— 1 —

Maana-Faay weli sariirteedii bay dul xooran tahay. Dharkii dugsiga weli iskama beddelin. Sidii buu surweelkii kaakiga ahaa bowdyaha uga ceejinayaa. Shaatigii caddaa ee gacmo-gaabka ahaana xabadka uga cadaadinayaa. Sidii bay weli labadeedii lugood, mid kabteedii wadataa sariirta u dul xooran tahay. Tii kale oo kabtii iskeed uga dhacdayna uga lulataa. Hooyadeed Aay-Caddeey, markay qadadii ku diidday, si qallafsanna ugu jawaabtay, waataas ka quusatay ee carruurteedii kale qadadii u qaybinaysa. Beryihii hore sahalkaas ugama quusan jirin, sidaas ugama tegi jirin. Kulayl iyo qabow bay midba mar ku dayi jirtay. Hadda way ku daashay. Way ku seexatay, kuna soo toostay inaan Maana Maanadeedii ahayn. Way ogaatay in aan arrintu fududeyn. Mase ogaan meesha amarku ka socdo. Waxay ku ahayd hal-xiraale qallafsan oo aan la furi karin.

Shan bilood ayaa ka soo wareegtay, habeenkii u horreysay ee ay Maana-Faay iyo Axmed Jaamac ku kulmeen guriga Sahra Yuusuf. Shantaas bilood Maana-Faay waxaa ku dhacay isbeddel halis ah oo gilgilay tiirarkii nolosheeda. Dadkii aqoon jiray way amankaagsan yihiin. Iyada qudheedu way iska yaabban tahay. Meel laga soo galay iyo meel loo wato midna kama jawaabi karto. Jacayl xoog badan baa iyadoon iska jirin, qalbigeeda daaqad furan ka soo galay. Ka dibna tartiib tartiib ugu maja fidsaday.

Meel kasta iyo mar kasta muuqaalkii Axmed baa hor taagan. Eegmadiisii bay xasuusanaysaa. Erayadiisii bay gocanaysaa. Codkiisii bay maqlaysaa. Markaasay hiyi kacaysaa, ee wax kaleba hilmaamaysaa. Iyadoo ay dad kale sheeko u hayaan buu ku soo dhacayaa, markaasay baxaysaa, sheekadii loo hayey ka goosanaysaa, maqane-jooga noqonaysaa, dadkuna la yaabayaan. Iyadoo cunto u fadhiduu hor imaanayaa, markaasay cuntada ka kacaysaa, iyadoon is ogeyn. Dareenkii gaajadu waa ka dhumay. Cuntadii way nacday. Baahida waxay dareentaa oo keliya marka ay isaga la joogto. Hurdadii way ku yaraatay. Markay sariirta kortaba sawirkiisaa hor imaanaya, ama arrimihii ka dhexeeyey baa maskaxdeeda mashquulinaya. Saacadaha habeenku markay hore u bataan bay laamandooddaa. Markaa qudheeda kama nasatee riyay ku aragtaa.

Sida badan waa riyo argagixiso leh oo hurdada ka toosisa, ka dibna ku laaban kari weydo: iyadoo dugsi ka timid oo aragtay meel shil baabuur ka dhacay oo lagu xoonsan yahay. Markay ku soo oroddana dad barooranaya oo madaxa gacmaha ku hayaa ka hor yimaadaan.

“Alla waa Injineer Axmed Jaamac!”

“Maxaa daaray?”

“Baabuuraa dardaray, waa dhintay miskiinka!”

“Aaa!” iyadoo leh bay sariirta ka soo booddaa sidii bahal qaniinay. Markaasay intay dadkii la hurday ku kacaan ka cawdi billaystaan, iyadana qaboojiyaan.

Masaakiin Maana! Meel cidla ah baa looga kala tegay. Meeshu miyi iyo magaalo midna ma aha. Waa mugdi cabsi badan. Waa qarar qodxa ah iyo boholo isku qoofalan oo bad qarkeed ku yaal.

Qar dheer fiiqiis bay keligeed ka taagan tahay. Way caga caddahay. Afarta jaho shanqar argagixiso leh baa ka soo yeeraysa. Qarka hoostiisa masas baa is-daba maraya. Waxay rabtaa in ay cararto. Saantay qaaddo, ama dhagax baa goyn ama haadaan bay ka dhici. Masaskii baa qarkii u soo tafay. Intay argagaxday bay carar maagtay. Haadaan bay ka duushay, “Aaa!” iyadoo leh bay sariirta ka soo boodday, dadkiina ku soo kacay. Hal saac kaddib bay mar kale gama’day.

Maana iyo Axmed Jaamac waxay ku wada fadhiyaan sariirta Axmed. Haracii jacaylka ee hakirmay ubaxna hagoogtay baa la harsanayaa. Hawlihii kalgacalkaa la qaybsanayaa. Erayo qalbiga dhalaalinayaa la isu dhiidhiibayaa. Dhunkasho jacayl ka tifqayaa la is-dhaafsanayaa. Farxad soo degtay baa loo dabbaaldegayaa. Shanqar baa soo yeertay. Oow! Nin kacsan baa dalaq soo yiri. Ob! Waa Iikar Aw-Mukhtaar! Ashidanti! Waa maxay inkaartani? Siduu u soo socday buu intuu Maana-Faay gacanta ku soo dhegay dhulka ku soo tuuray, ul uusan markii hore sidan, intuu hawada ka haabtay ku jajabiyey.

“Heykalley waaxid! Yaa ku dhahay minanka dadow imaaw? Soco hadda inta ka bax!”

“I dhaaf! I dhaaf! Ma ku rabi. Ma ku rabi!”

Axmed baa xanaaq la soo booday. Feer baa la isu dhiidhiibay. Axmed qalin jeebka ugu jiray buu la soo baxay. Qalinkii bastoolad buu noqday, Iikar shan xabbadood baa lagu tiriyey.

“Alla meydka! Alla meydka!”

Dad aan meel ay ka soo baxeen la aqoon baa soo buuqay. Laba askari oo waaweyn oo qandiyo mad-madow oo bir ah gashan, ayaa intay cirka ka soo dhaceen, Axmed intuu midba gacan ku dhegay la cararay.

“Haddii xiraysiin anigana ila xira. Ila xira. Ila xira!” iyadoo leh oo ka daba cararaysa, dadkiina ka daba leeyihiin, “Soo joog fidmooleeyahay, edeblaayda eh, adlee nimanka isku dishaye!” ayey sariirtii ka soo boodday, hurda dambana uma noqon.

Riyadaasi waxay la noqotay wax run ah oo dhici doona. Beryahaas walwalkeedii wuu laba jibbaarmay, cuntana way ka go’day. Iikar iyo arooskiisii oo soo dhawaaday ayaa ku noqday boog danqasho-u-joog ah. Eray af laga yiraahdo ‘aroos’ bay u necbeyd, magac dhegteeda ku soo duulana ‘Iikar.’ Markii u horreysay ee ay maqashay ”Iikar baa lagugu darayaa,” waxaa ka baaba’ay kalgacaltooyadii walaalnimo ee ay u haysay. Gidaar weyn baa ka dhex istaagay. Isaga iyo guurkuba waxay la ahaayeen culays ay ku khasban tahay, colaadse uma hayn. Laakiin, markii ay Axmed Jaamac is-barteen, jacaylka runta ahina nolosheeda soo dhex galay, Iikar wuxuu ugu muuqday Malakul-mowdkii nolosha adduunka ka af qaban lahaa. Waxay ka joogtay “Ilaahayow maxaa na wada uumay?”

Iikar isaga dhibkaasi ma hayo. Arrintuna miisaankaasba lama leh. Waa inan yar oo wax walba u arka si sahlan oo iska caadi ah. Wuxuu isku dhibaa ma jiraan. Keliya wuxuu jecel yahay inuu la socdo moodada u dambeysa, ee uu ka arko dhallinyarada da’diisa ah. Ha noqoto dhar xirashada, socodka, qaabka hadalka, waxyaalaha la isku maaweeliyo, sida muusikada, iyo dhaqanka guudba. Maalintii harqaan buu dukaanka aabbihi ku tolaa. Inkastoo uu laba sano ka hor dugsiga sare ka baxay, haddana waxaa aabbihi kula taliyey isaga qudhiisana la habboonaatay in uu sidaas ku shaqaysto. Habeenkiina wuxuu ku soo jeedaa caweysyada muusikada laga tumo. Habeen habeenna wuxuu iska galaa filim Hindi ah, siiba habeenkii uu ballan la leeyahay gabar caweyska ka xishoota, ama soo daahidda ka cabsata.

