Soo Galootiga Cusub
Shaqaalaha ajaanibka ah ayaa la ogaaday markaasaa la saaray.

A waxaad u malaynaysaa in ay dhibaato ku hayso?” ayuu yidhi ninkii weynaa, isagoo islaweyni ka muuqato, misna eegaya haweeneeydii. Haweeneeydu waxay welwel ka qabtaa dadka ay la xidhan tahay, maxaa yeelay, dadkan waa kuwa ay u aragto in ay ka hooseeyaan. Iyada oo qarka u saaran in ay ilmo ka soo daadato, waxayba la soo baxday safaleeti, si ay indhaheeda iskaga masaxdo, markaaseey tidhi, “Marka suxifiyiintu ay ogaadaan in aan ahay, marwo Filsan, waaba la i xidhayaa, shaqada ninkay- guna waa ay joogsanaysaa. Kumana aan fikirin in aan samaynayo wax khaldan. Maxaad samaysay?”
Iyadoo u soo jeesanaysa qoyska da’da yaree dhinaca kale kaga xidhan, marwo Filsan waa ay sii wadatay, “Sannado hore oo tagay, waxaan lahaa aqal weyn, saddex caruur ah, kuwaasoo dhigan jiray iskuul aad u wanaagsan, iyo annigoo doonayey in aan dib shaqadaydii aan ugu noqdo. Deriskayga waxa uu ahaa mid safar badan samayn jiray, sidaa daraadeed, maadaama aan doonayo in aan safar u baxo, waxaan waydiiyay dadka xaafadda looga tegi karo, si ay aqalkayga kor iiga ogaadaan. Waxa uu si wanaagsan u amaanay Warsame iyo Warsan, islamarkiiba waan shaqaaleeyey. Warsan waxay aad u taqaanaa sida loo hagaajiyo jardiinooyinka iyo rarista gaari dameerka. Waa ay samayn kar- taa wax kasta oo ka xumaada aqalka waana loo dirsan karaa adeegyada yara gaagaaban, sida suuq ka soo adeegida oo kale.”
“Sidoo kale, Warsame waa saaxiib qaali ah, in badana waxa uu badbaadiyay noloshayda. Waxa uu ku fiican yahay caruur haynta. Markasta oo aan u baah- dana waa mid aan heli karo. Waa mid wax karis wanaagsan, wax nadiifin og, iyo isaga oo caruurta timaha si fiican ugu jara; waxa uu sameeyaa wax walba, waana qof ka fiican cid kasta. Wiilashaydu waa kuwo si fiican ugu qanacsan, oo waxayba aad uga helaan buskudka uu u sameeyo. Marka aan aqalka imaado waan la nasan karaan odaygayga waana la ciyaari karaa caruurtayda.”
“Waa mid cid kasta u baahan tahay arrintan aad ka hadashay qof walba uu jecel yahay in uu helo waxaad haysatid,” ayuu yidhi Yoonis.
“Maxaa khaldamay?”
“Wax waliba waa ay wanaagsanaayeen markii hore, taasina waxay ahayd, intii aan odaygayga madax looga dhigin madaxa Rugta Sumcadda Ganacsiga. Kuwa ka soo horjeeda odaygayga ayaa baadhitaan ku sameeyay dhaqaala- hayaga, waxayna soo ogaadeen in aan bixin canshuurta shaqo gabista intii Warsame iyo Warsan ahaayeen shaqaalahayaga.”
“Maxaa ugu wacan?” ayuu yidhi Yoonis.
“Canshuurta oo ahayd mid qaali ah iyo mushaharkayga oo aad u hooseeya ayaa sababay in aanu bixin kari wayno. Maba aanu awoodi karin in aanu bixino canshuurta wakhtigaas. Sideedana dadka gaaray shaqo gabista maba helaan gunnooyinkooda.”
Warsame ayaa hadlay wuxuuna yidhi, “Warbixintu waa mid annaga dhib
noo leh.”
Xaaskiisa ayaa cunaha qabatay, damacdayna in ay aamusiiso iyadoo hadba dhagaha wax ugu sheegaysa, “Taxadar ahoow, Warsame. Dhib ayaa ka imman kara.”
Xaaskiisa isaga oo Warsame u jawaabaya ayuu si geesinimo ku jirto ku yidhi, “Marwo nacaawi. Hadda iyada ayaan caawinaynaa.” Kadibna waxa uu la hadlay marwo Filsan, wuxuuna yidhi, “Waxaad badbaadisay noloshayda. Waxaanu ka nimid jasiiradda Xaasidka. Waa dhul gaajo iyo meel uu dagaal aan dhamaanayn uu ka socdo. Ma lehin wax ikhtiyaar ah oo aan wax ku kala xulano; waa in aad iskaga tagtaa meesha gaajada badan, ama waaba lagugu dili.” Sidaa daraadeed, waxaanu u soo haajirnay Booliqaran. Marwo wax caawimaad ah ma jiro, waa uun dhimanaa.”
“Tani waa run,” ayeey tidhi Warsan, iyada oo ku leh cod aad u hooseeya. “Hadaba naga raali ahoow dhibaato ayaanu kuu keenay.”
Marwo Filsan iyada oo la soo boodaysa ayeey tidhi, “Odaygayga waxa uu luminayaa shaqadiisa loo dalacsiiyay ee laga dhigay madaxa Rugta Sumcadda Ganacsiga, iyo iyada oo xitaa ay dhici karto sideedaba in uu waayo shaqadi- isii hore. Waxa uu ahaa madaxa abaabulka kiisa koowaad, korna u qaadaya sharafta wadaniyadnimaddu ay leedahay. Kuwa ka soo horjeeda waxay ku tilmaamayaan in uu yahay munaafaq.”
“Munaafaq?” ayuu waydiiyay Yoonis.
“Haa. Madaxa abaabulka kiisa koowaad waxay ka soo horjeeddaa dadka soo galootiga ah.”
“Soo galootiga cusub?” ayuu ku celiyey Yoonis. “Waa kuwama soo ga- lootigii hore ee beri fog yimid Booliqaran?”
“Soo galootigii hore? Taasi waa inteena kale oo dhan,” ayeey tidhi marwo Filsan. “Halkani waa Jasiirad. Wakhti dheer ayeey awoowayaashayo yimaadeen halkan, dhamaantoodna waxay ka yimaadeen meel kale iyaga oo markaas ahaa soo galooti cusub, kuwaasoo ka soo cararaya cadaadis ama isku dayaya in ay noloshooda kor u qaadaan. Laakiin, soo galootigu waa kuwo cusub oo hor leh. Waa laga mamnuucay jasiiraddan.”
Yoonis waa ay u cuntami wayday. Ma uusan doonayn in uu ka sii fikiro waxa ku dhici kara haddii ay madaxdu ogaadaan in uu laftigiisu yahay soo galooti cusub. Isaga oo isku dayaya in uu xiisaynayo in xoogaa ah, ayuu haddana waydiiyay, “Maxaysan u doonayn soo galootiga cusub?”
Haweeneeydii kalluumaystada ahayd ayaa hadalkiisii soo dhexgashay, “Soo galootiga cusub waa la oggol yahay haddii ay isticmaalaan lacagtooda oo ay markiiba dib iskaga noqdaan. Waa in ay ahaadaan dalxiisayaal ama ganac- sadayaal. Laakiin, Golaha Guurtida waxay ka welwelsan yihiin kuwo soo ga- lootiga caydha ah, misna doonaya in ay joogaan. Intooda badan waa kuwo aad u shaqeeya, joogana wakhti dheer, kuna shaqeeya lacag aad u jaban, aqlina badan, kana geesinimo badan dadka ku nool Booliqaran. Waana kuwo qabta shaqo kasta oo aysan qabanaynin dadka kale.”
“U kaadi wax yar!” ayuu yidhi Jaamac. “Waxaa jira cabasho faro badan oo sax ah oo looga soo horjeedo dadka soo galootiga cusub. Inta badan dadka soo galootiga ah ma yaqaanaan luuqadda dhulkan, dhaqankeenna, ama sida loogu nool yahay iyo xeerarka u dhigan jasiiraddan. Waan soo dhawaynayaa shaqa badnaantooda iyo dadaalkooda faraha badan ee ay ku muujiyaan doonistooda. Waxay leeyihiin geesinimo weyn ay ku geliyaan naftooda halis fara badan, si ay u yimaadaan halkan, dhul aanba laga aqoon. Laakiin, wakhti ayeey ku
qaadataa in ay bartaan wax kasta, maxaa yeelay, ma haystaan wakhti dheeraad ah oo ay wax ku bartaan maadaama ay uun shaqeeyaan. Waana mid ka adag tii ay mareen awooweyaasheen markay ka yimaadeen dhulkooddii.”
Yoonis waxa uu xusuustay wakhtigii uu joogay Booliqaran iyo intii uu dhex- mushaaxayay dhulkaas aan intiisa badan la deganayn iyo bankiisa bannaan. Dadka badankoodu waa kuwo aan tegin hawdka dhirta badan, waana kuwa xiisa badan u haya meelaha lagu xoonsan yahay, oo ay dadku ku badan yihiin sida nolosha faras magaalka.
Marwo Filsan ayaa u jawaabtay Jaamac, “Odaygayga waxa uu soo band- higay doodaas ka soo horjeeda dadka soo galootiga ah. Markasta waxa uu yiraahdaa dadka soo galootiga ah waa in ay bartaan luuqaddeena iyo dhaqan- keenna inta aan loo oggolaan in ay ku noolaadaan Booliqaran. Waana in ay haystaan lacag, aqoona leeyihiin, iskuna filan yihiin, kadibna waa in loo oggolaadaa in ay ku noolaadaan halkay ka doonayaan Booliqaran. Odaygayga waxa uu qoray sharci cusub oo soo bandhigaya, kana saaraya Booliqaran dadka soo galootiga cusub ah ee aan buuxin karin sharuudaha ku qoran sharcigan. Sharcigan khuseeya soo galootiga cusub waxa uu aad u sii khuseeyaa caru- urtayada marka la barbardhigo dadka aqoonta dheer leh, sida Warsame iyo Warsan.”
Laba nin oo xidhnaa dhar iskuwada eg ayaa mar gudha ka soo baxay al- baabkii, mid kastaana waxa uu xadhig ku jiidayay eey madow. Waa ay sii socdeen iyaga oo si toos ah u abbaaraya marwo Filsan. Mid ka mid ahaa labadii nin ayaa u baaqay kii kale in uu ka furo silsiladii ku xidhnayd labadeeda lugood. Cod xooggan ayuu ku akhriyay qoraal ku qornaa warqad, isaga oo war- qaddana kor u haya, “Mudane marwo Filsan, waxaanu doonaynaa in aanu kaa raali gelino…” Haddana waa uu joojiyay isaga oo tusaya ninkii kale warqaddii, dhegtana wax ugu sheegaya, misna waa uu bilaabay mar kale. “Mudane marwo Filsan, waxaanu doonaynaa in aanu kaa raali gelino khaladaadkii dhacay ee ay keeneen isfahmi la’aanta. Marwo Filsan, waxaad ogaataa in arrinta la saxayo, ayna saxayaan dadka ugu sarreeya, uguna awoodda badan jasiiraddan.”
Iyadoo faraxsan ayay sii dabagashay dadkii hor kacayay oo aan misna ee- gayn Warsame iyo Warsan. Dadkii intoodii kalena waa ay sii daawadeen iya- goo ay aamusnaani ka soo hadhay uun. Markii Marwo Filsan ay sii libidhay, waardiyaashii waxay ku sii jeesteen Warsame iyo Warsan iyagoo ka furaya qu- fulkii, kana soo saaraya dadka intiisii kale, misna u sii kaxaynaya dhinaca kale oo ka soo horjeeda halka dadka lagu hayay, waardiyayaashii ayaa qayliyay, “xor baad tihiin waad iska tegi kartaan, wax yahoow xun. Ku noqda halkii aad ka timaadeen.”
“Wax dhib ah ma wadno! Ayeey ku cabatay Warsan. “Waa nala dilayaa!” “Taasi shuqulkayga ma’ahan,” ayuu ku yidhi waardiyihii.
Haweeneeydii kalluumaysatada ahayd ayaa yara sugtay intii ay ka soo gaaray- een dabaqa kore markaaseey albaabkii ka dambeeyay si xooggan u sii daysay, haddana neef xooggan siidaysay, “Haa waa sidaas.”
Yoonis waxa uu ku sii fikiray waxa qoyskaasu xaalkoodu noqon doono iyo tan naftiisaba. Kor ayuu u eegay, haddana waxa uu waydiiyay haweeneeydii, “Dadkan la soo xirxiray waa la soo xiray, maxaa yeelay, waxaa loo diidan yahay in ay shaqaystaan?”
Isagoo farta ku fiiqaya kii ugu dambeeyay dadkii silsiladaha ku xidhnaa, kaasoo gacmihiisa ku qarsanayay wajigiisa, haweeneeydiina waxay ku jawaab- tay, “Haddii aad u aragtid sidaas waa arrin ka reebis mudan. Dawladu waxay
rabtaa in uu is qoro askarinimo. Waa uu diiday. Sidaa darteed, isna waa la soo xidhay sidayada oo kale.”
Haweeneeydii kalluumaysatada ahayd ayaa u jawaabtay Yoonis, “Waxay yiraahdaan waa sida keliya ee aanu ku ilaashan karno xorriyaddeena iyo bulsho madax bannaan.” Erayadeedii waxay si xoogan ugu dhacayeen dhagihii Yoonis oo uu u dareemay si aad iyo aad u xoog badan.
“Yaad ka badbaadinaysaa?” ayuu waydiiyay Yoonis.
Haweeneeydii ayaa u iftiimisay, “Kuwa nagu xidhi silsiladaha.”

Canshuuriddii Dhererka
Kuwa dhererka dhaadheer ayaa lagu soo rogay baaq cusub oo shumuc.

Yoonis waxa uu ku socday waddada tooska u galaysa bartamaha magaalada (faras magaalka), markii uu arkay nin si xarago badani ku jirto u labisan, oo jilbihiisa dhulka dhigay, isaga oo si xanuun ku jiro isku dayayey bal in uu gurguurto. Hadda ninku ma uusan ahayn mid curyaan ah, oo la’ lixdiisa lixaad; waxa uu ahaa mid gaaban. Yoonis waxa uu ugu deeqay macaawimo in uu u fidiyo, laakiin ninkii ayaa iska diiday.
“Maya, Mahadsanid!” ayuu yidhi ninkii isaga oo isku soo kogoya dareemayana xanuun. “Waan gurguuran karaa, waa yahay. In gurguurashada loo isticmaalo jilbaha lagu gurguurto, dadka qaar markiiba waa ay la qabsadaan.”
“Ma caadi baad tahay? Laakiin maxaad uga kici la’dahay ruugagaaga oo aad socodka u isticmaali la’dahay lugahaaga?”
“Ooooh!” ayuu ku qayliyay ninkii isaga oo xanuun wali sii dareemaya. “Waa arrin yar oo u baahan la qabsasho yar oo ku saabsan gurguurashada la xiriirta canshuur bixinta.”
“Canshuur bixinta?” ayuu ku jawaabay Yoonis.
“Maxaa ka khuseeya socodkaaga arrimaha baaqa canshuurta?”
“Wax kasta! Haahee!” imminka waxa uu ninkii ku sii fadhiistay cirbihiisa, isaga oo isku dayaya in uu ku nasto, kana nasto mixnadan uu isku keenay. Waxa uu la soo baxay safaleeti, kaasoo uu ka soo saaray jeebka shaadhkiisa. Wuxuuna iskaga tirtiray dhididkiisii. Miisaankiisii ayaa isbedelay, waxaana ka lifay markii uu xogxogday ruugagiisii mid ka mid, kadibna tii kale. Wax badan baa xogmay oo maqaarkii baa ka diirmay ruugagiisii. “Canshuur bixinta,” ayuu yidhi, “Dib ayaa loo cusbooneeyey si loo kala sarreeysiiyo dadka kala dhererka duwan.. ”
“Kala dherer gedisan?”ayuu waydiiyay Yoonis.
“Fadlan soo dhawaada is aan u qaylin,”ayuu codsaday ninkii.
“Sidaas ayaa wanaagsan. Golaha Guurtida ayaa go’aamiyay dadka dhaad- heer waxay leeyihiin faa’iidooyin faro badan.”
“Faa’iidada ay leedahay dheeraantu?”
“Haahee, haa! Dadka dhaadheer mar walba iyaga ayaa la siiyaa tixgelin marka ay shaqo doonayaan, la bixinayo abaalmarinta, la ciyaarayo ciyaaraha, la ismaaweelinayo, loo tartamayo siyaasadda, iyo xitaa marka la guursanayo! Ooooh!” Waxa uu duuduubay safaleetigii markaasuu ku ritay jeebka surwaalki- isa leh midabka cagaarka. “Markaas Golaha Guurtida ayaa talo ku soo jeediyay in nalagu soo rogo canshuurta dhererka.”
“Dadka dhaadheer waa la canshuuraa?” Yoonis waxa uu dhugtay geesaha waddada markaasuu dareemay in uu dhinac u janjeedho.
“Waa nala canshuuraa, oo si saami ah ayaa loo canshuuraa dhererkayaga.” “Cid ka soo horjeesatay ma jirtaa?” ayuu waydiiyay Yoonis.
“Keliya kuwa diiday in ay ruugagooda ku istaagaan,” ayuu yidhi ninkii.
“Dabcan, waxaanu oggolaanay in laga reebo siyaasiyiinta. Caadiyan waxaanu u coddeeynaa kuwa dhaadheer! Waanu jecelnahay in aanu kor u eego hog- gaamiyaashayada.”
Yoonis waxa uu noqday mid hadli kari waayay. Imminka wuxuu la yaabay arrintan gebi ahaanteed, isaga oo naftiisa ku dayaya dib u fugaasho. Labadiisa gacmoodna ku fiiqaya ninka rugagiisa waa uu su’aalay, “Waxaad ku soconaysaa ruugagaaga si aad u heshid canshuur dhaaf?”
“Dabcan!” ayuu ninkii ku jawaabay cod la moodo in uu xanuunsanayo. “Noloshayada oo dhan waxaa qaabeeyay sidii aanu u buuxin lahayn canshuurta. Waxaa jira qaar xitaa bilaabay in ay gurguurtaan.”
“Waaw! Taasi waa xanuun! Ayuu yidhi Yoonis.
“Haa, laakiin waxaa ka dhib badan haddii aadan samayn. Waaw! Nacasyada uun baa istaaga oo bixiya canshuur badan. Haddiise aad doonaysid in aad iska dhigtid mid aqli badan ku soco ruugagaaga. Waxay kugu kacaysaa wax badan in aad istaagtid.”
Yoonis waxa uu eeg eegay geesihiisa si uu u arko dadkii ku socday ruu- gagooda. Haweeneey waddada jaraysay ayaa si tartiib ah u gurguuranaysay. Dad badan oo sidaas ku socday ayaa garbahooda uun si fiican loo arkayay. Dhowr ayaa si islaweyni iyo geesinimo ku jirto, iyagoo taagan ku xaragoonayay socodkooda, oo aan danba ka lahayn sharciga lagu soo rogay. Kadib Yoonis waxa uu arkay saddex nin oo waddada geeskeeda kale joogay, kuwaasoo ku fad¬hiyay kursi dheer. “Saddexdaas nin,” ayuu yidhi Yoonis. “Maxay u qarinayaan indhahooda, dhagahooda, iyo afkooda?”
“Haahaa, iyaga? Waxay samaynayaa tababar qaadasho, ayuu ninkii ku jawaabay isagoo horay u soo durkayay isticmaalayana ruugiisa si uu horay ugu soo dhawaado. “Waxaan u diyaar garoowayaa qorshayaal isku wada xiga oo ku saabsan canshuurid hor leh.”

