FATAAWAHA DUMARKA
244 su’aalood oo dad Muslimiin ahi ay dalbadeen in looga jawaabo.
Jawaabaha su’aalahan oo ay ka iftoodeen qaar ka mid ah culumada ugu caansan caalamka Islaamka, oo ay ka mid yihiin Ibnu Taymiya, Ibnu Baaz, Ibnu Cutheymiin, Ibnu Jibriin iyo weliba Guddiga Joogtada ah ee Iftaha Sucuudiga.

QAYBAHA GUUD EE BUUGGA
Caqiidada
Is-Daahirinta
Caadada, Nifaaska
Salaadda
Jinaasada
Soonka
Sakada
Xajka
Udxiyada
Guurka
Wada Dhaqanka Labada Isqaba
Furniinka
Asayda
Nidarka
Dhaarta
Labbiska, Xijaabka
Dahabka
Akhlaaqda
Salaanta
Iskudhaf
Dhaxalka

Taariikh-nololeedka Culumada Su’aalaha ka Jawaabay

Al-Cuthaymiin

Sheekh Maxamed ibnu Saalix Al-Cuthaymiin wuxuu ku dhashay magaalada Cunayza, dalka Sucuudiga, sanadkii 1347 taariikhda Hijriga.

Isagoo yar ayuu Qur’aanka xafiday kadibna wuxuu u soo jeestay barashada diinta, waxaa sheekhiisa koowaad ahaa Sheekh Cabdirraxmaan bin Naasir Al-Sacdi oo ka mid ahaa culimada ugu waaweyn Sucuudiga, kaddib wuxuu galay Machad Al-Cilmi oo ku yaaley magaalada Riyaad ilaa uu ka qalin jabiyey.

Waxuu soo qabtay xilal iyo shaqooyin kala duwan:

Markii uu soo qalin jabiyey waxaa loo magacaabay in uu macallin ka noqdo Machad Al-Cilmi oo ku yeeley Cunayza.

Markii uu geeriyooday Sheekhiisii Cabdirraxmaan Al-Sacdi, wuxuu la wareegay imaamnimada masjidka weyn oo Cunayza halkaas oo uu duruusta ka bixin jirey, ardaydiisuna ay gaareen boqollaal.

Wuxuu ka tirsanaa oo xubin ka ahaa Hay’adda Culimada waaweyn (Iftaha) ee Sucuudiga.
Wuxuu wax ka dhigi jirey Jaamicadda Maxamed bin Sucuud Al- Islaamiya, faraceeda ku yaal Qasiim.

Wuxuu duruus ka bixin jirey Masjid Al-Xaraam iyo Masjidka Nabiga ee Madiina, xilliyada Xajka iyo Ramadaanta iyo waqtiyo kale.

Muxaadarooyin ayuu ka jeedin jirey gudaha iyo dibedda Sucuudiga wuxuuna ka mid ahaa culimada ugu caansan uguna aqoon badan dunida Muslimka.

Sheekhu intaas keliya kuma ekaan ee wuxuu allifay kutub badan, wuxuu dhintay sanadkii 1421 taariikhda Hijriga, oo waafaqsan taariikhda miilaadiga sannadkii 2001, Alle ha u naxariisto oo jannadii ha geeyo.

Bin Baaz

Sheekh Cabdulcasiis bin Cabdallah bin Baaz, wuxuu ku dhashay magaalada Riyaad sannadkii 1330 Hijrga, isagoo yar ayuu indha beelay, Qur’aanka isaga oo yar ayuu xafiday, kaddibna cilmiga diinta ayuu aad u bartay, culimo badan ayuuna la kulmay oo wax ka bartay.

Shaqooyinka iyo mas’uuliyaadka uu soo qabtay:

• Madaxa Hay’adda Culimada waaweyn.
• Madaxa Guddiga Joogtada ah ee Iftaha iyo Cilmi baarista
• Xubin iyo madaxa Guddiga Aasaasiga ah ee Raabidada Dunida Muslimka.
• Madaxa Masaajiddada Dunida Muslimka.

