Waxaynu horay u soo sheegnay in 1903tii Sayidku waraaq ka helay boqor Cismaan Yuusuf. Warqaddu waxay oronaysay, “Daraawiisheey bari u soo guura si aynu garab iyo gaashaan iyo isku gacan u noqonno, gaalo iyo cawaankeedana meel uga soo wada jeesanno.” Daraawiishi sidaa ayey u guurtay. Masafada soo socotana waxay tilmaameysaa geeddigaas iyo dhibkii ka soo gaaray iyo waxay talo ku dambaysay, wuxuuna Sayidku yiri:

Majeerteen markaan maqlay, maanku waa jeclaystoo
Milmil1 reerka oo yaal, dib u soo majiirroo
Muxubbo ugu soo raray, Murcanyo2 iyo Baargaal3
Matakhshoo ku soo dhaxay, Miiro4 iyo Garloogube5
Marqo ivo carruurtii, Marsin waaya loo daa
Maalintaan ka soo raray, Masaarraan6 ku soo furay
Marafkiyo cagaarkii, mareerkii ma xaalayn
Malxaabadaan ka soo raray, mutahada Dannood imid7
Makhribkii markuu dumay, minka awrta saarroo
Mugdigii habeenkii, maatatuul u soconnoo
Muruq daalis iyo rooris, barqadii la maanshoo
Maxmilkiyoo aan laga dhigin, meerihiisii laga rogay
Sengeyaal majiirraa, makaankaa ka kiciyoo
Marraagga iyo caynkii, murti loo adkeeyoo
Mashriq foolka saarroo, markab sidii u roorroo
Hawdkii muquurroo, hadba maarar dhaafnoo
Masaafada iyo nocodkiyo, mililicda u bareernoo
Geeddiga maqiiqani, lagu maalin gaalyoo
Malleelkii iyo leexadii, ayax lagu maleeyoo
Madowgiyo guduudkii, maad loogu dhimayoo
Malkadii Nugaaleed8, muddo badan u soo dhaxay
Mahlakadii jidka ahayd, macbuud naga bariiyo
Miciyo dugaaggii, mowtulfaja waa ka nabadoo
Baadi waa iska maashoo, mooraduugse nama helin
Waxmulbaday ma diiddanin, malafsi baanan sheegine
Ma’man badanna waa qabay, mahad Eebbe weeyee
Afartaa micneeyoo, mid kaleeto waayoo
Maxamuud Saleebaan, mid yar baan u leeyahay
Maahmaahadkoodii, nimankaan u maalliyay
Maankaa jeclaystaye, muuno nagama raacin
Madh9 waayadaan tegay, nimankaan u soo muray
Magannimo Allaa lehe, nimankaan muskuu galay
Aan meherba lagu dhalin, manidood ha gubatee
War maxaan marweeyoo, masalle u xajiin tiray
War maxaan mar iyo labo, manfacada u toos iri
Maxaan gool marmaarriyay, mariskiisa daajoo
Maxaan meyraq iyo kurus, darka uga milaaloo
War maxaan murkaha weyn, xumbada uga malleeyoo
Maxaan meydabtii geel, xeryo uga milaaloo
Ari daad masaalkiya, xeryaha ugu miisoo
Mood maxaan u dhiiboo, magaalo u sameeyoo
Maxaan maxawi iyo timir, masafo ugu laaboo
Maxaan shaah mureesiya, kirli uga muggeeyoo
Maxaan meyrantii dumar, maxmil ugu hagoojoo
Maxaan maqaasiinka u dhigay, gabar miigganoo culus
Kullu mosorayaashii, waa wada maraaceen
Inay maxalka jeexeen, Muumino10 ha loo tago
Afartaa micneeyaye, mid kaleeto waayoo
Raggii magaca dheeraa, maarre waxay ku toogteen
Waxay macallin qaariya, melaggiisa joogeen
Away macallimiintii, mid-midka ay u dooxeen
Bah dir baa magoolliya, mindhaa murankii beenoow!

