Col Daraawiish ah ayaa Ilig ka soo duulay oo waxay galeen taliskii Hobyo ee Yuusuf Maxamuud (Keenadiid) madaxda ka ahaa. Dagaal badan baa wuxuu ku dhex maray ceelka la yiraahdo Ina-Diinle dabadeedna Daraawiishi rag badan bay laysay, geel waxay lahaayeenna waa taabeen oo gacantay kaga dhigeen. Sayid Maxamed usagoo libtii ay Daraawiishi soo hoysay tilmaamaya, raggii ay dagaalka la galeenna ku diganaya wuxuu yiri:
Col humaysan hiirtii haddaan, Ilig ka heensannay
Sengayaashii haadkaa haddaan, halabsannee fuulnay
Ammaanduule haybale haddaan, boqol nin haw saaray

Malaggaan habaabayn haddii, nala hor qaadsiiyey
Kuwii loo hamuun qabay haddaan, uga hagaag yeelay
Hiidda Golol Hobyiyo Gaalkacayaan, heegankii tubaye

Haddaan heel baanan ugu arrumay, halab dagaalkeeda
Hikta sumaea maarraha hanqara, hungunka baaruudda
Takarkii1 habeerka u ekaa, haatuf uga roorye

Ha yeeshee hubkana waa ka siday, hanaddadiisiiye
Hilbahoodu waatuu tukuhu, haystey bahalkiiye
Hawo badane reer Mahad haddaan, hooyadiis kudinnay

Intaan wada hoggaan baray Midgaha, hilin ma qaadsiiyey
Haasaawe layskuma xantiyo, habar duleedkeede
Haadaa-qabiil nimaan ahayn, hadalkii waa beene

Askartii hareeddada xumayd, ways hundo ogayne
Heeraaga goortaan wadnaha, hubuq ku siinaayey
Hooghoognay! waatay lahayd, sida haweeneede

Rag hadday hinaasiyo col iyo, hiinyo kala gaarto
Ama heerigaas talada guud, kaga heshiin waayo
Inkastoo hurduba laysku wado, haayir iyo gaadmo

Halo buubsashiyo tuugo waa, ka humbullaataaye
Inay had iyo geeriyi ka dhici, hubantii weeyaane
Waxay hibadu raacdaa ninkii, hiil Ilaah qaba e
Haakaale Eebbow ninkii, libin hoyaadshaa leh!

Waxaan ka qoray Nuur Boqor Cismaan 1974kii.
1.Takar Jaamac Warsame.

Waxaa la wariyey in dhowr nin oo degmada Abraahiin ka tirsan, xarunta oo Taleex ah, ay yimaadeen iyagoo ka soo kacay Harradoollood, haddii la wareystay waxay u socdeenna la weydiiyey, waxay ku warrameen sahan baannu ahayn waxaannu doonaynaa cidahayagii oo go’doon ah, afarta dab ee baxaya midkood inaannu ugu arrimino, kuwaasoo kala ah: Rayid oo dadkii Ingiriiska ku hoos noolaa ah, Dhabacayo oo dadkii Hobyo degganaa ah ee Suldaan Cali Yuusufna u telinaayey, Huwan oo dadkii Xabashida raacsanaa ahaa iyo Daraawiish. Hadalkaas Sayid Maxamcd il-xirribeed baa uga muuqatay, Daraawiishina rag bay u baahan tahay. Dabadeed waxaa la gartay in lagu dedaalo nimankaas sidii loo soo dhaweyn lahaa, oo Daraawiish ay ugu soo biiraan, xoolo iyo xarragana loo siiyo, lana raaciyo Darwiish la oron jiray, Xasan Gaaruuf Qaloonbi Cabdi, oo reerkoodu xarunta degganaa nimankana ay isku hayb ahaayeen. Danta loo diray waxay ahayd inuu degmada Abraahiin soo dabbaalo si ay Daraawiish ugu soo guuraan oo ay garab iyo gaashaan ugu noqdaan. Waxaa jiray in Abraahiin iyo degmooyinka ay deriska yihiin ay colaad guun ahi ka dhexeysay. Markii nimankii la ambabixiyey ee wixii loogu tala galayna la siiyey, ayaa Xasan Gaaruuf oo la raaciyey lala ballamay, gabay caan noqdayna loogu sii dhiibay Abraahiin, wuxuuna Sayidku yiri:

Xasanow1 hub qaaddaye haddaad, nagu hagaageyso
Hiyigaad ka sara joogsatoo, hiratay laabtiiye
Haddaad hiirta waaberi sengaha, halabsatoo fuusho

Habaas idinku duula iyo boor, hiriba mooyaane
Hilinkaad ku dhici waa midaan, lagu habaabeyne
Waa tuu haloosiga ahaa, tan iyo Hiiraane2