Sheekhu intaas keliya kuma ekaan ee wuxuu allifay kutub badan, wuxuu geeriyooday sannadkii 1420 Hijriga oo ku aaddan taariikhda miilaaddiga 1999. Alle ha u naxariisto oo jannadii ha geeyo.

Al-Jibriin

Sheekh Cabdallah bin Caburraxmaan Al-Jibriin wuxuu ku dhashay magaalada Quwayqica oo Sucuudiga ka mid ah sannadkii 1352 Hijriga, isagoo yar ayuu Qur’aanka iyo sunnada si fiican u bartay, iyadoo xilligaas aysan jirin iskuul si nidaam ah wax looga barto, wuxuu cilmiga ka qaadanayey culimada, kaddib wuxuu u soo wareegay Riyaad halkaas oo uu ka galay iskuul uu ku dhammaystay dugsiga sare sannadkii 1377 Hijriga, isagoo galay kaalinta labaad, kaddibna wuxuu galay jaamicadda wuxuuna ka qalin jabiyey 1381 Hijriga, markaas wuxuu galay machadka lagu barto garsoorka halkaas oo uu ka qaatay shahaado mastar ah, kaddibna kulliyadda shariicada ayuu galay halkaas uu ka qaatay shahaadada duktuur.
Wuxuu macallin ka noqday Machadka Imaam Al-Dacwah.

Wuxuu ka tirsanaa oo xubin ka ahaa Hay’adda Culimada waaweyn (Iftaha) ee Sucuudiga.
Wuxuu duruus joogto ah ka bixiyaa masaajiddo badan iyo gurigiisa, iyadoo ardaydiisu ay boqollaal gaarayaan.

Sheekhu intaas keliya kuma ekaan ee wuxuu allifay kutub badan, wuxuuna ku sugan yahay magaalada Riyaad ee caasimadda waddanka Sucuudiga.

Ibnu Taymiyah

Taqiyuddiin Axmed Cabdulxaliim ibnu Taymiyah, wuxuu ku dhashay magaalada Xaraan sannadkii 1263 taariikhda miilaadiga, wuxuu ahaa culimada fiqiga gaar ahaan mad-habta Xanbaliyada.

Wuxuu ka mid ahaa culimada ugu caansan xilligii uu noolaa, wuxuu aad ugu dheeraaday cilmiga Qur’aanka iyo Xadiiska iyo fiqiga iyo luuqadda Carabiga, wuxuu raacay jidkii salaf a-saalix oo ah ku dhaqanka Qur’aanka iyo Sunnada, wuxuu deganaa magaalada Dimishqi halkaas oo uu ka iftoon jirey dadkana wax ku bari jirey, wuxuu qoray kitaabo aad looga faa’idaystay, wuxuu dhintay sanadkii 1328, isagoo ku xiran xabsiga magaalada Dimishqi.

Guddiga Iftaha Sucuudiga

Guddigani waxa uu markasta ka koobmaa culumada ugu climiga badan Sucuudiga. Culimada su’aalaha buuggan ka jawaabay intooda badan waxa ay xubin ka ahaayeen Guddigan.

Guddigan waxa uu sida qaalibka ah qaabilsan yahay in ay ka jawaabaan su’aalaha diiniga ah isla markaasna ay ummadda u tilmaamaan jidka toosan.

