Waalid baan noqdaye maxaa ila gudboon?
Dareen xilkasnimo
Aqoon iyo khibrad kororsi
Astaamaha waalidka fiican
Astaamaha waalidka xun
Mar haddii aad waalid noqotay waxaa kula gudboon inaad muujisid dareen u qalma waalidnimada, waa inaad noqotaa qof xilkasa oo kasoo dhalaali kara xilka waalidnimo, waayo mar haddii aad waalid noqotay waxaa kugu soo biiray mashruuc iyo mas’uuliyad wayn, oo mudan inaad Ilaahay tala saarato waydiisatana inuu kuu fududeeyo xilkaas wayn, maxaa ka wayn xil lagaa rabo inaad adiga iyo ehelkaagaba ka badbaadisid naar shidaalkeedu yahay dad.

Astaamaha waalidka wanaagsan
Waalidka wanaagsani waa midka xilkaska ah, ee dareensan xilka waalidnimo ee uu xambaarsan yahay.
Waalidka wanaagsani waa midka kalgacayka ku barbaariya ubadkiisa, una muujiya mar walba inuu jecel yahay.
Waalidka wanaagsani waa midka u noqda ilmihiisa tusaale sare oy ka dheehan karaan wanaagga iyo suubanaanta.
Waalidka wanaagsani waa midka la saaxiiba ilmihiisa.
Waalidka wanaagsani waa midka ku barbaariya ilmihiisa isqadarin iyo ixtiraam ay u hayaan waalidkooda iyo dadka oo dhan.
Waalidka fiicani waa midka ku ababiya ilmihiisa diinta Islaamka iyo aadaabteeda.

Astaamaha waalidka xun
Waalidka xumi waa midka aan xilkaska ahayn.
Waalidka xurni waa midka aan dan iyo muraad toona ka lahayn ubadkiisa.
Waalidka xumi waa midka ilmihiisa ku barbaariya adebdarrada iyo anshixumada
Waalidka xumi waa midka diinta aan barin ilmihiisa iyo reerkiisa.

Maxaad yeeli haddii Ilaahay ilmo ku siiyo?
Dhagaha kaga adin
Dhab xanaga timir u mari
U wan qal
U xiir
U magac bixi
Gud

.
Dhagta midig kaga adin
Marka uu ilmuhu dhashto waxaa sunno ah, in dhagta midig lagaga adimo, waxaa laga wariyey Abuu Raafic (Alle haka raali ahaadee): [Waxaan arkay Rasuulka (s.c.w) oo ku adimaya dhagta Xasan ibnu Cali markii ay saa u umushay Faadumo.]
Wuxuu leeyahay Sheikh Ibnul Qayyim isagoo faalaynaya murtida laga leeyahay dhag-adinka: “Murtida laga leeyahay adinka iyo aqinka, wa murti looga golleeyahay in dhagaha ilmaha lagu garaaco tawxiidka iyo midnimada Ilaahay, iyo in laga yeelo waxa ugu horeeya ee dhagihiis maqlaan shahaadada uu qofku ku galo diinta Islaamka, waxaana muran lahayn in saamayn ku yeelanayo adinku, yaaba la dareemine.”
Waxaan ognahay in shaydaanku ka cararo kana baxsado eedaanka maqalkiisa, sidaa darteed ayaa la rabaa in ilmaha markuu saa usoo dhashaba shaydaanka laga eryo laguna dhaho wax aad ilmahan ku leedahay ma jiraan meesha ka carar.
Sidoo kale shaydaanku wuxuu darbeeyaa ilmaha markuu saa u soo dhaco, taasaana keenta oohinta iyo jaqaaqda uu ilmuhu la soo dhaco, wuxuu yiri Abuu Hurayrah (r.c.), “Dhawaaqa ilmaha marka uu soo dhaco waa qudquddayn iyo gujjo shaydaan.”
Waxaa kaloo ku cad xaddiis uu Abuu Hurayrah (r.c.) warinayo, ‘Waxaan maqlay Rasuulka (s.c.w.) oo leh:
[Majiro ilmo ina Aadan ah, (Maryamo iyo wiilkeeda mooyaane) oo shaydaan taabanin marka uu soo dhalanayo, taabashada shaydaanka darteeda ayuu ilmuhuna la dhawaaqaa.]
Waxaa wariyey Bukhaari.

Waxaa laga wariyey Ibnu Cabbaas inuu yiri: “Ilma walbaa wuu ooyaa wuuna dhawaaqaa – markuu dhalanayo – taasina waa mid uu ku sameeyey shaydaanku oo calooshiisa ayuu tuujiyaa markaa uu ilmuhu dhawaaqaa, sidaa awgeed ayuu adinku u noqdaa ilmaha laag iyo darbo ka dalfinaysa shaydaanka oo ah nin ku dhaartay inuu duufsado ilmo Aadan.”

Ducada lagaga naaro caruurta shaydaanka

كان رسول الله صلى الله عليه وسلم يعوذ الحسن والحسين رضي الله عنهما – أعيذكما بكلمات الله التامة من كل شيطان وهامة ومن كل عين لامة

[Wuxuu ahaa Rasuulku (s.c.w.) kii uga naara shaydaanka Xasan iyo Xuseen (Alle haka raali ahaadee): ‘Uciidukumaa bikalimaatillaahi-ttaammaati min kulli shaydaanin wa haammah, wa min kulli caynin laammah.’ Waxaan idinkugu magan galinayaa kalmadaha Ilaahay ee dhamayska tiran shaydaan kasta iyo halaq iyo qarjaajuf walba, iyo il kasta oo wax dhabata (ilaysa).]

U hanbaliyeenta qofka cunug u dhasho iyo jawaabtiisa

بارك الله لك في الموهوب لك وشكرت الواهب وبلغ أشده ورزقت بره
ويرد عليه المهنأ فيقول – بارك الله لك وبارك عليك وجزاك الله خيرا ورزقك الله مثله وأجزل ثوابك

[Baarakallaahu laka fil mawhuubi laka, wa shakartal waahiba, wa ballaqa ashuddahu, wa rusiqta birrahu. Ilaahay ha kuu barakeeyo ilmahan laguu hibeeyay, adigana Ilaahay ha kaa yeelo mid ku shukriya Allihii kuu hibeeyey, hana ku gaarsiiyo hanaqaadkiisa (xoogiisa), ha lagugu irsaaqana wanaagiisa iyo baarinimadiisa.]
Wuxuu ugu jawaabayaa waalidka ilmaha dhalay, [Baarakallaahu laka wa baaraka calayka wa jazaakallaahu khayraa, wa rasaqakallaahu mithlahu wa ajzala thawaabaka. Ilaahay hakuu barakeeyo, korkaagana ha barakeeyo, khayrna ha kugu abaal mariyo, ha kugu irsaaqo isagoo kale, hana weyneeyo ajirkaaga.]