Ha yeeshee wax Hawd lagu ogaa, hawkar iyo oone
Hadda aynu joognaana waa, hoga kaliileede
Allii harada noo buuxin jiray, kuma harraadsiiyo

Hini awdan xagar huuraloo, hirif ka soo duuli
Hunguriyo kuleylkoo sidii, halac ku leefaaya
Hagoog layra harac kaa astura, lagugu hoosaasi

Hungun gocandho hiil qodax le iyo, hiije iyo qaarre
Hurmood gubad leh dogob huuraaloo, hadowgu naafteeyay
Hirigtaad maraysiyo jirduhu, kuma halaakeeyo

Wiyil hagaf leh aar soo handadi, hiije qabe reemi
Hirdi madax hankoobsiga, ciddida mici haleelaysa
Hurdub geri harrartida lugeed, qalanje heeraaya

Hunufaa dhurwaa iyo dugaag, so’ u halaaqaaya
Shabeel horora haariban dawoco, haramcad guuxaaya
Dhidar halowyaale weer, haalufada yey ah

Bahal hoose halaq baas intii. had iyo waabay leh
Haaweyda meertiyo colkiyo, haayirkiyo tuugga
Galow hiririfleeyiyo jugley, wadana hawhaw leh
Weliyada hanoonaan beryiyo, hodonka Yaasiine
Habeebaha jiidaasha iyo daal, hanaqyadii doga
Habeen iyo dharaar Eebbehay, hadimo kaa baaji

Hor iyo gees hareer iyo gadaal, hadal nahaadiino
Hoygaagu heerar Watiin, hoyasha Liilaafa
Hayaakiil ducaan kuu akhriyee, hibada aaminso

Afartaasu waa heega roob, hababacdiisiiye
Sidii hogol daruur hiifa baan, hibitiqayaaye
Harawaatigii igama imaan. hoorista ahaaye

Waxaan sana hamuuraba adaan. kuu hawalayaaye
Haddaad kugu hanqaro mowjadaad, ku hufan doontaaye
Hillaacaa indhaha kaala tegi, halalacdiisiiye

Hunguriga iyo hoygaa qalbigu, kaa hadfahayaaye
Hawadaa waxay kula ahaan, hirar madow weyne
Hinfirka iga soo bixi naflaad, kala harbeysaane

Heli meysid gabaygaan hayiyo, hooyo-waalaha e
Xuseen baan haguug ugu dhintiyo, hokh iyo laandeyre
Isaguba higgaaddaan u qoray, heli oqoon waaye

Hal yar iiga gee reer tolkaa, hagidii aad gaadho
Hebelkii waleetana u sheeg, hagari waa ceebe
Haweenkiyo dhallaankiyo nin weyn, harawaduu naadi

Abraahiinku haybtaannu nahay, wuusan hadihayne
Waa wada qaraabiyo hilbiyo, habar wadaaggay e
Jinnaa igu hudbaaye mala, ima halleeyeene

Hannaankiyo wanaagaan u galay, haaku oron waaye
Hafriin ceeba igu hab daran, iguma hoorsheene
Goortay habluhu boodayaan, iguma heeseene

Hidaayada ma diideen intay, Nebiga hiifaane
Uma hiliiliyeen gaaladaan, heerga ahayne
Haawiyada naareed jannada, kagama hoobteene

Iima soo humeen guutadii, haayirka ahayde
Goortaan hamboorriyo kufrigu, iguma hiileene
Harti iguma toogteen intuu, hiisha ii galo e

Habar Yoonis iyo Ciidagale, lama hableeyeene
Hiraab naaga kama guursadeen, Habar Magaadley e
lntay hii yiraahdaan af baas, kuma hadaaqeene

Herer3 kuma fureen reer intay, Haro4 ka guuraane
Hii kuma yiraahdeen ratiga, hiisihii gubane
Hindigii Berbera joogi jiray, hil uma qaadeene

Heeryada xammaalka ah garbaha, ma ayan hoosheene
Ninkii halala beesa ah tabcaday, ma hunguriyeeyeene
Ma hadaaduyeen wiilashii, heelka buuxsadaye

Halqigii arlaa’iga fadhiyey, ma hargawaaxeene
Hayaag iyo hulga iyo khaalidyadu, kuma hinaaseene
Sidii hadal ugaaroo fakaday, lama horeeyeene

Haaruun ma layeen raggii, ugu hanweynaaye
Waataa waraabuhu hanqaday, hanaddadoodiiye
Horintii lahayd Faaqid bay, haniyo gooyeene

Hindisa aan jirin waa wixii, hoday Makaahiile
Hoog wuxuu ku dhacay maalintuu, huray Daraawiishe
Haddii ayan haad fereenji noqon, lama halaajeene

Hoor wuxuu i soo dhacay, markaan helay warkoodiiye
Hilaa boodayey ma aanan jeclayn, hadalka qaarkiise
Waxaan la hammiyaayaa raggey, hadur ka yeelene