Aaminsan
Cod bixiye taageersan ayaa sharaxaya micnaha adeecsanaantu leedahay.

ARKI I uu sii dhamaanayeen sacabkii, musharax Madaxeey ayaa is liqay isaga oo aan dhaqaaqaynin. Misna isaga oo xiiso weyn u qaba in sawaxanku uu sii socdo, xiriiriyihii barnaamijka Axmed yare ayuu gacanta ka taabtay Madaxeey markaasuu banaanka ula baxay. Madaxeey ilki- hiisa ayuu caddeeyay waxna ma odhan. Markaasuu Axmed yare kor u qaaday gacantiisa si uu u aamusiyo dhagaystayaashii.
Madaxeey ayaa hadlay. “Waxaa halkan jooga qof aan doonayo in aad la kulantid.”
“Dabcan, Madaxeey, dhab ahaantii wakhti badan ma haysto.”
“Waxa keliya ay qaadanaysaa daqiiqad. Waxaan doonayaa in aan kuu sheego codbixiyayaasha guud – xisaabtankeenna koowaad waa codbixintiina – codbixinta guud.” Madaxeey waxa uu u jeestay dhinaciisa markaasuu u baaqay qof geeska kale taagnaa. Cidna uma iman Madaxeey; haddana mar kale ayuu u baaqay dadkii. Ugu dambayntii Haweeneey da’weyn oo wajigeedii qayirmay, oo xiiso weyn hayo, gacmaheedana ku haysatay alaabo isku laablaaban, ayaa markiiba horay u soo dhaqaaqday.
Axmed yare markiiba waxa uu soo dhaweeyay haweeneeydii isaga oo u soo dhawaanaya. “Marwooyin iyo mudanayaal,” ayuu yidhi Axmed yare isaga oo uu welwel ka muuqdo, kana xishoonaya haweeneeydii, tusayana in uu xiiso weyn u hayo. “Miyeeynaa inoo ahayn nasiib wanaag in aynu helno gunno maanta? Kumaa inala jooga halkan?”
Haweeneeydii weynayd, waxay xidhnayd dhar wacan oo lahaa midab madow iyo cadaan, Madaxeeyna wuxuu ahaa mid buunbuuninayey dharka ay xidhnayd. Wajigeeduna waxa uu u ekaa mid xidhxidhan, indheheeduna kuwa aan waxba eegayn, oo aanba ku eegayn. Timaheeda cirrada midabka qayirsan, waxaa loo shan leeyay si aad u wacan, waxayna gaarsiisnaayeen dhagaheeda hoost- ooda. Waxay soo qabsatay boorso midabkeedu uu yahay cadaan iyo madoow, markaaseey aad u sii qabsatay, si la moodo in ay tahay mid leh qiimo weyn.
Markii ay soo gaartay Madaxeey, waxa uu bilaabay in uu hadlo, oo uu bi- laabay hadal aan kala go’ lahayn. “Sida aad la socotid, Axmed yare, sannadadii la soo dhaafay, coddeynta jasiiraddan waxay ahayd mid aan wanaagsanayn, oo nasiib darran, laakiinse, taasi ma noqon mid niyadjab ku samaysay marti- dayada, Deeqa. Deeqa waxay noqotay tii ugu coddaynta badneed ee ka cod- deeysa Booliqaran!”
Axmed yare indhihiisa ayuu si aad ah u balaadhiyay, isaga oo misna amakaagsan. “Haaheey, waan ku aqaan adiga! Horay ayaan u maqlay arrimahaaga adiga, marwo. Kanina waa kii qaaday billada coddeeynta ee ugu dheerayd; Ku gu- ulaystaha billada coddeeynta; Horyaalka jasiiraddan ee awoodda. Marwooyin iyo mudanayaal, waxaanu nahay kuwii loo duceeyey mar haddii ay inala joogto, Deeqa Ciise!”
Mar labaad dadkii baa ku jawaabay sacabtumid iyo iyaga oo ku faraxsanaa hadalkeedii aad iyo aad loo soo dhaweenayay, inkastoo qaarkood ay ka sii bax- ayeen albaabka dambe. Qaar kalena ayba isqarinayeen, oo ay iska qarinayeen intooda kale.
“Deeqa,” ayuu yidhi iskudubaridihii barnaamijka Axmed yare, “Waxaan doonayaa in aan ku waydiiyo su’aal aan filayn in ay dadka maskaxdooda ku jirto.” Waa uu hakaday. Aamusnaan ayaa qolkii ku habsatay. Isaga oo codkiisa kor u qaadaya si cid waliba ay u maqasho, ayuu yidhi, “Maxaad si joogta ah aad ugu coddeeysaa?” Iyada oo u eegaysa si maskiinnimo ka muuqato, Deeqa waxay ku jawaabay cod naxariisi ka muuqato, oo macaan, “Waa hagaag, mu- dane, waa waajib i saaran in aan codeeyo; Tan waxaa ii sheegay Golaha Guur¬tida. Waxay yiraahdaan muhiimad ma’ahan cida aan u coddeeyso, maadaama aan codkaaga dhiibanaysid, oo aad coddeeynaysid. Sidaas daraadeed, waan coddeeyaa. Waan coddeeyey doorasho kasta laga soo bilaabo markii la ii og¬golaaday in aan coddeeyo ilaa iyo maanta oo laga joogo konton sanno.”
“Goow!” ayuu ku jawaabay Axmed yare. “Konton sanno! Taasi ma’ahan aqli gal, dadkoow!” Haddana mar kale ayeey dadkii tumeen sacabkii. “Laakiin aan ku waydiiyo su’aasha ugu muhiimsan ee uu coddeeyuhu ku waydiin karo, Deeqa. Waxaa jira odhaah odhanaysa: ‘Labada shar abuure kan xumaatada yar wali waa uun shar abuure.’ Haddaba hadda ii sheeg dhabta, marwo Deeqa, ma coddeeysaa xitaa marka aadan jeclayn midkoodna kuwan sharaxan?”
“Markasta, mudane. Aabaheey ayaa mar ii sheegay haddii aan coddeeyn, ma’ahan in aan cawdo hadhoow, oo aan ka cawdo madaxda la doorto. Waxaan u coddeeyaa si aan u difaaco xuquuqdayda aan ku cabanayo.”
“Taas ka warrama, dadkoow! Haddaba si daacad ah iigu sheeg, marwo Deeqa, Ma aad rumaysan tahay balanqaadyada Madaxeey uu leeyahay waan idiin samaynayaa haddii aad i doorataan?”
“Dabcan, waan aaminsanahay. Mar walba ayaan aaminsanahay. Haddii aan aaminsanayn miyaan u codeeyn lahaa?”
“Ma og tahay waxay leeyihiin dadka kaa soo horjeeda? Waxay ku anda- coonayaan in aad tahay tan keliya ee aamintay Booliqaran?”
“Haa, mudane, waan maqlay waxay iska dhaadhiciyeen,” ayeey ku jawaab- tay Deeqa, iyada oo ku leh cod aad daciif u ah, oo aan sidaas loo maqli karayn. “Waan aaminsannahay iyaga. Waan ku aaminsanahay adiga. Waan aamin- sanahay cid walba.”
Isaga oo ku sii jeesanaya dadkii, Axmed yare waxa uu saaray gacantiisa shafkiisa markaasuu yidhi, “Marwooyin iyo mudanayaal, wali ma maqasheen wax xoogyar sida caruurta. Miyeeynaa ahayn mid hagaagsan in wali ay jiraan kuwo niyad fiican, oo lagaba heli karo jasiiraddan dadka badankoodu ay yihiin kuwo naxariis daran.” Kadibna isaga oo uu u soo jeesanayo martidiisii waxa uu waydiiyay, “Adiga iyo Deeqa Ciise, waligiin madaxda aad doorateen ma noqdeen kuwo gabay shaqadooda?”
“Haahee dabcan,” ayeey tidhi Deeqa, “Waa kuwo markasta noqda dad gaba shaqadooda. Wakhti kasta waa ay yihiin kuwo gaba shaqadooda. Wax buu i yeelay wakhtiyo faro badan. Laakiin waan taageeraa madaxdayda, si kastaba ha ahaatee.” Waxay qabsatay gacantii Madaxeey markaaseey ku sii dhegtay iyadoo sii adkaynaysa. “Waan samayn wakhti kasta. Noloshu qiimo yeelan mayso haddii uusan jirin Madaxeey iyo kuwii isaga ka horeeyay ee ina meteli jiray isaga hortii!”
Dabadeedna waxaa qayliyey qof ka mid ahaa dadkii, “Maxaad u aaminaysaa
dhibkaas oo dhan oo madax xanuun kugu abuuraya?”
Waxay fiirisay Madaxeey, una eegtay si cadho ka muuqato, kuna jawaabtay, “Waxaan aaminsanahay in uu yahay mid niyad wanaagsan. Waa mid wanaag badan. Waan qabaa in uu isbedel samayn karo. Waana ku caawin karaa sidii uu isbedelkaas u samayn lahaa. Waxaan qabaa in uu ka shaqaynayo danahayaga oo uu naga fikirayo. Ima uusan fahmin.”
“Woow!” ayeey ku dhawaaqeen dadkii.
“Dadkoow, tani waa mid ilmo iga keenaysa. Laakiin, Deeqa, ilmadani waa mid walwal badani iga keentay iyo farxad. Qaar ka mid ah qoyskaaga waxay isku dayeen in ay si qarsoodi ah ay kaaga soo qeyb geliyaan codaynta.”
“Xaashaalilaa maya, mudane!” ayeey tidhi. “Codaynta qarsoon waa dadka ay dhibaato hayso. Wax dhibaato ah ima ay hayso. Ma waxaad mooday in ay dhibaato i hayso?”
“Deeqa, aqoonyahannada qaar baa yiraahda cod bixiyeyaasha la dhibay mar kasta waxay dib u doortaan madax isku mid ah, dhibka loo gaystay awgiis intuu doono ha la’ekaadee.”
Deeqa iyada oo kor u eegaysa Madaxeey ayeey isaga waydiisay, “Ma qof dhibaataysan ayaan ahay, Madaxeey? Uma aan malaynayo.” Iyadoo sii arkaysay in uu ilkahiisa yara caddeeyay, waxay tidhi, “Waan la istaagayaa wakiilkayga, mudanahayga.”
Gambaleel ayaa qayliyey una tilmaamaya Axmed yare in wakhtigii uu dham- maaday. Axmed yare waa uu qayliyey si cid waliba u maqasho, “Halkee baynu gaari lahayn haddii aysan jirin kuwo wax aaminsan sida Deeqa Ciise? Waa hagaag, marwooyin iyo mudanayaal, intaas ayuu ku eg yahay wakhtigii aynu haysanay. Waad ku mahadsan tihiin imaatinkii aad noogu timaadeen. Bal aynu tusno Deeqa Ciise iyo musharax Madaxeey intee in le’eg ee aynu jecelna- hay labadoodaba!”
Dadkii oo dhan ayaa farxad muujiyey soona dhaweeyay in uu barnaamijkii muhiimka ahi uu hadda uu bilaami doono.

Sharciyada Feeryahannada Guuldaraysta
Yoonis waxa uu la kulmay dad khamaar u dhigtay ciyaarta feedhka.