Dhanxanaga ilmaha ugu tir timir adigoo ugu ducaynaya barako badhaadhe:
Waxaa sunna ah sidoo kale in ilmaha markuu dhasho dhanxanagiisa loo mariyo timir la calaliyey waxaana sidaa loo yeelayaa si ilmaha yar loo baro tabtuu raashinka u cuni lahaa uguna tababbaran lahaa cunitaanka. Timirta sababta loo doortay waxa weeye iyadoo aad u macaan oo uu ilmaha yari macaansanayo iyo iyada oo ka kooban iskudhis lagu magacaabo guluukos kaasoo u baahnayn inay calooshu shiiddo oo isagu ah nafaqo diyaar ah, oo dhiigga si toos ah u raacda. Raashinka caadiga ihi wuxuu timirta kaga duwan yahay isagoo ka kooban iskudhisyo u baahan inay calooshu shiiddo oo jejebiso iskudhisyo ka fudud ilaa ay isu beddelaan guluukos.

Haddaba, maaddaama uu ilmaha yari awood daran yahay, calooshiisuna aanay weli u bislaan cunno shiidis, waxa habboon in la siiyo nafaqo diyaar ah sida caanaha hooyada oo uu ku jiro iskudhiska laktoos, ama timirta oo uu ku jiro glukoos, labadubana waa iskudhisyo fudud.

U wanqal imahaaga
Marka ilmuhu dhasho waa in la farxo oo damaashaad la dhigo, sidaa awgeed ayey diintu fartay in ilmaha loo wanqalo markuu dhashto, murtida wanqalka laga leeyahayna waa laba arimood: midda koowaad waa in la muujiyo farxadda dhalashadiisa, midda labaadina waa in laga furdaamiyo ilmaha shaydaanka, waayo Rasuulka (s.c.w.) wuxuu noo sheegay in ilmuhu rahman yahay shaydaanka inta aanan loo wanqalin, mar haddii loo wanqalo, shaydaanku wuu isdabarayaa, ilmihiina rahankii wuu ka baxayaa.

[قال رسول الله صلى الله عليه وسلم – [الغلام مرتهن بعقيقته فأهريقوا عنه الدم وأميطوا عنه الأذى

Wuxuu yiri Rasuulku (s.c.w.):
[Ilmuhu wuxuu ku rahmanyahay wanqalkiisa, ee ka daadiya dhiigga, kana fayda dhibka.]

Maxaa lagu wanqalayaa?
Cali bin Abii Daalib (r.c.) waxa laga weriyey inu Rasuulku (s.c.w.) Xasan ugu wanqalay ri dabeetana uu yidhi: [Faadumooy madaxa ka xiir, sadaqayso timihiisa muggood oo qalin ah.] Dabeeto intay miisaantay buu yidhi, waxay noqdeen qiyaastii hal dirham.

U xiir ilmahaaga, dhoorna ha u yeelin
Cumar (r.c.) waxa uu yidhi, “Waxaan maqlay Rasuulka (s.c.w.) oo dadka ka reebaya kolka ay ilmaha madaxa ka xiirayaan inay dhoor u yeelaan, waxaana uu yidhi: [Ama ka wada xiira ama u wada daaya]. Dhoorka waxaa uu Rasuulku (s.c.w.) ku tilmaamay timaha lagu reebayo madaxa fooddiisa ama labada dhafoor mid. Waxaa la weriyey in Rasuulku (s.c.w.) kolkuu tima-jaruhu Xasan iyo Xuseen madaxa ka xiirayo uu la joogi jiray oo aanu u dhaafi jirin keligii si uu ula socdo qaabka uu ugu xiirayo.

Abuu Bureydah nin la yiraahdo waxaa laga weriyey inuu yidhi: (Waqtigii Jaahiliyada kolka wiil dhasho intaan ri gawracno baynu dhiiggeeda gelin jirnay (madaxa kaga shubi jirnay), kolkuuse Eebbe Islaamka noo keenay ri baynu goowracaynay, wiilkana madaxa waynu ka xiiraynay, hase ahaatee sacfaraan baynu iska marin jirnay).
Waxaad halkaas ka garan kartaa in caadada Soomaalidu ay ku dhaqanto gaar ahaan reer miyigu, ee carruurta dhiigga la geliyaa tahay caado jaahili ah oo aan Islaamka shaqo ku lahayn,
Haddaba wax kun iyo afar boqol oo sano kahor Islaamku reebay maxaynu weli ugu raad joognaa Soomaaliyeey?

Doorashada Magaca Ilmaha
Udooridda magac qalma: waxaa looga baahan yahay waalidka in uu u doorto ilmihiisa magac wanaagsan oo bulshada maraya, si uu ugu farxo ilmuhu marka uu waynaado kuna dareemo jacaylka waalidiintiisu u qabaan, taas waxaa laga wadaa ilmuhu haddii loo bixiyo magac qalaad oo dadku ku maadsadaan, waxaa laga yaabaa in ilmahaasi cuqdad u qaado waliidkiisa, is-yiraahdana, kuma aysan farxin dhalashadaadii iyo habeenkii aad curatay, kadibna caaqnimo kasoo baxdo halkaas, waxaa jiray nin wiilkiisii u bixiyey Jucul oo ka dhigan xaarwalwaal, sheekadan aan kuu soo tabinayo waa sheeko dhacday waagii khilaafada Cumar ibnu Khadaab hadaba wiilkii loo bixiyey Xaarwalwaal wuxuu noqday wiil caaq ah, oo aad u kani adag, wuxuu go’aansaday inuusan qaadanba war uu wado aabihiis, odaygii wuu cadhooday kadibna wuxuu u dacwooday Amiirul-Mu’miniin Cumar ibnu Khadaab oo uu ku yiri, “Wiilkii aan dhalay ayaan u taaglaahay, wuxuu igu noqday will caaq ah.”
Kadib Cumar wuxuu u yeeray wiilkii, markii uu yimid wiilkii, ayuu waydiiyey Cumar, “Maxaad aabahaa u yeeli la’dahay? Maxaase kuugu wacan caaqnimada iyo kani adayga?”
Wuxuu yiri inankii loo bixiyey Xaarwalwaal, “Amiirka mu’miniintow, warkayga dhagayso, aabbahay isagaa caaq igu noqday intaan anigu ku noqon.” Isagoo yaaban ayuu Cumar (r.c.) yiri, “Siday ku dhacday taasi?” Wuxuu yiri inankii, “Aabbahay godab ayuu iga galay, taas ayaana keentay kani adaygayga, marka hore aabahay iima doorin hooyo fiican ee wuxuu hooyo iiga dhigay addoon, waliba u shaqaysa qoys Yuhuuda, midda labaad magac fiican iima doorin ee wuxuu ii bixiyey Xaarwalwaal, marka ninka intaas oo dhan ii gaystay maxaan ku yeelaa?”
Cumar (r.c.) wuu garwaaqsaday wuxuuna golihii kabixyey dardaaran uu ku leeyahay hala wanaajiyo caruurta hooyooyinkood hana loo doorto magacyo wanaagsan.