Hanti baannu diinka u lahayn, tan iyo Haabiile
Hoodaha karaamada Allaan, igu hungoyne
Goortaan habaaraan Ilaah, heeray boqontiiye

Culumada habbowgaa sidii, haatuf uga jeesta
Sharcigay hasaayaane, yey idiin habowsiine
Sheydaanka soo wada humbucan, nadi ku haylhayla

Haadaan waxa idinku guray, had iyo tuurtuure
Haghag iyo qallayf miiran, waa lagu habuudaaye
Hawd iyo inkaar waa waxaad, hore u eeddeene

Ka hakada habkiinnii shalaad, ka hawa raacdeene
Hubsadaay tashiga kheyrka waad. ka hanfariirtaane
Halmaan iyo ninkii hadur yaqaan, honono’iis diida

Cadaawuhu hilaaboyga waa, kugu hodaayaaye
Hidyuu uga dan leeyahay, markuu kuu halaahaliye
Hoygiinna yuu iman ibleys, idin huduudaaye

Hannadyahow Ogaadeenku waa, ku hawiraayaaye
Isagoo hog kuu qodahayuu, kuu hawaaltamiye
Inay haybad kula doonaayaan, kuma hambaastaane

Anigaa idiin huba waxaad, ku himbilyootaane
Kuman heegma kuman haawiyoo, hadi ka dooyeeya
Kumanyaal hanqaaraha kabtiga, samada heehaaba

Kun halloosi kuman hayrafoo, dabada hoogaansha
Kun halqooqa wada taagayoo, haadda la cayaara
Heensaan idiin saarayaa, xamarro heeg dheeree

Horweynaan ku soo shubi xeryaa, haawadee ma dhane
Caanaha haleeladaa dhashaa, habacsan doontaane
Haamaha karuurkaa sidii, heeshiguu dhiciye

Nin ragaa hammlye caalle waa, hogashadiisiiye
Hiirtaanyo meeshii leh waa, laga huleelaaye
Waa lagu hirtaa meel haddii, halabe kuu yaale

Hub iyo maal hanti iyo xoolo iyo, hoo aan dami haynin
Waxaad iga haweysaanba waad, iga heleysaane
Soo heldhowdaay deeq Allaad, ka hirqan doontaane.

Waxaan ka qoray Maxamad Cilmi-tuug sannadkii 1955kii.
1.Xasan: Xasan Gaaruf Qaloombi.
2.Hiiraan: Waadi ceelal badan, Beledweyne ayuu waqooyi ka xigaa, Hilakeylyana webi Shabeelle ayuu kaga daraa.
3.Herer: a)Waxaa loo yiqiin Hargeysa inteysan magaalo noqon. b) Adarina Herer waa loo yiqiin.
4.Haro: Haradigeed, Haradoollood, Haraxagarrey, Harafaataneed, iyo Harahabaskuul.

Sayidku saddex hal ayuu caado u lahaa, , waa midee haddii gaalku nin wax siiyo inuu caayo, ninkuu isagu wax siiyana ammaano oo weliba u dheereeyo, si waxaa gaalku bixinayo u qiimo beelaan. Tan labaad dadkuu wax siinaayo si la yaab leh buu wax u siin jiray, waano iyo ammaanna waa ugu dari jiray, haddiise abaalgud laga waayo iyo sidii laga doonaayey wuxuu oron jiray, wuxuu horay u lahaa iyo wixii la siiyay intaba waa in laga soo dhacaa. Tan saddexaad Sayidku dadkuu doonaayo inuu xiriir la yeesho waa la xididi jiray – si laysu dhex galo, jeerkaana guurku xurmo iyo xishood badan buu lahaa, waa laysku soo dhaweyn jiray layskuna dhowri jiray.
Sayid Maxamed wuxuu ahaa deeqsi aan tashiil lahayn, geesi aan gabbasho aqoon, afmaal aan halmaan lahayn. Haddaba, gabaygan wuxuu mariyey usagoo niman xarunta yimid geel u qeybinaaya, boqol-boqolna u siinaaya, wuxuuna Sayidku yiri:

Haddaan oday wargaafaa noqdiyo, aniga oo wiila
Mar haddaanan waayeyn ma jiro, nimaan ka waabshaaye
Inaan wiido geel bixiyo, waa waajib ii dhacaye

Walbahaari maayoo Rabbaa, ii wakiila ahe
Haddii aanan wax bixineyn, qalbigu iima waasaca e
Diintaan wareego uga dhigi, waxadda xoolaade

Wadnahaan ku kala goynayaa, gaalka waafka lehe
Wadeeca Alle baan ugu daraa, weled islaameede
Wax walba waw huraayaa ninkii, ii walaal noqone