Raadraaca Buugga
Kutubta aan ka soo minguuriyey su’aalaha iyo jawaabaha buuggaani ka kooban yahay oo maraajicda ah waxay kala yihiin sida hoos ku xusan:
Fataawa Hay’at Kibaar Al-Culamaa, waa labo majallo, waxaa lagu daabacay Maktabadda Turaath Al-Islaami.
Min Axkaam Al-Fiqhiyah fii Fataawaa Nisaa’iyah – Ibnu Cuthaymiin
Fataawaa Al-Mar’ah, waxaa soo uruuriyey Maxamed Al-Musnad
Majmuuca Fataawaa Ibnu Taymiya
As’ilah Muhimmah – Ibnu Cuthaymiin

DHAXALKA
Sidee dhaxalka loogu qaybinayaa?
Haweenta iyo dhaxalka ninkeeda

DHAXALKA
Sidee dhaxalka loogu qaybinayaa?
Su’aasha 241aad: Haweenay ayaa waxay ka dhimatay ninkeedii iyo ayaydeed iyo walaalkeed ay isku aabbe iyo isku hooyo yihiin iyo wiil ay dhashay, haddaba sidee ayaa dhaxalka loogu qaybinayaa?

Jawaab: Ninka waxaa la siinayaa rubuc (maalka oo afar meelood loo qaybiyey meeshiis), ayaydana sudus (maalka oo lix meelood loo qaybiyey meeshiis), wiilkeedana inta soo harta ayuu qaadanayaa, walaalaheedna dhaxalka wax kuma lahan.

Su’aasha 242aad: Haweeney ayaa geeriyootay waxayna ka tagtay gabar iyo walaalkeed ay isku hooyo yihiin iyo ina adeerkeed, haddaba sidee ayay wax u kala dhaxlayaan?

Jawaab: Gabadha maalka barkiis ayaa la siinayaa inta soo hartana ina adeerkeed ayaa leh, walaalkeeda ay isku hooyada yihiin waxaa dhaxalka ka hor istaagay gabadha ay walaashiis dhashay oo nuska la siiyey, dhaxalkana wax kuma laha maadaama ay gabadhaasi joogto sida ay afarta mad-habood isku raaceen, waxaase habboon haddii uu yimaado marka dhaxalka la qaybinayo in wax la siiyo.

Su’aasha 243aad: Naag ayaa geeriyootay oo ka tagtay ninkeedii iyo wiil ay habaryar u tahay, sidee maalka loogu qaybinayaa?

Jawaab: Ninku wuxuu leeyahay maalka barkiis, wiilka ay habaryarta u tahayna wuxuu qaadanayaa maalka inta soo harta sida ay qabaan qayb Shaaficiyada ka mid ah iyo Abii Xaniifa iyo Axmed oo isagu aad ugu adkaystay arrintaas, qawlka labaadna waa in wiilka aan waxba la siinayn maalkana inta uu ninku qaatay ma ahee inta kale lagu darayo hantida dawladda (baytal-maalka), waxaana sidaas qaba Shaaficiyada badankooda iyo Axmed wajiyada wax looga wariyey mid ka mid ah.
Culimadu waxay ka doodeen dadka qaraabada ah oo aan iyagu dhaxalka wax ku lahayn waxayna ka yiraahdeen:
Shaafici iyo Maalik waxay qabaan qofkii la waayo ciddii dhaxalkiisa xaq u lahayd in maalkiisa dawladdu la wareegayso (oo aan qaraabadiisa kale la siinayn). Warin Axmed laga wariyeyna sidaas oo kale ayay xustay.
Mad-habta ay salafku u badan yihiin iyo Abii Xaniifa, Thowri, Isxaaq iyo Axmed (qawlkiisa ugu xoog badan) waxaa laga wariyey inay dhammaantood qabaan ruuxa ciddii dhaxalkiisa xaqa u lahayd la waayo in la dhaxalsiinayo qaraabadiisa kale (sida abtiga oo kale). Allaahna wuxuu yiri:
“Dadka qaraabada ah qaarkood qaarka kale mudnaan ayuu ka leeyahay (sida ku sugan) Kitaabka Allaah.”
Nabiguna wuxuu yiri:
“Abtigu wuxuu dhaxlaa qof aan lahayn cid dhaxasha, wuu dhaxlayaa, kuna fakhri baxayaa.”