Yoonis waa uu orday isaga oo aan garanayn halka uu u ordayo ilaa iyo intuu ka maqlay gambaleel xoog badan, oo la ruxayo, oo aan kala joogsi lahayn. Dhawaaqii gambaleelka wuxuu bixiyay jabaq celis xooggan, taasoo laga maqlayay jidadka. Yoonis Maskiin waxa uu isku dayay in uu ogaado halka uu ka immanayo dhawaaqaas. Waxa uu ka leexday wad- dadii, wuxuuna yimid dhul bannaan, oo ay dad badani joogaan, dadkaasoo qaylinayay islamarkaasna bixinayey dhawaaq aad u dheer. Isaga oo ku fikiraya in ay tani tahay arrin u baahan gurmad deg deg ah. Yoonis waa uu ku biiray dadkii, kuwaasoo ahaa kuwo si xooggan isu wada riixriixayay, doonayayna in ay wada gaaraan dhexbartanka. Waa uu amakaagay oo uu la yaabay dadkan oo dhan, maxaa yeelay, qofkastaaba waxa uu xidhan yahay suun weyn oo bal- aadhan oo aad ugu dhagan. Waxa uu dareemay in uu yahay qofka keliya ee aan xidhnayn suunkaas.
Yoonis waxa uu eegay dhinacyada, isaga oo aad u doonaya in uu ogaaado waxa halkaas ka socday. Bartanka waa yara sarraysay, kana sarraysay dhulka 3 fiit, haddana qof ayaa ka qaylinayay, oo aad u qaylinayay, “Dhinacan waxaa taagan mid culayskiisu yahay 256 rodol – shan bilood waxa uu ahaa horyaalka aan laga adkaan ee Tartanka Shaqaalaha Caalamiga – feeryahanka shabeelka aadka u daran laftiisa, magaciisuna uu yahay Kuuloow – ‘burburiye’Adag!” Dadkii oo dhan ayaa ahaa kuwo farxad weyni ka muuqato iyaga oo xam- aasadeysan aadna u qaylinaya, sacabkana si aad u sarrayso u tumaya.
Isaga oo u baxaya dhinaca uu nin weyni joogo, ninkaasoo u eg nin laga baqo. Ninkaasi weyn ayaa ku fadhiistay miis yaalay bartamaha dhexdooda. Halka- asoo si xirfad leh loogu shaandaynayay turub. “Iga raali ahoow, mudane.” ayuu ku bilaabay Yoonis.
“Fadlan sharadkaaga, Daahir. Waxa keliya oo aanu haysanaa waa xoogaa daqiiqado ah inta uusan bilaaban wareega kale,” ayuu ninkii la soo booday. Waxaa xusul ku riixay haweeneey weyn, taasoo miiska lacag badan ku daadisay. “Konton horyaalka, deg deg!” ayeey ku amartay.
“Waa hagaag, marwo,” ayuu yidhi ninkii. Waxa uu shaabbad ugu dhuftay tigidhkii, isaga oo ka soo jeexay buug. “Kani waa caddaytii sharadkaaga.” Kadib shaaciyihii ayaa istaagay, oo meel kore oo dadka oo dhan ka arkayaan ku istaagay, kuna dhawaaqay, “Halka shishe – kan la tartamaya kan haysta horyaalka – culasykiisuna waxa uu yahay 270 rodol oo ah muruq soocan – digaandigaha – ka qajajacsiiyihii Xoogsade…”
Isaga oo u soo jeesanaya ninkii miiska, Yoonis waxa uu waydiiyay, “Ma dhib baa jira? Ma jiraa feer?”
“Dagaal waa jiraa dabcan, laakiin ma jiraan wax dhibaata ah,” ayuu yidhi ninkii. “Waligeed sidaas oo kale ma noqon. Halkanse, dagaalka feerku waa mid lagu doogsaday.” Gambaleelkii ayaa laga dhawaajiyay ninkiina dadkii ayuu u baaqay, “Sharatankii waa xidhmay!” Feerkiina waa uu bilaamay islamarkiina
labadii feeryahan waxay bilaabeen in ay feerarkoodii isdhaafsadaan, iyaga oo hadba midka kale feerkiisa ka dhakanaya.
Isaga oo aan eegaynin sharatankiisii iyo rasaynta lacagtii, ninkii baa da- reemay in uusan Yoonis xiiso u hayn feerka, oo uu dhibayo dagaalka feerku. “Dhagayso, Daahir wax laga walwalaa ma jiro. Labadoodaba kan guulaysta iyo kan laga guulaysto feerkan mid waliba xoogaa lacag ah ayuu u qaadanayaa aqalkooda. Waa ay og yihiin waxa ay samaynayaan oo ay doorteen – labadoo- duna waxay helayaan abaalmarinno.” Labadii feeryahan mid ka mid ah ayaa dhulka ku dhacay, waxaana lagu gagabiyay feer culus. Dadkiina waa ay sacab tumeen iyaga oo aad u faraxsan, haddana, sharatankii lacagta kii uruurinayay ayaa bilaabay in uu tiriyo lacagtii, oo uu ku ridridayay sanduug xadiid ka samaysan.
“Ma labaduba waxay helayaa abaalmarin? Ayuu waydiiyay Yoonis. “Dabcan,” ayuu ninkii ku jawaabay. “Kani waa feerkii ugu caansanaa ee lagu qabto jasiiraddan maxaa yeelay mararka qaarkood kan laga adkaaday ayaa ka xeelad wanaagsan kan badiya.”
Yoonis indhihii baa soo baxay. “Miyeey cidna, xitaa aniga, ay ku noqon karin hantiile haddiiba laga adkaaday?”
“Cid waliba may ciyaarto ciyaartan,” ayuu ninkii ku jawaabay. Ninkii wey¬naa isaga oo u eegaya Yoonis si taxadar leh ayuu waydiiyay, “Ma waxaad tahay mid shaqo buuxa haysta oo bulshadan u shaqeeya? Waa in aad haysataa shaqo wanaagsan inta aadan guuldarro aadan la kulmin, oo aadan la feertamin kan haysta horyaalka.”
“Waa hagaag, maya, maya wakhtigan xaadirka ah,” ayuu yidhi Yoonis isaga oo yaabban.
“Hagaag, Ma aan fahmin. Muxuu shaqaaluhu uu u gelinayaa shaqadiisa khatar si uu ula tartamo kan haya horyaalka?”
Gambaleelkii ayaa qayliyay waxaana dhamaaday wareeg kale. Dadkii xoon- sanaa gudaha waa ay yara aamuseen, iyagoo haddana bilaabay hadal hor leh.
“Taasi waa tan looga dan leeyahay. Waligaa miyaadan maqal sharciyada feeryahanada guuldaraysta?” ninkii baa waydiiyay. “Halkee baad ku noolayd? Cid waliba iskuma soo tuurto tartanka feerka, laakiin qaarbaa si gaar ah uga hela. Qaarkood xitaa waxay ku fikiraan, oo ku hamiyaan in ay noqon karaa horyaalka cusub. Laakiinse sharciyada feeryahanada guuldaraysta ay istic- maalaan waxay ka qarisaa badankood khatar faro badan. Kan laga adkaaday kama uu walwalo kharashka dhakhtarku uu ku daawaynayo.”
“Maxaa ugu wacan?” ayuu waydiiyay Yoonis.
“Maxaa yeelay, sharciyada feeryahannada guuldaraysta waxay oranayaan kan laga guulaystay waa in uu bixiyaa kharashka oo dhan. Haddii ay sax u dhacaan, kan laga adkaaday waxa uu heli karaa lacag badan marka uusan shaqaynaynin. Intii ay jireen sharciyada feeryahannada guuldaraysta feerku waa uu qiima beelay.”
Yoonis oo luquntiisa la moodo wiishka ee ka soo dhexdheer dadka intiisa kale, waxaa meel durugsan uga muuqday nin hoos u dhacay oo wajigiisa feer kala daalayo kalkaaliyaha wareegyada feerkan. “Laakiin miyaysan ahayn in maamulaha feerka xaqiisa siiyo kan dhaawucu soo gaaray, oo shaqada kaga dhacay? Maxaa ka khuseeya shaqa bixiyaha feerkan?”
“Waxba, xaqiiqadii,” ayuu yidhi ninkii. “Dhagayso, Daahir, shaqaaluhu waxa uu yiraahdaa waan dhaawacmay, sax soo ma aha? Oo waxa uu yiraahdaa kuma noqon karo shaqada, sax?”
“Waa caadi,” ayuu ku jawaabay Yoonis, isaga oo isku dayaya in uu si fiican u fahmo.
“Haddiise uu yiraahdo dhaawucu wuxuu ka soo gaaray shaqada, loo shaqaqeeyaha ayaa looga baahan yahay in uu caddeeyo in uu run sheegayo. Taasina waaba ay adag tahay, oo maba dhici karto.”
“Ma waxaad u jeedaa kan dhaawacmay ayaa been sheegi kara si uu helo lacag?” ayuu yidhi Yoonis.
“Hah, waaba mid la og yahay in ay dhacdo,” ayuu yidhi ninkii isaga oo ilka caddaynaya. “Khalad ha iga fahmin, shaqaalaha badankoodu ma sheegaan been. Laakiin, sharciyada feeryahannada guuldaraysta waxay wax taraan kuwa beenta sheega. Sidoo kalena, caymiska iyo canshuurtuna kor ayeey u kacaan, ganacsiyo badana waa ay xidhmaan. Feeryahanka aan garan waxa jirana, waxa uu noqdaan mid khasaara, oo aan waxba helin. Sidaa darteed, maalin walba waxaanu aragnaa ciyaaryahanno hor leh. Feeryahan kasta oo halkan jooga maanta ugu yaraan mar ama ka badan ayuu ka qaybqaatay feer ciyaarista.
Kuwa aan jeclayn fikirka ah in aan been laga sheegin dhawacyada, oo been abuurka sameeya bal isku day in aad ka badbaadid wareega koowaad adiga oo aan xoog culusi kugu dhicin.”
“Laakiin maxaa loo shaqeeyuhu uu u diidi la’ yahay been abuurka faraha badan?” ayuu waydiiyay Yoonis.
“Dhabarkaa i xanuunaya, Daahir. Taa ma ansixin kartaa?” Ninkii waxa uu dhaqdhaqaajiyay gacmihiisa isaga oo u baaqaya dadkii tubnaa wareega, misna isaga oo raacinaya, “Dhamaanteen oo dhan waxa ina wada haya dhabar xanuun, waana in aynu isu wada markhaati furnaa dhamaanteen oo dhan si aan shaqo u helno. Markii ugu dambaysay ay aqbalaan been waxaa laga joogaa mudo dhan afartan sanno.”
Ugu dambaytii waxa uu Yoonis fahmay waxa ay dadku u wada xidhnaayeen suumankaas isu wada eg. “Golaha Guurtida wax ma ka qabtaa beentaas intaa le’eg?”
Ninkii waxa uu eeda dusha ka saaray marwo Ashkira isaga oo leh, “Marwo Ashkira waxay tahay macallimadda ugu wanaagsan ee na soo mara intii aan xusuusan karayno! Waa aynagu taageertaa wax kasta oo aan u baahano – iyo annaga oo daacad u ah marka doorashadu ay dhacayso. Waa xiriir xooggan.” “Ciidamada nabadda!” ayuu ku qayliyay qof dadkii ka mid ahaa. Ninkii miiska fadhiyay ayaa markiiba sacab tumid bilaabay, isaga oo gacantiisa ku garaacaya sanduuqa lacagtiisu ku jirto kaasoo ahaa mid xidhan, waa uuna isku laabay miiskii wuxuuna iska dhigay in uu dhex istaagayo dadkii tubnaa, oo daawanayay feerka xiisaha badan. Waxa uu bilaabay foori aan kala go’ lahayn.
Yoonis waxa uu dadka ka eeg eegayay in uu wali goobta uu joogo askarigii. “Maxaa dhacay?” Feerku ma mid aan sharci ahayn baa?” ayuu waydiiyay.
“Maya ma’ahan,” ayuu ninkii ku jawaabay. “Ciidamada nabadda waxay ku raaxaystaan feerka fiican ee aadka u sarreeya. Waa khamaarka qarsoon kan ah sharci darrada. Golaha Guurtidu waxay yiraahdaan khamaarku waa wax xun – dhaqan xumo weyn leh. Codbixiyayaashuna waxay jecel yihiin gole ka difaaca dhaqamada xun xun. Marwo Ashkira waxay qabtaa in ay ka wanaagsan tahay in aan lacagtayada u kaydsano tan tartanka doorashooyinka.”
Waxaa la garaacay gambaleelkii dadkiina waxay u sacabatumeen feerkii.

Baadigoobkii Weynaa
Wadaad madax sare ah ayaa sharaxaya micnaha xorriyadda, mas’uuliyadda, iyo qalbiga wacan.

OOSKII waa uu sii balaadhay. Waxay ahayd galinkii dambe wakhtigii Yoonis iyo dadkii uu wehelka u ahaa, Firdoos Cali iyo Xuseen ay dib ugu soo noqdeen waddadii. Waa ay socdeen intii ay ka gaarayeen jardi- ino caws badan. Dadku waxay soo galayeen jardiinada, waxayna isugu imanay- een bartamaha jardiinada. “Wanaagsan,” ayeey tidhi Firdoos Cali. “Horay baan u nimid. Wakhti dhow halkan waxay noqonaysaa meel dad ay buuxsheen, kuwaasoo doonaya in ay maqlaan runta baadigoobaha weyn. Su’aalahaaga oo dhan ayuu isagu kaaga jawaabayaa.” Waxay fadhiisteen dhulkii cawska lahaa. Xuseen, waxaa ka guulaystay raashinkii iyo Wiskigii, markiiba waa uu iska dhacay, oo ku dhacay dhulkii doogga ahaa. Firdoos Cali waa ay aamustay. Agtooda ayeey dadkii fadhiisanayeen – dhirta hoostooda. Waxayna ku sugay- een baadigoobaha weyn, iyagoo wajigooduna ka muuqday farxad iyo raynrayn, iyo xiiso weyn oo ay u hayeen baadigoobaha weyn.
Nin dheer oo xoog weyn ayaa is dhextaagay dadkii. Indhihiisii waxay daawanayeen dadka jardiinada iskugu soo baxay. Dadkii oo gunuunicii joo- jiyay. Waxba ma uusan maqli karayn Yoonis.
“Nabadu waa dagaal! Xikmadu waa aqoon darro! Xoriyadu waa adoonsi!” Codkii ninka ee xoogga badnaa ayaa meel walba gariiriyay. Wuxuuna ahaa mid uu Yoonis si xooggan u dareemay, oo jirkiisa oo dhan gilgilay. Yoonis waxa uu eegay dadkii isku soo baxay oo dhan. Cidina kuma aysan wareerin erayadii baadhihii weynaa ku khudbaynayay.
Isaga oo aan war u hayn in uu hadlay, Yoonis waxaa ka soo yeedhay, “Max¬aad u tidhi ‘xoriyadu waa adoonsi’?”
Iyada oo la yaabban indha adkaanta Yoonis, Firdoos Cali waxay dhegta ugu sheegtay, “Waxaan idhi waa lagaaga jawaabayaa su’aalahaaga; ma’aan odhan waxaad waydiin kartaa su’aalo.”
Baadigoobihii weynaa ayaa si taxadar leh u eegay, isaga oo u eegaya si gaar ah, oo la moodo in uu imtixaamayo Yoonis. Waa kuma kan soo dhexgalay khudbadayda, ee misna kuba dhiirraday in uu wax i waydiiyo? Cid dhaqaaqday ma jirin. Cid horay wax u waydiisay oo dadka ka mid ahaa ma jirin, horay umaba aysan dhicin in su’aalba la waydiiyo. Codka keliya ee la maqli karayo waa neecoowda dhecaysay iyo sharqamteeda. Markaas kadib baadigoobihii weynaa waxa uu bilaabay gurxamid, una cadhaysan Yoonis iyo dadkii intiisa kale, “Xoriyad waa tan ugu weyn, misna ugu culus ee biniaadamku uu heli karo.” Cod dheer oo ka mid ahaa dadkii goobtaas joogay ayaa qayliyay, isaga oo gacantiisana kor u qaadaya, misna gacantiisa kale saaranaya madaxiisa, “Xoriyad waa tan ugu sarraysa!”
Yoonis ayaa ku adkaystay, “Waa maxay culayka xoriyada? Maxaa ka khal- dan?” Waa uu joojin kari waayay. Waxa uu doonayay in uu ogaado waxa uu ninkaasi ka hadlayay.
Ninkii isaga oo maskaxda ku haya labada qof ee wax su’aalay, ninkii waa uu sii watay, “Xoriyadu waa mas’uuliyad culus oo labka iyo dhedigaba la saar- ray, maxaa yeelay, waxay u baahan tahay, ma’ahan, in wax la sameeyo, ee waxay oggolaanaysaa in la isticmaalo maskaxda iyo waxa la doonayo.” Cod xooggan oo dheer oo la moodo in uu ka muuqdo walwal iyo baqdin culus ayuu ku yidhi baadigoobihii weynaa, “Xornimadu waxay kuu oggolaataa in aad mas’uuliyadaada ka soo baxdid!” Dadkii oo dib uboodaya, qaarkoodna ay soo dhawaynayaan hadalkiisii, oo ayba qaarkood sacab tumid bilaabeen, dhagahooduna ay si fiican u dhagaysanayaan hadaladiisii.
“Maxaad uga jeedaa ‘mas’uuliyadaada’?” ayuu waydiiyay Yoonis isaga oo kor u qaylinaya.
Isaga oo ka caraysan sida wax loo waydiinayo ayuu baadigoobihii wey- naa markiiba go’aansaday in uu si kale u abaaro arrinta hortaala. Wuxuu u ekaa mid dib u gurasho samaynayay, codkiisii waa uu sii yaraanayay, is¬aga oo uu ka muuqdo naxariis badan. Isaga oo muujinaya wadna-adayg ayuu yidhi, “Qaarkiin, walaalahayga qiimaha lehoow iyo hablahoow, ma dareensani- din khatarka ka hadalkaygu uu yeelan karo. Xidha indhihiina, qiyaas geedkan yar ee aan gacantayda ku haysto.” Codkiisu waxa uu ahaa mid daacadnimo weyn ka muuqatay, keentayna in dadkii ay is wada dhunkadaan.
Cidkasta marka laga reebo Yoonis, waxay isku qabteen indhahoodii, iyaga oo si xooggan iskugu qabana.
Iyaga oo isku dayaya in ay seexdaan, baadigoobihii weynaa waxa uu bi- laabay in uu muujiyo sawirka geedka uu gacanta uu ku hayo. “Kani waa geed yar laakiin daciif ah, jardiino dhir badan oo curdan ah ka baxaan laga soo goo’yay, kaasoo lagu beeray dhulka. Kamana mas’uul aha waxa ay samayso. Waxa ay samaysana waa mid iska uun yimid. Haahee, abuuris dhireed!”
“Imminka aad loo jecel yahay masawiro xayawaan. Xeelad badan, dooli in yar mashquul ah, oo ordaya, doonayana in uu helo yaamis, oo uu ka dhex helo dhirtaas. Kan dhogorta badan kama mas’uul aha waxa uu sameeyo. Waxa uu jiir sameeyo waa mid horay loo go’aamiyay. Haahee, dabeecadda. Dabi- iciga xayawaanka! Xayawaanka iyo dhirta midkoodna mas’uuliyad ma saarna, mana laha doonitaan, maxaa yeelay, midkoodna doorasho ma laha ay wax ku doortaan iyo qiimayn ay wax ku qiimeeyaan. Maba khaldami karaan!”
Dhowr ka mid ahaa dadkii ayaa qanuunacay iyaga oo leh, “Haa, baadi- goobihii weynaa, haa, haa, markaas way tahay.”
Hogaamiyahan codka kor u qaadaya waa uu sii xoogaystay islamarkiiba ninkii ugu dheeraa dadka, ayaa sii watay, “fura indhihiina eega dhinacyadiina! Biniaadam, kan adiga oo kale ah, oo wax dooran kara, lehna awood uu wax ku qiimeeyo, waa uu khaldami karaa ayaan idin leeyahay! Waxa uu qaataa waddo khaldan iyo isaga oo sameeya qiimayn khaldan dadka kalena wax yeesha. Xitaa aqoonta suurta gal noqon karta waxay kuu keentaa waxyeelo iyo kadeed kale. Kadeedkaas waa; mas’uuliyadaada.”
Dadkii baa isku soo dhawaaday. Wiil fadhiyay Yoonis agtiisa ayaa markiiba iska ooyay, “Ooh fadlan, mudane. Sidee baan tan iskaga ilaalin karnaa? Oo sheeg sida aan tan uga guulaysan karno, tan aadka u darran ee culayska weyn nagu haysa.”
“Waxay qaadanaysaa shaqo badan, laakiin wada jir ayaa looga hortagi karaa tan aadka u darran.” Isaga oo ku leh cod aad iyo aad daciif u ah Yoonis Maskiin waxa uu u janjeedhsaday dhinaciisa si uu u maqlo waxa uu leeyahay.
“I aamin anniga. Anniga ayaa go’aankaaga kuu gaaraya. Kadibna adiga dhibaatada, eeda, asiibada ay keento xoriyadu waad ka badbaadaysaa. Anniga ayaa dhabarka u dhiganaya kadeedkaas oo dhan.”
Kadibna baadigoobihii weynaa ayaa gacmihiisa kor u qaaday kuna qayliyay, “Hadda horay u soco, qofkasta oo idinka mid ah ha sameeyo. U dhaqaaqa waddooyinka, wadiiqooyinka, garaacana albaab kasta. Soo kaakiciya cid walba sida aan idiin ku sheegay, si ay u codeeyaan guushu gacantaada ayeey ku jirtaa, Golaha Guurtida ee talada haya!” Dadkii oo dhan waa ay soo dhaweeyeen iyaga oo ku dhawaaqaya cod aad u qaylo dheer, waa ay wada kaceen, oo ay isku sii daayeen jiha kasta. Waa ay is wada riixriixeen, oo ay sii bilaabeen riixriixid xooggan, iyaga oo u xiisa qaba in ay noqdaa midkastaaba kan ugu horreeya ee waddada ku dhaqaaqa.
Yoonis keliya iyo baadigoobihii weynaa ayaa goobtii looga tagay – iyo Xuseen oo imminka si fudud u hindhisoonaya. Yoonis waa uu fadhiistay is- aga oo rumayn la’. Waa uu daawaday dadkii, kadibna waxa uu ku dhaygagay ninkii. Baadigoobihii weynaa ayaa eegay dadkii ka dambeeyay Yoonis, isaga oo sii eegayey meel aad u shishaysa. Ugu dambayntii Yoonis waxa uu bilaabay in uu hadlo isaga oo waydiinaya su’aashii ugu dambaysay.
“Maxaa dhaqan wanaagan kallifay in ay go’aan kasta adiga kugu soo wa- reejiyaan?”
“Waxba,” ayuu ku jawaabay baadigoobihii weynaa. “Dhaqanka wanaagsan waxa keliya ee uu jiri karaa marka ay jirto xoriyada aad wax ku kala xulan kartid. Kuwa itaabacsan, xoolahayga, waxay ka jecel yihiin xasiloonida marka loo eego samaan. Adigase, waxaad tahay nin yar oo su’aalo badan, maxaad doorbidi lahayd? Igu caawi sidaan u heli lahaa doorashada, kadibna waan kugu caawinayaa wax kasta oo aad u baahan tahay. Aan kuu go’aamiyo annigu waxaad adigu u baahan tahay. Kadibna, su’aalahaagu wax muhiimad ah ma laha.”
Hadal la’aan isaga oo ah ayuu Yoonis eegay ciribta kabtiisa, iskagana tagay jardiinadii cawska badnayd. Wuxuuna sii maqlay baadigoobihii weynaa qosolki- isii oo ka yeerayay dhabarkiisa.