Wayl iyo wax siin wowgu wadi, waaberyiyo fiide
Wallaahiye weliidkay kalgacal, kalama weecdeene
Warsangeli sidiisaan u geli, waqay abidkeey e

Usaguba wanaag buu ka helay, wuxuun la’aantiiye
Hadduu shalay na weeraro, tolnimo lama wadaagneene
Wejigaba ma siiyeen sidii, wacal Majeerteene

Iyagaba wax badan baan u weday, qaalmo walacleyne
Waayaan dhirta u waabayoo, waaliduu sidaye
Oo uu waraabuhu lahaa, waali baad tahaye

Wacadkii haddii ayan furin, wadhi ma raacdeene
Waafeerka loolama dhaceen, weyrax iyo ciile
Waliidkood la naar kama jarreen, walanqahoodiiye

Awel buu wahaabi u dhashiyo, weled nijaaseede
Anna waalli bay ii ahayd, waanadaan iriye
Allaylahay sidii reer wax helay, wiif ha laga siiyo

Hana wareegto caydhoodu waa, walashlahoodiiye
Iyagaa waleecaad dhigaye, wiida ha hayeene
Kugu walacna dhaha reer Barow, Weris karuurkeeda.

Waxaan ka qoray Alla ha u naxariistee Ciise Faarax 1956kii.

Xirribta iyo xeeladda Daraawiishtu waxay ahayd mid ku dhisan ninkii ujeeddadoodu la socoto in la dhaweeyo oo waxna la taro, garab iyo gaashaanna loo noqdo, ninkii ujeeddadooda ka dhan ahna in la caayo, la cambaareeyo oo lala colloobo. Taasi wax lala yaabo oo lagu diimo ma aha, maxaa wacay waa taliska alabkiisa iyo caadadiisa.
Gabayga soo socda Sayidku boqor Cismaan ayuu ku caayay, Suldaan Faaraxna waa ku ammaanay, mid walibana wuxuu ahaa nin madaxa. Inkastoo aannu 12 tuduc oo caydu aad u foolxumeyd ka saarnay, haddana Sayidku wuxuu yiri:

Suldaan Faaraxoow1 laga wareer, wecel Cismaanow e
Dunida weerar buu gashoo waalay, reer Bariye
Khalqiguu waddarey waa kan yimi, waadi xalimeede

Waxaddooda caydhuu ka dhigay, waa tan walashlayne
Oo ay waddada soo hayaan, waa beryiyo fiide
Wiriirkaa baxaaya dugaag, webaxsan weeyaane

Adse weled xalaalaad tihiyo, waalid kheyr qaba e
Weedhii astaadkiyo ku gale, waanaduu yiriye
Adiyo wiilashaadaba janniyo, waasac bow qorane

Wahsiga iska daayoo ku qayb, waxa lagaa dooni
Walaalkaana iga yeelo oo, weyrax hay gelinnin
Diintana wadeexada ka dhowr, Waaxid baa jira e.

Waxaan ka qoray cajalada laga duubay Shiikhdoon sannadkii 1960kii.
1.Suldaan Faarax: Suldaan Faarax Islaan Aaden.

Koox Daraawiish ah ayaa mar loo diray ilaalo. Habeenkii damb ayay degmo ku taal Saraajiidan ku soo hoydeen. Ammin dadku haasaawayo ayaa nin wadaada oo la oron jiray Aw-Cabdi Walabban wuxuu yiri: “Wagar! War armaad Daraawiish tihiin.” Nimankii markay xaruntii dib ugu noqdeen oo la wareystay ayay sheegeen hadalkaas. Dabadeed, Sayidku wuxuu mariyey gabay uu ugu magac daray, Ina-Walabban, wuxuuna yiri:

Xuseenow warbaan kuu hayaa, waxaa tiraa weeye
Walaaloow wacdiga la ina faray, wanaag weeye
Waanadii astaadkeennu yiri, weer aan rabo weey e

Walbahaarka aakhiro inaan, wax u tabcaa weeye
Wax sanoo aan dooni iyo, inaan wax xun nacaa weeye
Wabannimo ma fiicnee inaan, wax xun nacaa weeye

Diintaan wadeecada ka dhigay, inaan wallayn weeye
Wahsi baa naftii iga jaree, inaan warfaa weeye
Wiilnimo wixii igaga tegey, waha sideed weeye

Wardigiyo shahaadada inaan, weheshadaa weeye
Weysada salaadeed inaan, waaxidsadaa weeye
Waannahaarka soon inaanan, soor waana cunin weeye

Waxaddayda maal inaanan dago, waxtar ku deyn weeye
Wixii waajiboo idil inaan, wada gutaa weeye
Waqfiqii saxaabaha inaan, waafaqsado weeye

Waayeelka xaajada inaan, ugu wacaa weeye
Haddii ay walaacaan inaan, wari iraa weeye
Xaqa lagama waabtee inaan, waa kan oron weeye