Balwaddiisa ugu weyn waa kala shaandhaynta gabdhaha iyo wad-wadiddooda. Harqaanka uu tolo iyo caweyska uu tagaaba waxay u fududeeyaan barashada gabdho fara badan. Waana sababta keentay in uu labadaba xiisa joogto ah u hayo. Aabbihii Aw-Mukhtaar in badan buu isku dayey in uu iska hortaago habla-wadidda badan iyo caweyska uu habeenkii ku soo daahayo. Arrintaasi welwel weyn bay ku haysay. Wuxuu u arkaayey balwado khatar ku ah lacagtiisa iyo wiilkiisaba. Hase yeeshee, wax kastoo uu isku dayey wuu ku guuleysan waayey in uu ka reebo. Waa markaas marka uu ku fekeray in uu degdeg ugu guuriyo.

Iikar markii odaygu u sheegay in Maana-Faay loo guurinayo, kuma farxin, kamana nixin. Wax dhadhan ah, kharaar iyo macaan midna lama lahayn. Waxay ula muuqatay arrin ka mid ah awaamirtii waalidku siin jiray, isaguna waajib ahaanta u fulin jiray. Laakiin, sidii warkaas loogu sheegay wuxuu dareemay culays aan caadi ahayn. Xornimadiisii way soo xirxirantay. Gabdhihii uu siduu rabo beledka ula mari jiray, wuxuu ku khasbanaaday in uu suuqa madow u beddelo.

Maana-Faay, warkaan ka hor wuxuu ula dhaqmi jiray sida uu ula dhaqmo walaashiis Jiija. Kaftan, ciyaar, canaan, ka sheexid la’aan, iyo wixi la mid ah. Haddase xiriirkiisii wuu ka goostay. Markay iska hor yimaadaanna wuxuu u salaamaa sidii dad korka iska yaqaan, xishoodna ka dhexeeyo ee kala laab xiran.

 

— 2 —

Casarkii marka hurdada laga kaco iyo caweysinkii marka hurdada loo hogbado, hawluhuna dhammaadaan, waa labada waqti ee Xaaji Muumin iyo xaaskiisa, Ay-Caddeey, ka wada xaajoodaan arrimaha qoyska kuwa ugu culus. Xaajigu markuu Casarkii tukaday, ma kicine, intuu barkin u dhaweyd xusul ku mutay buu halkiisii wardi ka bilaabay. Wuxuu ku sugayaa Ay-Caddeey iyo qaxwihii casariyaha ee ay markaas oo kale u keeni jirtay. Wuxuu ku fadhiyaa salligii uu ku tukaday oo ay ka hoosayso darin duug ah ee la moodo in lagu jaan-gooyey rakada ay dul saaran tahay. Waa rako gaar ahaaneed oo nus mitir dhulka ka sarraysa, darbigana cirifka ku hayso. Waxaa loo dhisay in odaygu ku caweeyo, cid kalana ma isticmaali karto.

Meeshu waa barsaddii fadhiga ee u furnayd qolka jiifka. Waa qawlad ballaaran oo gidaarradeeda fac weyni ka muuqdo. Waxaa si aan habaysnayn u dhex taal alaab gabowday ee casrigeedii laga gudbay. Tobannaan sano lama beddelin. Geeska irridka xiga waxaa ka muuqda laba kursi oo fadhigoodu xargo yahay, barkimooyinkii loogu talo galayna ka qaawan. Midkood waxaa dul xooran shaar-carruureed iyo garbasaar duug ah. Kan kalena shukumaan yar baa madaxa u saaran. Dhanka bidixda waxaa ka muuqata armaajo gaaban oo guduudan. Muraayaddeeda waxaa ka dhex muuqda bakeeriyaal aan badnayn iyo suxuun yaryar. Intaas waxaa dheer miiskii hore cuntada loogu talo galay oo kuraastiisii moobilka ahayd ay uga hareen hal lug jaban iyo mid fayow.

Gidaarrada waxaa suran dhowr sawir oo midba meel ka muuqdo. Xaaji Muumin oo koofiyad Barawaani ah gashan. Isaga iyo Ay-Caddeey oo sida ay hadda yihiin aad uga dhallinyar. Maana-Faay oo la midabeeyey. Iyada oo Cumareey gacanta haysa. Qoyska oo aan qof ka maqnayn. Aweys oo muraayad weyn ku jira. Isaga oo yar oo kubbad cayaaraya. Leyla iyo Iisha oo is-dhinac taagan. Maana-Faay iyo gabar kale oo dhir cagaaran ku dhex jira. Iyo dhowr sawir oo ay ka muuqdaan dad aan qoyska ahayn. Malaha waa asxaab iyo ehelo kale. Barsaddu waa saldhigga nolosha qoys ahaaneed. Waa meesha keli ah ee kulmisa waalidka, carruurta, yaryar iyo waaweynba iyo sokeeyaha kale ee booqashada ugu yimaada. Barsadda iyo qolkeeda jiifka waalidka waxaa dibedda ka ah laba qol oo ilmaha waaweyn seexdaan. Jikadu waxay ku taal qol fidsan oo qudhiisa darmo iyo wambaro la dhigto.

 

— 3 —

Waxaa orod ku soo galay Cumareey oo bannaanka ka yimid, korkiisa habaas baa ka muuqda, dabagaabkii iyo funaanaddii uu qabayna way ka soo wasakhoobeen. Intuu rakadii odayga kalsooni ugu booday buu aabbihii hoosta ka galay. Xaajigu intuu wardigii hakiyey, ee wiiikiisii madaxa u salaaxay buu yiri, “Haye igaarkeey! Intee ka imaatay?”

“Abbaa, bannaankaa ka imaaday.”

“Haye, maxaa suubbiheysey?”

“Waa soo dheedheelaayey lee. Abbaa jallaataa habaa.”

“Iihi, habartaada ma joogtaa?”

“Waa joogtaa.”

“Bax hee ii soo wac.”

Cumareey markuu rakadii orod uga booday baa waxaa ka hor timid hooyadii Ay-Caddeey oo gacanta midig ku sidda koobkii casariyaha ee ay duqeeda ugu soo samaysay sida gaarka ah ee uu isagu jecel yahay, bidixdana waxay ku sidataa gambar ay ugu tala gashay in ay ku fariisato Xaajiga agtiisa. Waxay maskaxda ku haysatay dhawr arrimood oo ay galabtaas ku talo gashay, qaarkood in ay Xaajiga warbixin ahaan ula socodsiiso, qaarna ku guubaabiso inuu wax ka qabto. Hal arrin baase ugu sii darrayd oo tallaabo degdeg ah u baahnayd.

Isaga qudhiisa waxaa jirtay arrin beryahaanba walwal iyo walaac weyn ku haysay, uuna ku tashanaa inay galabtaas isaga iyo afadiisu isla meel dhigaan, tallaabo iyadoon ogeyn uu qaadayna la socodsiiyo.

Markuu arkay in ay gambarkeedii soo sidato, ayuu intuu Cumareey oo ku soo laabtay sacabka garabka ka saaray barkinta hoosteedana nus shilin ka soo bixiyey ku yiri, “Haye abbaa, Cumareey, jallaataan rabaa ma i dheheeno? Bax nuskaan shilin khaadee, jallaato ku soo gado. Koodka jallaata ka soo gado, yaa igaarkeey? Bax hee. Iska jir yaah! Soco hee!”

Markuu rakadii aabbihii ka booday ayay hooyadiisna u raacisay, “Nabarkii soo nakhatid walaashaada ii khubeey dheh yaah?”