Faraxsan
Yoonis oo ka badbaaday dabin waxa uuna baranayaa cashar caafimaad.

Madoonaysaa in aad dareentid wanaag?” haweeneey xooggan oo yara buurran, xidhnaydna dhar ku dhaggan ayaa dhegta wax ugu sheegtay Yoonis, intii uusan dhaafin iyada. Timaheedu waxay ahaayeen kuwo isku laa laaban, oo qoyan, aana ahayn nadiif, oo isku qurmay. Iyada oo welwel- san ayeey eegtay dhinacyadeeda, haddana ku tidhi cod yara kacsan mar kale, “Madoonaysaa in aad dareentid wanaag?”
Sharraxaadii uu siiyey ninkii askariga ahaa markii uu ka hadlayay dhaqa- mada xunxun ayuu soo xusuustay, Yoonis waxa uu dareemay in uusan jawaab fiican siin haweeneeydii su’aashii ay waydiisay. Si kastaba ha ahaatee, hawee- neeydani ma ahayn mid jirkeeda iibinaysa, umaba ekayn. Markaas Yoonis, isaga oo ah mid run sheeg ah, oo macquul ah, ayaa ku jawaabay si daacadnimo ay ku jirto, “Miyeen cid waliba doonayn in ay dareemaan wanaag?”
“Ii kaalay,” ayeey tidhi haweeneeydii, iyada oo si fiican u qabanaysa gacan- tiisa. Waxayna u sii kaxaysatay waddo mugdi ah, oo uskag ah oo bolol xooggan ka muuqdo, lehna albaabo la moodo in ay yihiin mugdi. Tanina waxay Yoonis soo xusuusisay xadistii loo gaystay markii hore, wuxuuna isku dayay in uu is yara adkeeyo-isaga oo is ilaalinaya, iskana badbaadinaya urkaan karaahiyada ah. Intii uusan isku dayin in uu is difaaco, haweeneeydii waxay xidhay al- baabkii si wanaagsana ayeey u xidhay, oo ay u adkaysay. Waxay fadhiisisay Yoonis Miis korkiis. Dambiisheedana waxay ka soo saartay baako sigaar ah markaaseey midh kala soo baxday oo shidatay. Markiiba, qiiqbaa isqabsaday, oo ay neef qaadasho biloowday iyada oo aamusan.
Yoonis, isaga oo uu dareesan yahay meesha fadhixumida ka muuqda, ayuu haddana waydiiyay iyada, “Maxaad doonaysaa?”
Waxay hawada ku sii daysay qiiq aad u xooggan markaaseey tidhi, “Ma doonaysaa-qaad?”
“Waa maxay qaad?” ayuu waydiiyay Yoonis.
Haweeneeydii waxa ku abuurmay shaki. “Mataqaanid waxa la yiraahdo qaad?”
“Maya,” ayuu yidhi Yoonis, isaga oo bilaabaya in uu kor uga kaco miiskii, “iyo isaga oo leh dhab ahaantii ma doonayo, xiisana uma aan hayo, waad mahadsan tahay.”
Haweeneeydii waxay ku amartay in uu fadhiisto, isaga oo yara diidan ayuu ku fadhiistay miiskii. Kadib markii ay sii afuuftay sigaarkeedii, ayna si xooggan isaga u gilgishay, ayeey tidhi, “dheh, ma’aan ihi dadka halkan deggan, ma tahay?”
“Ma jiraan noocaas,” ayuu Yoonis si tartiib ah u yidhi. Waa uu ka walwalay hadalkeedii, isaga oo is leh malaga yaabaa in ay warkaaga gayso, oo ay warbixin bixisaa, laguna daraa dadka soo geleetida ah ee ku cusub dhulkan.
Intii uusan odhan wax kale haweeneeydii ayaa qaylisay, “Been abuur! Kaalay
soo bax, Xuseen.”
Albaab qarsoonaa ayaa markiiba furmay waxaaba ka dambeeya nin dheer, muraayad dhuuban iyo nin ciidamada nabadda ka tirsan oo xidhan dharkiisii askarta ayaa markiiba ka soo booday. “Sidee tahay?” ayuu askarigii waydiiyay Yoonis, isaga oo saaraya gacantiisa luqunta Yoonis. “Waxaan ahay Xuseen, tanina waa rafiiqay, Firdoos Cali. Waanu ka xunahay wakhtiga aanu kaalu- minay, waxaanu nahay ciidamo ku shaqeeya si qarsoodi ah, si aanu u tirtirno ganacsiga qaadka.” Isaga oo u sii jeesanaya Firdoos Cali waxa uu sii raaciyay, “Waan gaajaysnahay. Aynu wax siinno inankan da’da yar af-furasho fudud.” Waxay soo saareen sanduuq, baakado, iyo dhalooyin noocyo kala gedisan, lehna miisanno kale, duwan ayeey ka soo dhufteen armaajo. Markii wax walba la furay oo la kala dhigdhigay, miiskiina la wada wadhay, ayeey labadoodiiba bilaabeen in ay iscaawiyaan, kana qaataan wax alle iyo wixii ay u baahnaay- een. Yoonis markaasuu nafisay oo uu gartay in uusan wax dhibaato ah uusan ku jirin, markaasuu bilaabay in uu ku farxo cuntadan, bilaabayna in uu kala qaado afkiisii, soona dhaweeyay raashin cunistan. Waxaa yaalay raashimo kala gedisan, noocyo faro badan leh, roodhi markaas la soo sameeyay, sixin udgoon, malmalaado, xoogaa burcad ah, shukulaato, iyo raashimo noocyo badan leh. Xuseen waxa uu soo dhuftay xoogaa buskut macmacaan, oo la mariyay sixin iyo malmalaado dusheeda. “Faham,” ayuu yidhi isaga oo afkiisana uu raashin uga buuxo. Kor ayuu u lulay gacantiisa markaasuu miiska soo dhaafsiiyay isaga oo ku baaqaya, “Ma jiraan oo ma furna makhaayadda siyaasadda ee xafi- iska ganacsiga, miyeen run ahayn Firdoos Cali? Iyada oo qoslaysa waxa ay ku margan gaadhay raashinkii ay cunaysay oo ay markaas ku ridridaysay afkeeda.
Yoonis waxa uu ka qaatay xoogaa roodhi ah isaga oo marsanaya mal¬malaado, kadibna waa uu cunay, si uu gaajada iskaga bi’iyo. Isaga oo joojinaya wada hadalkiisii, waxa uu waydiiyay mar labaad, “Waa maxay qaad?”
Firdoos Cali waxay soo shubatay bun kuna darsatay saddex qaado oo sonkor ah, waxayna biloowday in ay walaaqdo, kuna walaaqday xoogaa caano ah, kadibna waxay ku jawaabtay, “qaadku waa mid aan sharci ahayn oo laga mam- nuucay Booliqaran. Haddii aad isku dayi lahayd in aad iibsato qaad oo aad aniga iga iibsan lahayd, waxa aad geli lahayd xabsi oo waxaad ku jiri lahayd toban sano iyo wax ka badan.” Firdoos Cali iyo Xuseen indhahoodii ayaa isku dhacay markaaseey is eegeen, kadibna waa ay isku qosleen.
Yoonis Maskiin waa uu la qoslay. Si sahlan ayuu uga badbaaday in uu galo xabsi. “Laakiin maxaa ka khaldan canadfaraxeedka? Ma dadkay ka dhigtaa kuwo ku xanuunsada? Ama kuwo dagaalama?”
“Ka siiba xun taas,” ayuu yidhi Xuseen isaga oo ka masaxaya garanki- isa malmalaado iyo sixin (subag). “Qaadku dadka waxa uu ka dhigaa kuwo faraxsan. Waxay u fadhiisteen si deggan iyaga oo riyoonaya.
“Ka raahiyo yaqyaqsi leh,” ayeey ku tidhi, Firdoos Cali iyada oo shidanaysa sigaar, mid kale u dhiibaysa Xuseen, korna u qaadanaysa xabad buskut ah, marsanaysana burcad ayeey tidhi, “Waxay leedahay is iloowsiin ka fog dhabta.” “Haahee ayuu yidhi Xuseen, isaga oo cabaysanaya qorigiisa, si xoogana u xidhanaya suunkiisa, haddana, midh kale oo buskut ahna afkiisa ku sii ri- daya. Yoonis wali ma uusan arag ruux intaas oo raashin ah mar qudha afki- isa wada gelin kara hadda ka horoow. “Dadka da’da yar wakhtigan la jooga mas’uuliyadooda si fiican uma qaataan, maba aha kuwo og mas’uuliyadooda. Haddaba marka ay qaad ay wakhtigooda ku lumiyaan, waxa aanu dib ugu soo celinaa wakhtiga ay joogaan, maanta. Waanu xidhnaa ‘iyaga oo dhan, oo aanu
ku xidhnaa quful xooggan.”
“Taasi ma iyageey u wanaagsan tahay?” ayuu waydiiyay Yoonis, isaga oo raadinaya wax uu afka iskaga masaxo, kuna raadinayo si taxadar uu ka muuqdo.
“Dabcan,” ayeey ku jawaabtay Firdoos Cali. “Ma cabi khamri, Xuseen?” Xuseen waxa uu qabsaday bakeeri markaasuu u soo taagay koob iyana. Waa uu buuxiyay. Iyada oo u soo jeesanaysa hadda su’aashii Yoonis, waxay ku jawaabtay, “Waad arki kartaa in qaadku uu yahay mid dadka qabta.” “Maxaad uga jeedaa?”
“Taas micnaheedu waxa weeye mar walba waxaad rabtaa in kale. Waxaad dareemaysaa in aad u baahan tahay si nolashaadu u ahaato mid dhamaystiran.” Yoonis waa uu yara fikiray. “Ma waxaad uga jeedaa sida raashinka oo kale?” ayuu yidhi, kuna yidhi cod aan sidaas aan loo maqli karayn.
Xuseen isaga ka maqsuudsan ayuu dhamaystay koobkiisii labaad ee kham- riga Wiskiga ahaa, markaasuu dhuuqay sigaarkiisa, isaga oo u dhuuqaya si xooggan. “Maya, Maya. Qaadku ma laha wax nafaqa ah, waana mid u daran caafimaadka sidiisaba. Ii soo dhiib aashteriiga aan iskaga daadiyee qashinka sigaarkeey, ma ii soo dhiibi kartaa, Firdoos Cali?”
“Oo haddii ay qaadku uu yahay mid caafimaadka u daran,” ayeey tidhi Firdoos Cali, iyada oo liqliqaysa xoogaa shukulaato ah, kuna cabaysa bun, “kadib dhamaanteen oo dhan ayaa wax ka bixinaya daawaynta kuwa xanuun- sada. Waad aragtaa, Golaha Guurtida waxa ay inoogu naxariistaan sidii loo taakulayn lahaa dadka xanuunsada, oo waaba mid ka mid ah sharcigeena, cid walibana wax bay ka bixiyaan kharashka lagu daaweenayo cid kasta. Waana mid ay iska saareen mas’uuliyad sare, muhiimna ma’ahan sida ay u dhaqmaan dadku, xitaa haddii aysan dan ka gelin caafimaadkooda, oo ay ku dhaqmaan dhaqamo xun iyo taxadar lahaa ay ku sameeyaan jirkooda iyo caafimaadkooda. Haddana, waa la daaweenayaa dadkaasna. Markaas, dadka cuna qaadka waxay inagu hayaan culays weyn.”
Yoonis isaga oo aad ula yaabban, “Oo haddii dadku ay dhibaato isu keenaa maxaa dadka kale ay uga bixinayaa daawayntooda. Miyeeynaan ahayn doqon- imo?”
“Waa ta keliya ee la samayn karo in loo naxariisto qofka kale,” ayuu yidhi Xuseen, waxa uu ka bixiyay xoogaa sharaxaad ah. “Mar walba dadka ayaanu canshuurnaa si aanu u xallino dhibaatooyinkooda. Golaha Guurtidu waxay hayaan xalal badan, waad og tahay, waxay bixiyaan mushaharkeenna iyo kha- rashka ku baxa kuwo dhambiyada gala ee ku jira xabsiyada. Ha iloowin marna Golaha Guurtidu waxay caawiyeen kuwa soo saara tubaakada, sonkorta, iyo caanoolleeyda, misna ah beeralleeyda si ay uga badbaadaan sannadkii xumaa ee ku habsaday sannadkii tagay. Kuwaasna waa kuwii caawiyay. Waa in ay dadka raashinkooda ay soo saaraan, oo miyaadanba ogayn? Canshuurtuna sidoo kale waxay suurta gelisaa in dadka xanuunsan lagu daweeyo. Waa ta keliya ee hagaagsan, oo ay dadka xadaaradda lehi samayn karaan. Fadlan soo gudbi Wiskiga, Firdoos Cali.”
Firdoos Cali waxay u soo dhiibtay dhaladii iyada oo madaxa ruxaysa, kuna raacaysa hadalkiisa. Kadibna, waxay shidatay sigaar hor leh, iyada oo ka soo saartay baakadii ay gacanteeda ku haysatay. Xuseen waa uu sii watay markaasuu yidhi, “Maxaa yeelay, waa mid la inooga baahan yahay in aynu caawinno qof kasta, waana in aan ognahay waxa uu sameeyo qof kasta.” “annaga?” ayuu waydiiyay Yoonis.
“Goow!” ayuu yidhi Xuseen. “Iga raali ahoow!” Waxa uu kala soo baxay kaniini dhalo jeebkiisa ku jirtay. “Marka aan leeyahay ‘annaga’ uma aan jeedo adiga iyo aniga khaasatan. Waxaan u jeedaa siyaasiinta ayaa wax walba inoo go’aamiya, ogna waxa inoo wanaagsan iyo waxa inoo xun, iyo kan sameeya wax khaldan sidii loo ciqaabi lahaa. Dhab ahaantii, waa arrin wanaagsan in kuwo waxa xun sameeya la ciqaabo. Ma fahmi kartaa arrintaas, Firdoos Cali? Si kastaba ha ahaatee, Golaha Guurtida ma’aha kuwo khalad sameeya, oo innaga oo kale ma’aha, maxaa yeelay, innagu waxaynu samaynaa khaladaad badan.” Xuseen waxa uu liqay dhowr xabbo oo kaniini cas. Codkiisuna waa uu yara is bedelay. “Si kastaba ahaateen, taasi caadi ma’ahan. Dabcan markasta waxaan idhaahdaa ‘annaga’ marka aan ka hadlayo iyaga. Firdoos Cali, ma doonaysaa xoogaa si aad maskaxdaada u dejisid?”
“Waa mahadsan tahay, laakiin uma aan baahni,” ayeey ku tidhi cod ixti- raam weyni ku jiro. Waxay ku siibatay alwaax ka samaysan aalad bir ah oo isaga ka soo horjeeday markaasay tidhi, “Caagayga midabka badhxan leh oo aan caruurta nuujiyo ayaa ka wanaagsan. Aroortii waa in aan cabaa bunkayga inta aan waxba qaban. Halkanse, isku day mid haddii aad doonaysid.”
Yoonis waxa uu wax ka ogaaday siyaasiinta uu la kulmay. “Siyaasiintu ma yihiin kuwo leh aqli ay ku hagaan bulshada, si ay u sameeyaan wax wanaagsan?” “Waa ay yihiin!” ayuu la soo booday Xuseen, isaga oo si fiican kursigiisa u ruxruxaya. Waxa uu shubtay koob kale oo Wiski ah, si uu ugu liqo kaniini kale, misna isaga oo eegaya Yoonis. “Haddii aysan dadku samayn wax wanaagsan, waxaanu baraynaa mas’uuliyadooda marka la soo xidho!” Xuseen waxa uu bilaabay in uu baryo mar kale, si ay ula cabaan khamrigii.
“Maya, waad ku mahadsan tahay,” ayuu ku yidhi Yoonis. “Maxaad uga jeedaan mas’uuliyadooda?”
Firdoos Cali waxay u soo durugtay in ay bunkeedii ku darsato xoogaa Wiski ah; markaaseey ku darsatay sonkor kale iyo caano. “Ma’aan aqaan – Hagaag, Xuseen, bal u sharax martideenna.”
“Haahee. Bal aan yara fikiro.” Xuseen dib ayuu u ruxay kurisgiisa markaa¬suu misna shitay xabad kale oo sigaar ah. Waa ku jeesjeestaynayay kursigi- isa wuxuuna ku sigtay in uu la dhaco. Horay ayuu u soo durkay isaga oo leh, “Mas’uuliyadda waa in ay ahaaataa; in aad aqbashid waxyaabaha aad samaysay waxa ay kallifaan. Haa, waa sidaas. Waa ta keliya ee aad ku kori kartid, waad og tahay, in aad wax baratid.” Agagaarka Xuseen waxaa qariyay qiiq uu sameeyay sigaarkii uu cabayay, isaga oo misna xoog u dhuuqaya, misna sii fikiraya, oo si qoto dheer uga fikiraya arrimaha mas’uuliyadda.
“Maya, Maya,” waxa hadalkiisii ka soo dhexgalay Firdoos Cali. “Taasi waa danaystenimo. Mas’uuliyaddu waa in ay dadka kale mas’uul noqdaan. Waad og tahay; marka aan ka ilaalino dhibaatada, waxaanu kala badbaadinaa iyaga iyo naftooda.”
Yoonis waxa uu waydiiyay, “Keebaa ah danayste? In aad naftaada ilaashatid ama in aad ku khasabtid dantaada dadka kale?”
“Waxa keliya oo jira mid qudha oo lagu ogaan karo tan,” ayuu ku dhawaaqay Xuseen. Waa uu istaagay isaga oo hal mar boodin samaynaya, kana soo samay- naya kursigii uu ku fadhiyay, kuna dhufanaya dhulka. “Aynu u kaxayno baadi- goobaha weyn. Haddii ay karto cid uun, waa ka uun sharaxi kara waxay tahay mas’uuliyaddu!”