Wacad Eebbe iyo dhaaraan maray, inaan wafeyn weeye
Walle beena abidkay inaanan, wafaladeyn weeye
Haddii aanan waallayn inaan, waabsahay weeye

Wallays iyo nin wayn inaan, xurmada wada simaa weeye
Nin isoo wiciidsaday inaan, wax u galaa weeye
Wayi iyo wax sii inaan islaan, wax ugu wadaa weeye

Wadaadkii kitaabbale inaan, wan u qalaa weeye
Walaanqihiyo dheyada inuu, walafsadaa weeye
Weylaalis meel wacan inaan, ugu wadha weeye

Ina-Walabban1 oo kale inaan, weger dhahaa weeye
Wax i sii haddu yadhi inaan, walacsadaa weeye
Walasaqo wixii igula jira, inaan wireyn weeye

Ina-Shixirigii wagarsanaa, weled nijaas weeye
Warraabkii ka reysaha xumaa, waraq la goo weeye
Warqadduu magaalada u diray, talo wahaab weeye

Iiddoorku weligiis inuu, wadal ahaa weeye
Walandaadi kheyr daran, inay wax u yihiin weeye
Wax inuusan garanayninoo, waalan yahay weeye

Wardigiyo shareecada inay, wada naceen weeye
Nin jihaad u weyraxay inay, wahan geshaan weeye
Sidii fule wadnihii go’ay, inay waranwaryeyn weeye

Weliyada shehiidkaa kuwii, waafka jarayi weeye
Waleecaad ha raacee Ibleys, warasadii weeye
Waqood abadankood inay kufriga, daba washlayn weeye

Usaguna walaabuu helayaa inuu, wasaa weeye
Weligood jannada inaan yibruhu, waana urin weeye
Waddada naarta loo maro inay, walashtamaan weeye

Raggii dunida waaqeelin jiray, igu waliil weeye
Sidii wabarradii loo ajalay, oh iyo way weeye
Inuu caro wiriirkeed qalbigu, ii welweli weeye

Wed hadduusan ii immaan inaan, wax u liilleyn weeye
Wasiirtii xigaalkay inaan, wadar u layn weeye
Weysaaq eolaadeed inaan, Webi tagaa weeye

Ninkaan ila wisiisiyin Ilaah, welef u keen weeye
Wecelkaas cadaabeed inuu, weera yahay weeye
Anna inaanan weligay Canjeel, wadeecadayn weeye

Ninkii gaal u waasiya inaan, wabadaraa weeye
Warammadiyo hootada inaan, kaga websin weeye
Sidii weer wadaal helay inaan, wiif ka dhigo weeye

Waraabaha dugaagihi inuu, wabaxsadaa weeye
Goortuu wiriijiyo inuu, waada guuro weeye
Wayaaggii ka soo hadhay inuu, haad waywayo weeye

Wanaskii Galbeed jaray inaan, weer u xiran weeye
Wejigoodu gubegaas inaan, col u waddeyn weeye
Sangootiga wacdowga inaan, wegaradeyn weeye

Wareegada inaan qalahayoo, weerar ahay weeye
Winifiirle reer Hagar inaan, wagac ku siin weeye
Hadday soo wiriiryaan inaan, wirif ka siin weeye

Baqahay wajiiraan inaan, walamsadaa weeye
Walkadaadka aan bado inay, walashtamaan weeye
Wasiirkooda cayreed inuu, Webi tagaa weeye

Aniguna watiinkiyo xamdiga, inaan naqaa weeye
Aniguna watiinkiyo xamdiga, inaan naqaa weeye
Aniguna watiinkiyo xamdiga, inaan naqaa weeye.

Waxaan ka qoray naxariis Eebbe ha gaartee Jaamac Ismaaciil Dhoon sannadkii 1957kii
1.Ina-Walabban: Aw-Cabdi Walabban.

Marar badan ayeynu ku celcelinnay inay Daraawiish farduhu u ahaayeen lafdhabarta dagaalka, qiima badan iyo qaaya weyna agtooda ku lahaayeen. Runtu waxay ahayd Daraawiish ninkaan faras lahayni nin tirsan ma ahayn. Abokor Seed oo Darwiish la hubo ahi wuxuu sheegay in geelii Daboolane la baxay maalintii xarunta la keenay, “Anigoo ka mid ahaa raggii geela soo qaaday ayaa Sayidka loo heenseeyey faraskii la oron jiray Walhad oo fardaha wacan ee Daraawiisheed ka mid ahaa.” Haddaba Sayidku isagoo ku jooga faraskaa, geeliina uu tuban yahay, iskana dhigaya nin geela wax ka soo qaaday ayuu geeraar mariyay oo wuxuu yiri:

Col haddii la wacaayo, lugi waa wantacow e
Walhadow1 guraddiisa, waalluu ii goglaxaaye
ma naagtay wacan baa!
Sibraar caanaha Weeto, wabax looga dhergaayo
Koorihii wesherraa iyo, sitaacuu walcinaayiyo
Wiyilkii shalqanaa iyo, waafeeroow nadigii iyo
Warmahayga kan dheer iyo, waaxidkeyga hadlaaya
Intaasuu wadwadaayo, waraarkuu ku sitaayoo
Arba waalan sidiisa, wagwag buu socdaaye
Wahsi loogama yaabee, wal cafaari miyaa!