Markii Cumareey jallaatadiisii ku orday, Ay-Caddeyna intay qaxwihii u dhigtay, albaabkii riixday, si aan hadalkooda carruurtu u maqlin, fadhi u kaankaansanayso, ayuu Xaaji Muumin yiri, “Caddeey haye, ii warran hee! Maxaa waaye waaba soo daahdaye, intee ku makhnayd?”

“Ee suukhdaan ku maqnaay. Lo’ooshinka aan coos u soo iibihaayey. Waaba ku soo noogay. Lugaha dhanaaba i xanuunowhaaya. Aaa!”

“Iihi, ii waran hee, hadda see waaye xaalkaada?”

“Wallaahi hadda in oo kula hadlana waa rebey, adna waaba i weceesee, baraabar waayebee, waxaanba iska arkay, ad wax ma ogtid, waa imaaheesaa waa baxee lee, wax ma na warsaheesid, ma kastay?”

“Laakiin waxaan u jeedaa, lamadaani beri lamadaani beri ma ahee waliba ka sii badan, gebertaayna Maana-Faay, aad iyo aad aniga xaalkeeda murugaas i geliyey. Minanka waa ka soo daaheesaa. Iihi. Cawadii ma kuu hurdeeso, hungurigii ma kuu cuneeso. Iihi, gabartii waa kuu murugeysan tahay lee. Wax ma kuu sheegaheeso. Haddii warsado, maxaa ku daaray dhoho, warkeyga waaba dhibaa. Dhirifaa ka soo haray. Wax kasta waa ka dhirfeey.”

“Iihi, adina waa u jeeddaa gabartaan sidii nakhatay. Muggoo ani waa ku dhibtooday. Haddii macallin u qaba leeheed, haddii takhtar u gee leheed, haddii wax kale ku suubi leheed, adigay ku jirtaa.”

Xaajigu inkastoo uusan gabadha xaalkeeda ula socon sida hooyadeed ula socoto, habartuna ku dadaali jirtay in ay gabadheeda u ceeb qariso, haddana wuu la socday isbeddelka Maana-Faay ku dhacay, waayo, ma ahayn wax qarsoomi kara. Arrintaasina waxay ku haysay walwal xoog leh. Sidaas awgeed, wuxuu go’aan degdeg ah la soo gaaray walaalkii Aw-Mukhtaar. Waana sababta uu galabtaas Ay-Caddeey ugu yeeray.

Intuu qaxwihii kululaa qab siiyey, ayuu isagoo koobkii dhulka u sii wada wuxuu yiri, “Caddeey, runtaada waaye, gabartaan xaalkeeda ma fiicna, taladana annakay na jirtaa, annakaa waalidiintii eh. Ani naftirkeyga in hadal kuu sheego waa rebey. Maanta waxaa i soo khabsaday walaalkeyga Aw-Mukhtaar. Waxaas i dhahay ‘Eebbowgey i dhegeyso. Yarkii waa i dhibay, Abuukar. Cawadii siyeed saac, sagaal saac, markiin fejerka u baxo aas iga hor imaahaa. Wareeg lee. Sagaal saac cawo ninkii socday khatar ma ku sugnoo? Maana-Faay naftirkeeda waa weynaatay. Aweesna waa imaaday. Hadda waxaan rabaa in iskool-xirow waxba la sugin, dadkaan arooskoodii Jimcadaan laga dhigo, oona eh bil Mowliid 14.’ Waxaan dhahay marxabba. Barbaar waaye, anina habartaan u sii sheegaa, ee ogow. Maxaa jiraa Caddeey gabartaan waa weynaatay. In dhakhso loogu aroosiyo maahine si kale ma ku degeyso. Macallinna ma degeeso, takhtarna ma ku degeeso, wax kalena ma ku degeeso. Hadda xaalkaas aan soo dhammeesannay, baraabar ma ahoo Caddeey?”

Intay soo ruqaansatay, codkeedii miskiinka ahaana quwad dahsoonayd ku dallacday bay tiri, “Haah! Waaba soo dhammeesateenba miyaa? Ma soo dhammeesateenbo?”

“Mayee waa soo dhammeesannay. Maxaa jiraa adina waa kuu sheegoohaayaa,” ayuu si gabbasho ku jirto u yiri, isagoo u eg nin looga naxsaday ka hor-imaad kadis ah. Hadduu ku tala geli lahaa wuxuu sii diyaarsan lahaa erayo uu isku difaaco.

“Waxaa soo dhammeesan kartiin ma jirto,” Caddeey baa tiri, “Xaal dhammaadayna ma ii keeni kartiin. Wax ma ii sheegeesid, wax ma i warsaheesid. Wax lee soo dhammeesaheesaa miyaa?”

Isagoo weli is-qaboojinaya si ayan mashruuciisa carqaladi uga hor imaan, ayuu yiri, “Laakiin adi hadda maa kuu kow eh, Soonfurtii ani ma kuu sheeginoo in afarta carruur walaalaha eh la is-dhaafiyo oo la isu aroosiyo?”

“Markaas naftirkeeda wax adi iyooney walaalkaada soo dhammeesateen lee ii sheegtay mooshi maahine, ani taladay ma aheen.”

“Hadda xaalkaan waa dhammaaday. Anina khoolkeeyga waa baxay, khoolkeeyga ma soo nakhsahaayo. Adina rabsha naga dhaaf Caddeey!”

“Geberteyda igaarkaas ma lagu daraayo, minankaasna ma la geehaayo. Geberteyda meel xun ma la gelihaayo. Walaalkaada naag xun aas khabaa. Soonto an waa akhaan, afkeeda hanuunaas dheer yahay. Balaayo an kulyoon ma u taagnaahaayo. Tabarteyda ma aha. Maana-Faay abtigeeda igaarkiis dhalay aa lagu daraa, Jiilaani Xaaji Macow aa lagu daraa. Koo kaloo lagu daraayo ma leh.”

Xaaji Muumin intuu markiisa kululaaday buu si xanaaq ah u yiri, isagoo xaaskiisa indho kuukuusan ku fiiqaya, “Haah! Caddeey illaa, ani lillaahi aan kugu wadey, adna lakhdabaad igu wadey. Inaad taladeyda ku jirin oo adi gaar u tashaheesid, an waa ogaaday Caddeey. Berigaan ogaaday. Berigaan ogaaday.”

“Abidkaada ogaaw maahine waligaada ogaaw.”

Xaaji Muumin intuu istaagay, tusbixiisiina hore u qaatay buu si kulul u yiri, “I makhal Caddeey! Ani adoogiiyaan ahay, ani wudin dhoho aa yeelaysaa, maahine koo kale ma jiro. Maana-Faay, Abuukar Aw-Mukhtaar aa lagu daraa. War badan ma rabo. Hadal dambena ma igu soo nakhi kartid!” Waana dhaqaaqay isagoo xammaysan.

“Waa kugu soo nakhaa, waana kuu sheegaa,” Ay-Caddeey baa ka daba qaylisay. “Nidar aan ku maray, saddexdeeydaa saaran, waa i fureysaa maahine, Maana-Faay nin aan Jiilaani Xaaji Macow aheen oo lagu daraayo ma jiro!”

Intay markeeda istaagtay bay gurigii ku dhaqaajisay, iyadoo xiimaysa, xooggeediina laba jibbaarmay. Alaabooyin bay kala tuurtuurtay. Ilmihii bay ku qaylqaylisay, qaarkoodna u gacan qaadday. Armaajadii bay huruuftay. Alaabna kala baxday. Ugu dambaystiina intay shukadeedii hore u qaadatay bay iska dhaqaaqday, iyadoo hoos ka guryamaysa.

 

— 4 —

Ay-Caddeey sideeda qof dhib badan ma aha. Mar dhif ah ayey dhacdaa in khilaaf dhexmaro iyada iyo ninkeeda. Hase yeeshee, guurka Maana-Faay, baa wuxuu yahay arrin xasaasi ah. Waa arrin muddo badan laga dhur sugaayey, loo wada hanqal taagayey; qofba si u qorsheysanaayey.