Haweenta iyo dhaxalka ninkeeda
Su’aasha 244aad: Haweeney ayaa ninkeeda waxaa qabtay xanuun uu la dhul dhacay oo uu saddex bilood la jiifey, maalin dambe ayuu ka dalbaday cabbitaan wayse kala soo daahday, markaas ayuu ku yiri, “Saddex dalqadood ayaad iiga furan tahay!” Labaatan cisho kaddibna wuu geeriyooday, haddaba furniinkaasi ma dhacayaa? Dhaxalka wax ma ku leedahay?

Jawaab: Furniinkaasi waa dhacayaa haddii uu caqligiisu taam yahay oo ikhyaarkiisa ku furay wayna dhaxlaysaa sida ay qabaan jamhuurka culimadu waxaana sidaas qaba mad-habka Imaamu Shaafici (qawlka qadiimka ah) iyo Imaamu Maalik iyo Axmed iyo Abii Xaniifa, waxaana dhacday Cabdirraxmaan bin Cawf inuu xaaskiisa furay isagoo sakaraadaya kaddibna Amiirkii Mu’miniinta ee Cismaan bin Cafaan uu dhaxal u xukumay haweenaydaas uu furay.
Haweentaasi waa inay ka ciddo tirsato ninka dhimashadiisa ama furniinka hadba kii waqtigiisu dheeryahay, haddiise uu waqtigaas uu furay caqligiisu aanu taam ahayn kama furmayso.

FATAAWA KU SAABSAN ARRIMO KALA DUWAN
Haddii haweentu iibiso maal ay leedahay oo waligeed aysan arag
Waalid wax ku sadaqaystay carruurtiisa
Carruurta qaarkeed oo gooni wax loo siiyo

FATAAWA KU SAABSAN ARRIMO KALA DUWAN
Haddii haweentu iibiso maal ay leedahay oo waligeed aysan arag
Su’aasha 238aad: Haween ayaa waxay leedahay hanti aysan waligeed arag laakiin ay tilmaan fiican ka haysato oo sidaas ku garanayso, haddaba ma u bannaan tahay inay ka iibiso ruux hantidaas arkay?

Jawaab: Haddii ay haweentaasi tilmaan ka haysato hantideeda oo sidaas ku garanayso way u bannaan tahay inay iibiso iyadoon arag, haddii aysan tilmaan ka haysan way iibin kartaa ama qof wakiil uga ah oo arkay hantidaas ayaa iibin kara.

Waalid wax ku sadaqaystay carruurtiisa
Su’aasha 239aad: Haweeney ayaa wiilasheeda mid ka mid ah waxay siisay maal aysan wiilasheeda kale siin, wiilasheeduna caasiyaal ma ahayn kaddibna way geeriyootay iyadoo la joogta wiilkii ay maalka gaarka u siisay, haddaba sadaqadaasi ma ansaxaysaa?

Jawaab: Haddii aan wiilkaasi la wareegin maalkii lagu sadaqaystay ilaa ay hooyadiis ka dhimatay way buraysaa siinta gaarka loo siiyey maalkaas wiilasha kale ayuuna ula siman yahay sida ay afarta mad-habood qabaan, haddiise uu maalka kala wareego inta aysan dhiman iyada ruuxeeda sida saxiixa ah ma ansaxayso inuu gooni u qaato walaalihiisa kale ayuuna kala mid yahay.

Carruurta qaarkeed oo gooni wax loo siiyo
Su’aasha 240aad: Haweeney ayaa iyadoo caafimaad qabta u hibaysey wiil carruurteeda ka mid ah maal, toban sano kaddibna way geeriyootay, wiilku maalkii ay hooyadiis siisay oo dhan wuxuu u hibeeyey wiilkiisa kaddibna wuu geeriyooday, qaadiyadu waxay sheegeen inuu xaq u leeyahay, haddaba dadkii kale ee dhaxalka wax ku lahaa ma u bannaan tahay hibadaas inay baadil ka dhigaan oo maalka si siman loo qaybsado?