Sideed ugu dooran kartaa ilmahaaga magac fiican?
Ma aha ilmahaaga inaad u bixisid Xaarwalwaal ama magac cay iyo meel uga-dhac ku ah ilmahaaga, waa inaad u xushaa magac macaan oo maqalkiisa dhaguhu ku raaxaystaan, sidaa awgeed waa inaad maanka ku haysaa qodobadan hoos ku xusan markaad u magac bixinaysid ilmahaaga:
Waa in uu ahaadaa magacu magac macaan oo turxaamo lahayn.
Waa inuu aahaadaa magac xambaarsan macno wanaagsan.
Waa inuusan khilaafin macnihiisu shareecada.
Waa inuu yahay magac bulshadu qaban karto. Ma aha inaad u bixiso wiilkaaga Qataadah, oo kadibna loogu yeer Qataar, mana aha inaad u bixisid Sudays oo kadib loogu yeero Siidays. Tusaalayaashan aan soo qaatay iskama soo qaadan ee waa wax jiro oo dhacay, nin ayaa u bixiyey wiilkiisa Qataadah, markaasay wiilka ayeydiis damacday inay u yeerto, markaasay tiri: war Qataarow. Sheekada kale waxay ahayd nin ayaa u bixiyey wiilkiisa Sudays jacayl uu u qabo Sheekh Cabdiraxmaan Sudays, kadib dadkii uu la noolaa qaar kamida ayaa qaatay Siidays ileen makarayaan waa magac Carbeed oon laga aqoon deegaankooda.
Waxaan balaf ku maqlay in ninkii isaga ahaa wiilkiisii dambena u bixiyey Shuraym. Tolow maxay isagana ugu yeerayaan, malaha Shumburo bay ugu yeeri doonaan.
Waxaa sunno ah in magaca xun la iska badalo, waayo Rasuulku (s.c.w) markuu arko qof magac xun oo qalaad lagu magacaabo wuu ka badali jiray wuxuuna u bixin jiray magac ka fiican kii hore.
Ibnu Cumar (r.c.) waxaa laga weriyey Rasuulka (s.c.w.) uu yidhi: [Magacyadiinna kuwa uu Eebbe ugu jecel yahay waa Cabdullaahi iyo CabdurRaxmaan.]
Xadiis kale oo Rasuulka (scw) laga weriyey baa isna ahaa: [Isu bixiya magacyada nabiyaasha, magacyadana Eebbe waxaa uu ugu jecel yahay Cabdullaahi iyo CabdurRaxmaan, waxaana run badan Xaarith iyo Hammaam, waxaana ugu fool-xun Xarbi iyo Murrah.]

Sheeko
Cumar ibnu Khadaab (r.c.) ayaa la kulmay maalin maalmaha kamida nin reer miyi ah, markaasuu waydiiyey, “Magacaa?”
Markaasuu yiri ninkii, “Dhimbil.”
Wuxuu ku yiri Cumar ibnu Khadaab, “Ina ayaa tahay?”
Wuxuu yiri, “Ina Olol.”
Wuxuu ku yiri Cumar, “Reermaad tahay?”
Wuxuu yiri, “Reer Dab.”
Wuxuu yiri Cumar, “Xaggeed dagtaan?”
Wuxuu yiri, “Kululay, waxaan kasii dagnaa Holaclay.”
Markaasu yiri Cumar (r.c), “War oradoo gaar reerkiinii way gubteene.”
Markaasuu ninkii u orday dhinicii reerkiisa, markaasuu arkay gurigiisii oo holcaya.
Waxaa ku sugan axaadiis saxiix ah in magacyada Ilaahay ugu jecel yahay ay yihiin Cabdiraxmaan iyo Cabdullaahi. Wuxuu kaloo Rasuulku noo sheegay in magacyada ugu runta badan yihiin Xaarith iyo Humaam, kuwa ugu foolxunna yihiin Xarbi iyo Murrah.

Waalidnimaad u diyaar tahay
Ducayso oo Ilaahay (s.w.) waydiiso
Shaydaanka ka xirsi xiro

.
Difaac adag u dhig ilmahaaga
Wuxuu Rasuulku (s.c.w.)

قال رسول الله صلى الله عليه وسلم، [لو أن أحدكم إذا أتى أهله قال: بسم الله، اللهم جنبنا الشيطان وجنب الشيطان ما رزقتنا، فيولد بينهما ولد، فلا يصيبه الشيطان أبدا). متفق عليه

[Haddii midkiin marka uu u tagayo xaaskiisa yiraahdo: ‘Bismillaah, magaca Ilaahay ayaan ku hawlgalayaa. Allow naga dheeree shaydaanka, kana dheeree shaydaanka waxa aad nagu irsaaqday,’ oo u dhasho labadooda ilmo, ma asiibayo shaydaanku ilmahaas waligiis.]
Waxaa wariyey Bukhaari iyo Muslim.

Xadiiskan waxaan ka faa’idaysanaynaa in ay muhim tahay in ilmaha si ka hortag ah shaydaanka looga difaaci karo inta uusan dhalan, taasoo u noqonaysa ilmaha gaashaan ka badbaadiya shaydaanka iyo duufsigiisa.

Bishaarada Waalidnimada
Waalidnimadu waa deeq Ilaahay siiyo adoomihiisa kuwuu doono, sidoo kale waalidnimadu waa dareen ku abuuran ruuxa, qof walbaana wuxuu jecel yahay inuu arko ubad ku abtirsada, hadaba nimcadaas qiimiga badan haddii aad hesho bishaaradeeda waxaa lagaaga baahan yahay inaad ku gudoonto si farxad wayni ku dheehan tahay, waxaana fiican inaad Ilaahay ugu shugri naqdo nimcada uu ku siiyey.
Waxaa kaloo lagaa rabaa inaad ku ducaysatid inuu Ilaahay ku siiyo ubad kheyr qaba, ood ku indho qabawsatid, kuuna noqda sadaqo kaa harta kuuna socota markaad dhimato.