Waxaan ka soo qoray Aw-Axmed Aaden Surgo sannadkii 1956kii. Waxaana dhammaystiray Xaaji Cabdiraxmaan Sayid Maxamad.
1.Milmil: Laag biyo leh oo u dhexeeya Dhagaxbuur iyo Awaare.
2.Murcanyo: Waa magaalo raacsan degmada Caluula oo u dhaxaysa Dhurbo iyo geesaley.
3.Baargaal: Waa magaalo ku taal xeebta koonfur Raas Gardhafuy Waxay ahaan jirtay Xaruntii Boqor Cismaan.
4.Miiro: Balli Hawd ku yaal.
5.Garloogube: Waa ceel ka mid ah kuwa Doollo.
6.Masaarre: Balli ka mid ah ballida loo yaqaan Harasan.
7.Dannood: Waa balli caan ah oo ka mid ah toddobada balli ee Haraxagarrey.
8.Nugaal: Waa waadi dherer iyo ballaarba leh oo Cayn iyo Saraar ka soo rogmada, xeebta Aylna badda Hindiya kaga dara.
9.Madha: Ceel biyo kharaar oo ku yaal dixda Dharrooreed bartamaheeda oo raacsan maamulka Boosaaso.
10.Muumina: Waxay ahayd gabar ka mid ah gabdhaha aqalkii boqor Cismaan ka adeegi jiray.

Gabaygan lama hayo ujeeddadii loo mariyay iyo dantii laga lahaa midna, waxaa la garanayaa inuu Sayid Maxamad Daraawiish ku gubaabinayey, kuna dhiirrigelinaayey inay dadka colka la ah ama gaalada miirida u ah iyo dadka Dariiqada ka fakanaya laayaan, naxariisna aysan u gelin, wuxuu Sayidku yiri:

Macnaha Keenadiid laguma oga, magac Islaameede
Murtad weeye oo ferenjiguu, maandhihiis yahaye
Ku milaada inuu muumin noqon, uma malaysaane

Iiddoor macaankii jannada, macamidii seegye
Mursadii Berbera loo dhigay, mugane aadaane
Ku milaada maaltooyadu, waa malaanmaliye

Dad ninkii mahdiga diiday, oo gaal u muxubbaysan
Macbuud Alluu gooyay, iyo Maxamadkeenniye
Ku milaada mowtidii la naar, waa makhruun falane

Nin mahduushiguu muuqataan, maanki kula joogin
Magalootigiisii ha arkina, waa wax kaa maqane
Ku milaada caawuu mir kici, maleg Alluu keenye!

Tiirka koowaad ee Daraawiish wada-jirkeeda ku dhisnaa wuxuu ahaa “Gabayga” iyagu dhexdooda wax ha isugu sheegeen ama dad kale ha kaga ciil beeleene, wuxuu gabaygu ula mid ahaa sida halka maanta idaacaddu adduunka ujoogto. Waxaa loogu sid tirin jiray xilliga guga oo kale. Daraawiishtii goobjoogga u ahayd waxay sheegeen in Xuseen Maxamuud (Dhiqle), oo gabayada Sayidka naawiii jirey in laga filaayey galab, galbaha ka mid ah inuu gabay keeno “Farxadda”1 gabaygaasoo uu Sayidka horay u qaybsiiyey, hase yeeshee, Xuseen Dhiqle waxaa u suuro geli weyday inuu gabaygii mariyo. Gabaygan ujeeddadiisu waxay ahayd canaan uu Sayidku u jeediyay Xuseen Dhiqle inkastoo canaantani ay wax barid iyo layli-bixin ahayd. Sayidku wuxuu ku caddeeyay in gabaygiisu saddex saddex meeris ahaa, wuxuuna Sayidku yiri:

Xuseenow ninkii laable baan, lumin weedhay e
Maantaan lixyowdiyo, adoo laylafoo gabana
Wax badan baan sidii laab quraan, looxa kuu dhigaye

Nimankii laqbada kuu akhriyey, waa ku himiyeene
Lallabkii ay kuu sheegayeen, laasin ma ahayne
Waxay kugu luggooyeen jidkii, laallada ahaaye

Lucda weeye hadalkaan sharciga, laabud ku ahayne
Mar haddaanu luuligu is-hayn, labacu waa beene
Laqwad xumo ha joogtee, macnaha kuma lihiinsiine

Lakab oodan bay kugu rideen, laqammadiinniiye
Anigana lur baa iga qabsaday, layli bixintaaye
Laxnigii aan kaa jaray, ka badan lag iyo alaafe

Marka laaqiskii iga ba’iyo, laacdankii gole e
Laandeyr haddii aadan qabin, kama layiigteene
Anigoo ladaadyeysan bay, lar igu oogeene

Lidda malaha sooryadu haddaad, meel ka liilliyi
Liqmada iyo dhuuniga waxbaa, iigu laabudane
Lis xaraarle bay ii dhadhami, labanka caanuuye

Loolkiyo lammaa laysku xiray, laabatada qoyska
Haddaan laamandoodsado hurdada, waanan ledihayne
Lahanka iyo caradaan qabaan, laba legdeeyaaye