Jawaab: Sadaqadaasi way buraysaa haddii maalkaas aan weli lagu tagri falin uuna hayey qofkii sadaqaystay ilaa uu ka dhintay sida ay culimadu isku waafaqsan yihiin, qaadiguna arintaa xukunkeeda wuu ku gafey mana ansaxayo xukunkiisu.
Haddii sadaqadaas uu la wareego qofkii lagu sadaqaystay iyaduna waa arrin macruuf ku ah culimda dhexdooda, maalkaasna waa laga soo celinayaa qofkii gaarka loo siiyey ama ilmaha oo dhan mid kasta intaas oo kale ayaa la siinayaa, Bukhaari iyo Muslimna waxay qoreen: Nucmaan bin Bashiir inuu yiri:
“Aabbahay ayaa wuxuu i siiyey addoon, markaas ayay hooyaday Camrata binti Rawaaxa waxay ku tiri, ‘Raali noqon mayo ilaa aad arrintaas Nabiga ka markhaati galisid!’ Markaas ayuu Nabiga u yimid oo ku yiri, ‘Anigu wiilkaygaan waxaan siiyey addoon, hooyadiisna waxay tiri, “Kaa raali noqon mayo ilaa aad Rasuulka ka markhaati galisid.” Markaas ayuu Rasuulku ku yiri, “Carruur kale ma leedahay?” Waxaan iri, ‘Haa.’ Wuxuu yiri Nabigu, “Kulligood ma siisay waxa aad wiilkaan siisay oo kale?” Waxaan iri, ‘Maya.’ Markaas ayuu Nabigu yiri, “Orod oo cid kale markhaati gasho.””
Xadiis kalena wuxuu ahaa, “Anigu dulmi markhaati kama noqdee ha i markhaati gashan, Allaahna ka cabsada oo carruurtiina u cadaalad fala.”

SALAANTA
Salaanta qaraabada
Salaanta oo la gacan qaado haweenka ajnabiga
Salaanta ardaygu salaamo ardayadda
Haweenka oo lala kaliyoobo (khalwada)
Way i caayaan markaan xumaanta ka reebo

SALAANTA
Salaanta qaraabada
Su’aasha 233aad: Waxaan deganahay magaalada Riyaad, waxaa jira dad aan qaraabo nahay oo aan aad isugu dhownahay oo ay ka mid yihiin gabdhaha abtigay iyo xaasaska adeerraday iyo gabdho aan ilma adeer nahay, marka aan soo booqdo waan isa salaamnaa oo is dhunkannaa wayna ila soo fariistaan iyagoo aan xijaabnayn, arrintaas waan dhibsadaa, waana caado aad ugu faaftay koonfurta Sucuudiga, maxaad ka oranaysaan caadadaas maxaase ila gudboon? Noo faa’ideeya Allaah ha idinka abaal mariyee.