Gabdho Nacaybka
Waxaa ka buuxa nolosheena Soomaali haddaan nahay dhaqamo jaahili ah oo aan waafaqsanayn diinta Islaamka, waxaa kamida dhaqamadaa jaahiliga ah aragtida aan ka qabno gabdhaha, waxaa jirta ama jiriba jirtay in laga jecel yahay wiilasha gabdhaha, isku sina aan loogu farxin markay dhashaan, taasina waa dhaqan naga soo gaaray noloshii jaahiliga ahayd ee Islaamka ka horaysay, waxaa dhaqankaas caan ku ahaa Carabtii jaahiliga oo ahayd ummad aad u liida haweenka iyo gabdhaha, way aasi jireen, tooda aan la aasinna waxaa loola dhaqmi jiray si bani’aadannimada ka baxsan, waxay la mid ahayd gabadhu agabka guriga yaala oo kale.
Hadaba si aan ka fogayn dhaqankii jaahiliga ee Carabta ayaan ula dhaqannaa gabdhaha, waxaa caadi noo noqotay in haddii aabaha Soomaaliyeed loogu bishaareeyo gabadh inuusan u arkin bishaaro ee uu u arko balaayo lugta lasoo gashatay, marka loogu bishaareeyana intuu isbadalo ayuu gafuurka sii duwi jiray, haddii isaga la waydiiyo, ‘War xaaskii maxay umushay?’ Wuxuu dhihi jiray: ‘Waxba mayna dhaline iyadaa isdhashay.’
Dhaqankani si toos ah ayuu diinta uga soo horjeedaa, waana dhaqan jaahili ah oo Ilaahay kaga waramay Qur’aankiisa, wuxuu yidhi:

[Haddii loogu bishaareeyo midkood dhaddig wuxuu ahaanayaa wajigiisu mugdi la madoobeeyey, isagoo xanaaqsan, dadka ayuu iska qarinayaa waxa loogu bishaareeyey xumihiisa dartiis, wuxuuna isdhahayaa: ma iskaga haysataa dulligeeda, misna waxaad xuluulisaa ciidda. xumaa waxa ay xukumayaan.]
Hadaba waxaa waajib nagu ah inaan ka tagno oo ka hortagno lana dirirno aragtidaa qalloocda een ka haysanno gabdhaha, waa inaan u aragnaa ubadku inay isku mid yihiin, wax ay ku kala duwanaan karaanna waa inta Ilaahay sheegay oo kaliya, laakiin xaq siman bay u leeyihiin waalidnimada, korinta, jacaylka, waxbarashada iyo barbaarinta guud ahaanba.
Waxaan ognahay inaan gabdhaha waxba la bari jirin, iyadoo waalidkeedu uu u qabo in gabadh aysan uba baahnayn waxbarasho iyo diin toonna.
Waxaa dhici jirtay in sheekha dhan ee reerku ku taxan yahay gabadhiisa ama xaaskiisu aysan tukan, isagoo waliba u dirsanaya waysadiisa hadh iyo habeenba.
Waxaasi waa fahan qaldan oy habboon tahay inaan ka wareegno, dadka ku jirana aan uga digno, waayo gabadh iyo wiilba Ilaahay agtiisa adoomo bay ka yihiin waana la xisaabayaa, iyadoo lagu abaalmarin doono mid walba waxa uu kasbaday. Ilaahay (s.w.) wuxuu yiri:

[Qofkii sameeya wanaag oo kamida lab iyo dhadig isagoo rumaysan, waanu noolaynaynaa nolal fiican, waxaana ku abaal marinaynaa ajirkoodii wax ugu fiican waxa ay samaynayeen.]

Maxaa kula gudboon intaadan noqon waalid?
Duco iyo istikhaaro
Cayniqabasho xilo wanaagsan

Maxaa kula gudboon intaadan waalid noqon

U hiili ilmahaaga!
U dooro ilmahaaga Hooyo ama Aabo wanaagsan
Tallaabada koowaad ee la qaadayo marka lagu taamayo in la helo ubad tarbiyad wanaagsan, waa tallaabada ah in la helo lammaane ku tilmaaman diin iyo dabeecad wacan, sidaa awgeed ayaa lagu adkeeyey mid walba in uu raadsado xaas wanaagsan oo sita diin iyo dhaqan wacan, arintanna shareecada Islaamku aad ayey u fartay waxayna in badan ku celcelisay in ay noqdaan labada qof ee uu dhexmarayo xiriir iyo xarig sharciga ah laba qofood oo ku tilmaaman diin iyo habdhaqan wacan.
Wuxuu yiri Rasuulku (s.c.w): [Haddii uu idiin yimaado nin aad ka raali tihiin diintiisa iyo akhlaaqdiisa, u guuriya hadii aad yeeli waydaan fidno balaashan baa dhici…]
Wuxuu kaloo yiri Rasuulku (s.c.w): [Waxaa loo guursadaa haweenayda afar arimood, xoolaheeda, nasabkeeda, quruxdeeda iyo diinteeda, ee ku guulayso tan diinta leh, aad barakowdide.]
Ujeedada ay shariicadu ka leedahay xulashada noocan ah, waa ujeedo ku salaysan in la helo qoys ku dhisan tiirarka Islaamka oo ku soo biiriya umadda Islaamka ubad baari ah oo loo aayo, waa in la helo qoys siduu u dhan yahay ilaaliya xuquuqda Ilaahay iyo tan aadanahaba.
Marka waxaa laga rabaa qof kasta oo Muslin ah in uu ku saleeyo guurkiisa diinta Islaamka, taas oo ka dhigan in uu guursado lammaane diin leh, oy isku kaalmaystaan diinta Ilaahay, nolashooda adduun, iyo waliba barbaarinta ubadkooda Ilaahay siiyey.

Maxaa dhici haddii labada waalid midkood khariban yahay?
Haddii laba waalid midkood dhaqan xun yahay, waxaa shaki la’aan ah inuu soo gaarayo barbaarinta ubadkooda dhaawac laxaad leh, oo wiiqa dadaaladii ay ugu jireen inay ku helaan caruur hagaagsan oo baarri ah. Taasi siday ku timaado waa mid la fahmi karo waana sidan: waxaan ognahay in aabuhu u yahay ilmihiisa tusaale ay si gaar ah ugu hayaan isha, ilmuhu marka uu yar yahay wuxuu qabaa in aabihiis wax ka fiicani jirin, wuxuu aaminsan yahay in aabihii ugu xoog badan yahay ragoo dhan, uguna caqli badan yahay, taas waxaad ku garan kartaa ilmaha markii uu wax kaa qoonsado wuxuu kugu dacweeyaa abihiis ama wax uu kugu dhihi wallaahi aabahay ayaan kuu sheegi. Wuxuu aaminsan yahay si kalsooni buuxdo ku jirto in aabihii kaa celin karo.
Hadaba ilmihii sidaas ahaa ee kalsoonidiisa u dhiibtay waalidkiis, haddii uu la kulmo aabo xun oo saaqid ah oo afxumo badan, sigaaryacab ah, qaadka cuna ama balwad kale leh, wuxuu bilaabayaa ilmahaasi inuu canjilo oo uu sameeyo waxa uu ka arko aabihii ama ka maqlo. Wuxuu ka baranayaa afxumada, balwadda iyo ixtiraam darradaba. Sidoo kale hooyadu aabaha bay la mid tahay waxayna ku leedahay ilmaheeda saamayn weyn, waayo hooyadadu waa tan mar walba ka war haysa barbaarinta ubadkeeda, hadaba hooyadu haday tahay hooyo xun oo afxumo badan, ixtiraam darran, mar kasta ku cayda saygeeda caruurtiisa hortooda, amaba dariska dhibta oo xasarad badan, markaas waxaa muran la’aan ah in ilmaheeduna kaga dayanayaan waxa ay ku arkeen hooyadood.
Waxayna noqonayaan ilmo gardarro iyo daandaasi meel u fadhiya, waxay noqonayaan ilmo afxumo badan, jaarku ama dariskuna aad uga soo cabto.