Cakis ah
Yoonis oo askartii u akhrinayaan waxa toosan iyo waxa qalloocan.

Yoonis waxa uu la jaanqaaday Sooyaan, markaaseey ka soo dhexbaxeen dadkii kale ee faraha badnaa. Waxa uu bilaabay in uu dareemo in ay bacadlayaasha dawladdu ay yihiin kuwo jahwareer ka muuqdo, oo aanba u ekayn kuwo wax gargaari kara. Qoobtii buu iskaga tagay isaga oo niyad jaban weyn ka muuqdo. Hadda, waxa uu aad u baadigoobayaa, doonayaa in uu helo dekad iyo markab uu dhulkiisii uu ku tago.
Dhinacyada ka dambeeya bacadlayaasha dawladdu leedahay Yoonis waxa indhihiisu qabteen haweeneey xidhnayd qalabka qurxinta dumarka oo aad u heer sarreeya, iyo dhar dhaldhalaal badan ka muuqday oo casaan ah. Iyada oo nin kastaaba uu dhaafayey, haweeneeydii waa ay ilka caddaysay, waxayna u soo dhaqaaqday dhowr talaabo dhinaciisa, iyada oo isku dayaysa in ay la hadasho. Uma ekayn mid dawarsanaysa. Maya, Yoonis waxa uu mooday in ay wax iibi- nayso. Markii ay ku guulaysan wayday isku dayideedii in ay wax iibiso iyada oo misna isku dayaysa in ay hesho macmiil hor leh. Yoonis waxa uu la amakaagay in sida quruxda badan ay isku soo dhalaalisay loo aqoonsaday arrimaha la xiri- ira danta guud, oo uu ku dhawaaqay mudane Wadacas. Kabacdi waxa uu arkay haweeneey kale oo xirnayd dharka ciyaaryahannada lagu yaqaan, wajigeedana masawir riinji ah marsatay, kaasoo laga arkayay lugaheeda. Waxay ahayd qof furfuran, markaaseey ku dhaygagtay Yoonis Maskiin. Waxa uu doonayay in uu waydiiyo halka ay ka xigto dekadu. Laakiin, intii uusan afkiisa kala qaadid, oo uusan hadal, ciidanka nabadda oo agtiisa marayay ayaa durbadiiba gaadhigiisii hortiisa ku joojiyay.
Dhowr askar ah oo xidhnaa dhar madoow ayaa markiiba ka soo booday gaadhigii ciidanka nabadda, waxayna isku duubeen labadii dumarka ahaa, iyaga oo tukhuntukhaynaya ayeey misna gaadhigoodii ku riteen. Askartii albaabadii ayeey si xooggan iskugu dhufteen markaaseey xidheen oo ay iska tageen. Mid ka mid ah askartii waa uu ka hadhay, kaasoo wax qoranayay, kuna qoranayay buug madow oo uu ka soo saaray jeebkiisa.
Yoonis waxa uu jeclaa in askartani ay joogi lahaayeen markii isaga la xa- dayay. Maxay meel walba u joogaan, oo uu u waayay markii uu iyaga u baah- naa? Dabcan, markan ayuu u sheegi karaa xadistoodii ay u gaysteen si uu uga helo taageero. “Iga raali ahoow, mudane waxaan doonayaa in aan kula socodsiiyo in la i xaday.”
“Taasi ma’ahan waaxdayda,” ayuu ku jawaabay askarigii, isaga oo iska sii waday shaqadiisii uu wax ku qoranayay.
Yoonis ayaa waydiiyay, “Waaxdee baad ka shaqaysaa?”
“Dhaqan xumada,”ayuu yidhi ninkii.
“Maxaad tidhi?”
“Dhaqan xumada, ninkoow. Waaxdu waxay danaysaa kuwo ku kaca dhaqa- mada xun xun.”
“Waa hagaag, dabcan xadista la ii gaystay waa mid la halmaansha dhaqan
xumada.” Ma uusan helin wax jawaaba, Yoonis haddana waxa uu waydiiyay, “Maxaa dumarkaas loo xidhan?”
“Miyaadan ka garanayn dharka ay xirnaayeen?” Ninkii ugu dambaytii kor ayuu u eegay isaga oo joojinaya qoraalkiisii si uu u arko Yoonis. “Dumarkaasi waxay yihiin dambiilayaal ragga jirkooda ka iibinayay si ay u helaan lacag. Waxaa ka wanaagsanaan lahayd haddii ay wax uun isku bedelan lahaayeen.” “Wax uun isku bedelan lahaayeen? Maxaad uga jeedaa ‘wax uun isku bedelan lahaayeen’?”ayuu waydiiyay Yoonis, isaga oo aan danba ka lahayn dhibkiisa wakhtigan xiiso gaarana u hayn danta dumarkaas.
“Waxaan uga jeedaa,” ayuu yidhi ninkii askariga ahaa, isaga oo ku nuuxnu- uxsanaya erey kasta, “dumarkaasi waxay ahayd in ay madadaaliyaan marka ay casheeyaan, wax cabbaan, qoobka ciyaarka dheelaan, iyo iyaga oo hela tigidh ay ku aadaan golaha murtida iyo madadaalada, ee ma’ahan in ay qaataan lacag. Axsan waa in ay hormarisaa ganacsiga bulshada, kaasina waa sharci.”
Yoonis waa uu ku jahwareeray hadalkiisii, waana uun dawikhiyay. “Markaas sinnama looma oggola in ay iibiyaan jirkooda?”
“Waa ay jiraan wax la oggol yahay, dabcan. Tusaale, lacagta waa loo isticmaali karaa haddii riwaayad iyo filim dadka oo dhan la tusayo. Markaa taasi waxay noqonaysaa danta guud, ma’ahan mid shaqsi u gaar ah, waana la oggol yahay. Intii la xidhi lahaa, kuwo jilaya waxay noqdaan kuwo caan ah, dadkoo dhan ay yaqaanaan, lacag fiicanna waa ay ka sameeyaan.”
“Markaas waa khalad oo lama oggola in lacag lagu kala iibsado waxyaabaha anshaxumada bulshada u keenaya?”ayuu waydiiyay Yoonis.
“Waxaa kaloo la reebay, oo aan la oggolayn in la isdhaafsado lacag, khaasa- tan, marka haweeneeydu ay xidhan tahay dhar qurux badan iyo kabahaas aadka u dhaadheer,”ayuu yidhi ninkii, kuna yiri cod liidid ka muuqdo. “Wakhti kooban, oo cayiman sida saacad ama hal habeen, waa mid uu sharcigu ka soo horjeedo. Laakiin, in la isguursado, oo ay noqoto mid joogta ah, heshiis nololeed, markaas lacag waa la isdhaafsan karaa. Dhab ahaantii, waalidku in- taas ayeey ku dhiirigeliyaa caruurtoodu in ay sameeyaan. Tani waxaa ku jira sharaf iyo magac maamuusid. Waana ta keliya oo nolosha dadka kor u qaa- daysa waxna ka bedelaysa halka ay kaga jiraan bulshada iyo amnigoodaba.” Askarigii waxa uu dhamaystay qoraalkiisii uu ku mashquulsanaa, wuxu- una isku dayay in uu soo qabsado boorso uu watay. Waxa uu ka soo saaray dhagxaan, ulo iyo musbaaro. “Gacan ma i siin kartaa?”
“Dabcan,” ayuu yidhi Yoonis. Waxa uu ka fikiray warbixintii uu ninku siiyay oo ku saabsanaa dhaqanka suuban.
Ninkii askariga ahaa waa uu sii jeestay wuxuuna ku sii dhaqaaqay dukaanka agtiisa ahaa. Waxa uu gacantiisa ku qabsaday dhowr alwaax oo gidaarka ku dhagganaan markaasuu u baaqay Yoonis. “Dhinac kor uga qabo. Waxaan doonayaa in aan ku dhijiyo sabuuraddan darbiga ka soo horjeedka dariishadaha iyo albaabada dukaankan.”
“Maxaad ugu dhajinaysaa dukaankan?”
“Dukaanku waa xidhan yahay,” ayuu yidhi, kuna yidhi cod yara weyn isaga oo afkiisa wali ku haysta musbaaradii. “Maxaa yeelay kan iska leh waxaa lagu qabtay isaga oo iibinaya sawirro sharci darro ah. Haddana waxa uu ku jiraa xabsiga.”
“Waa maxay sawirrada sharci darrada ah?” ayuu waydiiyay Yoonis.
“Waa hagaag, sawirrada sharci darrada, aan sharci ahayn, oo ay ka muuq- daan waxyaabo anshax xuma ah.”
“Kan dukaanka iska leh miyaa samaynayay ‘anshaxumada’?”
“Maya, ee waxa uun uu iibinayay sawirrada.”
Yoonis waa in uu tan si gaar ah uga fikiraa isaga oo taxadarsan. Ninkii askariga ahaa waxa uu dhameeyay shaqadii uu hayay. “Markaas iibinta sawirro la mamnuucay waxay qofkaas ka dhigaysaa mid dambiile ah?”
Imminka waxaa la soo gaaray wakhtigii askarigu uu joojin lahaa, oo uu misna waydiin lahaa su’aalo Yoonis. “Waa hagaag, sideedaba, haahee. Dadka iibiya sawirro noocaas oo kale ah waa kuwo ah dambiilayaal. Dadka wax iibsada si sahlan ayaa loo duufsan karaa, waad og tahay.”
Yoonis waxa uu sacabkiisa ku dhuftay wajigiisa. “Waan fahmay. Tani waa in ay ahaataa xafiiska wargayska. Waad xirtaa kan wargayska sawirrada u soo qaada, oo soo qaada sawirrada dagaalka iyo dhimashada! Laakiin, war- gayskaagu dambi miyuu ku leeyahay in uu gacan ka gaysto in la soo qaado sawirrada dagaalka iyo dilista sababtoo ah waa ay daabacaan, waana ay iibiyaan sawirrada dadka wax dilaya iyo kuwa la dilayo?”
“Maya, Maya. Oouch! Xanfarkan dhagaxa iyo ulaha!” ayuu yidhi ninkii askariga ahaa, isaga oo ruxaya suulkiisa xanuunku hayo iyo isaga oo habaar- tamaya. Waxa uu la waayay musbaar, markaasuu ku dhuftay suulkiisa si lama filaan ah. Isaga oo qaadanaya alaabtiisii, waxa uu isku dayay in uu soo bilaabo. “Sawirrada aan sharciga ahayn waa kuwo dadka qaaqaawan ay ku sawirran yi- hiin. Sawirradaasi waxaa sameeya kuwo dhaqanka xun leh. Dadka dhaqanka wanaagsani ma’ay jecla, mana ay arki karaan sawirradaas. Dhinaca kale, marka laga eego,” ayuu yidhi ninkii, “sawirrada iyo qoraalada ku saabsan dagaalka iyo dad dilista, haddii si fiican loo habeeyo, waa arrimo dadka anshaxa su- uban iyo kuwa dhaqanka xun lehi ay gabi ahaantoodba dhici karto in ay wada akhristeen ama ay wada sameeyeen. Run ahaantii, sawirrada aan la eegi karin ama qoraalada naxdinta lehi ku muujisan warbixinta dagaalka iyo dad dilista waxay ku guulaysan karaan biladda saxaafadda.”
Markii uu musbaarkii ugu dambeeyay uu ku dhameeyay, Yoonis waa uu iska tagay. Wuxuuna garwaaqsaday in ninkani uu yahay mid mashquul ku ah dhaqanka xun, ee uusan waxba ka qaban karin xadista loo gaystay.

Kuma Ayeey Ka Timid Fikraddan Aadka u Wacan?
Sharciyaqaano ka wada hadlaya sidii ay u noqon lahaayeen taajiriin iyaga oo isticmaalaya Firkadahooda.

