshee waxay ku diiddanayd fikradda kala showridda. Waxay la socotay dareenka Maana iyo cuqdadda ku dhalanaysa. Waxay garansanayd in aan weli la gaarin waqtigii ku habboonaa in loo faq daayo Axmed iyo Maana-Faay. Axmed qudhiisu wuu la qabay. Intay Cabdinaasir gacantii uu ku hayey maahee tii kale soo qabatay bay tiri, “Soo fariiso adeer, caawa showr waa la diidaye!” Markii ay afka sidaas ka lahayd, gacantiisii ay hayseyna far bay hoos ugu mudaysey. Wuu gartay qandhuufadaasi in ay tahay baaq ay ula jeeddo, “Ma waalan tahay? Miyaad baydadinaysaa yarta martida ah ee aan weli jawiga la qabsan, waaya-aragnimadana lahayn?” Intuu garaystey buu gabadhiisii mar labaad soo dhinac fariistay, isagoo Maana-Faay maqashiinaya, “Haddii la i diiday, nin la diido uma horrayn. Waan iska dul qaadanayaa.” Intuu Maana jalleecay buu raaciyey, “Sow saas ma aha Maana, mise abaalkeedaan mariyaa saaxiibtaa, hadday igu caasiyowday?”

“Micne ma leh, ka qallee markaan!” Maanaa kaftankii uga qayb gashay.

“Waa yahay. Warkaagaa jira. Madaxaagaan ku dhaafayaa. Caawa annagoo dhan adaa na xukuma. Amarkii aad bixisaa lagu soconayaa.”

“Mahadsanid!”

Kaftankii iyo sheekadii macaanayd halkii bay ka sii socdeen. Darmooyinkii baa marba dhinac loogu jimicsanayaa. Saf ballaaran baa loo fadhiyaa. Labada gabdhood dhexday iska xigaan. Labada inanna dhinacyaday ka kala xigaan. Sheekada marna waa la isku darsanayaa, marna laba-labaa loo kala goosanayaa. Gooni-u-goosiga sida badan waxa bilaabayey Cabdinaasir, oo markii in yar la joogaba gabadhiisa ku sii jeedinayey showr hoosaad aan iyada mooyee dadka kale maqli karin. In ay maqlaanna loomaba baahnayn. Wuxuu ahaa showr-hoosaadka xiisaha leh ee markaas oo kale labada is-jeceli dhegta isu saaraan, isku gacalsadaan, laabta isugu qaboojiyaan, wadajooggooda ku macaansadaan, jacaylkooda ku nafaqeeyaan.

Injineer Axmed Jaamac qudhiisu raalli iyo nus buu ka ahaa showrkaas lagala sii jeesanayo. Wuxuu u qaadanayey mid isaga loogu danaynayo, jawi habboonna loogu diyaarinayo, loogu faq daynayo isaga iyo bocorta barbar fadhida.

Markay ka sii jeestaanba wuxuu u fasiranayey in ay isaga la hadlayaan, ee ay leeyihiin, “Shaqayso nacasyohow, annagu wax cusub isu sheegi maynnee, adigaan kuu faq daynaynaa. Ha iska dhumin fursadda dahabka ah ee aan dib kuu soo mari doonin, haddii ay hadda marin habowdo. Xirxiro xargihii aad ku soo dabi lahayd qalbiga curdanka ah ee Maana-Faay.”

Axmed dadaal kuma yarayn. Laba dhinacba wuu u dadaalayey. Dhinac wuxuu ku dadaalayey in uu xusho sheekooyinka gabadha noocaas ah xiisa gelin kara iyo erayada qalbigeeda raadka ku reebi kara; dhinaca kalena wuxuu uga dadaalayey in uu isugu muujiyo nin ikhyaar ah oo aan ahayn shabeel-naagood habeen-dhaxmo-doon ah. Nin deggan, dantiisuna ahayn waxyaalaha ay iyadu cuqdada ka qabi karto.

