Jiinley

Dagaalladii waaweynaa ee Daraawiish iyo Ingiriis dhex maray  iyo goobihii ba’naa ee laysku helay oo ay ka mid ahaayeen Afbakayle, Caanaxarigle, Oodagooye, Fardhiddin, Beerdhiga, Cagaarweyne iyo Daratoole markay dhaceen, intaas oo gooboodna ay Daraawiishi ku wada lib heshay, xaruntuna markaa taallay Wardheer  iyo Walwaal, Ingiriis, Talyaani iyo xabashina dagaalka Daraawiisheed u heshiiyeen nin kastaba itaal meeshuu ku gaaro, dagaal iyo dirirna loo guddoonsaday, ayaa Sayidku u yeeray nimankii qusuusidda ahaa oo uu la tashan jiray. Wuxuu u jeediyay talo oo wuxuu yiri:

Xoolaha aynu haysanno waxaa u foolaada fardo iyo geel, dalka aynu joognana waa oomane haddii go’aan biyaha Wardheer iyo Walwaal inakuma filla, cadowgeeniina koo ma ahee waa kan, ee maxaynu yeellaa?

Taladii haddii la falanqeeyey ninkii tiisa loo guuxay wuxuu yiri: “Dad cadaabeed, dal cadaabeed baa laga galaa.” Hadalna wuxuu ugu ku iblabeelay in ergo loo diro boqor Cismaan, xaashi afdheerna loo sii dhiibo, lagana afdhowro, waxaana ka sii horraysay in Sayidku xoolo badan u diray boqorka, gabarna ka doonay.

Dhowr toddobaad ka dib ayaa ergadii soo noqotay iyagoo boqorkii ka sida xaashi uu ku leeyahay: “Soo guura garab iyo gaashaanba wayga helaysaane, saddex hal oo Bari leeyahayna ugu soo guura:

1. Buur dagaalka looga gabbado.
2. Biyo maatada iyo xoolaha kuugu noolaadaan.
3. Bad, dab, hub iyo xoolaba laga helo.”

Daraawiish haddii warkaasu soo gaaray, rarkii caykay hoosta ka geliyeen Bari iyo boqor bayna foolka saareen. Inkastoo ay Daraawiishi dhexda kala kulantay weerarro aan la filayn oo xagga Ingiriiska ka yimid, hayaan, harraad iyo kulaylna wax gaarsiiyeen, waxay tageen Nugaal.

Ingiriisku markuu taa maqlay ergo ayuu u diray Boqorkii wuxuuna ku yiri: “Haddii aad Daraawiish wax la qabsato ama taageerto, baddana waannu kaa xiri, dagaalkana adiga iyo iyaguba isku mid baad tihiin, dhulkaaga in lagu dagaallamana kuuma roona”. Taasi Boqorkii cabsi bay galisay sidaas daraadeed Daraawiish waa ku ballan furay, colna waa ka hor geeyay. Dabadeed Daraawiishi dhinaca koonfur bay u leexdeen iyagoo hal daan dheera iyo faras qoore-gooye ah ama geenyo ruqa ah mooyee xoole kale ka, ayay waxay ka tageen Ayl iyo afaafka Nugaaleed meel la yiraahdo Gelingaalle. Sayidku isagoo ka faallanaya rafaadkii gaaray yo dhibihii lasoo maray iyo ballanfurkii Boqor iyo duunyadii ka luntay ayuu gabay mariyey. Wuxuuna yiri:

Xuseenow jikraar lama hadlee, jaalkay baad tahaye

Adaan iga jadeer wicin, markuu jaahilkii didaye

Jahnoo adaan qaban markuu, jiitay gacalkaaye

Raggaan gaalo jeefaafi waa, ehel jaxiimaade

Jahannama inay galeyaan, weygu jaamaca e

Adaa jamalka soo raray markay, janan u guureene

Junna weeye ruuxaan ahayn, jaadka aad tahaye

Dadka kale ka jeestaye, adaan jaarri kuu ahaye

Waxaan kaa jarreereynhayaa, sanada jiilaale

Sagal jiidan caad jilicsan iyo, jarar hillaacaaya

Onkad jow leh, daad soo jimray, jahada oo khiintay

Jowjowlihii xalay sidii, jibin u guuxaayey

Jirka da’ay jalleysaha gugii, hara jidhaamowday

Jidhimaha afkaa marahayiyo, jababka ceegaaga

Jaqaqarida geedaha noqdiyo, xamashka oo jiiqle

Sidii jaawo dhane loo shubaan, jeelka kaa bi’ine

Waxaan kugu jalbeebinahayaa, jowhartii gabaye

Jawiskayga maqal caawa, waan jalalabayaaye

Jundigii xigaaliyo anoo, jooga gurigeyga

Anigaan jareexiyo iyo xumaan, juuq la ii orannin

Anigaan rag ii soo jifraday, jil iga qaadeynin

Anigoo jalaalada dhigtoo, diinta jibanaaya

Anigoo jameecada galoo, jaaruun xarunteyda

Anigoo wixii aan jantaba, jimic la ii siiyo

Jamradii adduunyada anoo, jimicnimaw haysta

Karuur jagagaclayn iyo anoo, jaanaka fuudahaya

Anigaan jarraysimo hunguri, la iga jeeqaanin

Jaanjaanni baa iga khatalay, johoraddeydiiye

Hawo nimaan ka jigan baan ahoo, jira dheer koriye

Waxaan ahay nimaan jare aqoon, sida jaguug awre

Jawaawida Majeerteen hadday, Jalawdi ii yeedhay

Inaan       joro kusii dhaho hadday, igaga jeebnaatay

Jiidaha Ilaahay haddii, la igu jeeraadshay

Xagar jiqa, jaleefan iyo qurac, jinow wax heeraaya

Jiqtoolaha galooliyo samraan, jarafku xiimaayo

Jimbac surad leh, jiiqa isku baxay, jiica siiqda

Jillab xanafle jowdheer qallalan, jabi xanuun weyn leh

Jirma qodax leh jiiqjiiq wax mudi, jeerin iyo yooco

Jirda badan jiroon iyo qaroon, jaaful iyo seeri

Jifka hawdka guurha waxaan, jar iska xooraayey

Wuxuu jeeni calaflow libaax, igu jiibaadaayey

Raadkaan ku jiillaa wuxuu, daba jadeemaayey

Jaldhaftiisa qoobka ah waxaan, dib u jalleecaayey

Jaajuusku geesaha wuxuu, jirayey ruuxayga

Waxaan jaamagaarkii cabsida, jimanka buuraayey

Wiyil joof leh iyo yey waxaan, jirif ku keynaanshay

Jinni qabe shabeel ihi wuxuu, igu jalaacaayey

Juq waxaan u soo iri dugaag, jalabutaynaaya

Wixii gaade jimic soola xuli, juhunkii ii muuqday

Jititaha hortayda waxaan, jaaha kala leexday

Wuxuu jiinka ii maray Midgaan, jilibka tooxaaya

Kobaan jeesna ooliyo waxaan, jarar ku aynfaaday

Jawo lagu harraadiyo waxaan, omos jibaaxaayey

Jugley igu dhawaaqdiyo wuxuu, galowgu jiiqleeyey

Jid abaara oo kulul waxaan, hilin ku jeellaaday

Juunaha xagaagii wuxuu, jaaha iga leefay

Jeedaaladii wuxuu indhaha, jiitay araggoodu

Jarmaadiyo carrababa waxaan, bari u sii jeeday

Xagla jalaqle laafyaha waxaan, jagac ka siinaayey

Jiitada masaafada waxaan, jimiyey tooxeeda

Jildhiskeyga saydhuhu waxay, jac iga siineysey

Jiriiricada oogada waxaan, jararacoonaayey

Cagta jeerarkeediyo waxaan, boqonta jeeraarshay

Jalfiska iyo qonofkii waxaan, jag isa siinaayey

Jiljilladiyo seedaha waxaan, jaaifo u geystay

Jirridkii xabaallaa wuxuu, jebiyey suulkayga

Jirriqaa abeeriyo waxaan, gocondho jeexaayey

Janqaraaro socodkii waxaan, jaynaf macaluulay

Jidaashaan u yeellaa wuxuu, jiirku iga suumay

Jilbis balaqa iyo good waxaan, jaanta kala boodey

Wixii aan ku joogsaday abees, jalafle oo duuban

Maska jiririqleeyaa wuxuu, jiiris igu dhaafay

Jambareera dhiciddii waxaan, jiifka qabam waayey

Hadba jimicsi iyo taah waxaan, jalaqa soo laabay

Jidiindhowga qabatoon waxaan, jiilka rogi waayey

Waxaan jiidha waaberi kacoo, jalafsadoo luuday

Jurmaadada aroortii waxaan, juhul madoobaaday

Waxaan dhagaha jawgii ka baxay, jibindhow moodaayey

Wixii aan jaruur galay waxaan, jowray badankeyga

Rabbi baygu jeefagay waxaan, jululay ruuxayga

Jaldhanka baahida waxaan, jalaqa heemaarshay

Haddaan Boqor jawaab iiga iman, bad uma jeeleene

Jirku ima xanuuneen hadduu, jog I leeyahayee

Jeclaantaan u qabay baan u tagay, jaankii badihiiye

Jeer baa Ilaah ii qaddaray, jiirahaan maraye

Jiidaha in meel loogu wado, jaahil baan garane

Waxse igu jirrabay waa, ninkii jookha ii lulaye

Cayuun jalalowleyn iyo raggaan, jeer fardaha siiyey

Jaamus lo’aad iyo raggaan, jimir aruu dhiibay

Amaan lacag jiriidaa furoo, jeebka uga buuxshay

Waxaan gool jinaad weyn qaloo, joome uga gooyey

Xeeraha jiriidhaa waxaan, jaari ugu qaaday

Waxaan ramag jimiimici murkaha, uga jufsiinaayey

Waxaan ilaxir jeexya leh aroos, jalalamluu hooyey

Jirjir malaba iyo foon waxaan, jil uga yeelaayey

Waxaan jaawiduu shiday intaan, jalamadduu shaahshay

Nimankaan jalbeebtooda gole, jurux ka dhowraayey

Inay jarax abaala iiga dhigi, laabtu jirin meyne

Jisadeyda Eebbaan ka heli, talaba waa jeere.

Waxaan ka qoray Cabdi Cali Guuleed, Cabdi-Yaar. Waxay isku ujeeddo yihiin gabayga 95.