Duco
Marka aad u doorato ilmaha aad dhali doonto hooyo fiican ama aabo fiican, wuxuu kugu leeyahay hadana inaad u ducayso, ood Ilaahay ka barido inuu ku siiyo ubad wanaagsan ood ku indha qabawsatid, maxaa yeelay, ubadku marna waa nimco marna waxaa dhici kartaa inay kugu noqdaan ibtilo Ilaahay qoorta kuu galiyey, sidaa awgeed ayuu Qur’aanku tilmaamayaa mu’miniita inay yihiin kuwa Ilaahay waydiista ubad baari ah oy ku indha qabawsadaan. Wuxuu yiri (s.c):

[Mu’miniintu waa kuwa dhahaya Rabbiganow nooga hibee xaasaskanaga iyo ubadkanaga indha qabawsi, noogana yeel dadka Ilaahay ka cabsada imaam iyo hoggaan.]
Nabi Ibraahiim (c.s.) iyo Nabi Ismaaciil (c.s.) markay taagayeen tiirarka Kacbada waxaa kamid ahaa ducadoodii:

[رَبَّنَا وَاجْعَلْنَا مُسْلِمَيْنِ لَكَ وَمِن ذُرِّيَّتِنَا أُمَّةً مُّسْلِمَةً لَّكَ]

[Rabiganow naga yeel kuwo kuu hogaansan, ubadkanagana ka yeel ubad kuu hogaansan.]

Meel kale wuxuu kaloo ku ducaysanayey Nabi Ibraahim (c.s.)

[Rabbiyaw ii hibee ubad saalax ah oo suuban.]

[Rabbi iga yeel mid ooga salaadda, ubadkaygana ka yeel, Rabbiganow naga aqbal ducada.]

[وَاجْنُبْنِي وَبَنِيَّ أَن نَّعْبُدَ الْأَصْنَامَ]

[Iga dheeree aniga iyo ilmahaygaba inaan caabudno asnaamta.]

[رَبِّ أَوْزِعْنِي أَنْ أَشْكُرَ نِعْمَتَكَ الَّتِي أَنْعَمْتَ عَلَيَّ وَعَلَىٰ وَالِدَيَّ وَأَنْ أَعْمَلَ صَالِحًا تَرْضَاهُ وَأَصْلِحْ لِي فِي ذُرِّيَّتِي]

[Eebow igu toosi inaan kugu mahadiyo nimcadaada aad iigu nimcaysay, aniga iyo waalidiintay, iguna toosi inaan camal fiican ood ka raali tahay falo, iina wanaaji faracayga, ubadkayga.]
Gacmo wada jirbay wax ku gooyaan
Isfahan ivo iskaashi
Isfahanka labada waalid iyo kaalinta ay ku leedahay korinta iyo barbaarinta ubadka

Dhugta arrimahan hoos ku xusan si aad u heshaan jacaylka iyo naxariista Ilaahay ku xusay Qur’aankiisa:
1. Ka fogaada inaad isbarbar dhigtaan qayrkiin, waayo, waad ka duwan tihiin dadka kale, dabeeco iyo qaabba waa inaad xaaladiina iyo sadkiina kadabsataan.
2. Ka fogaada inaad is dacaayadaysaan, amaba midkiin midka kale ku tilmaamo, iin uu leeyahay, taas oo uu ka qabo cuqdad danqaysa mar kasta oo lasoo hadal qaado.
3. Isku ammaana dookhiina, hana caaluqin waligaa dookha lammaanahaaga. Waayo, cid walba way jeceshahay in la ammaano.
4. Ka fogaada dhaleecaynta qayaxan, kuna dadaal inaad wax ku badashid waano iyo waxsheeg aan wax sii qasayn.
5. Waligaa wax haka sheegin cuntada xaaskaaga, hana barbardhigin cunta kale oo kusoo aragtay cid kale sida walaashaa ama hooyadaa ama guriga saaxiibkaa.
6. Afkaaga ka ilaali ammaanida gabar kale, oo gayaankaa ah.
7. Is waydaarsada hadiyadaha, gaar ahaan markay jiraan munaasabaadka xasuusta mudan.
8. Yuusan midkiin midka kale quursanin, hana ahaato aragti walba oo midkiin qabo mid mudan qadarin iyo daryeel.
9. Ka fogaada inaad dadka kale hortooda aad isku canaanataan, amaba aad isku
cambaaraysaan.
10. Afkiina ka ilaashada, ereyada qaawan, afxumada siiba markaad carootaan.
11. Ha isku canaananina waxa ku yimaada halmaan, waayo halmaan hadal kuma jiro, qalinkana lagaba qaad.
12. Isasiiya waqti aad ku falanqaysaan arimaha qoyskiina, idinkoo waliba raacaya
hanaanka ismaqalka iyo wadahalku leeyahay.
13. U arka dilaac kasta oo ku yimaada darbiga qoyskiina mid ay u taalo dayactirkiisu labadiina.
14. Ha u dhagraariciyo mid kastaa waanada iyo talada uu soo jeedinayo midka kale markay timaado mushkilo xal u baahan.
15. Ha ku dadaalo mid walbaa inuusan codkiis kor u qaadin marka uu la falanqaynayo arrin lamaanihiisa.
16. Ha ka dhiibo cudur daar haddii midkiin laga gar helo.
17. Haka war hayo, ninku hadba xaalada xaaskiisu ku sugan tahay, haddii ay ku jirto mudadii caadada oo ay noqdaan gabdhaha badankood neerfoos iyo xayraan.
18. Iskugu yeera magacyadiina kaad ka heshaan in la idinku yeero.
19. Marka midkiin guriga kusoo laabto, la imow salaam diiran iyo waji furan oo
bashaash ah.