Caadadii uu hablaha kula dhaqmi jiray, habeenkaas wuu baddelay. Wuxuu ula dhaqmi jiray sidii ilmo carruur ah oo uu ciyaarinayo, erayo culus iyo arrimo waaweynna ka ilaalinayo. Wuu soo dadajin jiray burburinta gidaarka qalada iyo ismartiyaynta ee u dhaxeeya isaga iyo gabadha ay isku cusub yihiin. Wuxuu isu ekaysiin jiray dadka aan waxba danayn, waxba is dhibin, waxba kala jeclayn, wax waliba la sahlan yihiin, caadi la yihiin hadday sideer u dhacaan iyo hadday sida kale u dhacaanba.

Hadalka iyo hawsha, wuxuu badin jiray hawsha. Gacantiisa wuu madax bannayn jiray. Xornimo buuxduu siin jiray. Wuu u fasixi jiray in ay gabadha korkeeda ku faalasho. Tijaabo ka qaaddo, marba meeshii la macaata ku falaaddo, meeshii ka sii jiidatana uga sii rug doorsato.

Gacantiisu sida badan socdaalkeedaas sahanka ahi waxay ka bilowdaa sacabka gabadha ee soo xiga jirjirkiisa. Intuu sheeko macaan u saaro, ayuu labada sacab is duldhigaa, kiisa iyo keeda. Hadday keeda la baxdo, wuxuu u qaataa digniin hore, iyo dayro bilawgeed. Hadday halkiisa u daysatana wuxuu u fasirtaa ‘waxba kama qabo’ markaasuu kiisa dhaqdhaqaajiyaa, labada sacab ciyaarsiis iyo dhoolatusad gaaban dhex mariyaa. Waayirka korontada ee kobtaas ka dhashaa, marka uu labadaba korkooda diiriyo, dareemaanna in ay intii hore isaga dhow yihiin, ayuu sacabkiisu bilaabaa in uu gacanteeda kor u sii raaco, marka ay ka dhammaatana meelo kale oo istraatiiji ah uga sii gudbo, isagoo si xiisa leh u sii mushaaxaya. Maxaddooyinka qaarkoodna ku sii nasanaya. Sacabkaas sahanka ahi socdaalkiisa kama soo laabto ilaa uu gabadha garbaheeda la soo wareego ee cududdeeda shishe soo cantoobiyo, jirkeedoo dhanna soo janjeeriyo. Waxaa ku xigta daymo ilqabad leh iyo dhunkasho gaaban oo tijaabo ah. Haddii ay saaxiibteen intaas oo dhan ‘Haah’ uga jawaabto, wuxuu u ‘biisaa’ dhunkashooyinka gaagaaban ilaa ay isu baddelaan tii dheerayd ee la isla darandoorinayey; halkaasoo gabadhu ka bilowdo inay ‘hawsha’ wax ka qaybsato! Barbarkay ka baxdaa waa bakayla-qaleen! Gidaarkii qalada ee u dhaxeeyey halkaasuu ku dhalaalaa, sidii baraf qorrax la dhigay.

Ninkii sidaas yeeli jiray, caawa wuxuu u muuqdaa si kale. Waa kaas sida ‘jentel-maannimada’ ah u fadhiya, madixiina ku xanuunay siduu erayo u kala xulaayey, sheekooyin u allifayey, dunta afkeedii u raadinayey, marba shax hor leh u jeexayey, afkiisa iyo addinkiisaba u ilaalinayey, eraygii ka soo baxaba dib ugu miisaamayey, wajigiisa u maqaar saarayey, milicsigiisa u macaaninayey, keedana macnihiisa u akhrisanayey. Sacabkiisii sahanka u bisa bisoon jiray, wuxuu amar adag ku siiyey in uusan habeenkaas dhufayskiisa ka bixin. “Sahankii aad caawa Maana-Faay korkeeda ku aaddaa, wuxuu noqon doonaa shimbirtii dabka qaadday, ee buulkii hooyadeed gubtay, iyana ku gubatay,” ayuu ku waaniyey. Wuxuu qabey in nin kastaa gabar kasta ‘haye’ ka keeni karo, haddii uu garto sida la isula eegto erayga ku habboon, waqtiga ku habboon iyo meesha ku habboon.