Xaaji Muumin markii u horreysay ee uu arrintaan xaaskiisa la socodsiiyey, Ay-Caddeey diidmo cad uma muujin, umana riyaaqin. Inkastoo uu ka maqlay erayo aan badnayn oo ay ku durayso Iikar iyo hooyadii Soonto, haddana waxay ula ekaatay qof aan mashruuca hor taagnayn. Dhinaca bixinta Maana way ka biya diidsan tahay, laakiin, dhanka aroosinta Aweys way ku faraxsan tahay. Waa arrin ay in badan ku riyoonaysey. Jiijana qof xun ma aha. Hase yeeshee, Ay-Caddeey markay ciddooda war gelisay, ayay haweenku ku soo guubaabiyeen “gabadhaasi yay innaga na dhaafin. Aweysna annagaa gabar fiican u hayna.” Maana waa qof qaali ah oo loo wada han weyn yahay. Abtiyaasheed iyo adeerradeed qolaba dhankeeday ka dhawranaysey.

 

— 5 —

Maana waxay ka soo kacday sariirteedii ay sidii qof hurda isku nabaysey inta qorraxdu ka qaboobayso. Waxay damacday in ay bersadda kala soo baxdo saabuun ay ku qubaysato. Markay irridkii ku dhawaatay baa waxaa ka hor yimid murankii gudaha ka socday. Erayadii kululaa ee aabbeheed iyo hooyadeed isku tuurtuurayeen. Intii hore hoos bay u hadlayeen. Waxay ku dadaalayeen in aan hadalkoodu bannaanka u bixin, carruurtuna dareemin. Hase yeeshee, markii la isku xanaaqay buu codkoodii xarga goostay, carruurtii bannaanka joogtayna la illaaway. Ceeb baa dhacday. Sirtii baa fakatay. Erayadii oo kankoonsan baa Maana-Faay maqalkeeda ku soo dhacay. Intay dib u joogsatay bay dhagaha taagtay. “Wax idinka soo dhammeesateen ma ii keeni kartiin. Maana-Faay igaarkaas ma lagu daraayo. Minankaasna ma la geehaayo. Walaalkaada naagtiisa hanuunay af dheer tahay. Af xaartaas geberteey ma loo geehaayo. Belaayo an kulyoon ma u taagnaahaayo. Tabarteey ma eh. Maana-Faay abtigeeda igaarkiis dhalay aa lagu daraa, Jiilaani Xaaji Macow.”

Maana-Faay intay kud isku tiri bay laabta gacanta saartay, sidii iyadoo sacabka ku celinaysa wadnaheeda boodboodkii laba jibbaaray, ee xabadkeeda haraatida ku waalay.

Intay dib u yare noqotay bay jikada is-dhex taagtay, si aan dhageysigeeda loo dareemin. Halkeedii bay dhegaha ka raaricisay. Aad bay u danaynaysay in ay warkaas dhegeysato. Erayada la is weydaarsanayo caddaan u wada maqli meyn, laakiinse, arrinta lagu murmaayo way fahamtay. Way garatay waxa la isku hayaa inay yihiin “Maana-Faay, adeerkeeda igaarkiisaa loo aroosihaa,” iyo “Abtigeeda igaarkiis dhalay aa lagu daraa!”

Anlee ma i warsadiinoo khaftii rabo. Ar dadkaanaa! Iika leeba madaxooda ka adeegahaayo. Khaf joogto aaba madaxeeda lagu murmaa anigaa bixi haaya iyo anaa bixi haaya, iidna wax ma la warsahaayo. Waxaaseeto xaq miyaa? Waa u sheegaa. Wixii rabaan ha dheheen. Haddaan u galaa. Igaarkoo Axmed la dhahaayo aan rabaa aan dhahaa. Uslee jecelahay. Koo kale oo aroosaayana ma leh, idinka lee is-noojiheeysiin maahine.

Yac! Ma dhihi karo. Ma dhihi karo. An maa qaddarkeeyga dhan yahay?

Way isku naxday, markii fikraddaasi ku soo dhacday ka dib. Waxay is-moodsiisay in waalidku maqleen wixii ay iskula hadlaysey. Yaa siiyey dhiirranaantaa ay Xaaji Muumin ugala soo horjeesanayso doodad noocaas ah? Dhibaatooyinka ay beryahaan hurdo hunguri iyo hadalba uga go’day waxaa ugu daran haadaanta u dhexeysa iyada iyo waalidka, waxa uurkeeda gubaaya oo ayan u sheegan karin labadii qof ee iyada dad ugu jeclaa.

Shaki la’aan aabbe iyo hooyo waxba ka hagran mayaan sidii ay gabadhooda ugu soo celin lahaayeen farxaddeedii iyo fayoobiddii nafsaddeeda; laakinse ayaandarro, ma fahmi karaan meesha daawadeedu ku jirto, haddii ay u sheegtana faham la’aan uun baa uga sii kordhaysa. Ma Xaaji Muumin iyo Ay-Caddeey baa laga dhaadhicin karaa gabadhiinnu wiilkii la siiyey ma rabtee, mid kalay magaalada ka soo jeclaatay, isagayna rabtaa; isla markaana qof hallowday ma aha, gabarnimadeedii iyo sharafkeediina waxba iskama dhimin? Iihi! Taasi waa qorraxdii oo galbeed ka soo baxday!

Maana-Faay waxay dareemaysay culays tankeeda ka weyn, cid ay la kaashatana garan mayn; dhinac waxaa uga huraya holacii jacaylka, dhinac waxaa ka haysta haaraankii waalidka, dhan waxaa uur-ku-taallo ku noqday arooska Abuukar ee loo abaabulayo, dhinac kalena waxaa hor yiil hawlihii dugsiga.

Hortii waxay ahaataba, hadda xaalkii wuxuu marayaa meel halis ah. Arooskii waa la soo dadajiyey, oo waxaa lagu qorsheeyey bishaan caddideeda, Jimcada soo socota, inkastoo habartii giiratay ee arrin cusub la timid, waxay dib ka fashaba. Fadhi dambe ma yaal. Waa inay wax uun samaysaa, si ay aayaheeda u badbaadiso. Iskuma filla, ismana badbaadin karto. Sidee yeeshaa? Waa inay heshaa cid ay u qayla geysato. Yay u irkataa? Yaa u ciirsi ah? Hooyo qoorta isaga duub, qisadana daaha uga wada qaad. iyadaa qalbi jilicsane. Wax ha kula qabatee. Maya. Maya. Waxay dhaheesaa Jiilaani Xaaji Macow aan kugu daraa! Axmed Jaamac la socodsii, uslee xilka ku wareeji. Qarqaris waa dhammaaday. Maxaa jira? Maxaa looga qarqarinaa? Maya. Maya. Xaalka waa sii xumaahaa. ‘Dhibaato ma ka bixi karnee, waalidkaada warkooda yeel,’ haddiis dhaho mashaqo maahinoo? Iga dhaaf balaayada. Us runta u sheeg maxaa jira, Iikarka naftirkiisa, wax dhe, aboo an ma ku rabo. Ha igu ajarmin adina ha is-ajarin. Laakiin iga dhaaf kaas foolkiis ma joogsahaayo. Fool daanyeerkaas!

Haah! Leyla. Walaasheyda Leyla aan dhahaa wax ila khabo, haddii walaasheyda aad tihid.

Leyla waa qofta keliya ee ay sirta ku qarsato. Xagga da’da, xagga aqoonta iyo xagga bulsho-la-dhaqankaba way isaga dhow yihiin. Aad bay isu jecel yihiin, inkastoo markii ay gabdhaha wada ahaayeen ay is-ximin jireen, hawsha guriga isku dhabiili jireen, mar marka qaarkoodna caytan iyo dagaal dhex mari jirey ee habartu kala canaanan jirtey, laakiin, markii Leyla guursatay kalgacalkoodii wuu kordhay, siiba intii ay shaqada heshay ee ay noqotay kaaliye-takhtar, markaasoo ay bilowday in ay walaasheeda ka yar xil gaar ah iska saarto.