Barbaarinta Ubadka
Mudnaanta Barbaarinta Ubadku Leedahay
Midhaha Barbaarinta Wanaagsan
Maxay Tahay Barbaarintu?
Baahida Loo Qabo Barbaarinta
Tiirarka Barbaarinta

Mudnaanta Ay Leedahay Barbaarinta Ubadka
Barbaarinta ubadku waa hawl dhib badan, una baahan dadaal iyo waqti badan in lagu bixiyo, waayo barbaarintu waa xil iyo masuuliyad la is waydiin doono aakharo, sidoo kale barbaarintu waa arrin ajir iyo xasanaad badan laguna gaarayo janno haddii Ilaahay dartii loo niyoodo, loogana soo dhalaalo sidii la rabay.
Dhinacyada barbaarinta een rabno inaan kaga hadalno qormadan waxaa kamida:
1. Dib inaan u milicsanno hannaankii Rasuulka (s.c.w) iyo asxaabtiisu ay u barbaarin jireen ubadkooda, sifo aan ugu dayanno innaguna, deetana ugu barbaarinno ubadkeena.
2. Xilliga aan ku jirno, markaan eegno waxaad dareemaysaa in ummadu marayso xilli inkaaran oo ubadkii ambaday, gacantana ka baxeen, taasina waxaa lagaga bixi karaa in la helo barbaarin wanaagsan gundhigeedu yahay diinta Islaamka.
3. Barbaarinta wanaagsan baa lagu gaari karaa wanaagga ubadka iyo baarinimadooda. Waayo tarbiyada fiicani waxay siinaysaa ilmaha dareen ay ku kala saaraan xumaha iyo samaha.
4. Barbaarintu waxay soo saaraysaa rag raga oo qaadi kara xilka loo dhiibo, una adkaysan kara dhibaatooyinka iyo hardanka lasoo darsaya noloshooda iyo aayahooda dambe, waxayna ka dhigaysaa ilmaha mid anfaca diintiisa, dadkiisa iyo dalkiisaba.
5. Barbaarinta ubadkeena waxaa sii siinaya mudnaanta koowaad xilliga lagu jiro iyo weerarka daran ee lagu soo qaadayo ubadkeena, loogana golleeyahay in lagu duufsado oo karkaarka lagu waydaariyo.
6. Barbaarinta wanaagsani waxay ka badbaadinaysaa ilamaha fahanka qollooca, fidnada iyo fikir kasta oo kasoo horjeeda diinta Islaamka.
7. Dhibaatooyin badan oo soo gaaray ummadeena, waxaa loo aanayn karaa barbaarin xumada ku habsatay ubadkeena. Midda lagaga bixi karaana waa barbaarinta iyo tarbiyada wacan ee diinteena oo dib loogu laabto.

Waxyaabo badan oon u haysanno mucjiso ayaa ah midho kamida midhaha barbaarinta wanaagsan
Barbaarintu waa fan la barto, waa wax-soosaar iyo isku dubarid, waa qabanqaabin iyo diyaarin. Waxaan ognahay in marka lasoo jeedinayo barnaamuj, waxaa la qaadaa tallaabooyin dhawr ah, si loo diyaariyo barnaamujka, tallaabooyinkaas la marayo ayaa waxaa loo yaqaanaa diyaarin iyo soo-saarid, tusaale ahaan BBC-du marka ay soo jeedinayso wararkeeda waxay ku billawda barnaamujka waxaa soo saaray hebel anigoo hebel ahna waan idiin soo jeedinayaa.
Waxaas oo arar ah waxaan u golleeyahay, waa inaan iraahdo barbaarintu waa barnaamuj u baahan diyaarin, qabanqaabin, iskudubaridid, iyo soo-saarid. Haddaba haddii la helo tarbiyo iyo barbaarin ku taagan tiirarkan waxaa la soo saari karaa barnaamuj dhaliya midho macaan iyo barbaarin illaa heer sare gaaraysa.
Waxaan xasuustaa maalin maalmaha kamida inaan la soo istaagay dad meel ku uruursan, oo daawanaya wiil yar oo khudbadaynaya, markaan la yar daawaday, ayaan waydiiyey muxuu yahay ilmahani? Waxay ii sheegeen inuu yahay ilmo mucjiso ah, oo u dhashay wadanka Masaarida. Hoos ayaan u qoslay, waxaana ku idhi ninkii hadalka ii waday, “Walaal mucjiso ma aha, ee waa midho kamida midhaha barbaarinta, waa tababar iyo soo-saarid.” Igama yeelin, mana garwaaqsanine wuxuu ii sheegay inuusan i fahmin. Waan ka tagay maalmo kadib ayaan la kulmay sidoo kale odayaal hadal haya wiilkii yaraa kuna tilmaamaya mucjiso, markaan dhagaystay hadalkoodii ayaan ku idhi, “Faalo maka dhiiban karaa arrintan?” Waxay yiraahdeen, “Haa waad ka dhiiban kartaa.” Waxaan u sheegay xogtii aan ka ogaa oo ahayd in wiilkan yari la yiraahdo Muslim Saciid, una dhashay wadanka Masaarida, sidanna lagu soo gaadhsiiyey barbaarin iyo carbin, waxaan u sheegay in barnaamujkiisa soo-saaray sheekh la yiraahdo Maxammad Xassaan. Waana sida uuba qiranayo wiilka yari oo ku leeyahay gunaanadka khudbadiisa, “Waxaan u mahad celinayaa sheekhayga Maxammad Xassaan ee isoo barbaariyey.”
Markaan intaa marayo ayuu su’aal isoo dhexgaliyey mid kamida dadkii wuxuuna waydiiyey, “Siday ku dhacday ilmo intaa la eg inuu khudbadeeyo?” Waxaan ku idhi, “Sheekh waxani waa midhihii tarbiyada iyo barbaarinta, ilma walba oo hela barnaamujka barbaarinta ee uu helay kan yari waxaa shaki la’aan ah inuu noqon karo isagoo kale ama kaba sii fiicnaan karo, waxaa kaloo iyaduna meesha ku jirta, fahmada, oo dadku way kala fahmo badan yihiin, inkastoo fahmadaasi noqon karin wax korka laga qabto ee fahmadu way siyaabo badan tahay.”
Waxaan kaloo ka xusuustaa wixii aan ku idhi, “War caruurteena boodhka qasanaysa haddii ay helaan barbaarin si qumaati ah loo qabanqaabiyey, waxaa shaki la’aan ah inay noqonayaan kuwo lamid ah wiilkan aad moodaysaan mucjiso soo daahirtay.
Hadaba hadday saa tahay, wayba tahaye, waxaa loo baahan yahay in la helo barnaamujyo cilmiyeysan oo ku aadan barbaarinta ubadkeena, sida runta ahna, ma taagna barbaarinteenu heerkii la rabay, mana saxna in si looxjiida aan ku barbaarino ubaxeena, waa in la helo mashruuc wacyi galin ah, waa in la helo barnaamuj isku dheelitiran oo iskudubarida barbaarinta caruurteena iyo barbaarteena, kaasoo si isku mid ah uga ambaqaadaya guriga, iskuulka, masaajidka, iyo warbaahinta nooc walba oy tahay.