Axmed isbeddel weyn ayaa habeenkaas ku dhacay. Isaga qudhiisu wuu isla yaabbanaa. Maxay ku akhrisay qoftaani? Maxay uga duwan tahay kuwii hore? Muxuu yahay xishoodka aan caadiga ahayn ee ay ku abuurtay? Maxay tahay qaddarintaan xad dhaafka ah ee cabsida u eg? Goormuu qaddarinta intaas le’eg siin jiray gabar uu shukaansi u hor fadhiyo? Goormuu ujeeddadiisa jidkaas dheer u soo mari jiray ee waqti isaga dhumin jirtay? Sow kii hablaha u yaraysan jiray sidii ilmo carruur ah oo uu ciyaarinayo. Maxay tahay qoftaan uu kor u eegayo, sidii boqorad uu shaqaale u yahay, amarna ka sugaayo? Caawa isagii baa carruur isla noqday, arrintiisa la yaabban, ujeeddadiisuna u qeexanayn.

Dhibaato kasta ha maree, dhab ahaan wuu ku guulaystay in uu Maana jawiga oggolaysiiyo, maskaxdeedana cabsidii badnayd ka saaro, inkastoo arrimaha uu kala hadlaayey ayan hoos uga gudbin sheeko guud iyo erayo maaweelis ah. Marar badan bay erayadaas xiisaha leh ku illaaweysey dareenkii qalada iyo meesha cabsida leh ee ay fadhido. Laakiinse in yar kadibba intay soo gocatay kud isku dhahaysey, ee lahayd, “Yaakhey ma baxaynoo an waa daahaye?”

Dhawr jeer la basan-basi. Marba saxanka loo baddel. Markii dambase Axmed baa garab siiyey ee yiri, “Ina kiciya, Maana waa daahinnaye!”

 

— 4 —

Maana-Faay orod bay ku kortay jaranjartii dheerayd ee gurigooda. Meesha ay cagta dhigayso, nalkiii ay ku arki lahayd in ay daarato way ka deg-degsatay. Mugdigii baa maja xaabiyey. Waqtigii ay dhaqaalaysanaysey iyo mid ka badanna ka dhumiyey. In mar ka badan bay turunturrootay, kufidna ku sigatay. Nasiib bayse ku baxsatay.

Markay kor sii aaddaba boodboodka wadnaheedu wuu laba jibbaarmayey, culayskeeduna wuu is dhimayey, siday iyada la ahayd. Markay albaabka ku sii dhawaataba, cabsidu way la soo cuslaanaysey. Haddaayey, markii ay buuqii Xamar-Weyne iyo xaafadihii ay tiqiin soo dhex gashay aad bay u rayraysay. Waxay ku faraxday khatartii Jungal ee ay ka soo samata baxday. Laakiinse markii gurigoodii u muuqday, ayay ku dhalatay cabsi tii hore ka weyn. Waa markii ugu horreysey ee ay keligeed tobanka habeennimo ka timid meel aan la ogayn. Maxay ku hadli doontaa? Maxay isku daafici kartaa? Maxay ku marmarsootaa? Yaa ka rumeysanaya hadday ku andacooto, “Gabartii aan isku fasalka aheyn, duruustii aan la soo akhrisahaayey aa nala dheeraatay.” Shaki la’aan aabbe iyo hooyo saacaddaan way yaabban yihiin. Dariskana qayla dhaantii gaartay. Meel kasta “Maana-Faay yaa arkay?” baa la iswaydiinayaa. Alla ceeb badanaa, seen albaabka uga geli doonaa? Yaa i bitiya dabayl camal oo qolkayga dariishadda iga soo geliya. Alla Ilaahayow cawada lee i faki, dib dambe maba u nakhahaayiye! Ilaahayow indhahood iga sii jeedi, afkoodna iga xir, intiin ka moodaayo! Alla anigaayeey! Waa kanaa albaabkii jaa waa la xiray!”

