DIIWAANKA ABSHIR NUUR FAARAX “BACADLE”
Waxaa ii sharaf ah inaan ka qaybqaato faallada Diiwaanka Abshir Nuur Faarax, isku dubbaridkiisuna leeyahay baare Sheekh Maxamed Xuseen Macallin. Diiwaankan kuma ekeyn karno hal-abuurka Abshir Bacadle, oo waa ka baaxad wayn yahay. Noocyada qaybta tixda loo yaqaan haatan, kuwa badan ayaa kaga jira. Sidaa awgeed Diiwaankan waa muunado ka mid ah hal-abuurka Abshir. Diiwaankan waxaynu ka helaynaa maansada qaybaheeda kala duwan sida jiiftada iyo geeraarka, guurow, shirib, salsal iyo habab kale oo murtiyaysan. Diiwaanka waxaa ku badan maansooyin aad u dhismo wanaagsan, oo mindhaa gabayaagu aad ugu dhalaaliyay dareenkiisa hal-abuurka leh, ama jawi khaalis ah uu ku keli noqday, sidaana gabayadiisa ku sameeyay. Abshir wuxuu mideeyay shirib, guuroow iyo guluulucyo kale oo ku socda af-guri, iyo maansooyin lagu tiriyay lahjadaha Woqooyiga, kuna caan baxay hal-abuurka maansada. Waana arrin aad u riyaaqid mudan, taasoo ay sabab u tahay bulshada kala lahjadaha duwan, uu muddo badan ku dhexnool yahay. Isla waqtigaa arrintan waxay caddaynaysaa hal-abuurka tixda Soomaalidu inuusan wali tirokoobnayn. Inta haatan la tilmaamana ee qaybaha tixda, si nintooxsi ah loo go’aansaday, ama loo go’doomiyay. Tusaale ahaan suugaanta tixda iyo tiraabta afka Maay lama diiwaangelin, sida GAARKA (u dhigma geeraarka) BEELEY, TUUGSI (Jiiddadu ku qaaddo lahjada Maxaa Tiri, una dhow guurowga), GOLOLOW, WEGLE (Halkan loola jeedo Gabayga lo’da ama Baytanka), ADARTA (oo ah suugaan la socota SHABALKA, kana mid ah jaadadka Waalada), JIIB iyo noocyo kale oo tixda ka mid ah. Sida la ogyahay Af-Soomaaligu wuxuu ka kooban yahay lahjado yerehe kala duwan, oo isku jirrid ah, isna buuxiya, xagga micnaha ereyada, oo goobaab qur ah ku wada jira, ama sidaynu ku sifaynay GARAANGARAN. Waxaana habboon suugaanlayda Soomaaliyeed inay u dhug lahaato hodontooyadaa luqadeed ee dalkooda, soona shaac-bixiyaan, mar allaale ay taasi u suurtagasho. Sidaa awgeed Abshir Nuur ku dayasho iyo qaddarin ayuu naga mudan yahay. Dad badan oo waqtigakan jooga, ama aad u tirabadnaa qarnigaynu ka soo gudubnay, waxay ku doodaan in haddii gabaygu ku abbaarnayn dhaqanka iyo dcegaannada miyiga, uusan noqon karin mid asiili ah, oo ka baxsan hannaaanka quruxda fanka [Suwar al-Jamaaliya li al-Shicr].
Sida Abshir arrintaa loogu dhaliilay waxaa hore loogu dhaleeceeyay Cabdullaahi Suldaan Timacadde (siduu Boobe ku xusay buuggiisa Gabayadii Timacadde). Waxay ila tahay Abshir dhaliisha la doonayo in lagu tiro inaysan ahayn mid dow ah. Maansooduhu waa inuu sugan yahay. Haddii gabaygaagu, ama af-maal kaleba, isgoo magaalo jooga hal-abuurkiisu ka beyro nolosha iyo deegaanka. uu sida joogtada ah ugu sugan yahay, wuxuu noqonayaa mid ku jira riyo soo jeed. Wuxuu gabayaa kaalinta hormuudnimo uu bulshada ku leeyahay, 50 sano iyo waqti kor u dhaafayaa yay suugaantennu nolasha deegaannada miyiga, masrax iyo murtiyeen kaleba, ay dheehaysay. Caqligal ma aha in gabayaa Carbeed xilligan jooga, ama xitaa kuwii joogay qarnigii tegay, laga sugo maanso ku dherersan, xagga afkaarta, dhaqanka iyo deegaankaba, tii uu tirin jiray Al-Mutannabbi, Al-Xariiri. Bal iyagu hadalkoodba daa kuwii joogay casriyadii ka horreeyay. Way habboon tahay qaddarinta suugaanta ay dhaafeen hal-abuuriyaasheennii hore ee ku noolaa deegaanadii miyiga. Hayeeshee, gabayaaga iyo tix dhisaha kale waqtigan jooga waa inuu u horseedaa, aragtidayda, abuuris suugaaneed oo tayo iyo murti leh oo beegsaneysa waaqica bulshada, iyo isbeddal nololeedka wanaagsan ay tiigsanayso. Abshir waxaan ku qaddarinaynaa inuu abbaaray hilinkii toosnaa, oo runta ahaa. Wuxuu farta ku fiiqay walbahaarka bulshada, sida arrimaha dib-u-heshiisiinta, sicir bararka, lacagta been abuurka ah, burburkii dalka iyo aafada qaadku keenay, ay weheliyaan arrimo kale, oo haatan jira, oo wada kul- kulul. Masaa’ilka diineed oo ah dhuuxa gabayada iyo taxanaha kale uu diiwaankan koobayo, aragtidayda, Illaahay unbaa haya xaqiiqada maknuunada ah. Hab dhaama ma jiro fariddi Ilaahay ina faray “Billatii hiya axsanu.” Maantoo Muslimka jarribaadyo kala duwan lasoo gudboonaadeen, xikmaddu waxay ku jirtaa siduu iftaynayo callaamada wayn Dktr. Yuusuf Al-Qaradaawi, “Saxwadu wax weyn ayay gudi kartaa hadday awoodda howlgalkeeda ururiso, kana bayrto asraartan. Inay wax midayso oo ay kala dhantaalin, iyadoo la abbaarayo arrimaha dhuuxa ah ee guud iyo kuwa jiritaanka ummadda la xiriira, halganka gaarka ahna laga gudbo. Waa in lagu tuuntuunsado waxa dadka midaynaya, lagana saremaro khilaafka.” [Al-Islaam, bogga 193aad]
Bulshadeenuna kama ay maarmi karto ku wada noolaansho nabadeed. Isku dubbaridaha Diiwaankan, saaxiibkey Sheekh Maxamed Xuseen Macallin aad ayuu u dadaalay. Waxaa qaddarin gaar ah mudan hawaamishta sida cilmiyaysan loo uruuriyay, oo loola kaashaday baaris-cilmiyeed qoto leh. Dadaalkiisaas oo noo saamaxaya inaan “halaqjaflaysanno” qaybo ka mid ah kitaabka TARAAJUMTA uu ku howlan yahay muddo dheer, aan rajaynayo inuu soo if-baxo waqti aan fogayn.
Waxaan curiyaha iyo ururiyaha Diiwaankan u rajaynayaa in Ilaahay dadaalkooda ajar iyo sawaab ka siiyo.
Huwa nicmal-Mowlaa waa nicman-Nasiir!
Shariif Saalax Maxamed Cali
Muqdisho, Soomaaliya
Juun, 1999