Xilka saaran waalidiinta
Waalidiinta waxaa saaran xil iyo mas’uuliyad aan fududayn, oo Ilaahay kala xisaabtami doono, waxaa saaran mas’uuliyada barbaarinta ubadka ay dhaleen, waxaa laga doonayaa inay ka adkaadaan korintooda iyo barbaarintooda, waxaa laga doonayaa aabaha iyo hooyadaba inay ku ababiyaan ubadkooda aadaabta Islaamka, una kala sheegaan waxa san iyo waxa xun, waayo, haddii ay qolloocdaan ubadku adeb la’aan iyo barbarian xumo heshay darteed, waxaa dambigaas tunka saaranaya waalidiintii hagraday kuna tagrifalay barbaarintoodii. Sidaa awgeed ayaa Ilaahay farayaa dadka mu’miniinta ah inay ka ilaaliyaan naftooda iyo eheladoodaba naarta, wuxuu yiri Ilaahay (subxaanahuu watacaalaa):

[Kuwa xaqqa rumeeyow, ka dhawra naftiina iyo ehelkiina naar lagu shido dad iyo dhagax ay kana (shaqeeyaan) malaa’ig adag oo daran oon Eebbe ku caasiyeyn wuxuu faro, falana wixii la amro.]
Taxriim 6

Maxay tahay kaalinta waalidiintu ay ku leeyihiin ilmahooda?
Sida diinteenu noo caddaynayso, ilma waliba oo dhashaa wuxuu ku dhashaa Islaamnimo, laakiin Islaamnimadiisa waa mid duruufuhu badali karaan, duruufaha badalayana waxaa ugu horeeya waalidiinta dhalay ilmahaas, hadday yihiin Islaam, way badbaadinayaan Islaamnimadii ilmuhu kusoo dhashay. Haddiise ay waalidiintu yihiin gaalo seeggan xaqa, waxay markaas ugu badalayaan Islaamnimadii toodii ay aaminsanaayeen.
Wuxuu Rasuulku (s.c.w) yiri:

كل مولود يولد على الفطرة، فأبواه يهودانه، أو ينصرانه، أو يمجسانه.) متفق عليه).

[Ilma walba oo dhashaa wuxuu ku dhashaa Islaamnimo, laakiin labadiisa waalid ayaa yahuudeeya, ama kiristaamiya, amaba ka dhiga cawaan dab-caabud ah.]
Rasuulka (s.c.w) wuxuu noogu sheegayaa xadiiskan in ilma kasta marka uu dhalanayo ku dhasho Islaamnimo isagoo aaminsan Ilaahay kaligii in uu abuuray isaga iyo uunka oo dhan, laakiinse gaalnimadu kaga timaado xagga waalidiintiisa oo ku shuba waxa ay aaminsan yihiin, hadday Yahuud yihiin waxay ka dhigayaan ilmahaas Yahuudi, haddii ay yihiin Kiristaan waxay ka dhigayaan Kiristaan, hadday yihiin Dab-caabudna waxay kadhigayaan, Dab-caabude, haddaba maxay tahay kaalinta waalidiinta Muslimka ihi ku leeyihiin ilmahooda, haddii ilmihiiba yahay marka dhalanayo Muslin? Waalidiinta muslimka ihi waxay leeyihiin kaalin culus oo ah inay ilaaliyaan Islaamnimadaa ilmahoodu kusoo dhasheen, waa inay ka ilaaliyaan doorsoon ku yimaada fidradaa iyo Islaamnimadaa ay ku dhasheen, waa in la siiyaa ilmaha tarbiyo Islaami ah oo dhidibada u aasta daacadnimada ay la soo dhasheen. Arintaasina waa waajib saaran waalidiinta lagalana xisaabtami doono Ilaahay hortiis markii la tago.

Maxay Tahay Barbaarintu?
Barbaarintu waa badalaad toos ah oo lagu sameeyo dhaqanka ruuxa la barbaarinaya. Waxaan ognahay isbaddal kasta oo ku yimaada dhaqanka qofka, inuu gundhig u ahaa barbaarin soo martay qofkaas, ha dareensanaado amase yuusan dareensanaanine, sidaa awgeed barbaarintu ma aha wax hal mar qofka badala ee waa hawl socota waqti dheer, kadibna istarta markay muddo socoto, iyadoo dhaxalsiinaysa qofkaas dhaqan iyo caadooyin la cimriya inta uu nool yahay.

Baahida loo qabo barbaarinta
Baahida loo qabo barbaarinta iyo isbadalka wanaagsan waa mid aad u baaxad wayn, haddii baahidaasna la dabooli kari waayo waxaa shaki la’aan ah in bulshadu gabi ahaanba ay ku hoobanayso god madow oon lahayn ilayska iyo nuxurka diinta Islaamku u sidday aadanaha, maxaa yeelay diinta Islaamku waa farriin loogu tala galay in la isku barbaariyo, la isku carbiyo, la isku baddalo si loogu guulaysto itaxaanka adduun ee aadanaha Rabbi (s.w) u dhigay aduunka. Haddii marka la waayo barbaarin wanaagsan oo aadanaha u horseeda dadaal iyo suubanaan ay kaga gudbaan itaxaanka adduun uguna gudbaan aakharo iyagoo haysta dhibicyo badan oy ku galaan jannada oo Rasuulku (S.C.W.) tilmaamay inay tahay badeecadii Ilaahay oo qaali ah, waxaa dhacaya haddii intaas la waayo khasaaro aan laga soo waaqsan doonin aakharo iyo aduunba.
Sidaa la ajligeed, ayaa loo baahan yahay in la helo barbaarin iyo tarbiyad wanaagsan, waxaana laga rabaa ruux kasta oo Muslin ah inuu ugu horaantii ku dadaalo sidii uu ku barbaarin lahaa naftiisa, kadibna ku barbaarin lahaa qayrkiis, waayo ninkii tiisa daryeela ayaa tu kale daryeeli kara.
Taasina waa midda looga fadhiyo waalid walba inuu marka hore naftiisa hagaajiyo si uu ugu qalmo barbaarinta ubadkiisa

Tiirarka Barbaarinta
Sidaan soo sheegnay barbaarintu waa xil wayn oo ku taagan tiirar shan ah, markii la helo tiirarkaas shanta ah ayaa la helayaa barbaarin wanaagsan oo wax ku ool ah.
1. Barbaariye: waa in la helaa barbaariye ku tilmaaman astaamahan hoos ku xusan:
– is-habayn: waxay Soomaalidu ku maahmaahdaa tiisa daryeelaa tu kale daryeela, oo ka dhigan qofka isagu wax noqda amaba ishabeeya ayaa dadkana wax u tari kara waxna anfici kara, hadaba si loo helo ubad barbaarin wanaagsan leh, waxaa laga rabaa barbaariyaha inuu yahay qof u qalma inuu wax barbaarin karo, waa inuu ahaadaa qof isagu naf-ahaantiisu ku tilmaaman tilmaamaha la doonayo in lagu barbaariyo barbaarta, waa inuu yahay qof noqon kara tusaale ay ka dheehan karaan ubadku dhaqan iyo dabeecad wanaagsan.
– ku dayasho: ku dayasho wanaagsan: ilmuhu wuxuu indhaha ku furaa waalidiintiis, iyaga ayuu ka shidaal qaataa, agtiisa waxa sani waa waxa agtooda ka san, waxa xumina waa waxa agtooda ka xun, hadaba waalidow waxaa lagaa rabaa inaad u noqotid ilmahaaga tusaale wacan oy ku daydaan, sidoo kale macalimiintu waa inay u noqdaan ardayda tusaale ay ku dayan karaan.