Leecnanta Soomaali baa, luri calooshaye
Luufluufatadaasaan u dhiman, laafa lugudkeede
Maandhoow laftii iga jabtaan, luudayaa weliye

Maandhoow raggii Laxar2 jiree, looraraa yimiye
Loxoskii horay ii ekayd, liin ka gubiddiiye
Maandhoow lix seben buu fadhiyay, Laaso3 iyo Cayne4

Maandhoow lixaadkaan qabaa, laacib baan ahaye
Maandhoow lib baan kaga tagaa, leexa dirireede
Maandhoow laqdabo waa ka duuf, aniyo Laaleyse5

Wax badan baan libaystoo gashaday, baal laglaga dheere
Aarkuba hadduu soo lallabo, laga lanleemooye
Gaashaan nin lowga u dhigaa, waa la’aan jirine

Maandhoow waxaa igu lammaan, duciyo liilaafe
Liibanta Eebbiyo waxay laray, Daraawiishe
Waxaa igu laxaamadan kuwaad, laxan wadaagtaane

Haddaanan diinta laayicin xaqaa, lagu labaadaaye
Inkastuu lukuuk daba kufrigu, libirka ii keeno
Waxaa igu lillahiya inaan, layga lalinayne

Maadhoow wax badan baad lurriday, gaalka luunka lehe
Wax badan baa waraabuhu lud iyo, loogsin kaa helaye
Wax badan baad lakiday farenjigii, loloshka dheeraye

Marka igu ladoo gabaygu yuu, laydha iga raacin
Maandhoow adaan laxaw ku hayn, laylana ha baajin
Adigaa lammaantaye ka dhowr, laakadiyo ceebta

Listaankii horaa kugu jiriyo, luquf habawgiiye
Inkastaan ku laalbaray fahmadu, kuuma looshana e
Maandhoow ha leeleelin, yay leexan maansaduye

Luuqdana ha bi’in sowdku, waa laaxibboon yahaye
Maandhoow lukowlaha ka dhowr, labana haw hoorin
Meeshaanad lowga u dhigayn, kor ugu laameeri

Maandhoow halkaan kuu laqimay, malaha laakiine
Waa laqan madaafiica iyo, danab lifaaqoone
Waa liifad duushiyo rasaas, leeba oo dhiciye

Waa laas xiriira iyo jookh, ligicyadiisiiye
Waa liinta kheylida ku taal, ligicyadeediiye
Waa luungad iyo shaadir iyo, luulka oo kale e

Waa loollimeyntii baddiyo, mowjadoo lulane
Waa lalan daruur ciratayoo, laaga soo rogiye
Waa lugiyo hooriyo hillaac, lagagacdiisiiye

Waa xamashka liiqanahayiyo, luunta beeraha e
Waa laan cagaar bixiyayoo, layranoo ruxane
Adiguba lubbiga waad ka garan, laaea geedaha e

Maandhoow ladnaan baad qabtaa, balo ku laaqyeyne
Maandhoow sidii leyf martaan, kuu liyaafadine
Maandhoow luddaan kuu ridiyo, lacandidaas qaado!

Waxaan ka qoray Aw-Axmed Aaden Surgo, 1954kii, ka dib waxaan helay isagoo la qoray 66 sano ka hor.
1.Meesha Daraawiishta shirka ku qaban jirtay; barxad.
2.Wuxuu u jeedaa magaalo Cadan dusheeda (Laxaj).
3.Laaso: Waa balli Buuhoodle ku xeeran.
4.Cayn: Waxaa loo yaqaan dalka ceelka Caynaba ku wareegsan.
5.Laaleys: Wuxuu ahaa faras Sayidku aad u jeclaa (eeg gabayga 102aad).

Guud ahaanba Soomaalidu, fardaha waagii hore waxay u ahaayeen gumaro la dugsado, gaar ahaan Daraawiishta waxayba u ahaayeen halbowlaha naftu ka haldhag leedahay. Faras magaciisa la oron jiray Laaleys ayaa Sayid Maxamad u dhiibay afar nin oo wuxuu yiri: “Si wanaagsan faraska u dhaqaaleeya.” Maalintii dambe ayey ku yiraahdeen “Sayidii faraska naga qabo.” Sayidku wuxuu yiri, “Ceelka geeyoo waraabiya, dabadeedna keena.” Faraskii markuu biyihii cabbay ayuu bakhtiyey. Raggii iyagoo jarihii wata ayay Sayidkii u yimaadeen. Sayidku wuxuu u qaatay inay iyagu kas u dileen, wax ku caddeeyana lama hayo. Dabadeed, Sayidku wuxuu mariyay gabay aan intiisii badnayd la helin, waxaana Sayidka ka soo guuriyey Darwiish la odhan jirey Maxamed Xoosh Dheere:

Xuseenoow war laabuda haddaad, an iga laameeri
Waxa igu lillaahiya inaan, laayacaad ahaye
Laaleys siduu iiga lumay, luudis baan ahaye

Kob uun baan ku laabnahay, sidii liite doora lehe
Laafyaha waxaan baacin jirey, laabtay gacantiiye
Luuqyada haddaan mari, gabdhuhu igama leexdaane

Lar kacaan didayaa sidii, layli cararaaya
Lawaaxiga dharaareed cidlaan, layrsanahayaa
Lubbigeyga kaliyaa fadhiya, lebi dabeyl weyne

Qorrax liicday goortay shamsadu, libiqsatoo ciirto
Waxaan soo lug qaadaa markay, laxuhu ciiraane
Laankaan fariistaa sidii, layf martaaniya e

Waxay laabtu ii ruxan duqii. luqunta weynaaye
Isagaa kolkuu lumay qalbigu, ii lalabayaaye
Waxa labalegdaha ugu wacan, laaqanaan tebiye

Dagaaikaan ku laablaabi jirey, igu luggooyeene
Libaas kacaya loolima dagaal, leebi dirirteeda
Laqwina maayo maantay cirradu, laaca ii tahaye

Luggooyooyinkaan qabo Rabbaan, laxawga moogeyne
Ma liibanayaaloow kufray, lib u walwaaleene
Waxaan laabta ku hayaa inay, laqamma hcereene.

Waxaan ka qoray Maxamuud Xoosh Dheere sannadkii 1972kii.

Dhowr gabay oo kala duwan ayaa Sayidku fardaha ku ammaanay. Geeraarka soo socda wuxuu ka mid yahay kuwii Sayidku fardaha ku ammaanay. Faraska geeraarkan loo mariyey miduu ahaa wax noo caddeeya lama helin. Darwiishkii laga soo qoray oo ahaa Faarax Baqardhe 1957kii, wuxuu sheegay in geeraarka lagu mariyey Taleex, wuxuuna Sayidku yiri:

Kalalaaga afkiisa, kaltabaa isku dhaaban
Kalwis loogu ridaa, ma kullaabatadaa?

Kamman laysku cajiimo, kakan buu calashaayoo
Kowlguun la dhacaaye, kadab soora miyaa?

Kundhulaaga daloola, sida kiiriga weeye
Hadduu neefta ka kiilo, kuraa fooryi miyaa?

Indhuhuu kulcinaayo, kuuligooda rogaayo
Kurba weeye libaaxe, kar la oogey miyaa?

Kalshadaa wajigiisa, bil kowaadda sideeduu
Kalxadaada ifiyaaye, kaah hadeenla’ miyaa?

Hadduu qaylo kallaaxa, kaliifkeeda dareeroo
Dheguhuu kilkilaayo, kitaab baalle mlyaa?

Guudku kaymo ameeroo, kal horaaddo lahaayoo
Kowraxuu wacsadaaye, korjad cawra miyaa?

Sitaac kaambuli weynlaa, kurka loo geliyaa
Kilkilaa u ruxaaye, kibiraani miyaa?

Dushu waa kax bannaanoo, kohan mayso naftaaduye
Korra weeye qabow e, kob bacaada miyaa?

Fanku waa kabbisaaye, korra weeye sarreysoo
Kefed weeye daruuree, kuud dallaysan miyaa?

Hadduu koosa raqleeyoo, kafkaftiisu ma waalla
Kasha wuu debciyaaye, kowshax gaabin miyaa?

Haddii uu kabtimaayo, kacdinkiisa galowgiyo
Haddaan qoofal kabaaba, kaltabaa ugu dhacdo
Kiirriskuu dhutinaayo, kubku naafa miyaa?

Haddaan kaabka rikaabka, koro oo isku taago
Kufaayoo lama daace, kur dhaadhaba miyaa?

Haddaan guura kadiidno, habeenkii kiniyoonno
Korka wayga dedaaye, kiini howda miyaa?

Meel kaliil hoga oonoo, kabajaagu dhawaaquu
Kafiil iiga noqdaaye, kal xareeda miyaa?

Col haddaannu u koodno, markii kiidibku jooguu
Kabdhoodkoo u baxaayoo, kaalayeyda hayaa?