AGA, baga!” ayuu ku qayliyay ninkii. Odaygii iyo haweeneeydii waay- eelka ahaa waa ay la yaabeen. Waa ay eegeen iyaga oo la fajacsan rabshadan aysan filayn. Ninkan iska soo galay meeshan aan looga yeerin, waa mid si wacan u labisan, wuxuuna xidhnaa dharka ciyaaryahannada loogu talagalay, si wacana loo soo tolay, iyo isaga oo shaaribihiisa si aad sare ah u soo jaray. Ninkan iyo kuwa kale ee la socday waxay isku uruuriyeen hal qol, waxay ahaayeen kuwo xirnaa dhar isku wada eg oo madoow. Waxay u ekaayeen kuwo noloshoodu ay ku xidhnayd ninkan. Hogaamiyahooda waxa uu dul yimid miis si uu uga qaato bun, misna waxa uu gacmaha u haadinayay kuwii kale. Sida idihii oo kale ayeey is tubeen qolka meel ka mid ah, haddana ku sugeen.
“Hambalyo,” ayuu yidhi Yoonis, haddana sii raaciyey “waxkasta oo aad u dabaal dagaysaan.” Yoonis waxa uu mooday in uu ku khasban yahay in uu u shubo bunkii, isaga oo si gaar ah u indha indhaynaya laymanka dharka uu xidhan yahay. “Ma ku waydiin karaa sababta aad u faraxsan tahay?”
“Dabcan,” ayuu yidhi isaga oo aad isulaweyn. “Waad ku mahadsan tahay bunka. Goow! Waa uu kulul yahay!” isaga oo bunkii dib u dhigaya, ninkii isaga oo gacanta ka qabsanaya Yoonis ayuu yidhi, “Magacaygu waa Sooyaan Geedi. Waa maxay adiga magacaagu?
“Yoonis. Yoonis Maskiin. Aad ayaan ugu faraxsanahay in aan kula kulmo.” Sooyaan waxa uu si xooggan u salaamay Yoonis, isaga oo si adag u ruxaya gacanta Yoonis. “Yoonis, maanta hantiile ayaan noqday. Waxaan ku guu- laystay wax soo saarka aqoontayda, qalab waadax ah, oo wax lagu jari karo.” “Maxay ahayd codayntani?”
“Tiradii ugu yarayd ayeey maxkamadu ku codaysay in aan helo oggolaansho warqadeed oo shati ah, kaasoo ii oggolaanaya in aan aniga keligay aan iska leeyahay, aniga uuna aan ka faa’iidi karayo.”
“Maxay tahay warqaddan oggolaanshaha adiga keligaa uun aad ka faa’iidaysan karaysid?” ayuu waydiiyay Yoonis.
Sooyaan ayaa yidhi isaga oo farxadi ka muuqato, “Waa warqadda keliya ee qiimo weyn ka leh jasiiraddan. Waa warqad ay qoreen Golaha Guurtida, kuwaasoo aniga ii siinaya in aan keligay aan ku haysto shati gaar ah, oo aan ku jari karo dhirta. Cid kale ma isticmaali karto wax soo saarka aqoontayda waadaxa ah, ee wax lagu goyn karo, haddii aynaan oggolaansho aysan iga helin aniga. Waxaan ahaanayaa mid hanti badan leh!”
Yoonis waxaa maskaxdiisa ku soo dhacay haweeneeydii uu ku arkay Booliqaran markii uu yimid. “Goorma ayaad hindistay arrintan?”
“Goow, anigu iskama aan lahayn fikirka. Muuse, kii saboolka ahaa ayaa
arrintan oo dhan isu geeyay, isaga ayaana warqadda u gaystay xafiiska Hog- gaan Dawladeedka ee Fikradaha lagu Xakameeyo. Waxaan siiyay Muuse lacag xoogaa ah maadaama uu yahay qofka xuquuqda u leh, soona alifay, mar dhowna waan wada siinayaa inta kalena! Muuse marnaba ma awoodi karo in uu shaqaaleeyo qareenada keligiis,” ayuu yidhi Sooyaan, isaga oo ruxaya madaxiisa, misna ku sii jeesanaya asxaabtiisa kale.
“Markaas kumaa laga adkaaday?”ayuu waydiiyay Yoonis.
“Waxa uu ahaa tartan adag,” ayuu yidhi Sooyaan. “Boqolaal qof sida Muuse oo kale ayaa isku dayay, oo kuba fikiray intaan anigu aan ogaan. Muuse ka hor, taasi waa taa. Qaar waxay yidhaahdeen waa arrinta aqli galka ah ee ku xigta marka wax soo saarka aqooneed la hindisayo. Haa heey! Xitaa Muuse ayeeydii ayaa arji gudbisatay, iyada oo ku doodaysa in ay ka mas’uul tahay halka uu maanta gaaray. Iyo iyada ay jirto in qoraa kale uu leeyahay Muuse fikirka aniga ayuu iga xaday.”
Sooyaan in xoogaa ah ayuu aamusay si uu u kab kabado bunkiisa. “Inkastoo sidii lagu kala saari lahaa arjiyadaas oo dhan ay tahay tii ugu adkayd. Muddicii wuxuu ku dooday in wakhti dheer laga joogo markii, markii ugu haraysana ay tahay in la isku xidho alwaax iyo aalad. Imminka ma’aan xusuusto magaca aalada cusub. Micno ma leh hadda xusuusnaanta magaceeda. Muuse ayeeyadii waxay haysataa markhaatiyaal gaaraya afartan ruux. Waxay tidhi tani waxay ahayd arrin ay ka baaraan degtay, ayna tahay tan kaliya ee wakhtigeeda ku lumin jirtay, waxay kaloo ay tidhi – waxaa la yiri waxay doonaysaa in ay fududayso shaqadeeda xoogaa uun. Waxay ka doonaysay garsoorayaashii in ay iyada u naxariistaan, iyada oo ku doodaysay in ay ahayd qof sabool ah, oo ka shaqaysata meherada dhirjaridda, waligeedna ma helin lacag ay ku goosato shatiga wax soo saarka maskaxadeed. Nasiib xumo, huh?”
“Nasiibkaa?” ayuu ku jawaabay Yoonis.
“Waxaan u malaynayaa in ay Muuse ayeeydii doonaysay in ay gasho taari- ikhda, oo buugaagta lagu xuso. Haddase cid maqashay iyada ma jirto.” Isaga oo dhigaya koofiyadiisa hoosta, Sooyaan waxa uu isku dhereriyay gidaarka, wuxuuna isku dayay in uu wax ogaado, isaga oo aad ugu faraxsan arrin sida uu yahay.
“Mid kasta oo ka mid ah kuwan qiimo gaar ah ayuu leeyahay,” waa uu sii watay Sooyaan, “Kuwa aniga iga soo horjeeda waxay ku doodeen in aysan wanaagsanayn in dadka qaar ay yeeshaan fikirka ay soo saaraan. Laakiin, maxkamadda ayaa tidhi waan lahaan karaa – Markaas waan leeyahay! Waxaan lahaa todoba iyo toban sanno. Si toosan oo caddaaladi ku dheehan tahay ayaa u iibsaday.”
“Todoba iyo toban sanno? Maxay todoba iyo toban sanno?”ayuu waydiiyay Yoonis.
“Yaa ogaa?”ayuu mar qudha la soo booday. “Waa tiro wanaagsan, ayaan u malaynayaa.”
“Laakiin, haddii aad leedahay isticmaalida fikirka, dabcan maxay u dhamaanaysaa marka la gaaro todobo iyo toban sanno? Miyaa waayeeysaa hantidaada kale oo dhan, miyaad?”
“Hmmm.” Sooyaan waa uu hakaday isaga oo kor u qaadaya bunkiisa mar kale. Wuxuuna bilaabay in uu walwalaago bunkiisii. “Su’aal wanaagsan. Wakhti cayiman malaha hantida aad leedahay, haddii aysan Golaha Guur- tida uusan kaala wareegin arrimo la xiriira danta guud ee bulshada iyo wixii la mid ah. Wax yar u kaadi.” Kor ayuu u qaaday gacantiisa, islamarkiiba nin
taagnaa meel aan sidaas uga fogayn, oo taagnaa geeska kale, ayaa markiiba ku soo orday dhinaciisa.
Ninkii waxa uu yimid Sooyaan agtiisa. “Maxaan kuu qabtaa, Sooyaan?” “Fanax, u sheeg saaxiibkaygan da’da yar sababta aan u lahaan waayay aqoonsi warqdeedka aqoontayda fikradeed muddo aan ka badnaan karin todoba iyo toban sanno?”
“Haa, Mudane. Haa hagaag, waa iska sidan. Berigii hore ee sii horreeyay warqadda oggolaanshaha boqorku waxa uu siin jiray saaxiibadiisa ka shaqeeya maxkamadda, isaga uun baana lahaa awoodaas. Maantase, si kastaba ha ahaa- tee, ujeeddada warqadda lahaanta fikirka cusub ee uu hindiso,” ayuu yidhi Fanax isaga oo ku nuuxnuuxsanaya sharciga, “waa mid looga dan leeyahay in la dhiiri geliyo soo saaraha, wax soo saaray, haddii kale, ma jirayso sabab loo soo saaro wax qiimo u leh bulshada. Qarnigii hore ee tagay, hindise wax cusub soo saaray ayaa aaminsanaa khuraafaad, kaasoo Golaha Guurtida ku qanciyay in ay todoba iyo toban sanno ku filan tahay oo keliya, taasina ay suurta gelin karto in ruux ilaa iyo wakhtigaas keligii awood gaar ah uu ku leeyahay waxa uu soo saaray, kuna noqon karo hantiile, hanti badan leh.”
“Fadlan i sax haddii aan khaldanahay,” ayuu yidhi Yoonis isaga oo iskuna dayaya in uu fahmo. “Waxaad tidhi hindisaha waxa cusub soo saaray ayaa lagu dhiiri gelinayaa-sidii uu u noqon lahaa hantiile – sidii uu uga joojin lahaa dadka kale in ay isticmaalaan fikirkaas?”
Muuse iyo Fanax ayaa is wada eegay. Fanax ayaa ku jawaabay, “Maxaa kaloo lagu dhiiri gelin karaa, oo sideedaba jiri kara?”
Yoonis ma uusan moodin kuwo garasho dheer. “Markaas cid kasta oo samaysa aalad waadax ah oo fiiqan waa in ay lacagsiiyaan labadiina?”
Fanax ayaa qoslay isaga oo walwalsan, misna iska eegaya dhinacyada. “Ahaah, waa hagaag, taasina waxay ku xidhan tahay Sooyaan. Waxa uu ka jecel ya- hay in uu iskiis u sameeyo – gaar ahaaneed – taxadar ku dheehan tahay ama waxay ku xidhan tahay ballanqaadyada uu helo ee uu ka helo kuwo dhirta jara, waxaana suurta gal ah in uusan u oggolaan in ay samaystaan gebi ahaanba – todobo iyo toban sanno.” Isaga oo eegaya Sooyaan, Fanax waxa uu ku daray, “Waxaanu leenahay shaqaale arrintaas si gaar ah uga baaraan dagaya, mudane. Ha ilaawin, marka hore waa in aan wax ka qabanaa Sharciga Shaqaalaha Dhirta jara. Shir kale oo ay ka soo qaybgalayso Marwo Ashkira ayaa loo ballansan yahay maanta. Waa ay noo oggolaan kartaa, oo ay innaga dhaafi kartaa shar- ciyadan oo dhan.” Waxaa ku soo noqday hadalkii Yoonis, isaga oo leh, “Kuwo dhirta jara, waa kuwo shaqadooda u haya xiiso badan, oo ah kuwo cajiibnimo ku darsaday, laakiin, waa kuwo wax soo saar badan, fikirkan cusub waa in uu marka hore wax kasta ka hormariyaa shaqaalahan, waana kuwo isticmaala aalad u suurta gelisa in ay dhir badan dhulka la simaan, waana in kuwan la daryeelaa, oo laga badbaadiyaa isticmaalida fikraddan cusub.”
Sooyaan waa uu la qabsan waayay hadalkoodii. Isaga oo la moodo in uusan fahmin waxa laga hadlayay ayuu soo bandhigay, “Sharciga Shaqaalaha Dhirta waa mid ka soo horjeeda horumarka, miyeeynaan ahayn? Waan garanayaa in aan kugu xisaab tami karayo, Fanax. Mar walba waad ka horraysaa arrin kasta.”
“Laakiin, mudane.” Ayuu ku celceliyay Yoonis, “Maxaad samayn lahayn haddii aysan maxkamadu ku siiseen warqadda hindisnimada aad wax ku soo saartay, laguguna siiyay shatigan?”
Isaga oo xoogiisa oo dhan isugu gaynaya gacmihiisa, Sooyaan waxa uu
soo qabsaday Fanax iyo Yoonis, kana qabsaday garbahooda, waxayna u sii wada dhaqaaqeen dhinaca albaabka, isaga oo la moodo in uu ku dhawaaqayo in uu soo afjaro wada hadalkan. “Raggiina dhallinta yaroow, haddii aan ku guulaysteen codkan maanta, waan idiin sheegi karaa in aaan farxad halkan idin kula joogeen. Waxaan ka daba ordi lahaa si aan taageero uga helo Marwo Ashkira si ay u tirtirto Sharciga Shaqaalaha Dhirta, laakiin haddana waxaan ka shaqayn lahaa warshadda aniga oo isticmaalaya aalad waadax ah oo wax soo saar badan sida ugu dhakhsaha badan inta uusan tartanku uusan dhammaan. Iyo aniga oo saaxiibadeey shaqo u raadinaya. Sax, Fanax? Dabcan wax soo saar sare, suuq gayn, ama darraasad samayn? Aalad waadax ah oo wax soo saar sare leh waa in ay kor u qaadaa wax soo saaridda, kana wax soo saar badan tahay kuwii hore, wax soo saarkana kaga jirtaa dhinaca hore!”
“Uhhh! Waxaa la moodaa arrin cabsi leh!” ayuu la soo booday Fanax. Isaga oo arkayay Sooyaan oo uu ugu horreeyo albaabka, raggii kalena ee geeska kale joogay, ayaa bilaabay in ay qaataan boorsooyinkoodii iyo iyaga oo dabagalay. “Fanax,” ayuu yidhi Sooyaan, “sharax dhibaatadaas mas’uuliyadu kaa saaran tahay (daynta) mar kale, ma kartaa?”
Dhammaantood horay ayeey u sii socdeen iyaga oo ku sii socday qolka dhexdiisa, labadiisa gacmoodna uu ku hayay luqunta Fanax iyo Yoonis. “Waad aragtaa,” ayuu yidhi Fanax, “aaladda qayb ka mid ah ayaa ku dhici karta alwaaxa, kuna dhici karta qof meel kale iska taagan. Markaas waa in aanu idin ilaalinaa adiga iyo kuwo kale ee maal geliyayaasha ah.”
“Haddii aaladda qayb ka mid ahi ay ku dhacdo qof meel iska taagan. Soo ma’ahan in laga badbaadiyo? Maxaad uga jeedaa?” ayuu yidhi Sooyaan, isaga oo su’aalo ku dawikhiyay Fanax, si uu ugu faa’iideeyo Yoonis.
“Qofka dhaawacmay waa uu ku dacwaynayaa, oo waxa uu dacwad kaaga soo oogayaa maxkamadda, si aad u bixisid dhibkii aad gaysatay-lacagtii lagu da- awayn lahaa, dhaqaalihii la lumay, masiibadii aad u keentay, iyo lacagtii kaaga baxday dacwadaada.” Socodkii kooxdii wuxuu kallifay in ay u soo dhawaadaan Sooyaan.
“Dacwadaase waxay iga dhigi kartaa hanti la’aan!” ayuu yidhi Sooyaan, isaga oo iska dhigaya mid walwalsan, haddana isha ku haya Yoonis.
Fanax ayaa hadalkii sii watay, isaga oo aan la socon in Sooyaan uu is tusayo Yoonis. “Markaas maskaxda wax soo saarta waxaa go’aan ka soo saartay Go- laha Guurtida si wixii dhibaato ah ee ku dhaca dadkaas xaqooda looga soo qaado.”
“Fikrad cusub oo kale?” ayuu ku celceliyay Yoonis isaga oo la moodi mid aan wax saas ah aan garanayn. “Kumaa haysta lahaanshaha warqadeed?” Fanax salxaanyihiisa ayuu kor u qaaday, waa uu sii watay, isaga oo aan danaynay Su’aasha Yoonis. “Waanu gudbinaa arjiyaddan, warqadahana wax¬aan ku qornaa ‘Mss.’ Magaca shirkadaada.” Fanax waa uu ku dhibtooday in uu furo boorsadiisa, isaga oo ka soo saaraya warqado isku xidhxidhan, oo haddana waxba aan ka tagayn. “Sooyaan, fadlan saxiix xariijintaas hoose.”
Yoonis waxaa ka yaabiyay luuqadda ay isticmaalayeen. ‘Waa maxay Mss.’ Ayuu waydiiyay.
Wakhtigan, Fanax ayaa u jawaabay. “’Mss’ waxa weeye ‘Mas’uuliyada Shaqsi ahaaneed ee Shirkadaha la leeyahay’ Haddii uu Sooyaan sharciyeeyo shirkaddiisa waxa uu luminayo waa lacag uu maalgashaday. Lacagtiisa kale oo dhan isaga ayaa iska leh waana ay u badbaadaysaa haddii la dacweeyo. Waxay la mid tahay oo kale caymis, Goluhuna waxay uruuriyaan xoogaa kale oo can-
shuur ah. Maadaama uu Goluhu xakameeyo khatarta ku imman karta haddii ay timaaddo dhaqaale beelid, dad faro badan ayaa maalgashanaya shirkadiisa, dana kama laha waxaanu samayno.”
“Tan ugu liidata ee dhici karta,” ayuu soo jeediyay Sooyaan, “waanu iibin karnaa shirkadda, oo iskaga tegi karnaa – laalaabid. Kadibna, waxaanu bi- laabi karnaa mid kale oo la siiyay magac cusub. Oo soo jiidasho cajiib leh, haah?” Markaasay Sooyaan indhihiisii qabteen gabadh dhallin yar taasoo ka soo daadagaysay buurta. Waa uu eegay intii ay gudbaysay, mana uusan arkin, maxaa yeelay, dhulka ayuu ku dhacay. Waxa uu Sooyaan isku mashquuliyay farahiisa isaga oo qabsanaya gidaarka, saarayana labadiisa gacmood. “Goow” waxa uu ahaa mid madluun ah, gacmihiisa iyo lugihiisa waxay u kala jeedeen dhinacyo kale gedisan. Waxa uu isku dayay in uu ka soo kaco dhulka, isaga oo ka cabanaya xoogaa xanuun ah gacantiisa iyo dhabarka hoostiisa ka haya. Qareenadiisa oo aad iyo aad u faraxsan, isna dhaafsanayey erayo farxad ay ku dheehan tahay. Qaarbaa Sooyaan ku caawiyay in ay u soo uruuriyaan waxyaabihii ka daatay jeebkiisa, qaar kalena waxay mashquul ku ahaayeen wax qoris, sawirid ku saabsan wixii dhacay. Qaar kalena waxay istaajiyeen haweeneeydii si ay uga qaataan magaceeda iyo ciwaankeeda.
“Waan dacwaynayaa!” ayuu ku dhawaaqay Sooyaan, isaga gacmihiisii dhi- igu ka daadanayey ku sii haya fasaleeti. “Wax baan ka qabanayaa cidda arrintan mas’uul ka ah, ee ugu sii jeedisay dhulka! Iyo adiga, gabadhaada dhallinyarada ah, waxaan isku arki doonaa maxkamadda maadaama aad mas’uul ka tahay in aad kalliftay dhibkayga!”
Iyada oo la yaaban eedayntan, haweeneeydii da’da yarayd waxay tidhi iyada oo is difaacaysa, “i dacwee? Ma’aan.! Ma garanaysaa cida aan ahay?”
“Waxba igama gelin,” ayuu ku jawaabay Sooyaan. “Aad laguu yaqaan kaba sii fiican. Waan ku dacweenayaa!”
Iyada oo is difaacaysa iskuna dayaysa in ay xakamayso ilmadeeda, waxay ku soo rogaal celisay, “Ma samayn kartid taas! Jacaylkayga, Liibaan, waxa uu yiraahdaa qoruxdaydu cidkasta ayeey u faa’iidaysaa-taas micnaheedu waxa we¬eye danta guud oo dhan. Waa uu ku dhawaaqay – waxa uu igu yidhi xalayto!” Durbadiiba, waxa ay gaadhay boorsadeeda si ay u hesho muraayad, iskuna fiiriso sida ay u ekaatay. Indheheeda wixii ay soo marisay ayaa ka sii ba’aya – tirtirmaya. “Hahhaha, eega hadda waxa aad ku samaysay danta guud! Waad ka xumaan doontaa! Liibaan waxa uu yiraahdaa cidkasta waa in ay qaybtooda ka qaataan danta guud, oo ay bixiyaan qaybtooda. Markastana isaga ayaa bixiya waxyaabaha aan isku qurxiyo. Waa hagaag, waad ka xumaandoontaa marka canshuurtaadu kugu kacdo, maxaa yeelay, waxaad samaysay awgeeed!” Dib ayeey muraayadeeda ugu celisay boorsadeeda, iskana dhaqaaqday iyada oo baadigoobaysa boolbare, kana baadigoobaysa aqalka gudihiisa.
Isaga oo u naxariisanaya haweeneeydii dhallinyarada ahayd, Yoonis waxa uu waydiiyay, “Ma dhab bay kaa tahay in aad dacwaynaysid? Sidee baad u eedaynaysaa iyada?”
Isaga aan dan ka lahayn cidna, Sooyaan waxa uu ku gurguurtay sibidhka, isaga oo baadigoobaya wax uun tusi kara in dayacaad uu ka muuqdo sibidhka. Farahiisa aan dhib sidaas ah aynaan gaarin ayuu u isticmaalayay sibidhka. Waa uu qayliyay, “Taasi waa in uu sababtaa, Fanax! Baadigoob oo soo ogoow cida ka mas’uul ka ah. Waan qaadanayaa shaqadiisa iyo lacagta uu haysto oo dhan. Iyo waxa uu yahay magaca gabadhaas?”
“U kaadi, Sooyaan,” ayuu Fanax yidhi. “Taasi waa gabadhii Bucur. Iska iloow dacwada haddii aad doonaysid in aad wax ka qabatid Sharciga Shaqaalaha Dhirta. Sidoo kale, daartana waa mid dawladdu ay leedahay, waana in aanu waydiisanaa isticmaalideeda Golaha Guurtida.”
Xariif aqli badan, Sooyaan ayuu ku dhawaaqay, “Dabcan, ku dar qodobada lagala hadlayo marwo Ashkira! Guurtidu dan kama laha haddii aanu dacwayno. Lacagtu kama imanayso jeebkooda. Run ahaantii, wax uun bay helayaan, iyaguna.” Waxa uu ku fikiray deeqda tartankeeda siyaasadeed ay u baahnaa karto, oo ay ka qaadan doonto. Sooyaan waxa uu u ekaa mid dhibaataysan. “Waxaan helay fursad aan ugu dhaadhici karo jeebabka ugu waa weyn, uguna culays badan, waana in aan la qaybsadaa marwo Ashkira! Waa kuu sheegi qaybteeda ayeey heshaa wax kasta oo ka dhaca jasiiraddan!”
“Waxaad waydiinaysaa marwo Ashkira in ay bixiso dhawacaaga?” ayuu waydiiyay Yoonis.
“Maya, nacas baad tahay,”ayuu la soo booday Sooyaan. “Waa ay innagu caawini kartaa in aynu u dhaadhacno canshuur bixiyeyaasha. Waxaan rajay- nayaa in aad bixisay canshuurtaada, saaxiib. Waxay noqon doontaa abaal- marin muhiim ah!”