Ninkeeda Ciise-Dheere qudhiisu aad buu u soo dhaweeyaa, una xushmeeyaa dumaashidii Maana-Faay. Waa nin dhallinyaro ah oo maskax furan. Isaga iyo Leyla aad bay isu jecel yihiin. Maana-Faayna marka ay booqasho ugu tagto, waxay ka soo heshaa farxad badan. Qosol, kaftan iyo ciyaar baa waqtiga loogu dhammeeyaa. Cunuggooda Burhaan, Maana-Faay baa magaca u bixisay. Guriga markay tagto, salaanteeda waxay ku bilowdaa, inay Burhaan kor u qaaddo ee koolkooliso, dhabannadane ka dhunkato.

 

Beryahan dambe intii mushkiladdu soo foodsaartay, Maana-Faay way laba jibbaartay booqashadeedii ay ku imaan jirtey guriga walaasheed. Waxaa ka hor yimid jawigii gurigooda. Markay ku cabburtaba waxay ku oroddaa guriga Leyla. Habeenkii ay Axmed ballansan yihiin, badanaaba iyaday ku marmarsootaa. Markay ku soo daahdana iyaday soo martaa, si ay u waddo, waalidkana ugu warranto in ay iyada la jirtey.

Leyla waqti aan dheerayn bay baratay Injineer Axmed Jaamac, isaga iyo Maana-Faayna isku ogaatay. Ciise-Dheere ayaa is-baray, arrintana la socodsiiyey, isagoo fulinaya codsi Axmed u soo jeediyey. Axmed barashada Leyla wuxuu uga dan lahaa inay garab siiso isaga iyo Maana. Markii hore aad bay walaasheed u canaanatay, uguna cambaaraysay sida ay uga suurtowday inay ninkaas la saaxiibto, iyadoo og in la siiyey ina adeerkeed, arooskoodiina dhow yahay. Hase yeeshee, markii Maana-Faay si kulul u oyday, una dan sheegatay, walaasheed Leyla way u garowday. Waxay garaysatay astaamaha jacaylka ee ay ku aragtay, horena uga shakiday iyo qisada ay la socodsiisay, oo ah arrintu in ayan ahayn qorshe ay iyadu ku talo gashay ninkaan la saaxiib, balse ay is-aragtay nafsaddeedii oo xaggiisa u sii jiidanaysa, kana goyn kari wayday.

Leyla ma aha sida waalidkeed, ee way qaddarinaysaa xaaladda walaasheed, maxaa yeelay, way fahmaysaa jacaylka iyo dabeecaddiisa la yaabka leh ee aan cidna lagu eedi karin. Iyada qudheeda ayuu hore u soo jilciyey, xanuun badanna ka soo martay; hase yeeshee, dhibaatadiisii hore waxay ku illowday guushii dambe ee ay ka gaartay in ay guursato jacaylkeedii Ciise-Dheere.

Maana-Faay, galabtaas ay maqashay murankii ka dhex taagnaa aabbaheed iyo hooyadeed, subaxdeediiba waxay hore ka aadday walaasheed Leyla. Waxay u sheegtay sidii ay wax u maqashay, ka dibna waxay iyadoo ooyaysa ka bariday inay gacan ku siiso badbaadinta aayaheeda. Waxay waydiisatay inay waalidka iyadu runta u sheegto, sida wax u jiraan oo dhanna la socodsiiso, kulana dooddo in aan walaasheed la khasbine loo daayo ninka ay nafteedu jeclaysatay, ee ay u dhimanayso. Leyla way la murugootay walaasheed, wayna ka ballanqaadday inay la guntanayso, intii tabarteeda ah.

 

— 6 —

Aay-Caddeey waa tii odaygeeda ka xanaaqdaye, inan yar ka fududaatay, aqalkeeda tuurtuurtay, ilmeheeda ku qaylisay, armaajadeeda huruuftay; ka dibna shukadeeda dhegta qabsataye jaranjarta halhaleel uga degatay. Jidkay laba ka dhigtay. Jeesjeesad ma jiro. Dhowr qof baa salaan ula tannaagootay. Dheg uma jalaq-siin. Luuqyadii Xamar Weynoo ay luga jiidka ku mari jirtey bay badankooda daqiiqado yar uga dhex dustay. Goormaa ugu dambeysay saan-fudaydka noocaan ah? Waayo-waayo!

Waxay sii xiintaba gurigii walaalkeed Xaaji Macow bay isku shareertay. Waxaa dad ugu soo hor maray dumaashideed Aay-Batuulo iyo walaasheed Aay-Khayrto oo qudheedu qaraaba-salaan ku joogtay. Arrintii bay la socodsiisay. Aad bay ugu bogeen. Gacmo furan bay ku soo dhaweeyeen. Mowqifka geesinnimada leh ee ay istaagtay bay ku bogaadiyeen. Waa gartood. Waayo, hortiiba dabkaan labadoodaa huriyey. Aay-Caddeey iyagaa sal-kiyey. Markii u horreysay ee ay ku wargelisay in Maana-Faay aabbaheed bixiyey, ayay canaan kulul ugu jawaabeen. Inta indhaha loo caddeeyey baa la yiri, “Ad meeshaas iska surnaaw lee, sanam camal, gebertaadii sagaal bilood iyo suggiis aa soo waddey, sanayaal badan soo korseheesey, dhibaato dhaxaa ka soo martay, kuwoo lee madaxooda a ka adeegteen, adina meehaas ii surnaaw! Ad walaalkaada igaar ma khabo miyaa, nabarkii ku daraayo walaalkiis igaarkiisa?”

Waxay ku guubaabiyeen inay ku gacan sayrto qorshaha aan lagala tashan ee ay soo dhammaysteen ninkeeda iyo walaalkii; kuna dadaasho sidii Maana-Faay loogu guurin lahaa Jiilaani Xaaji Macow oo laba sano ka yar; waayo, walaalkeed wiil ka weyn ma qabo. Waa markaas marka ay kacday Aay-Caddeey.

Xaaji Macow way la foolxumaatay islaanta weyn oo soo carootay. Intuusan guriga ugu imaan buu arrinta ka war helay. Waxaa u wargeeyey Aweys Xaaji Muumin oo markuu maqlay in hooyadii carootay, isla fiidkiiba abtigi ku orday. Meel uu ku malaynayey buu ka raadiyey, uguna tagay. Wuxuu ka codsaday in uu duqda degdeg u soo caro celiyo, xaalkana qaboojiyo. Aweys arrinta hooyadii ku kacday argagixisay ku noqotay. Waxay ugu muuqatay khatar soo foodsaartay arooskii uu isu diyaariyey.

Aweys waa ka duwan yahay ina adeerkii Iikar. Isagu markuu maqlay “Waa laguu guurinayaa” raynrayn buu la soo booday. Gabadha loo gartayna aad bay u cajabisay. Hammigiisa ugu weyn buu ka dhigtay. Nafsaddiisoo dhan buu raaciyey. Qalbigiisuu u wada furay, ilaa uu u qaaday dareen jacayl oo ka duwan kal-gacaltooyadii walaalnimo ee uu hore ugu qabay. Iyada qudheedu la mid bay ahayd, inkastoo ay ka xishoonaysay inay muujiso dareenkeeda.

Labadaas ruux is-laab-raace. Saxansaxo jacayl wada saaqday. Saymihii cishqiga isla addorose. Hoygii ay farxadda ku darandoorrin lahaayeen loo diyaari. Maxayse kuugu taal, waa farxad meel ka shakaalan. Kuwii lahaana ka furan karayn. Waxay ugu marti yihiin dhaqan macangag ah. Labadaan isu oommane arooskooda dherarsaday, aayahoodu wuxuu ku xiran yahay labada kala ufoonaya. Haddii Maana iyo Iikar isa seegaan, Aweys iyo Jiijana is-waaye. Labada aroos way isku xiran yihiin, ama wada baaqde ama wada hirgale. Xataa guurka ka dib haddii Maana ninkeeda ka soo carooto, Jiijana waa inay walaalkeed ka soo tagtaa ee khasab ku soo carootaa, xataa hadday ninkeeda jacaylkiisa u dhimanayso. Haddii kale ciddooda kama nabad galayso!