Kalaalaa shirameedkuu, nin karmeedka maqlaayoo
Kalaakalkiisiyo sowdkuu, kasayaayoo gartaa

Majeerteen kol la sheegyoo, kinsigaynu lahayn buu
Kaxaystee igu duusha, kowlaanteed rag ku baan

Ragna koonfur taggeeda, wuu u kaakicinaayay
Kalab weeye Hiraabee, Kaa ha la isku dareersho,
Kowlaanteed rag ku baan

Reer Subayr kaba weyne, wax dhaaxuu koda dhafay
Kaa ha la igu dareersho, kowlaanteed rag ku baan

Rayid waa kirishtaanoo, Koofil weeye dhashiisoo
Kaa ha laygu dareersho, kowlaanteed rag ku baan

Ragna kaas nagu diid, aan shirshoore kadeedno
Kitaabtaas la collownaan, kurtayuun ku heshiinnay

Kabashkii la sikiimaa, kumbiskiis la taxdaayoo
Sibraar aan kogsanayn baa, karuurkii lagu qaatay

Kooxdii noogu horreysaa, geelii kuurka u gaadhay
Kaabiguun buu jiraaye, ka degaay ma dheheen

Iyadoo koorinaysa, karoorkaas ka badnaatay
Kaamil loo wada eegay, ka degaay ma dheheen

Kura kiira saqaafe, kob cagaar leh maraaya
Kuuligaannu ka qaadnay, ka degaay ma dheheen

Cag kash-kaash la waddeeyey, korjoogaan u maleynay
Kuuligaannu ka qaadnay, ka degaay ma dheheen

Kaadidoodiyo raadka, kol dhaweyto ahaana
Kuuligaannu ka qaadnay, ka degaay ma dheheen

Dhengeddii ay kurteen, kurtunkoodii qoyaami
Kuuligaannu ka qaadnay, ka degay ma dheheen

Koorib-naarka shaxdiisiyo, kataantuu ka jareeyay
Kuuligaannu ka qaadnay, ka degaay ma dheheen

Kalmoontii qallixii iyo, kowraxdaan qallallayn
Kuuligaannu ka qaadnay, ka degaay ma dheheen

Kigta weerar daryaanka, shiinbiruu ka wadaanoo
Fiintu kiida gurtaaye, ma qiyaama kacdaa!

Waxaa jirtay 1904tii inuu gumeysiga Talyaanigu, Keenadiid geystay magaalada Casab oo ku taal xeebta Eritereeya. Isla markaa waxaa haddana jirtay Talyaanigu inuu weydiistay Sayidka hadal inuu dhex maro. Ujeeddada Talyaanigu waxay ahayd Daraawiishta inuu hcshiis ka helo – si uu xooggooda iyo xirribtooda u ogaado. Sayidku wuxuu yiri, taasu waxay ku imaan kartaa adinkoo Keenadiid iyo raggii la socday soo celiya. Dabadeed Talyaanigu sidaa wuu oggolaaday. Dhowr toddobaad ka dib, xeebta Ayl waxaa soo dhigtay markabkii Keenadiid siday. Markiiba Sayidku wuxuu yiri, Talyaaniyow, Keenadiid hadduu xarunta rabo soo dejiya, hadduu rabo Hobyo inuu tagana geeya, oo markaa aan isu imaanno. Keenadiid wuxuu doortay inuu Hobyo tago si uu taliskiisa iyo maamulkiisa u sii wato. Inkastoo Daraawiishi oo la socotay tallaabooyinkaa oo dhan, feeyigi dheeraadana u lahayd, haddana afku wuxuu ahaa geeraarkan soo socda:

Talyan koofiyad weynow
Dabadeed aad kalaantoo
Kiddibkii aad shubtee
Keenadiid ma waddaa? …

Waxaan ka qoray Xaaji Cabdiraxmaan Sayid Maxamad sannadkii 1959kii.

Sida la wariyey oo gabayganna ka muuqata Hurre Maxamad Liibaan ayaa wuxuu dilay nin loo han-weynaa oo la oron jiray Cabdullaahi Aaden Kiyo, dabadeed Sayidka halkaa waxaa uga muuqatay in haddii labadaa reer colaadi ay dhex marto, uu midkood Daraawiish ku soo biiri doono oo ay guutooyinka dagaalka gaalada u taagan gacan siin doonaan. Sayidka waxaa la ahaatay inuu isku diro si aysan nabadi uga dhex dhalan oo guubaabiyo nimanka nabarka loo geystay. Wuxuu tusay inuu ka xun yahay ninkaa la dilay. Kani waa gabaygii labaad oo Sayidku u mariyey Soomaali iyo dira-diraheeda. Wuxuuna rabay inay wax u tarto dagaalkii ay Daraawiishi gumeysiga Ingiriiska kula jirtay, wuxuuna yiri:

Waxa gabaga loo qeybiyaa, waa qalqaalsamiye
Waxa geela qaaliga ka dhigay, qiimuhuu yahaye
Qarfo hawda waxa loogu wadi, waa qatimayaaye

Waxa qanamka loo dhaqanayaa, waa qabbaan guriye
Lo’da waxa qumbaha looga luli, qaabka dheyda ahe
Fardo qoolka waxa loogu guri, qoob ka orodkiiye

Waxa gabar qaryada loo togtaa, guur ha kuu qumo e
Qoys weyn waxa loo dhistaa, qani gobaadeede
Qadhle awra waxa loo rartaa, qaadka iyo xooge

Waxa qayli loo xiranayaa, qurux asluubeede
Qaraafiicda waxaa loo toshaa, saydho qodaxeede
Masallaha waxaa loo qaabsadaa, qiro salaadeede

Culimada waxaa loo quweyn, waa qob iyo dhowre
Wax munaafuq loo quursadaa, qowlka beenta ahe
Waxa qoorta loo jari kufriga, qiil ku waajibiye

Qeydada waxa loo baxshaa, waa qorshiyo deeqe
Qaraamaadka waxa loo ratibi, waa qubuul duco e
Waxa Quluwallaha loo diraa, waa qubuuraha e

Wax qaddiibka loo tumanayaa, qaarar gooyada e
Qarash waxa magliga loogu guri, qayb ha kuu galo e
Waxa loo qaadan gaashaan, inuu qaashka celiyaaye

Rag wuxuu isu qiimayaa, waa qarfaafada e
Waxa geesi qalabkuu sitaa, waa qabiilniino e
Qayrada wax loo marahayaa, qaylo dirireede

Wax qisaasta loo dhiibayaa, qoomamaa hadhiye
Waxa qaalli loo raadsadaa, waa qisada diine
Qalinduurre waxa looga tegey, waa quraan yariye

Daaroodka waxa loo qur jari, waa qaskay faliye
Iiddoorka waxa loo qateyn, waa qafaalnimo e
Waxa qumayo loo dilahayaa, waa qaxaabnimo e

Cabdillaahi1 waxa loo qur jaray, waa qabiil li’iye
Qoon adag hadduu leeyahaan, loo quturihaynin
Qooq laguma toogtecn ninkii, qaaliga ahaaye

Waraabaha qaloombiyahayaa. kuma qadeeyeene
Qaraddiyo jinaadkii dhurwaa, kuma quraacdeene
Intuu qalamsadoo cuno gadaal, qaaqda ma hayeene

Qalbigey xanuunsada markaan, qaallanow dayo e
Qab iyo luuli qaabkuu ahaa, qeydada midabka
Qarqarrootigii socodka iyo, qalanja laafyoodka

Qun-u-hadalka qaaraanka geed, quudka bixintiisa
Qasadkii buruudkiyo markay, qaawa ololeyso
Qeyraamintii waranka iyo, qabas kuleylkiisa

Fuley baa qammaada e ninkii, qala la’aantiisi
Goortaan qiyaas fiiriyaa, la i qumbiciyaaye
Qori dalab sidiisaa wadnaha, lay qarqariyaaye

Anaa quusan waayaye, bahdiis qoonsan mahayaan
Qaraabada kuwii ugu dhawaa, uma qamiiraane
Nimankii qiyaamaha ku raray, kuma qamaamaane

Qarri2 kuma simaan wccrarkay, qabax ku siiyaane
Qardam kama dhigaayaan intay, subax quraadaane
Qaday kagama yeershaan guntii, qurunka weyneyde

Huwan qoorrigeeda ha xushiyo, qaara geeda lehe
Haw xilato qabay xoor leh iyo, qadow kuraarkeede
Qol dugsoon intay jiifsadaan, qaac ha loo shido e

Giddigoodba qayl-qayl dhaliyo, qaraf ha eedeene
Haaruunku qalalaasuhuu, kala qaxaayaaye
Markay qaraxdo baaruuddu waa, kala qumaayaane

Inkastoo qabniyo maal adduun, laga qaniimeysto
Qormadooda oo idil haddaan, qaydna laga reebin
Waa ila qaraar reer Cismaan, qaan-ka-guradkiisu

Qaraajiinta Doollaal haddaan, qiiqa laga duulin
Ragga qaafadooda ah haddaan, waran la qaadsiinin
Waa qaran maxaa loo lahaa, qolada Liibaana?