Jawaab: Caadadaasi waa caado xun oo sharciga khilaafsan, kuumana bannaana in aad hablahaas iyo wixi la mid ah gacan qaaddid oo dhunkatid sababtoo ah maxram uma tihid waxaana ku waajiba inay kaa xijaabtaan, Allaahna wuxuu yiri:
“Haddii aad wax weydiinaysaan (haweenka Nabiga) ka weydiiya xijaabka gadaashiisa, sidaas ayaa qalbiyadiinna iyo qalbiyadoodaba u daahirnimo badan.”
Aayaddani waxay khusaysaa haweenka oo dhan sida ugu saxiixsan ee culimadu sheegeen daliilna uma haystaan dadka oranaya aayaddani waxay khaas ku ahayd xaasaskii Nabiga waana hadal baadil ah, Allaahna wuxuu aayad kale ku yiri:
“Yaysan u muujin quruxdooda raggooda rnooyee, iyo aabbayoowgood iyo ninkooda aabbihiis, iyo wiilashooda iyo wiilasha raggoodu ay dhaleen iyo walaalahood iyo wiilasha walaalahood iyo wiilasha gabdhahay walaalaha yihiin, iyo haweenkooda (Muslimiinta ah).”
Adigu intaas la sheegay midna ma tihid balse waxaad ka tahay ajnabi waxaana kugu waajiba in aad u sheegtid oraahdaan si ay kuugu cudurdaaraan una ogaadaan xukunka sharciga ah, waxaa kugu filan in aad salaantid adiga oo aan gacan qaadayn sida aayadaha Qur’aanka ah ee aan soo sheegnay ku xusan, Nabiga mar ay haweeney damacday inay gacan qaaddo oo salaanto wuxuu ku yiri:
“Anigu haweenka ma gacan qaado.”
Caa’ishana waxay tiri:
“Waligeed Rasuulka Alle gacantiisu ma ay taaban haweeney ajnabi ka ah gacanteed, afka ayuu kala baayactami jirey (marka ay axdi la galayaan).”
Sidoo kale Saxiixa Muslim waxaa ku taal iyadoo Caa’isha laga warinayo qisadii been abuurka inay Caa’isha tiri markii ay maqashay codka Safwaan bin Mucaddil:
“Waxaan dabooshay wajiga wuxuuna i arki jirey intaan xijaabka la soo dejin.”
Arrintaasi waxay daliil u tahay in ay haweenku wajiga qarsadeen markii xijaabka la soo dejiyey intii ka dambaysey. Allaah waxaan weydiisanaynaa inuu Muslimiinta xaalkooda hagaajiyo iyo inuu inagu galladaysto fahamka diinta.

Salaanta oo la gacan qaado haweenka ajnabiga
Su’aasha 234aad: Muxuu yahay xukunka in haweenka la gacan qaado marka la salaamayo iyadoo maro iyo wixi la mid ah gacanteeda la iska xijinayo? Farqise ma u dhexeeyaa ninka wax salaamaya haddii uu yahay dhallin yaro iyo haddii uu oday yahay ama haweenta la salaamayo ay da’ yar tahay ama da’ weyn tahay?

Jawaab: Ma bannaana in salaan loo gacan qaado haweenka ajnabiga kaa ah waana isku mid haddii aad maro iska xijisid iyo haddii kale ama ay da’ weyn tahay ama da’ yar tahay, ama ninka salaamayaa uu dhalinyaro yahay ama da’ weyn yahay, fitnada ka iman karta mid kasta oo iyaga ka mid ah awgeed, Rasuulkana waxaa ka sugnaatay inuu yiri:
“Anigu haweenka ma gacan qaado.”
Caa’ishana waxay tiri:
“Waligeed Rasuulka Alle gacantiisu ma ay taaban haweeney ajnabi ka ah gacanteed. Afka ayuu kala baayactami jirey (marka ay axdi la galayaan).”
Waa isku mid haddii maro ama wax la mid ah la iska xijiyo ama aan la iska xijin marka la salaamayo, iyadoo laga hor tagayo inay fitno ka timaaddo.

Salaanta ardaygu salaamo ardayadda
Su’aasha 235aad: Waxaan ahay arday jaamicad dhigta, mar marka qaarkood waxaan salaamaa gabdhaha aan isku kulliyadda nahay, haddaba arrintaasi ma bannaan tahay?

Jawaab: Horta sideedaba ma bannaana in gabdho iyo wiilal hal fasal la isugu keeno oo ay kuraas ku wada fariistaan, waana waxyaalaha ugu waaweyn ee fitnadu ka timaaddo, umana bannaana ardayga iyo ardayaddu inay soo xaadiraan fasallada caynkaas oo kale ah, salaantuna wax dhib ah ma leh haddii aan la gacan qaadayn oo iyadoo xijaaban uu bannaanka ka salaamo, kalina aanay isla noqon (khalwo), salaantana aan looga dan lahayn xumaan iyo in fitno la abuuro, haddii sidaas looga dan leeyahay ma bannaana.