Khiyaamo ama Macaamilid
Dadka waayeelka ah oo aad uga caawday khiyaamooyinka lacagtooda hawl gabnimo.

ACADLAHA ay dawladu leedahay waxa uu leeyahay qolal waa weyn iyo golleyaal kaba weyn qololka carwooyinka loogu talagalay. Yoonis waxa uu ku dhex wareegayay carwada aqteeda intii uusan urin udgoonka bunka iyo roodhida sida wacan loo sameeyay. Waxa uu ku sii socday halka ud- goonku ka immanayay, isaga oo ku sii soconaya qololka waa weyn ee loogu tala- galay shirarka, halkaasoo ay joogeen odayaal iyo hooyooyin da’ weyn, oo dood waalani goobta uga socotay, kuwaasoo caro aawadeen u ruxruxayay gacma- hooda. Qaarkood gacmaha ayay is haysteen si ay isu taageeraan, hadda waxay ahaayeen kuwo ilin badani ka daadanaysay.
“Maxaa idinku dhacay?” ayuu waydiiyay Yoonis, isaga oo ishiisa ku sii ee¬gaya danbiil taalay bartamaha qolka weyn. Waxaa la moodaa in ay taabanayso saqafka. “Maxaa kaa caraysiiyay?”
Dadkii waa weynaa intoodii badnayd waa ay iska dhegatireen oo ay iska sii wateen kala cabashadoodii iyo murankoodii. Laakiin oday aan faktamayn ayaa yara kacay, isaga oo si tartiib ah u kacaya, kuna soo dhawaanaya Yoonis. “Kuwaasi waa guurti isla weyn,” ayuu yidhi isaga oo gunuunacaya, “markale ayuu sameeyay! Waa uuna khiyaamay!”
“Muxuu sameeyay?”ayuu waydiiyay Yoonis.
“Sannado tagay,” ayuu yidhi odaygii weynaa isaga ruxruxaya madaxiisa, kana xun, “Cali Bucur, ayaa noo sheegay khiyaamada weyn ee looga hortagayo in dadka waa weyn ay gaajoodaan. Waa arrin wanaagsan, haahee?”
Yoonis madaxiisa ayuu ruxay.
“Haahee, taasi waa waxaanu u wada malaynay, anaga oo dhan. Haahee!” Waa uu hindhisay in xoogaa ah.
“Marka dhibaato weyni ay dhacdo, cid walba, marka laga reebo mudane Oday Bucur iyo kuwa la midka ah, waxaa la waydiiyaa in ay ku deeqaan xoogaa rooti ah, iyaga oo isugu gaynaya dambiisha weyn ee ay dawladu leeda- hay todobaad kasta. Kuwa gaara 65 sanno oo shaqada ka fadhiistay oo keliya ayaa dambiisha dawlada roodhi ka qaadan kara.”
“Cid kasta marka laga reebo Oday Bucur iyo kuwa la midka waa ay ku tabarucaan?”ayuu ku celiyay Yoonis.
“Wah, waxay leeyihiin tixgelin gaar ah,” ayuu ku jawaabay odaygii weynaa. “Waa in aanu dambiil kale oo iyaga u gaar ah aanu ugu ridnaa iyagana, oo iyaga uun khaas u ah. Imminka waan garan karaa sababta ay u doonayaan kooda iyaga uun gaar u ah.”
“Aad iyo aad ayeey u wanaagsan tahay in aad heshid raashin marka aad noqotid da’, oo aadan shaqaysan karayn,” ayuu yidhi Yoonis.
“Run ahaantii! Taasi waa sida aanu islahayn. Waxay u eg tahay in ay jiraan fikrado badan oo kobcin u baahan maxaa yeelay mar kasta waxaa loo helaa yaamis la siiyo dadka da’da ah. Maadaama aynu ku tashanayno dawlada
awooda badan dambiisheeda, intayada badan waanu joojinay in aanu si gaar ah wax meel u dhigano mustaqbalka soo socda.”
Garabkiisa ayuu hoos u dhigay isaga oo ka fikiraya jihaadka nolosha. Oday- gii weynaa wuxuu fiiriyay dadkii kale ee waa weynaa. Wuxuuna u tilmaamay oday kale oo fadhiyay kursi aan sidaas uga fogayn isaga. “Maalin maalmaha ka mid ah, Saaxiibkay Caamir ee halkaas jooga waxa uu daawanayay dadka markii ay ku ridayeen roodhida iyo markii dambiisha la sii qaadayay. Waxa uu sameeyay xogaa xisaab ah isaga oo leh goor dhow dambiisha waxaa ka dhamaanaya roodhideeda. Caamir waxa uu ahaan jiray xisaabiye, waad garanaysaa. Waa uun gartay in ay sidaas u sahlan tahay tirinteeda: Roodhi badan ayaa la- gaga baxayay dambiisha marka loo eego waxa ay dadku ku ridayeen – ilaa ayba ka dhammaato. Hagaag, waa uuna dhiiri geliyay.” Caamir waxa uu bilaabay in uu ruxo madaxiisa.
“Waxaanu isku sii qaadnay dambiishii annaga oo dhinaceeda fuulayna. Waxay nagu qaadatay xoogaa, laakiin ma’aanu ahayn kuwo daciif ah, ind- hala’ sida ay kuwo da’da yaree ka midka ah Golaha Guurtida ay na moodaan.
Si kastaba ha ahaatee, waanu eegnay, oo aanu misna ogaanay in raashinkii dambiisha ku jiray uu ku dhow yahay dhammaad. Markii dadkii kale ay arrin- tan maqleen, waxay dhalisay buuq iyo cadho fara badan. Waanu u sheegnay Oday Caamir si uu markiiba wax uga qabto arrintan ama taasi waxay wax u dhimaysaa doorashadiisa tartanka innagu soo food leh!”
“Wooo, waxaan u malaynayaa in uu cabsaday,” ayuu yidhi Yoonis.
“Cabsi? Waligeey maan arag qof sidaas u walwala. Waa uu og yahay in aanu isku xidhanahay, wada jirna wax u samayno. Marka hore waxa uu soo jeediyay in dadka waayeelka ah la siiyo roodhi badan – Kana bilaamanaya inta aan la qaban doorashada. Kadibna waanu ka qaadaynaa roodhi badan kuwa da’da yar ee hadda shaqeeya-waanu hirgelinaynaa marka doorashada la qabto kadib. Laakiin, markiiba shaqaalihii iyana waxay ogaadeen khiyaamadiisa, taasina waa ay ka cadhaysiisay iyagana. Kuwa ugu yar, uguna aqliga badan, waxay yidhaahdeen waxay u baahan yihiin roodhi ay cunaan hadda inta ay shaqaynayaan. Ma ay doonayaan in ay sugaan wakhti dheer, oo waxayba doonayaan in ay cunaan raashinkan hadda, mana ay rabaa yaamiskan marka ay shaqada ka fadhiistaan. Sidoo kale qorshaha mustaqbalka waxaa dhici karta in aadan ka faa’idaysan oo aadanba gaarin. Intooda badana maba aaminaan siyaasiinta in ay qorshooyinkooda ay iyagu u daayaan inta aynaan shaqada ka fadhiisan.”
“Kadib muxuu sameeyay?” ayuu waydiiyay Yoonis.
“Markasta Bucur cid kale oo cusub ayuu soo bandhigaa. Waxa uu soo jeediyay in qof kastaa uu sugaa inta uu ka gaarayo 70 jir markaaseey dambi¬isha kala bixi karaan roodhi. Waa hagaag, taasina waxay ka caraysiisay kuwii u soo dhawaa da’da shaqo gabista, aan shaqayn karayn, oo sugayay in ay rood- hidooda la baxaan marka ay yihiin 65 jir sidii markii horeba ay ahaan jirtay.
Ugu dambayntii, Bucur waxa uu la yimid fakir aad u sarreeya.”
“Wakhtigii loo baahnaa!” ayuu la qayliyay Yoonis.
“Wakhtigii loo baahnaa in uu dhaco doorashada. Bucur waxa uu u balan qaaday cid walba wax kasta! Wixii badnaa wuxuu siiyay dadka da’da weyn, wax xoogaana waxa uu ka soo qaaday dadkii da’da yaraa. Dhamaystiran! Balanqaaday wax badan iyaga oo bixinaya wax yar, cid walibana waxay ahayd kuwo faraxsan!” Odaygii weynaa waa uu aamusay si uu u arko in Yoonis uu wali fahmay hadalkiisii. “Nuxurku wuxuu yahay dambiisha oo sii yaraanaysa
sannad walba. Haahee. Bambiisha ayaa sii naaqusaysa xitaa haddii aan ka cuno boqol rooti ah – iyo annaga oo wali dareensan baahi.”
“Khaa’in toltolidiis dheh! Ayuu ku dhawaaqay Caamir. “Marka ay roodhi- daasi dhammaadaan, Waxaan filayaa in ay daabici doonaan sawir roodhi ah si ay inoo cunsiiyaan!”

Mushaaharadii Dambiilayaasha
Kooxo dib uga xumaaday dhibabka shaqooyinkoodu gaysteen.