Aweys arrimahaasuu ku xisaabtamayey markii uu ka argagaxay ammuurta hooyadii ku tallaabsatay. Sidaasuu abtigii ugu orday, uguna dan sheegtay. Wuxuu ka baryey in uu garab ku siiyo si aan farxaddiisa iyo mustaqbalkiisa looga burburin. Xaaji Macow gar-gelyaba uma baahnayn. Isaga qudhiisa ayaanba raalli ka ahayn waxa ay ku kaceen Aay-Caddeey iyo naagaha kaloo u durbaan tumaya.

Xaajigu waa nin ikhyaar ah oo ceeb neceb. Hadda ka hor si dadban bay ugu soo duushay in ay jiraan dumar ku hadaaqaya Jiilaani iyo Maana-Faay ha la isku daro. Hase yeeshee, arrintaas tixgelin ma siin. Hadda uun buu xogwaraysi galay, markuu ka war helay carada walaashii. Ma jeclaysan markuu ogaaday sida wax u dhaceen. Inkastoo qudhiisu jeclaan lahaa inay Maana-Faay qoyskiisa ku soo wareegto; haddana uma muuqan sidii arrintaasi ku suurta geli lahayd. Mana doonayn inay dhacaan waxyaalo iska hor keeni kara isaga iyo seeddigii Xaaji Muumin, oo ay isku wanaagsan yihiin. Wuxuu go’aansaday in uu degdeg uga hor tago dhaqdhaqaaqa dumarku wadaan. Wuxuu ogaaday haddii arrintaas la sii wado, waxa keliya ka dhalan kara inay yihiin colaad ma guuraan ah dhex marta dad xidid ah iyo qaar xigto ah.

Sidaas awgeed, intuu si degdeg ah gurigii ku yimid buu haweenkii buuqayey canaantay. Waxay isku dayeen in ay qorshahoodii ku qanciyaan. Kamase hoos-qaadine wuxuu uga digay inay arrimahaas faraha kala baxaan. Aay-Caddeeyna wuxuu si gaar ah ugu ceebiyey, carada maan-gaabnimada ah ee ay iyadoo cimrigaas ku jirta ka soo carrawday reerkeedii ay soddonka sano ku ilma dhalaysay. Wixii madaxeeda ku jirey wuu ka saaray. Wuxuu ku baraarujiyey in ayan gabadha xaggeeda keliya eegine, tixgeliso wiilkeeda loo guurinayo gabar uu jecel yahay. Habeenkii waa u caqli celiyey, subaxdiina gurigeedii buu ku celiyey, iyada iyo ninkeediina maslaxay, isagoo waliba seeddigii u tacsiyeynaya, hindisihiisiina ku bogaadinaya, si uu tuhunka isaga fogeeyo.

 

— 7 —

Guriga reer Xaaji Muumin makhribkii dadku kuma badna. Daaradda waxaa laba gambar ku fadhiya Aay-Caddeey iyo gabadheeda Leyla oo galabta booqasho ku timid. Cumarey iyo saaxiibkii Calina, baabuurtoodii ciyaarta ayay shamiitada marba dhinac ugu cayrinayaan, markay dadka waaweyn kula soo dhacaanna habartu canaananaysaa. Leyla booqashooyinkeedu waa joogto; hase yeeshee, tan galabtaasi way ka duwanayd kuwii caadiga ahaa. Waxay ahayd muruqa laba suulle ee ninba si ku ah. Hooyadeed waxay la tahay booqasho caadi ah, Leylana waxay u tahay tijaabo khatar ah oo ay u toog haysay in ay kala noqoto guul iyo guuldarro midkood. Maana-Faayse waxayba u ahayd geeri ama nolol.

Leyla waxay hooyadeed u sheegtay inay Maana-Faay gurigeeda uga soo tagtay, ee joog tiri, waxay ka codsatay in loo oggolaado in ay labadoo beri la soo joogto, hawo-geddis ahaan. Ujeeddadeeda dhabta ahise intaas ma ahayne, way u sii gogol xaaranaysey, si hadalku ugu furmo. Aay-Caddeey intay ruqaansatay bay gabadheeda ugu jawaabtay, “Baraabar waaye, a kula soo joogto, haddii adi hunguri kuu cuneeso. An waaba ku dhibtooday. Hunguri ma kuu cuneeso, ma kuu hurdeeso, iidlee isku makhan. Hortii shakhada minanka waa i kaalmeen jirtay, kaalmadii waa ka weesanahay. Iida naftirkeedaba sii nakhatay waa aragtay, qaf oo isbitaal ka soo baxday camal.”

Leyla intay fursaddaas ka faa’iideysatay bay tiri, “Umaa, gebertan wixii sidaas la nakhatay ma kaseeysiin?”

“Ma kasi karo gabarteey. Kaas amar waayebee. Macallin waa u khabtay, warqaasaa loo dhigay, takhtar waa loo geeyey, si kasta waa loola hadlay, horlee u soo darseheesaa. Waxaaneyto cayuun aan u mudaas.”

“Umaa waxaa dhan ma eh. Gebertaan wixii saas la nakhatay waxaa waaye; gebertaan Iikar ma rabto. Haddii lagu darana horlee u sii khafiifeesaa, usna waa ku dhibtoonaa, ma mudaayo in arooskaas lagu faa’iidaayo.”

Aay-Caddeey, sidii qof meel nabar uga yiil laga taabtay bay intay soo jeesatay tiri, “Wallaahi an naftirkey igaarkaas ma u rabin, laakiin, adoogeedaa ku daray, an taladey haddii ahaa leheed, abtigeeda igaarkiis dhalay aan ku dari lahaa.”

“Kaasna ma rabto ummaa.”

Habartii intay dhabannada qabsatay, bay tiri, “Iihi, maxeey rabtaa, yaa u naas cad?”

“Igaarkoo kale, Axmed la dhahaayo ay jeceshahay,” Leylaa qumbuladdii ay la gaatameysey ridday.

“Axmedaa! Axmedna yaas ahaay?” Aay-Caddeey baa tiri, intay yaab dhabannada la qabsatay indhahana taagtay.

“Yarkoo injineer eh waaye.”

“Ijeerna intees naga soo galay, yaa noo dhalay! Iihi. Habartiisa maad kasee, adoogiis maad kasee? Waxaa la dhahay: wax la yakhaan aroos, wax la yakhaanaa laguu dhalaa!”

“Maya, laakiin, igaarkoo fiican waaye, ikhyaar eh, oo ciyaal suuq aheen, iidna waa u dhimaheesaa.”

“Haah! Dulmiyaad raalli isugu tihiin miyaa! Kaas aaba ka soo jiibisay miyaa, aad ani ii keentay? Yac intiid ka dhihi leheed aaba ka soo jiibihee miyaa? Yaa nii baray igaarka dadoow oo unnukaba kaseeyn?”

“Ummaa xaalkaas xaal oo sahal eh ma eh. Haddaba waa idiin sheegay. Walaasheyda aan la khasbin. Igaarka iida jeceshahay haddii loo diido oo koo kale lagu khasbo, ma noolaaheeso!”

“Adoogaa muggoo adlee ula tageey, ani afkey ma soo khabahaayo, aniyo usi shalay-maantaan tii ogaantoy ka dhacdayaa, abtigaada na heshiisiiyey. Muggoo ani lugteey ka bannaanka!”

Isla markii ay sidaas lahayd, ayaa waxaa soo galay Xaaji Muumin oo masaajidka ka yimid. Erayadii dambana maqlay. Leyla jawigii waa ka xumaaday. Qorshaheedu wuxuu ahaa in ay marka hore habarta qanciso, kaddibna labadoodu intay iskaashadaan odayga si deggan ula hadlaan. Laakiinse arrintii faraheeda way ka baxday.

Odaygii baa ku soo kadiyey, iyadoon weli ka tabaabushaysan. Intuu is-dultaagay buu yiri, “Maxaa waaye warka oo sheegowgiisa laga cabsahaayo?”

Labadoodii intay is-dhugteen bay aamuseen. Tee ku dhiirran karta in ay u sheegto! In yar kaddib bay Aay-Caddeey intay gabadheedii mar kale eegtay ku tiri; iyadoo eedda iska duweysa, “U sheeg hee, adilee warka ma keeninoo?”

“Baaba wax oo sidaa u weyn maahin, wax-yar-lee waaye.”