Markay iridkoodii ku soo dhawaatay bay soo taagtaagsatay. Shanqartay iska ilaalinaysey. Albaabkii xirnaa bay is ag taagtay, iyadoo neefta isku celinaysa, wadnahana sacabka ku haysa, sidii iyadoo ka baqaysa in uu soo fara baxsado, feeruhuna celin kari waayaan. Markay in yar taagnayd ee neeftii soo ceshatay, ayay intay albaabkii ku soo dhawaatay dhabanka saartay. Waxay is tiri, “Dadka buuqaya codkooda dhagayso.” Wax hadal ahba way maqli wayday. Meel yar oo albaabku ka jeexnaa bay isha saartay. Mise daaraddii la fariisan jiray waaba cidla. Alla fiicanaa! Neeftii ku xirantay baa ka soo boodday. Indhaha iyo sacabbaday cirka u taagtay sidii iyadoo leh, “Nasiib badaniyaa!” Geesinnimadii soo gashay bay albaabkii gacan gadaal ka baqaysa tartiib ugu gargaraacday.

Hooyadeed oo alaabtii fiidkii lagu casheeyey kala aruurinaysa, ayaa jikada ka tiri, “Yaa waaye? Yaah?”

Mar labaad buu wadnaheedu bug soo yiri, inuu bannaanka u soo booday bay la noqotay. Sacab bay ku celisay. Jawaabtii bay la daahday. Dani waa seetee, mar dambay si miskiinnimo ah u tiri, “Ani waaye maama!”

Yarkii Cumar, oo hooyadi ag taagnaa baa albaabkii ku orday, isagoo ku qaylinaaya, “Abbaay Maana. Abbaay Maana!” Aad buu walaashiis u jecel yahay iyana u jeceshahay, uguna roon tahay. Intuu albaabkii fag siiyey buu lugaha isaga maray sidii uu waligi yeeli jiray. Iyana intay ku soo foorarsatay oo dhabannada ka dhunkatay, bay dhegta u saartay su’aal aad u shidaysay, “Cumareey, abbaabe ma joogaa?”

“Abbaay nanac i sii! Abbaay nanac i sii! Ab…” Allow wax aan wax ogayn ha cadaabin. Nacnac buuba waydiinayaa, yaa u sheega meesha laga yimid!

“Maqal Cumareey, nacnac anaa ku siinaayee, abbaabe ma imaaday?” Cumareey Allihiis ka Alle, arrinta la waydiiyey in ay tahay sir lagu qarsaday, oo aan loo baahnayn in ay labadooda dhaafto. Isagoo intuu qaylin karo qaylinaaya, ayuu yiri, “Abbaabaa. Abbaabe ma joogo. Masaajidkaas jiraa. Abbaay nanacii aawayna?”

Intay kor u qaadday, oo laabta ku qabsatay, bay dhabannada ka dhunkatay. Cumareey dhunkashadaas iyo soo dhawayntaas wuxuu u qabaa tii uu waligiiba walaashi ka heli jiray. Ma oga tan caawa in ay tahay abaalgudkii uu ku mutaystay warkii farxadda lahaa ee uu u sheegay. Kala fogaa warkaasi siduu isaga ula fudud yahay iyo qiimaha uu Maana ugu fadhiyo! “Waryaa Maana!” Aay-Caddeey baa si kulul jikada uga qaylisay.

“Maamaa!” intay la soo boodday ee Cumareey iska dhigtay bay jikada ku oradday.

Intaysan gaarin bay intay hooyadeed caro kala hor timid wajiga ka saartay, “Shukhulkaanaa keentay maahinoo? Intee ka timid waryaa, saacaddaan?”