Haddii waaga la fuulo, wanahaarka boqoole
Wahdi weeye qabow e, walwal layra miyaa!

Haddaan guuro wadiidno, waliilkii dhaxantii iyo
Wahab kuu celiyaye, ma dhar laygu waraa!

Wiido meelay ka fooftay, haddii weerar la tooxo
Wagan buu ka baxaaye, ma wajaaf la ridaa!

Wax hadduu qabsanaayo, jeenyuhuu warwaraaye
Wax ku haabadka qoobka, ma aar soo wahwahaa!

Meel walaabiyo qaad iyo, rasaas laysku wirfaayuu
Ka waldhaaban hayaaye, ma wakiila Allaa!

Haddaan weecsho rogaalka, wiliftuu rogmanaayo
Warfiskuu ambanaayo, ma wiriila didaa!

Nin weyn buu waddaraayoo, geesi buu wafjaraaye
Waaleeyuu dhacsadaaye, wed miyaa kululaa!

Geela weeta irmaan iyo, weristii nimanayd iyo
Wadaal buu eryadaaye, wabar xoogle miyaa!

Meel waaceen laga waayoo, dadku gaajo la wiiqmuu
Webxiyaa dhergiyaaye, ma wajiina da’aa!

Afartii waryabaad iyo, waqiil laysku gargaariyo
Waxtar baan ku qabaaye, weli kheyrle miyaa!

Walax duunyo ka roonoo, waalid layga abuuriyo
Walaal baan ka dhigtaaye, ma wasiila jannaa!

Wayadaan arki waayoo, walbahaarka adduun iyo
Welwel baan u dhintaye, wadnahayga miyaa!

Diraacaa wacdigooda, wanan baan u qalaayoo
Walanqaan u jaraaye, ma wadaad martiyaa!

Waldhacooyinka hoosiyo, waraqiisa sudeenkiyo
Wajigaan u subkaaye, ma wiilaan dhalaa!

Weligay kama maarmoo, wariirtii aqalkaygiyo
Waageerkuu ku jiraaye, ma wasiir gacal baa!

Dushu waa wanqaraar oo, waa walaayad qurxoonoo
Wasakh loogama yaabe, ma xariir wirqan baa!

Afartuu ku wilgaaftiyo, waqaafaa shullihiisiyo
Waaxyihiisa garaantaa, ma shiikh weesa qabaa!

Walwallaynta raqlaynta, laafyuhuu walqiyaayo
Iswaraari ruxiisu, ma wallays kibray baa.

Afku waa waradh jeexanoo, biro laysku wakaabaa
Walam loogu ridaaye, walaaxowli miyaa!

Aragguu wax ku dhowro, wiriqdiisii bu’diisiyo
Indhuhuu ka wacsiiyo, Ma hillaac walaclaa!

Shimbiraa wiriftoodiyo, walax meel ka dhaqaaqday
Wirwiir buu ku arkaaye, ma damuumiswalaa!

Waawarayda dhawaaqa, haddii uu wax dareemo
Dhegihiisa waryoonsan, wardhegeysi miyaa!

Meelaan wuu lala gaarin, haddii wiiris ka yeero
Waqti buu maqlaaye, ma taar baa weddannaa!

Wafka uu lalminaayo, dabaduu walfinaayo
Wisil barka ku yaal iyo, waras nooci miyaa!

Qoortu waa xusul waara, walcaan weeye fankiisu
Dushu waaleed bannaan iyo, welga xaadhan miyaa!

Haddaan kaarka ku waabsho, wanshax loogama yaabo
Wajaq waa isxiraaye, wanfariiri miyaa!

Wanqaarkuu handafaayo, weyla raadis galbeed iyo
Wiligluu u socdaaye, ma waayeel culus baa!

Hadduu soo wafwafleeyo, wabwabtuu gurdamaayoo
Onkod waadi ka yeeriyo, cir wanaanyi miyaa!

Haddii aan wagdigiisa, weydaar xoogle ku dhaado
Waantis buu u socdaaye, naafo waarrin miyaa!

Wadda jiidka socdaalka, dib ii weyricin maayee
Weylaweyla maaltamayaayee, waa kaney ma jinnaa!