Yoonis waa uu iskaga tagay dadkii aadka u dabaal degayey ee ay wajiyadoodu ka muuqatay farxad iyo raynrayn, isaga oo dhexmushaaxaya wadiiqo aan sidaasba uga fogayn dadkii dabaal degayay. Halka ugu shishaysa waddada waxaa fadhiyay dad ku fadhiyay kursi dheer oo isku dhaganaa lahaana lugo maar ah. Dambiilayaashani ma waxay sugayaan maxka- mad? Dabcan maamulayaashan ku sugan halkan ayaa kari kara in ay la keenaan lacagtii ay xadeen.
Dhinaca bidix ee kursiga waxaa ku yaalay far weyn oo ku qornaa, “Xarunta Shaqada Adag.” Dhinaca ugu shisheeyana waxaa tubnaa waardiyayaal xidhnaa dhar isku midab ah oo si hoose u wada hadlayay, oo aan danba ka lahayn maxaabiistii ay ilaalinayeen. Silsiladaha culayska badan ee ka samaysan bir- maar ah oo lugahooda ku xidhnaa ayaa sugayay in aanayn cararin amaba baxsan karin.
Yoonis waxa uu isku dayay in uu u dhawaado maxbuuska u dhawaa, wiil yar oo da’diisu ku dhow dahay toban sanno jir, oo aanba u ekayn dambiile. “Maxaad halkan u joogtaa?” ayuu waydiiyay Yoonis, kuna waydiiyay si ay naxariisi ku jirto.
Wiilkii yaraa kor ayuu u eegay Yoonis, isaga oo misna eegaya ilaaliyaashii intii uusan ka jawaabin su’aasha uu Yoonis waydiiyay, “waan shaqaynayey.”
“Shaqo noocee ah ayaa dhibkaan oo dhan kuu keenay? Ayuu Yoonis way- diiyay inankii yaraa, isaga oo indhihiisii ku sii eegaya.
“Waxaan rastaynayay badeecooyin dukaanka alaabta badeecooyinka Jaa- mac,” ayuu inankii yaraa ku jawaabay. Waxa uu doonayay in uu yiraahdo wax kale, waa uu jogjoogsaday, haddana waxa uu eegay nin agtiisa fadhiyay oo timo ciro faro badan lahaa.
“Waa shaqaaleeyay,” ayuu yidhi Jamaac.Waa nin dhexdhexaad ah, oo aan sidaas u waynayn, oo leh cod aad u weyn. Ganacsadahani wali waxa uu xiran yahay calaamada lagu yaqaan ganacsigiisa iyo silsilad adag oo kula xidhnayd wiilka yar. “Wiilka yari waxa uu doonayaa in uu koro, oo uu noqdo sida aabihiis oo kale, kaasoo ah madaxa warshad yar. Taasi ma’ahan wax caadi ah, waad odhan kartaa. Laakiin warshadaas waa la xidhay aabihiisna waa ay ku adkaatay in uu helo shaqo. Markaa waxaan is idhi wiilku haduu shaqeeyo reerkooda ayeey u wanaagsan tahay. Runta aan kuu sheegee, anigana waa ayba ii fiicnayn. Bakhaarada waawayn ayaa ila tartamayay waana u baahnaa shaqaale jaban. Waa hagaag, taasi waa ay dhamaatay imminka.” Ayuu yidhi ninkii, iyada oo cadho badanina ka muuqato wajigiisa.
Wiilkii yaraa ayaa bilaabay in uu hadlo, “Dugsiga lacag laguma siinayo in aad wax akhriso, oo aad ka shaqayso xisaabtaada. Jaamac waa uu sameeyaa. Waxaan qaban jiray xisaabinta alaabta ku jirta bakhaarka – iyo Jaamac oo ii ballan qaaday haddii aan si wacan u shaqeeyo in aan dalabaadka aan samayn doono. Sidaa daraadeed waxaan bilaabay in aan akhriyo ogaysiisyada iyo war-
gaysyada ganacsiga. Waxaanba la kulmay dad faro badan oo aan ku ekayn caruurta dugsiga dhigata. Jaamacna waa uu i dalacsiiyay, iyo isaga oo ka caaw- inaya aabahay kirada aqalka – xitaa waxaan shaqaystay xoogaa aan bushkuleeti ku iibsado. Imminka waa anigaa la i qabtay,” codkiisiina waa uu sii daciifay, “iyo aniga oo aaminsan in aan dib wax u qabsan karayo – i citiqaad.”
“Farsamayn-aaminid ma ahan wax xun, marka aad xor u tahay ikhtiyaarkaaga, aadna u madax bannaan tahay,” ayuu yidhi ninkii weynaa ee xooga bad- naa, kaasoo xambaarsanaa dambiil ay ka buuxaan ubax midab cagaaran leh. Wuxuuna kaga xidhnaa wiilka yar dhinaciisa kale. “Waa ay adag tahay in nolol maalmeedka la shaqaysto. Waligayba ma’aan jeclayn in aan cid kale u shaqeeyo. Ugu dambayntii, waxaan mooday in aan samaystay dambiishay- dii. Waan iska fiicnaa, oo waxaan si wacan ugu gadan jiray ubaxayga, kuna iibin jiray bartamaha (faras) magaalka. Dadku waa ay jeclaayeen ubaxayga
– macaamiishayda oo dhan. Laakiin dukaanlaydu ma aysan jeclayn tartanka aan kula jiro bakhaaradooda. Waxay ku guulaysteen in ay ka helaan Golaha Guurtida oggolaasho mamnuucid ah, oo laga mamnuucayo kuwa badeecada xaafadaha kula wareega. Kuwa sharci darro wax ku iibiya! Haa, taasi waa waxa ay iigu yeedheen maxaa yeelay ma’aan awoodi karo in aan yeesho dukaan- bakhaar. Haddii aan karo waxaan noqon lahaa ‘dukaanle’ ama ‘ganacsade.’ Uma aan jeedo wax dhibaata ah, Jaamac, laakiin, iibintayda oo kale waa mid waligeedba jiri jirtay, oo ma’ahan wax cusub, jirtayna intii aanan dukaanle no¬qon. Si kastaba ha ahaatee, waxay yidhaahdeen waxaan ahay rabshad abuure, indhe xume, ma shaqayste, iyo hadda sharci jabiye! Sidee baad ugu tilmaami kartaa aniga iyo ubaxayga sidaas? Dabcan kuma aan noolayn sadaqo ee wax¬aan ahaa qof shaqaysta.”
“Laakiin waxaad wax ku iibinaysay waddooyinka,” ayuu Jaamac ku jawaabay. “Waa in aad u daysaa macaamiisha si ay u arkaan.”
“Sidoo kale waa ay sahlan tahay in markiiba la soo galo dukaankaaga? Ma adigaa iska leh macaamiishaada, Jaamac? Haa, dabcan waxaan ka mid ahaa Guddiga Hantida. Waana mid cid waliba ka mid noqon karto, laakiin kama aha, sax Jaamac? Run ahaantii waxaa ka mid ah kuwa ay isku wanaagsan yihiin Golaha Guurtida.”
Yoonis waxa uu soo xusuustay kalluumaystihii odhanayey arrin la mid ah markii uu ka hadlayay harada. Jaamac wuxuu la soo booday, “Laakiin ma bixisid canshuurta aanu bixino haddii aanu nahay dukaanleeyda!”
“Sidoo kale ayaa dambigeeda iska leh canshuurta aad bixisaan? Aniga ma lehi, shaqo kuma lehi!” ayuu yidhi ubax iibiyihii.
Yoonis ayaa hadalkii ka qaybqaatay isaga oo waydiinaya su’aaal, rajay- nayana in uu ka qaybqaato doodaas. “Waa ay ku xidheen markiiba, ma sidaas sahlan bay kugu xidheen?”
“Hagaag, waxay isiiyeen dhawr jeer ogaysiis ay ileeyihiin jooji. Laakiin dan kamaan gelin khudbadoodii. Maxaa ku fikirayaan, yeey ismoodeen in ay yihiin, dadkii ilahaa aniga? Waxaan isku dayayaa in aan shaqaysto, oo aan naftayda u shaqaysto, ma’aan doonayo in aan u shaqeeyo cid aniga madax ii noqota. Si kastaba ha ahaatee, xabsigu waa CAADI. Waa ku dul noolaan karaa dukaanleeyda.”
“Waxaa dhici karta in aad uun samayso adeeg bulsho oo keliya,” ayuu yidhi Jaamac.
“Waxaan samaynayay adeeg bulsho,” ayuu ku jawaabay ubax iibiyihii. Wiilkii yaraa waxa uu bilaabay taahid. “Ma u malaynaysaa in ay i xidhi
doonaan, oo ay xabsiga ii taxaabi doonaan?”
“Wiilyahoow waxba ha ka walwalin,” ayuu la soo booday ubax iibiyihii. “Haddii ay ku xidhaan waxaa hubaal ah in aad baran doontid xirfad-iyo iyada oo aan ahayn waxa uu ku fikirayo ilaaliyaha xabsiga.”
Yoonis waxa uu u sii jeestay koox dumar ah oo iyana fadhiyay safka xigay. “Maxaad halkan u joogtaan?”
“Waxaanu leenahay doon yar oo aanu ku kalluumaysano. Waxaa i joojiyay aniga oo xeebta shaqo culus ka hayay masuul sare,” ayeey tidhi haweeneey¬dii xoogganayd, waxayna lahayn indho midab circa oo kale ah, iyo iyada oo labadeeda dhagoodba u durnaayeen.
“Wuxuu igu yidhi waxaad jabisay sharciga amniga u degsan.” Ayeey tidhi iyada oo u sii jeesanaysa dadkii kale ee la socday, waxay kaloo ku dartay, “Sharciga waxaa loo sameeyay in uu inaga badbaadiyo xadgudubka ka dhexd- haca shaqada. Mas’uuliinta sar sare waa markii labaad oo ay shaqada naga joojiyaan, hadda waa ay naqabteen, mar kale, iyo iyaga oo markan yidhi si xun bay noo iqaabayaan – na xidhayaan.”
Iyada oo la yaaban, ayeey waxay nafteeda u sheegtay, “Maxay ku samay- nayaan wiilkayga? Waxa keliya oo uu jiraa saddex sanno! Arrinta qosolka weyn lehi waa isaga oo ka culus culayska aan shaqada ka qaban jiray, iyo aniga oo wiilkayga wadan jiray marka aan shaqaynayo. Cid cabasho ka muujisayna ma jirin!”
“Ma waxaad u malaynaysaa in ay taasi qosol leedahay?” ayuu yidhi ninkii lahaa garka sida wanaagsan loo soo jaray wajigiisuna ka muuqday yaraanta. Isaga oo riixaya ninkii ku xigay ee agtiisa fadhiyay ayuu yidhi, “Warfaa waxa uu ii shaqaynayay saacado yar labo jiilaal oo isku xiga, waxaa ku lifaaqnaa waxbarasho. Waxa uu iga caawiyaa rugta qurxinta timaha in uu nadiifiyo inta aysan immaan macaamiishayda. Hadda masuuliintu waxay ii sheegeen in aan dhib ku jiro maxaa yeelay ma’aan siiyo lacagta uu shaqaysto oo dhan. Iyo isaga oo iska shaqaysanayay oo aan ku soo biirin ururka shaqaalaha nadiifiya rugaha qurxinta timaha.” Kor ayuu u xooray labadiisa gacmood isaga oo leh, “Had- dii aan siiyo lacagtiisa maxaa kale oo ay iga rabaan, xitaa maan shaqaalayn karayn!”
Warfaa, oo wajigiisu ka muuqdo ka xumaansho ayaa wuxuu yidhi, “qiima- han intaas dhan kumaba aan heli karo shatigayga timajaridda.”
“Waxaad u malaynaysaa in ay dhibaato ku hayso?” ayeey tidhi hawee- neeydii, iyada oo ku nuuxnuuxsanaysa in ay la qabto arrintaas ninkaas iyo kuwa kaleba. Iyada oo oohini ka soo dhowdahay, waxay indhaheeda ku xog- day safaleeti ayeey misna tidhi, “Marka suxufiyiintu ay ogaadaan in aan ahay Marwo Filsan, waa la i xidhayaa, odayga shaqadiisuna waa ay joogsanaysaa. Waligay uma aan haysan in aan samaynayo wax khalad ah. Maxaad samaysay?” Marwo Filsan iyada oo u soo dhawaanaysa qoyska dhallinyarada ah ee kati- inaysan ayeey waxay tidhi, “Beri hore waxaan lahaa aqal weyn, korinayayna saddex caruur ah oo aan dhalay, kuwaasoo wax ka baranayay dugsiyada ugu wanaagsan, aniguna waxaan doonayay in aan dib ugu shaqaysto xirfadayda. Markaasaan waxaan waydiiyay deriskayga sida aan ku heli karo macaawino iga caawisa arrimaha la xiriira aqalkayga. Faarax iyo Dhaqan ayaa la ii tilmaamay markaasaan markiiba shaqaaleeyay. Dhaqan waa qof wanaagsan oo si fiican u taqaana sida loo hagaajiyo jardiinooyinka iyo iyada oo aqoon dheer u leh cilmiga wax rarista. Waa ay samayn kartaa wax kasta oo la xiriira aqalka iyo iyada oo adeegeedu uusan kala go’ lahayn.”
“Sidoo kale Faarax waa saaxiib wanaagsan waa kan mar walba i bad- baadiya, oo noloshayda ii sahla. Waa mid caruurta u roon, ooba ku wanaagsan. Markasta oo aan ubaahdo waa uu ila joogaa. Timaha ayuu jaraa, raashinka ayuu kariyaa, waana uu nadiifiyaa aqalka – si aad iyo aad u sarraysa ayuu u sameeyaa, kaba wanaagsan sida aan wax u qabsado. Wiilashaydu aad bay uga helaan raashin karintiisa. Karintiisa uun bay doonayaan. Marka aan imaado aqalka waan la yara nasan karaa odaygayga, oo aan la ciyaari karaa caruur- tayda.”
“Waxay u eg tahay macaawino cid waliba ay u baahan tahay,” ayuu yidhi Yoonis. “Laakiin maxaa khaldamay?”
“Wax waliba waa ay wanaagsanaayeen markii hore. Kadibna odaygayga ayaa helay shaqo cusub oo loo magacaabay in uu hormuud ka ahaado Rugta Sumcadda Ganacsiga. Hagaag, dadka ka soo horjeeda ayaa baadigoob ku qaa- day hantidayada waxayna soo ogaadeen in aanu bixin wax canshuur ah intii Faarax iyo Dhaqan ahaayeen shaqaalahayaga.”
“Maxaa ugu wacan?” ayuu waydiiyay Yoonis.
“Ma’aanu awoodi karin wakhtigaas. Canshuurtu waxay ahayd mid qaali ah, lacagta aan ku shaqaynaynay waxay ahayd mid aad u hoosaysa markii hore, dabadeedna, haddii aanu bixin lahayn canshuurta maba aanu awoodnayn in aanu shaqaalayno.”
Faarax ayaa hadlay waxa uuna yidhi, “Taasina waxay ahaan lahayd mid dhibaato weyn noo keenta.”
Xaaskiisa ayaa gujisay iyada oo leh, “Taxadar, ahoow. Waad og tahay dhibkaan halkaas oo dhan aynu u soo marnay.”
“Hagaag, marwo,” ayuu ku yidhi Marwo Filsan isaga oo muujinaya geesin- imo, “Waxaad badbaadisay naftayada. Waxaanu ka soo haajirnay dhulkaygii aan ku noolaan jirnay, maxaa yeelay, waxaa ka dilaacday abaaro iyo dagaal sokeeye oo heer xun gaaray. Wax raja ah ma’aanu lahayn – waxay ahayn in aanu ka soo qaxno jasiiradaas ama gaajo u dhimano ama nala dilo. Waxaanu go’aansanay in aanu ka soo haajirno, una soo guurno Booliqaran. Haddii aysan Marwo Filsan nacaawin lahayn dib ayaa naloo celin lahaa, oo halkaas ayaanu ku dhiman lahayn.”
“Haa,” ayeey tidhi Dhaqan, iyada oo ku leh cod aad daciif u ah. “Abaal weyn baanu kuu haynaa oo aad ku badbaadisay naftayada, haddana aad iyo aad baanu uga xunahay in aad annaga dartayo aad dhibkaa intaas le’eg aad ugu jirtaa.”
Marwo Filsan iyada oo xiiqsan oo neef tuursan ayeey tidhi, “Odaygayga waa uu luminayaa xilkii loo magacaaway ee ahayd Rugta Sumcadda Ganacsiga, waxaa xitaa dhici karta in uu waayo shaqadiisii uu horay u hayn jiray. Waxa uu ahaa madaxa bixiyaha Shatiyada kiisa koowaad ee Booliqaran, kaasoo kor u qaadaya sumcadda iyo sharfta qaranka. Cadoowgiisa waxay ku eedayn doonaan in uusan ahayn waxa uu sheeganayo.”
“Uusan ahayn waxa uu sheeganayo?” ayuu waydiiyay Yoonis.
“Haa. Bixiyaha Shatiyada kiisa koowaad ee Booliqaran waxa uu ka soo horjeestaa dadka cusub ee u soo haajira halkan.”
“Dadka cusubaa?” ayuu ku celiyay Yoonis. “Waa ayo kuwa wax badan joogay misna cusub?”
“Wax badan joogayaashii hore? Goow, kuwaasi waa inteena kale oo dhan,” ayeey tidhi Marwo Filsan. “Wakhti dheer ayeey awoowyaasheen yimaadeen, oo ay ka yimaadeen meel uun kale iyaga oo u soo haajiray dhulkan, kuwaasoo ka soo cararayay cadaadin ama iyaga oo isku dayaya in ay horumariyaan nolos- hooda. Laakiin, kuwa cusubi waa kuwo hadda yimid dhulkan. Waana kuwo sharciga socdaalkuna uu ka mamnuucay in ay yimaadaan dhulkan.”
Yoonis waa ay ku adkaatay in uu soo dhaweeyo mamnuucidan sharciga ku salaysan. Mana uu doonayo in uu ogaado waxa ku dhici kara haddii madaxdu ay ogaadaan in uu naftiisu yahay muhaajir ku cusub jasiiraddan. Isaga oo aan wax xiisa weyn u hayn, ayuu waydiiyay, “Maxaysan ku doonayn muhaajiriin hor leh oo cusub?”
Haweeneeydii kalluumaysatada ahayd ayaa hadalkiisii soo dhexgashay oo tidhi, “Kuwa awoodda haysta ee ka mid ka ah Golaha Guurtida ayaa ka wal- walsan tartanka. Muhaajiriinta cusubi waa kuwo si xoog badan u shaqaysta, ama shaqeeya wakhti dheer, ama ku shaqeeya lacag aad u hoosaysa, iyaga oo qaadanaya khatar weyn. Waxayna qabanayaan shaqooyinka dadka badankiisu aysan doonayn in ay qabtaan.”
“U kaadi wax yar. Waxaa jira cabashooyin fara badan oo badankoodu macquul ay yihiin kuna wajahan dadka muhaajiriinta ah,” ayuu yidhi Jaamac. “Dadka cusub inta badan ma yaqaanaan luuqadeena, dhaqankeena, ama sida aynu u dabaal degno iyo hidaha dadkeena ku nool Jasiiraddan. Aad ayaan u amaanayaa kartidooda. Waxay yihiin dad naftooda soo mariyay dhib faro badan si ay u yimaadaan, kuna noqdaan dad aan cidi aqoon – muhaajiriin. Laakiin, waxay qaadanaysaa wakhti in ay bartaan wax kasta iyo iyada oo halkani uusan ka jirin dhul aad u baaxad weyn oo aynu ku wada noolaan karno. Wakhtigu waa uu ka gedisan yahay markii awoowyaasheen soo haajireen oo ay ka soo haajireen dhulkoodii, yimaadeena jasiiraddan.”
Yoonis waxa uu ku fikirayaa dhulkii baaxadda balaadhnaa ee uu soo arkay intuu uu dhex meerayay miyiga jasiiraddan intii aysan Marwo Filsan hadalka ka soo qaybgalin iyada oo farxad weyni ka muuqato waxayna tidhi, “Odaygayguba wuxuu ku doodayay doodaas oo kale, oo uu kaga soo horjeeday muhaajiri¬inta cusub. Mar walba waxa uu yidhaadaa dadka cusubi waa in ay bartaa luuqadeena iyo hidaheena inta aan loo oggolaan in ay ku noolaadaan jasiirad- dan. Sidoo kale waa in ay haystaa lacag, aqoon sare, iskuna filan yihiin, mana aha in ay dhul badan ay qaataan. Odaygaygu waxa uu qorayaa sharci cusub oo dadka halkan u soo haajiray ka dhex saaraya dadka intiisa kale, dibna u celinaya, dabadeed waxa uu la kulmay dhib yar. Sida uu u qoray sharci waxa uu si aad ah u khuseeyaa caruurtayada ee maba khusaynayo dadka la mid ka ah Faarax iyo Dhaqan.”
Markiiba labo nin oo xidhnaa dhar iskujoog ah, oo watay boorsooyin ayaa albaabkii ka soo baxay. Waxay kor yimaadeen Marwo Filsan, taasoo baqdini ka muuqatay. Mid ka mid ah raggaas ayaa amray in ilaaliyihii uu ka furo silsilada lugteeda kaga xidhnayd. “Waanu ka xunahay in lagugu khaldamay nagana gudoon raaligelin, marwo Filsan. Waxaanuna kula socodsiinaynaa in arrintanina ay gaadhay madaxda ugu sarraysa, wax aad ka welweshaana ma jiraan.”
Iyada oo farxad wajigeedu ka muuqdo ayna horkacayaan oo ay ka sii saaraya meeshii ay markii hore joogtay, waxay iska dhaqaaqday iyada oo aan waxba ku odhan Faarax iyo Dhaqan. Dadkii intiisa kale waa uun ay daawanayeen iyaga oo aamusnaa, kana dhawaajinayay silsiladihii lugahooda ku xidhanaa. Markii Marwo Filsan ay libidhay ilaaliyaashii waxay ku soo jeesteen Faarax iyo Dhaqan, iyaga oo kala kaxaynaya, una sii kala kaxaynayay midba dhinac. “Adigu iska tag, akhasunaaska ah. Ku noqo halkii aad ka timid.”
“Laakiin ma aanu samayn wax dhib ah,” ayeey ku baryootameen Faarax iyo Dhaqan. “Waa nala dilayaa.”
“Taasi ma’ahan wax aanu ka mas’uul nahay,” ayuu ilaaliyihii ku yidhi.
Haweeneeydii kalluumaystada ahayd waa ay sugtay intii ay hoos u dhaad- hacayeen iyo intii ay albaabka xoog isugu dhufanayeen, kadibna iyada oo neef- tuuraysa, neefneefsanaysana ayeey tidhi, “Haa, waa ay tahay.”
Yoonis isaga oo amakaab iyo walwal badani ka muuqdo, kuna fikiraya waxay qoyskaasi la kulmi doonaan, oo xitaa naftiisa u baqaya. Waxa uu eegay kor, isaga oo waydiinayay haweeneeydii, “Cid kasta oo silsiladi ku xidhan tahay oo halkaas lagu hayo, waxaa loo haystaa maxaa yeelay looma oggolaan in ay shaqaystaan?”
Inan dhallinyara ah oo safka dambe fadhiyay oo wajigiisa labadiisa gacmood ku qarinayay ayaa haweeneeydii u jawaabay, “Haddii aad u aragtid sidaas, isaga ayaaba looga qaataa. Mas’uuliinta sar sare waxay ku adkaysteen in uu noqdo askari. Waana uu diiday – markaas isagana silsilada ayaa lagu soo xiray sidayada oo kale.”
Yoonis ma uusan arki karayn inanka dhallinyarada ah ee hadlayay, misna waxa uu la yaabay sababta ay odayaasha magaaladu u doonayaan in inankan yari uu dagaalkooda uu isaga u fuliyo. “Maxay mas’uuliinta sar sare ay ugu khasbayaan in uu noqdo askari?”
Haweeneeydii kalluumaysatada ahayd ayaa si toos ah ugu jawaabtay Yoonis. “Waxay yiraahdaan waa sida keliya ee lagu badbaadin karayo bulshadeena.” Hadalkeedii waxay ka dhexyeerayeen dhegihiisa, oo waxay ahaayeen kuwo sawaxanka silsiladaha ay ku xirnaayeen kaba qeelo dheeraa.
“Kumaan ka badbaadiyaa?” ayuu waydiiyay Yoonis.
“Kuwa silsiladaha lugaheena ku xidha,” ayeey si fiican u iftiimisay haweeneeydii.