Sidii bisad la qabtay bay is gashay. Waxay isku dayday in ay soo xusuusato beentii Sahra u soo dhistay. Markay wax ka xasuusatay bay hoos u tiri, “Ummaa yartoo isku fasal nahay aan wax la soo akhrisahaayey. Intixaanaa noo soo dhow.”

“Ka bacdi intixaanka saacaddaan camalaa lagu makhnaahaa miyaa?”

“Ummaa maantaa xisaab adag oo kasi wayney naloo soo dhigay.” Aay-Caddeey gabadheeda been iyo xumaan midna ugama baran. Si xad dhaaf ahna way u jeceshahay; sidaasay ugu bixisay uguna koolkoolisaa labada magac oo isku lammaan, Maana-Faay.

Intay hadalkii ka yare hakisay bay tin iyo cirib u fiirisay, sidii iyadoo korkeeda ka eegaysa sababta ay sheegatay run iyo been waxa ay tahay. Wajigeeda daallan iyo indheheeda ilmadu ku soo joogsatay markay aragtay bay tiri, “Soco iska beddel dharka, cashadaa aa iska khaboojisayna cun.”

“Haye maama,” intay tiri bay qolkeedii ku orodday iyadoo farax la fududaatay, sidii eedaysane toogasho filanaayey oo maxkamaddii sii daysay. Way rumaysan la’ayd in sahalkaas lagu cafiyey. Lama ahayn in uu jiro dambi ka weyn kii ay habeenkaas gashay. Lamana ahayn in laga rumaystay beentii Sahra soo xafidsiisay. Waxay moodaysay in hooyadeed indhaha ku haysay intii meelood ay caawa martay iyo dadkii ay la jirtay.

Intay hal-haleel dharkii isaga baddashay, bay guntiino fudud xiratay. Waxay ka baqaysay in aabbaheed soo galo iyadoo weli qabta saakadii iyo kabihii cirbaha dheeraa ee ay dambiga ku gashay. Markay qolkeedii xiratay, hubsatayna in ay habeenkaas samata baxday, ayay dib ugu soo maaxdeen arrimihii ay caawa la soo kulantay. Hadda uun bay la soo macaanaadeen waxyaalo badan oo awel qalada iyo cabsidu u kharaarinaysey. Neecowdii macaanayd, muusikadii dabacsanayd, dhayladii afka loogu guraayey, kaftankii iyo sheekooyinkii maadda lahaa ee fixda laga dhammeeyey. Alla dadku fiicanaa! Labada wiil iyo gabadhu way kala daran yihiin.

Sawirkii Axmed baa si gaar ah xusuusteeda ugu soo haray. Waxaa la waynaatay xushmayntii uu kula dhaqmayey. Waxay soo gocatay ikhyaarnimadii uu ugu sheekaynayey. Waxaa ku soo maaxday erayadii macaanaa ee uu sida gacalnimada leh qalbigeeda ugu xadantaynayey. Markii dareemi mayne, hadda uun bay diiriyeen.

Kala shaandhaysay. Eray-eray u dhadhansatay. Mid walba jawaabtii ay ka celisay xusuusteeda ka baartay. Way is-hiiftay. Jawaabihii habboonaa ma celin. Oraah walba jawaabtii ku habboonayd, hadday u muuqataa. Waxay jeclaysatay in filinkii loogu soo celiyo, ee ay iska saxdo meelihii ay khaladday. Waxay is-tiri qalad baad fahamtay. Qalo iyo is xirxirid xad dhaaf ah oo aan loo baahnayn baad dadkii u muujisay. Waxaa laguu qaadan doonaa badow aan wax kala ogayn. Iyadoo weli erayadii Axmed sii dhadhansanaysa, dhoolla-caddayskiisii il qabadka lahaa iyo fadhigiisii haybadda lahaana u muuqdo, ayay gama’day.