Nin qadeeca dhigi waa sidii, qoofka aan falaye

Aniguba quruunoo dhan baan, hoor ka soo qubaye
Ingiriisba qoorriga badeed, qaati kala roorye

Inkastuu qabiil laawe yahay, qaayin iyo daayin
Ninkii qaamilaad lihi dagaal, waa u qumiyaaye
Anaan qaaridayn bah Cabdalladu, inay qotowdaaye

Qacdii hore Camuud3 baan lahaa, qaarashuu tegiye
Qabkii Faarax4 uma soo rogeyn, intuu qaboobaye
Qamuunyada Hudliyo5 Kaahin6 waa, qabay daruureede

Qar buu duminayaa Kabarre7, waa qarow ishaalleeye
Qasadkoodu Deyl8 iyo Khaliif, waa qaboonada e
Maxaa qaaday laba Shiil9 markii, qorigo qiiqaabay

Qaddarkii Ilaah iyo wed baan, layska qarineyne
Qasiraadba wow lumi ninkii, qaamudkiis galaye
Alla qiira darana Jiciir10, Qaaddirkay magane!

Waxaan ka qoray Xaaji Maxamad Cawl, waxaana laaxin tiray Xaaji Cabdiraxmaan Sayid Maxamad 1957kii, gabaygani wuxuu xiriir la Iccyahay gabayga 113aad.
1.Cabdullaahi: Cabdullaahi Aadcn (Kiyo) Maxamad Liibaan.
2.Qarri. Qarri-jiqood, buur ku taal webi Shabeelle xaggiisa sare.
3.Camuud: Camuud Siciid Liibaan.
4.Faarax: Faarax Maxamuud Liibaan.
5.Hudlc: (Boojaalli) Yuusuf Maxamad.
6.Kaahin: Kaahin Maxamad Liibaan.
7.Kabarrc: Maxamuud Kabarrc
8.Dcyl: Dcyl Maxamad Liibaan
9.Laba Shiil: Maxamad Yuusuf Liibaan iyo Shiil Maxamad Liibaan Jiisoow.
10.Jiciir: Jiciir Maxamad Liibaan Jiisoow.

Goobtii Jidbaalle oo Daraawiish lagu naafeeyey markay dhacday ka dib, ayaa nin la yiraahdo Kaarshe Guuleed Niiqle oo lagu neynaasi jiray Kaarshe Salliiq, Daraawiishna gees ka ahaa gabay u mariyey usagoo ku diganahaya, wuxuuna Kaarshe yiri:

(M)
Daraawiishta qooqani markay, nagu qamaamaysay
Ma u qarinnay maadhiin qacliyo, qabar aan loo sheegin
Ma u qubatay sida roob guyoo, yare qayoodaaya
Qudha kalama maarmine, dagaal qira leh mow keenay?

Sayidka haddii hadalkaas loo geeyay wuxuu ku jawaabey gabay:

Nimanyahow qummaadaa i dilay, quduro waa yaabe
Aan ka quustay Soomaalidii, qurunka weyneyde
Qurji dheerihii bogox jiray yaa, iila qaab darane

Afartaa qodbee balaan, mid kale qaafka ka higgaadsho
Aan qaddiciyo waa xaajadaan, qaayiboo iriye
Ina-Dhiiqle1 qaylada ka timi, qowl aan ka iraahdo

Wiilyahow ninkii kula kheyra, baa lagu qaraaxaaye
Qumanaansho wixii aan ahayn, waa qar soo dumaye
Qaddar nimaan lahayn hadalkii, waa lagu qatoobaaye

Haddaad tiri Daraawiish anaa, qabar ku daayey
Asaad tiri anow qubay sidii, qadowga dooggiisa
Asaad tiri qamaankii anaa, qoorta wada gooyey

Haddaad tiri anaa wada qur jaray, qaafadii le’etay
Asaad tiri anaa qaashka waran, qaaxaduu geliyey
Asaad tiri qaxaabyahow anaa, qalay raggii diinta

Qalbi laawayahow taladu, waa kaa qarsoon tahay e
Haddaad qaaya leedahay, waxaa kuma qisooteen
Qamac lagu shidyow qayl xunoo, qaaq yiraa tahay

Qadafkaad na tiri waa midaan, laga qaboobayne
Wax qawaacidkaa kugu furay, qiimo xumadaaye
Ha qoomamayn abid waxaad, qiratay waa hooge!