Leylaa intay geesinnimo iska baartay warkii bilowday, markay aragtay in ay joogto meel aan laga soo noqon karin. Waxay aabbaheed ugu soo celisay arrintii ay habarta u sheegtay. Keliya qodobkii ahaa inay Maana nin kale jeeeshahay, ayay si sarbeeb ah ugu sheegtay, in ay shaaca uga wada qaaddo way ku dhici wayday. Waxayse si geesinnimo leh ugu adkaysatay qodobkii ahaa in aan Iikar lagu khasbin. Xaaji Muumin intay ciiryaamo xanaaq wajigiisa ka soo soka martay, cabbaarna aamusay buu mar dambe hadal bilaabay; isagoo codkiisa caro kulul ka dhex shanqarayso, ereyadana carrabka ku cadaadinaya, “Hoy Leyla i makhal! Wixii shirkaan minankaada kaa soo waday edebdarro waaye. Maana-Faay anaa dhalay, iida ma i dhalin, mana ii tashaheeso, anaa u tashahaa, gabarteyda waaye. Arooskeeda adna ma diidi kartid, iina ma diidi karto, qaf diidi kartana ma leh, arooska Abuukar aa u yaal. Abuukar aa aroosaa.”

Intuu sii kululaaday buu raaciyey, isagoo taagti qaylinaya, Leylana farta ku fiiqaya, gacantana u ruxaya, “Nin kale warkiis ma ii keeni kartid, iina ma ii keeni karto! Haddana inta ka bax! Soco, wajigaada i doori aan ku dhahay!”

Leyla intay guuldarradii hoos ula hogatay bay boorsadeedii haab-haabatay. Aabbaheedna markuu eraygii ugu dambeeyey xabbad ahaan ugu halgaaday buu gurigiisii horay ugu sii gudbay, isagoo wajigiisa weli dhimbilihii xanaaqu ka fanfaniinayaan, cod kii hore ka hooseeyana ku sii naqsanaya, “Edab-daranaa iyada! Iikar ma rabto. Iikar ma rabto!”

 

— 8 —

Maana-Faay aqalkii walaasheed bay murugo la dhex fadhidaa. Weli waxaa horyaal bakeerigii ay galabta shaaha casariyaha ku soo shubatay. Hal mar bay labta shaaha casariyaha halkiisii ku illowday.

Waxay ka war sugaysaa walaasheed Leyla, oo waalidkii gargelyo iyo gargaar-dalab ugu maqan. Iyadaa kula talisay in ay halkeeda uga war sugto, si ay uga fogaato goobta ay miinada ku qarxinayso.

Aad bay u dherarsatay soo noqoshada walaasheed. Markii shanqari soo yeertaba wadnahaa xoog u boodboodaya. Waxay is-leedahay waa Leyla. Tolow maxay kuu siddaa, ma bishaaro mise baas iyo baroor? Warka ay u keeni doontaa waa u nolol ama geeri.

Waxay u sugi la’dahay sidii ay u sugi waayi jirtay ballammada Injineer Axmed Jaamac, ee ay waqtigii oo aan dhaweyn ku waalan jirtay eegmada saacadda, qofkii la hadlana nebceysan jirtay, ee ku soo dhici jirtay in ay ku booddoo qanqaniinto. Waxay la noqon jirtay inuu saacadda ka khaldaayo, ee is-gafsiinayo iyada iyo jacaylkeeda ay sugayso. Hadday saddex beri kaddib ballamaan, maalmahaas oo idil waxay u tirin jirtay saacad-saacad. Waxay is-oran jirtay, Allow yaa beriga saddexaad lee ii bootiya! Waxaa ku soo dhici jirtay inay qorraxda gacanteeda ku wareejiso, sida saacadda u xiran!

Leyla maqnaan badanaa! Maxaa qabsaday? Shanqar baa soo yeertay. Sideedii baa wadnuhu boodbooday. Qof baa soo galay. Oow! Allayle waa iyadii!

“Abbaay Leyla!”

Hal mar bay kursigii kor uga boodday, iyadoo farxad kadis ahi foolkeeda ku sawirantay. Hase yeeshee, sawirkaasi dhakhsuu u tirtirmay. Waxaa ka hor yimid waji kaduudan iyo indho kurbaysan. Walaasheed oo caga-jiid ah baa iyadoon afka furin, boorsadii iyo garbasaartii midba meel ku tuurtay. Magac ba’ay! War dhafoor buur ku yaal! Waa astaantii guuldarrada. Su’aal welwel xambaarsan bay weydiisay. Iyadoo lugna baqo ugu taagan, lugna dagaal, bay tiri, “Abaay ii warran?”

Tii kale oo aad mooddid inay iyada colaad u hayso, ee ugu ciil qabto baxarkii ay galisay, ayaa hore intay u dhaaftay, ugu jawaabtay, “Walaashey, war haddii iga sugeysey, Jimcada aroos isu diyaari! Cawa dambe waa lagu nikaaxaa!”

Erayadii oo aan Leyla afkeeda ka dhammaan ayay Maana intay dhulka iska halgaadday, ee qunbulad oohin ah ee is-biirsatay daboolka ka qaadday, sidii wax waalan u qaylisay.

“Bes. Bes. Bes! Wax kale ha ii sheekin, waa ku tuugaa iga aamus lee! Alla ba’ayeey! Alla ba’ayeey! Alla intee aadaa? Alla yaa dhub i siiya! Yaa dhulka ila gooya! Yaa cirka iga qariya! Yaa…”

Baroor aan kala go’ lahayn bay afka furatay, iyadoo oohinteeda jidadka laga maqlayo. Jidadka iska daaye, haddii jehooyinkoo dhan la isaga yimaadana ma kala jeclayn. Sheex iyo nolol midna dani kama hayn. Waxay isla ahayd qof qiyaamaheedii cirka ka soo dhacay, loona sheegay in cimrigeedu Jimcaha ku eg yahay.

Dad badan oo daris ahaa baa ku soo heentay, iyaduse dan kama lahayn umana jeedin. Xitaa haddii hortooda guntiinadu uga dhacdo sooma ceshateen. Sharaf iyo xishood iska dhaafe, nolosheedii oo dhan baa la qiime beeshay. Waxay jeclaysatay in dhulku la go’o. Dhalashadeedii bay ka shallayday. Maryihii ma tuurin miyir kalese kuma harin.

Dadkii yaabbanaa ee baroorteeda ku soo baxay way soo bateen. Qaarkood baa isku dayey in ay qaboojiyaan, ee u caqli celiyaan. Waxaa ka mid ahaa dumaashigeed Ciise-Dheere oo dibedda ka yimid amarkaasna la kulmay. Wuxuu u naxay si uusan weligii u naxin. Weligii kuma riyoon Maana-Faay baa heerkaas gaaraysa. Intuu ag-fariistay buu garka iyo garbaha qabtay. Wuxuu isku dayey inuu sabaalin ku qaboojiyo. Intay ka fara baxsatay oo sidii wax waalan walaasheed oo ay hore ugu gacan sayrtay dhexda isaga martay bay baroortii sii kordhisay.

“Abaay Leylaay! Alla abaay Leylaay i faki! Alla abaayey i qari! Alla abaayey i duug! Alla abaayey i dil. Alla abaayey intee aadaa? Alla Ilaahayow ma i nacday? Alla maxaa i uumay? Alla yaa ii islaan eh!”

Leyla intay is-hayn weyday bay iyana furka tuurtay. Oohin iyo haaraan is-huwan bay afka furatay. Mar aabbaheed iyo adeerkeed bay hiif iyo haaraan u miistaa. Mar dhaqanka gaboobay bay guud ahaan u nacladdaa. Mar Axmed Jaamac bay eed iyo dhaliilba dhabarka u saartaa. Marna Maana-Faay qudheeda madaxa goosataa. Eedeyn aan ka dhab ahayn bay kula calwasaaddaa. Dariskii qaylada ku soo baxay way amankaageen. Meel ay arrin ka qabtaanna garan waayeen. Maana wax la oran lahaaba Leylaa ka dartoo dibi dhashay. Tee baa la aammusiyaa, ma tii yarayde baroorteeda lagu soo baxay, mise tan weyne haatan baraha dheeraysatay!