Boragaraamayn iyo laylin
Hawsha ugu mudnaanta badan ee uu qabanayo barbaariyuhu waa hawsha ay ku tibaaxeen culumada barbaarintu ‘boragaraamayn’ oo ka dhigan in barbaariyuhu uu ku barogaraameeyo ubadka uu barbaarinayo wax kasta oo la doonayo inay ku ababaan. Ereyga boragaamayntu ma aha eray la iska soo qaatay ee waa erey sita macno xeeldheer oo xambaarsan tusaalayaal la fahmi karo, sida muuqata waxaa laga soo qaatay eraygan cilmiga kombiyuutarka, hadaba sida kombiyuutarka loogu shubo boragaraamada la rabo in la adeegsado ayaa waxaa looga fadhiyaa barbaariyahana inuu ku shubo ubadka uu barbaarinayo borogaraamka uu rabo inuu ku barbaariyo.
Waxay kaloo ku tilmaamaan culumada barbaarintu ilmaha yari inuu la mid yahay cajal madhan oo lagu duuban karo wixii hadba la rabo in lagu duubo, macno ku aadan arintanna waxaaba noo sheegay Rasuulka (s.c.w) oo yiri:
[Ilmo kastaa wuxuu ku dhashaa Islaamnimo, kadibna waxaa ka dhiga yahuudi ama kiristaan ama dab-caabude waalidkiis.]
Hadaba waxaa xasuus mudan inaan ogaanno meelaha aan la tiigsanayno boragaamaynteena, waana meelahan hoos ku xusan:
– Caqligiisa: waa inaad ku shubtaa aqoon anfacda aakharo iyo aduunba.
– Ruuxdiisa: waa inaad ku shubtaa diin iyo jacaylka Ilaahay, si uu ilmuhu ugu xirmo Ilaahay (s.c,) u noqdana ilmo adeeca waxa Ilaahay faray ka reebtoomana waxa uu reebay. Cibaadaduna waxaa lagu qeexaa inay tahay: magac kulansada wax walboo Ilaahay jecel yahay, raalina ka yahay oo ah hadalo, iyo falal kuwooda muuqda iyo kuwooda aan muuqanba.
– Jirkiisa: waa inaad dabooshaa baahidiisa nolaleed, kana haqabtirtaa gaajo iyo oonba.
– Naftiisa: waa inaad habaysaa bahida ay qabto naftiisu, si aysan u halaagin, waayo naftu way hawo badan tahay, haddii aan la habayna way seeto goosataa waxayna aad uga heshaa waxa xun, iyo shuqul shaydaan oo dhan.
2. Labarbaariyaha: waa ubadka iyo cid walba oo u baahan dhaqan celin iyo tubtoosin.
3. Tixraaca barbaarinta: Manhajka Tarbiyada: waa inuu jiraa manhaj la tixraacayo, waana inuu ku salaysnaadaa sharciga Islaamka.
4. Qaababka la adegsanayo: wadiiqooyinka wax lagu barbaarinayo waa inay yihiin kuwo si taxadar leh loo doortay, loogana baaraandagay waxtarkooda, qaababka wax lagu baariyana waxaa ugu wanaagsan qaababkii Rasuulka (s.c.w) uu adeegsan jiray oo runtii ah dastuur ku filan barbaariye walba.
5. Ujeedada Barbaarinta: waa in la helo ubad hagaagsan, oo baari ah, oo xambaari kara xilka ubadnimo ee Ilaahay (s.c.w) ku tilmaamay inuu yahay xaq aad u wayn. Ilaahay (s.c) wuxuu yiri:

(وَاعْبُدُوا اللَّهَ وَلَا تُشْرِكُوا بِهِ شَيْئًا ۖ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا)

[Caabuda Ilaahay, oo ha la wadaajina cibaadada waxna, labada waalidna u sama fala.]

Hadaba haddii aan la barbaarin ubadka barbarian wanaagsan, kama soo bixi karaan xilka ubadnimo, mana ahaanayo ubad baari ah oo u sama fala waalidkiis.

Tiirarka Barbaarinta
– Barbaariye
– Labarbaariye
– Ilanka Barbaarinta
– Qaababka Barbaarinta
– Ujeedada Barbaarinta

Maxamuud Axmad Naasir

Xuquuqda daabacaadu waa dhawrsan tahay. Lama badsan karo, si kasta oo loo dhigaba iyadoon oggolaansho loo haysan, Ciddii ku xad gudubta waxaa lala tiigsan doonaa maxkamadda sharciga ah ee wadanka iyo dibaddiisa, ama waxaa lala sugi midda aakhiro ee Ilaahay oon laga fakan karin. Iyadoo ay shareecada Islaamku ka istaagtay mawqif ah xaaraantinnimada bililiqaysiga buugta, sida ku xusan kitaabka Xuquuqda Kutubta ee Sheekh al-Albaani (Alle ha u naxariistee).

Daabacaaddii Koowaad
1.12.2010

Maktabadda & Madbacadda Taqwa
Islii, Nayroobi, Keenya
Tel: 0722 582139 | 0722 583408

Waxaan gudoonsiinayaa qoraalkan waalidiinta Soomaaliyeed ee ku taamaya inay ku barbaariyaan ubadkooda barbaarin hagaagsan oo ka dabqaadanaysa dhuuxa diinta Islaamka.
Iyagaan u hibaynayaa buuggan si ay uga xigtaan talooyin iyo tabo ku saabsan barbaarinta ubadka.
Waalidiinta aan gudoonsiinayo buuggan anigaa ka kow ah, waxaana ku ducaynayaa in Ilaahay (s.w) ka ilaaliyo ubadkeena doorsoon iyo xumaan.

Al-Furqaan 74

Tusmada Kitaabka

Cutubka 1aad
Cutubka 2aad
Cutubka 3aad
Cutubka 4aad
Cutubka 5aad
Cutubka 6aad
Cutubka 7aad
Cutubka 8aad
Cutubka 9aad
Cutubka 10aad