Haweenka oo lala kaliyoobo (khalwada)
Su’aasha 236aad: Maxaa loola jeedaa xadiiska ah:
“Ninna yaanu la keli noqon haweeney iyadoo aanu la joogin ninkeedii ama ruux kale oo maxram u ah.”
Mase bannaan tahay inuu ninku la fariisto naagta iyadoo aanu wax xijaab ahi u dhaxeyn haddii uu ninkeedu la joogo?

Jawaab: Macnaha xadiisku waa inaysan u bannaanayn ninku inuu kula keli yoobo haweeney ajnebi ka ah meel aan dad kale ka arkeyn iyadoo ninkeedii ama qof maxram u ahi la joogin waxaana laga hor tegayaa iney meesha ka dhacdo fitno iyo waxaan Alle raalli ka ahayn sida sinada ama waxyaalaha gogol xaarka u ah, waxaana ninka ajnebiga ah u bannaan inuu la fariisto haweenta haddii ay xijaaban tahay oo ninkeeda ama maxram la joogo.

Way i caayaan markaan xumaanta ka reebo
Su’aasha 237aad: Waxaan ahay gabar ardayad ah gabdho badan ayaan kulleejo ku wada jirnaa, Allaahna hanuun ayuu igu galladaystay oo diintayda ayaan ahmiyad siiyaa, waxaan aad u dhibsadaa falal aan wanaagsanayn oo ay sameeyaan gabdhaha ila deggen sida dhagaysiga heesaha iyo muusikada ama xanta iyo isku dirka in badanna waan waaniyey, qaar ka mid ah gabdhahaas markii aan waaniyo way igu jeesjeesaan iyagoo i yasaya, haddaba maxaa ila gudboon?

Jawaab: Waxaa kugu waajiba in aad xumaanta ka reebtid hadba sidii aad awooddid adigoo hadal qabow ku waaninaya isla markaana soo daliilsanaya aayado iyo axaadiis munaasib u ah hadba mawduuca aad kala hadlaysid, hana dhegaysan heesaha iyo xanta iyo iskudirkooda, camalkooda xun iyo caydooduna waxba kuma yeelayso maadaama aad u naseexaysey isla markaana aadan la wadaagin camaladooda xun, Allaah wuxuu yiri:
“Dadka xaqa rumeeyow naftiina mas’uuliyaddeeda ayaa idin saaran, waxna idin ma yeelayo ruuxa dhunsan haddii adinku aad toosan tihiin.”
Waxay arrintaasi kuu suurta gelaysaa in aad marka hore xumaanta reebtid, haddii ay dadku xumaanta ka hari waayaan naftaada ayaad ku dadaalaysaa xumaantooduna waxba kuma yeeli doonto Allaahna faraj ayuu kuu furi doonaa dadkana wuu ku anfici doonaa hanuunintaada haddii sabir iyo dulqaad aad la timaadid adigoo Allaah ajar ka dalbaya kuna bishaarayso khayr fara badan iyo cirib dambeed wanaagsan maadaama aad xaq ku sugan tahay isla markaasna aad waaninaysid ciddii aad xumaan ku aragtid,
Allaahna wuxuu yiri:
“Cirib dambeedka wanaagsan waxaa iska leh dadka Rabbigood ka cabsada.”
Aayad kalena wuxuu Alle yiri:
()
Aayad kalena wuxuu Alle ku yiri:
“Kuwa Dartayo u jihaada, waxaan ku hanuuninaynaa jidkayaga, Allaahna wuxuu la jiraa kuwa ka cabsada ee camalada wanaagsan sameeya (muxsiniinta).”