Waxaan ka qoray Abokor Seed, sannadkii 1972kii.
1.Ina-Dhiiqle: Kaarshe Guuleed Niiqle, waa ninkii Daraawiishta gabayga digashada ah u soo mariyey markii looga golroonaaday dagaalkii Jidbaalle.

Sayidku wuxuu qabay gabar la oron jiray Bullo Cali Shire, markaasaa hooyadeed damacday gabadheeda inay dhibaad u rarto. Maxamuud Cali Shire oo isna wiilkeedii ahaa ayey ku tiri, “Maandhow, Sayid Maxamad idinkaa dowladnimo ku colloobay aniguse soddoh baan ahaye gabadheydii dhibaad baan u geynayaa.” Maxamuud wuxuu yirir, “Hooyo ninkii dhogorta weynaa xoolo iigama baahna.” Dabadeedna hadalkii haddii Sayid Maxamed loo sheegay gabay buu mariyay oo wuxuu yiri:

Wiilka1 qadafka ii soo dirow, qowl aan ku iraahdo
Qalyannimo waxay kaa riddaa, qar iyo buur dheer
Qof haddii aad tahay kuma dhacdeen, qoobishyahow ceebe

Qummud inaad ku dili hooyadaa, qayladeed timiye
Qadduunteeda waatuu la dhacay, sidii qawaar awre
Qayladeeda waatuu dadkii, qaxay ayaantiiye

Naaguhu ninkii qaabka lula, uma khushuucaane
Qorqoday yiraahdaan ninkii, qoyska baanjiya e
Wax qawaacidaas keenay waa, qoobadii saca e

Waadigii qadoodiga necbaa, sida qamaaciire
Qooraansi dheeroow xil baa, qoorta kuu galaye
Qumba dhuugiddeeda iska daa, qoorta haw ridane

Qowsaarradaa loo dlrtaa neef, haddaad qalane
Haysu qaawin qoob dhiiglayahow, hilibka qeeriine
Qooraha ha laalaadinee, qaado maradaada

Qabsinnada haweenkaa cune, qaaxada ha boobin
Qadarkana ha karin yaan indhaha, qiiqu kaa geline
Habartaana qaaraha ka daa, qado haddaad seegto

Haddaad ari quruuf tahay, dugaag qoombiyaad tahaye
Ha qurruudsanaan xerada, yaan qeydku kaa dhicine
Qufulkana xiro yaan riyuhu, qoobka kaa surine

Qeydadaan ku barayaa haddaad, qaayo leedahaye
Qalfoon madhan haddii aadan ahayn, qaado taladayda
Haddii kalana qayl qayl dhalow, deyso qurunkaaga!

Waxaan ka qoray Abokor Seed, sannadkii 1972kii
1.Wiilka: Wuxuu ujeedaa Maxamuud Cali Shire.

Waxaa la yiri gabar Ina-Sayid Maxamed ah oo la oron jiray Qaali, ayaa aabbeheed hore u arki weyday, dabadeed farriin bay ugu fartay eeddadeed Jamaad Sh. Cabdulle oo waxay ku tiri:

Jamaadey1 ayeeyoy, erey yar mayaga geysaa
Caaqilow adoogeey, caaway ma iigu sheegtaa
Mase waan cawdaayoon, cid kalaan u yeedhaa
Maro waan qabaayee, qalbigeygu wuxuu rabo
Baftadii caddeyd iyo, subeycidii guduudneyd
Xariirtii aan magacdhabay, mashiikh baan u leeyahay
Mareekaanta weyn iyo, marbuucdaanan dooneyn.

Sayidku markii hadalkaas loo sheegay wuxuu isna gabadhii u mariyay gabay oo wuxuu yiri:

Qaali2 waxaad tiraahdaan, qowlkaagii ii yimid
Dharkaad u qawadaysiyo, qalbigaagu wuxuu rabo
Qaddar Eebbe mooyee, qayb waa lagaa siin
Qurxi hadalka aad tiri, qababoosh ma fiicna e
Quraankana ha laayicin, salaaddana qalle u diid
Habartaana qaarido, waalid laguma qooqe
Qabbaan iyo farsamo baro, yaadan qiiqa beeline
Qoyskiinna mooyee, qolo kalena haw tegin
Hugaagana qordheeyoo, qalyannimo iska ogow
Quudkana iskaga tuur, ninkii raba ha qaatee.

1.Jamaad: Waxay ahayd Sayid Maxamad walaashii.
2.Qaali: Qaali Sayid Maxamad Cabdulle Xasan.