Wijiwaaji qalaad iyo, waaleed Eebbe ballaarshuu
Soo waraariciyaayee, ma dabeyl wahad baa!

Hadduu wayraq ku raago, ma weydoobo jirkiisu
Webin meyso naftiisuye, qani waasac miyaa!

Hadduu weerar ku raago, walas dhoobo madow iyo
Watabiirka ma qaatee, warac caaggan miyaa!

Wiyeerkuu ka cabbaayo, waabka uu harsanaayo
Shirku wow waddamaaye, waalli duuban miyaa!

Wanaajoo iska dhaafaye, ammaantiisu wujuubiyo
Witirkii ratibnaa iyo, werdigeyga miyaa!

Waxaan ka qoray Xaaji Axmed Aaden Surgo, sannadkii 1956kii.
1.Walhad: Waa faras Sayidku lahaa oo dhashii Isxal ahaa.

Sidaan meelo badan ku aragnay ama ku arki doonno, waxaa jira gabayo badan oo Sayidku mariyey oo dhowr tuduc laga helay oo meel laga doono ama laga haybiyana la waayey. Inta laga hayo qaarkood waxay ku tusayaan in ay qaayo lahaayeen. Gabaygan soo socda ayaa ka mid ah kuwa lumay, wuxuuna Sayidku yiri:

Haddaan waayay calan lay nashiro, tan iyo Nayroobi
Miyaan waayay naamuus janniyo, daalac iyo naasil
Haddaan waayay Ciiddoo¹, naqliga inaan Nugaal daaqo
Miyaan waayay neefaan xarbada, naallo ugu fuulo
Haddaan waayo ruux iga naxoo, ii nasabad sheegta
Miyaan waayay naxariis Alliyo, Nebiga jaahiisii…

1. Ciid: Waa dhulka ciidda guduudan ee oomanaha u badan.

Gabayganu wuxuu ka mid yahay gabayadii badnaa ee laga mariyey geelii Daboolane. Niman ergo ah oo geela daba socda, madaxna uu u yahay Xirsi Kooshin, waraaqna ka sida Ingiriiska iyo nimankii geela lahaa oo wada jir ugu soo dhiibay, ayaa xarunta yimid, wax badan bay ku doodeen in geela looo celiyo/ Hase ahaatee, taa Sayidku waa diiday. Gabaygan waa go’aankii geel ugu dambeeyay oo uu diiddana ku caddeystay. Xujo wuxuu uga dhigay, inay dadkaasu gaala-raac noqdeen, wuxuuna yiri:

Xirsow1 naaqusnimo waa waxaad, niiq la leedahaye
Naxar lagu shid waa jaahil iyo, nararacdiisiiye
Noy baad tihiin aan qalbiga, nuurka loo geline

Naasilo xun baa lagu yaqaan, nimanka Iiddooree
Wax ka niiqsan toban jeer kuwii, naaqurka lahaaye
Nasab haddaad tihiin gaaladaad, nici lahaydeene

Naxli baad ka dhigateen, halkaan narriga lahaaye
Nasteexadu waxay idinla tahay, naafacaan jirine
Ka nacawdu shaydaamadaad, nacam tiraahdeene

Naar-quutayaal iyo kufraad, Nebiyo mooddeene
Naarta waxaa idinku guri, nibirayaashiiye
Nasaarada waxaw taabacdeen, waa najuusnimo e

Naagow tihiin ferenjigii, noloshka dheeraaye
Nacalluhu kuwuu fuulay baad, daba nushlaysaane
Naamuuskiin wuxuu jabay markaad, nacabka raacdeene

Nacastooyo waataad dorraad, igula niiqdeene
Waxay naafay waa adinkiyo, nabarradiina e
Nafta igama goyseen haddaad, iga naxaysaane

Nasrigaan ku cayntaye tolnimo, iguma noolayne
Naxariista Eebbaan ku belay, naallo iyo khayre
Nabsaa idinka soo riday xaqaad, nugux ka siiseene

Geelaan naawilaayee sidii, naqa u eegaayey
Aan naalladuu diraye markaad, bogox ku nowsiisay
Oo aan nayaayiray markay, noobir soo hoyatay

Anigaba wax badan baad nurli’i, igu nacdiirteene
Wax badan baad nicmada Eebbehay, ila necbaateene
Wax badan baad nijaasiyo darxumo, igu nadiirteene

Naanaa weeye maantaad wanaag, iga niyeysaane
Nasteexiyo heshiis iyo horaad, nabad u diiddeene
Sidow soo naqaa hadal xun, baad igu nabaysaane!

Gabaygan waa gabayadii Siciid Maydh qoray muddo fog intay Daraawiishi dhaqnayd, Cabdullaahi Qarshe ayaa keenay 1957kii.
1.Xirsi: Xirsi Kooshin ama Xirsi Axmed Amaan.