Xaafaddii oo dhan soos bay noqotay, sidii meel shil ka dhacay. Ciise-Dheere intuu isku yaxyaxay buu beledkiisii isaga noqday, markuu garan waayey si uu waxyeelo iyo meel uu wax ka qabto. Guriga uu deggan yahay iyaga u gaar ma aha. Waxay qol iyo bersaddii iyo qol gabdhuhu u seexdaan ka deggan yihiin guri mitir-kubbo ah, oo halka mitir ee u hooseeyaa dhagax yahay, inta kalena alwaax la madoobeeyey. Waxaa la deggan xaas kale oo iyaguna qol iyo bersad ka soo horjeeda ku nool iyo nin darawal ah oo isaga iyo wiil arday ah oo uu adeer u yahay hal qol ku wada jiraan.

Marwadii reerka dariska ah, oo da’dii toddobaad xaamila ah, ayaa Maana iyo Leyla iska xijinaysa dumarka kale, carruurtana ku xaarxaarinaysa in ay buuqa ka qaadaan ee guryahoodii kala aadaan. Carruurta qosol iyo foorjayn bay uga caddahay. Dumarkuna waa qaar kor taagan oo afka taageero iyo tacsiyayn uga soo jeedinaya, uurkana uga qoslaya, iyo qaar ka durugsan oo su’aalo xog-raadis ah iyo erayo xan ah is-dhaafdhaafsanaya.

Waxaa u firfircoonayd Beyddan Shabeel oo gadaal ka timid. Beyddan waa islaan war badan oo ka shaqaysa isu-geynta ragga iyo dumarka. Waa haweenay aan dheerayn, hilibkeedu buuxo, da’deedu afartan iyo dhawr tahay, hase yeeshee, la moodo in ay ka yar tahay. Inkastoo ay Boondheere dhanka shishe ka deggan tahay, haddana degmadaas xaafadaheedu guri guri bay ugu xisaaban yihiin, siiba gurigii hablo da’ yari ku nool yihiin, xaas iyo madaxbannaan kay doonaanba ha ahaadeene.

Waxay wareejisaa dharka dumarka. Dadka waxay isaga dhigtaa qof shaqadeedu ganacsi tahay. Laakiinse, dadka aqoonta u leh, way og yihiin ganacsiga dharka inuu u yahay tab ay ku meel-marsanayso shaqadeeda dhabta ah. In ay ka dhiganayso fiisa ay ku gasho guryaha ay hablaha ka ugaarsanayso. Hablaha bilicda-san waxay u ugaarsataa sida nimanka shabeelnaagoodyada ah. Gabar qurxoon oo meel maraysa markay aragtaba, waxaa ku soo dhaca nimankii rukunka u ahaa kooda ku habboon in qoftaas loo geeyo iyo dallaalka ay ku heli kartaa inta uu noqon karo. Waxay haysataa baasaboor weyn. Sida badan waxay u dhooftaa Sucuudiga, muddo kaddibna alaab ka soo dajisaa.

Leyla aqoon fiican uma leh, maadaama ay tahay qof shaqaale ah oo firaaqadeedu yar tahay, degaankooduna kala durugsan yahay. Hase yeeshee, mar horay xansatay, warkeedana way ka dheregsan tahay. Waa sababta labaade ay ugu soo degdegi weyday barashadeeda iyo u sheekaynteeda. Guryaha ka soo horjeeda ayey galabtaas qaseysey, markii ay dareentay buuqa mitirkubbada ka dhacay ee dumarka iyo carruurtii ku yaaceen. Sidii bay ku timid.

Gabadha quruxda badan ee barooranaysa markay aragtay, aad bay u danaysay. Waa arrimaha ay ka hesho. Waxay heshay fursad ay ku heli karto bocortaas cusub xogteeda. Gabar dariska ah oo ay dareentay inay si fiican u taqaan bay intay gacanta qabsatay, ee gees ula baxday, hoos ahaan u waydiisay, “Hooyo gabadha maxaa helay?”

“Nin aabbaheed siiyey bay diiddan tahay.”

“Oo maxay sidaas ugu ooyaysaa, malaha mid kalay jeceshahay?”

“Haah.”

“Oo muxuu yahay hooyo macaan, nin maal leh miyaa?”

“Waa wiil Injineer ah.”

“Haah, qoladaan Hawlaha Guud miyaa?”

“Maya.”

“Heeh?”

“Wuxuu ka shaqeeyaa Warshadda Muraayadaha.”

“Haah, gartay, waa yarkii wanaagsanaa, magaciisii Cabdi miyuu ahaa?”

“Axmed Jaamac.”

“Nacam, nacam, Allow afka ha kaa goyn, waa Axmed Jaamac! Laakiin, eeddo waxaan maqlay isagu ma jecla?”

“Waa jecel yahay baa la lahaa, laakiin, way waalan tahay si kastoo uu u jecel yahay nin yaanyow maan u ooyn lahaa.”

“Waa runtaa caqliley baad tahay, nin la isma raaciyo, kii habeenkaas suuq lehna jar baa loo dagaa, kistaadaa laga shubtaa, kii kalena…”

“Heedhee orod oo carruurta cashada u kari, maxaa meesha ku taagay?” Gabadha hooyadeed oo Beyddan warkeeda qabtey ayaa intay ku soo baxday hadalkii ka kala goysay. Waxay dareentay khatarta gabadheedii qarka u taagan tahay.

Beyddan intay duqdii xanaaqsanayd salaan ku maaweelisay, bay Maana iyo Leyla u gudubtay, si ay isu barto. Waano iyo erayo macaan bay ku asqaysiisay, iyadoo sama jecle aqooni ah isaga dhigaysa, uurkana uga mindo-lisanaysa. Waxayse ku beegantay goor Leyla dulqaadkeedii buux dhaafay, ee ay aad uga xanaaqday dadkii dul-tubnaa iyo warkii badnaa ee ay ku buuqayeen. Waxaa mar qura ku soo dhacday, Maxaa naagahaan iyo ciyaalkooda arrimihiinna soo dhex geliyey? Waxay ku abhisay in ay gurigeeda uga baxaan. Markay tii u dambeysay baxday bay albaabkeeda hoos ka xiratay, Maanana khasab ku aamusisay.

Xanaaqii wayba ku xoogsatay. Nolol iyo ad-adeyg bay ka qaadday. Intay laab-la-kicii iska illowday bay arrintii si dhab ah ugu fekertay. Tallaabada ku habboon iyo taladii ay yarta ku biirin lahayd bay maskaxdeeda ka baartay. Meel ay jaaha u saarto way garan weyday. Isma dhiibine maskaxday sii dhalaalisay. Mar dambaa fikradi ku soo dhacday. Fikraddii bay u bogtay, walaasheedna u gudbisay.

Waxay kula talisay, inay aroortii Axmed Jaamac ku kallahdo, arrintana farta ka saarto. Talo isagay jirtaa. Waa imtixaankiisii kama dambeysta ahaa. Waa in uu ka gudbaa, ama ku dhacaa. Hadduu wax isku hayo, gabadhiisana daacad u yahay waa inuu dabinka kala baxaa. Waa in uu nikaaxa habeen dambe lala maaggan yahay mid ka horreeya ka gaarsiiyaa. “Haddii kale us daacad ma kuu aha, lakhdabaas kugu wadey, adina ka tala bax; haddiid dhimaheesid dhereerka waa la iska duwaa. Sida waalidkaada kuugu taliyey iska yeel! Adduunyo nasiib lee waaye,” ayey ugu gabagabeysay.

Maana taladaas way qaadatay. Aad bay ugu riyaaqday. Hortiiba wax ku dhiirrigeliya uun bay la’ayd. Rajo fiican baa gashay. Niyaddeedii nolol baa ku soo yara noqotay. Talo kale ma jirto. Waa in ay isla berrito subax Cagaaran isula dhuuntaan. Kaddib wixii dhacaayaaba ha dhaceen. Axmed sidaasuu ku talin doonaa. Maana rajadaasay habeenkii oo dhan isku maaweelinaysey. Waaberigana dherarsanaysay.