Waxaan muran ka joogin in rag haddii colaadi dhex marto oo ay colaaddaasi hanaqaad noqoto, caaqibo iyo tolnimana ay ku kala tagaan, inay af iyo yed – mid kastaba ha ahaatee, nin waliba wuxuu ku ciil beeli karo uu ku kaco. Arrintaa waxaa marag u ah hadal nin abwaan ihi horay u u u yiri, kaasoo ahaa:

Rag haddaad colaad leedihiin, ciidanse u weydo
Hadba waxaad ku ciil bixi kartaa, kuu cawo adduuna e!

Daraawiishi markay dad oo dhan colloobeen oo ay dagaal ugu jilib dhigeen, waxaa u dheeraa hanjabaad, gooddi, faan iyo cay joogto ah.
Haddaba isagoo Boqor Cismaan iyo raggiisii oo ay colaad xumi ka dhexaysay wax ka sheegaya ayuu Sayidku gabay mariyey oo yiri:

Bah dir inay majnuun wada tahaan, marag u haystaaye
Waa niman masakhanaan ahayn, midhaha Daaroode
Waa niman sidii Moolaadhabe, miciya dhaadheere

Waa niman maddada oo cir weyn, oo masiiba ahe
Waa niman haddii milida geel, loo maddabaqeeyo
Waa niman fardaha muruxsadaan, muruqna reebayne

Waa niman haddaad min u furtoo, malab durduusiiso
Ama aad maqaarrayda geel, xero u maageerto
Waa niman inay mahad naqaan, laga malaynayne

Cir milshiyay dhulkoo malaf ka baxay, maalka oo dararay
Waa niman martidu ayan tegin, madal ay joogaane
Waa niman inay baxshaan, looga muhanayne

Waa niman haddaad gabadh markaba, maqaasiinku geyso
Wuxuu fiidka hore mayracoo, marakabeeyaaye
Waa niman masaladood jabtoo, hooyadeed mira e

Waa niman miscilisha ugu jira, sina u meerkeede
Waa candhada laga maraa, milil ha dhiiqeene
Waa niman marruubada la’oo, minadu dhaaftaave

Waa niman sidii mowle bahal, laga mareertaaye
Waa niman marraag lagu dabraa, sida maliid awre
Waa niman madhuushoodu tahay, mooye qaab darane

Waa niman margign siiban yahay, iyo mataanuuye
Waa niman sharciga mililigayee, faalka maakubaye
Waa niman macaankii jannada, meelaan ku lahayne

Waa niman futadu maas tahoo, duud maloonga ahe
Waa niman miskaha lagala dhacay, qaara madax weyne
Waa niman manjuhu ay yihiin, miiqan taag darane

Gabayga hallagu maadsadee, mariya oo geeya
Markab nagaga sii qaada oo, meel walba u dhoofsha
Nimankii makhaayadaa fadhiyay, naga mihiibsiiya!

Waxaan ka qoray Shiikh Muuse Axmed.

Dagaalkii Ruugga ee Koofil lagu dilay markuu dhacay oo ay Daraawiishi ku lib heshay, ayaa Sayidku mariyey laba gabay, mid waa gabayga caanka ah ee Koofil loo mariyey, midna waa kan oo wuxuu u mariyey naag Koofil walaashiis ahayd, waana digasho.
Ujeeddadu waxay ahayd, markay Koofil walaashiis xiratay weer madow oo Ingiriisna ku tiri, “Col ha lay siiyo walaalkay anigaa u soo aargudaye.” Casayr Axmad o uu Sayidku ku hal qabsaday, wuxuu ahaa nin Darwiish ah oo u soo baxay inuu labada gabay qaado oo geeyo Berbera, taas waxay ka dambaysay markii Sayidku u ballan qaaday inuu siiyo faras iyo gabadh iyo geel badan, wuxuuna Sayidku yiri:

Casayrow1 adaa muudayoo, meel xilluu kiciye
Adigaa magaalooyinkii mari, ishaaleeye
Warka lagama maarmee haddii, madal laguu yeesho

Mid yar baan ku sii farayaaye, minka ka higgaadi
Inkastay majaha kaa xiraan, muuji hadalkayga
Gabaygaa ha lagu maadsadee, uunka maqashiiya

Waa mahad Ilaah haddii, Koofil mowd yahaye
Ingiriisba meeshii ka maray, maara waayuhuye
Maantana midkii soo baxaa, mowtigiis galay dheh

Midgaantii walaashiis ahayd, waatan murugoone
Intay calal madow qaadatay, oohin mirataa dheh
Waa wax maanka laga dhoofiyee, ha iska mowlayso.

Waxaan ka qoray Abokor Seed, waxaana isku mar la mariyey gabayga 22aad. Lix tuduc oo laga saaray ayaa gabayga ka maqan.
1.Casayr: Casayr Axmad Cigaal.