HORDHAC
Sida la og yahay ummad kasta oo af, dhaqan iyo hidde wadaagta waxay leedahay murti iyo suugaan u gaar ah oo ay ku hirtaan. Hal-abuurayaasha dejiya suugaantaasna waxaa la og yahay iney door weyn ka cayaaraan isuduwidda, kicinta iyo horumarinta ummaddaas.
Sayid Maxamed wuxuu ka mid yahay abwaannada waaweyn ee taariikhda Soomaalida meel ka galay. Taasna waxaa u aqoonsan dadkiisa iyo dadyowga kale markay u sugnaatay inuu ahaa geesi waddani ah, gabyaa aftahan ah, buuni cilmi leh, siyaasi xirribbo badan. Intaaba waxaa marag u ah gabayadiisii jaad walba leh, waxaana garan kara qofkii murtidiisa dhuuxa marka laga eego xagga suugaanta, siyaasadda, wadaninnimada iyo aftahannimada ku jirta.
Diiwaankan waxaa ku qoran 120 gabay oo Sayid Maxamed tiriyey intii u dhexeysay 1904tii – 1920kii, iyo 16 gabay oo gabayada Sayidka xiriir la leh. Guud ahaan waxay gabayadaasi muujinayaan dhaqankii Soomaalida iyo heerkii suugaantu waqtigaas joogtay. Wixii gabay, geeraar iyo jiifto Sayidka laga hayey, oo saddex cay ah oo gaaban nisbadooduna aynan sugnayn ma’ahee, intii kale halka ayey ku dhan yihiin.
Marka waxbarasho guud mooyee, waxay gabayadu albaab weyn u furayaan qoraalka suugaanta af-Soomaaligu hodonka ku yahay. Waxayna dhaxal u noqon doonaan dadka danbe ee wax qori doona. Kuwaas oo buuggan ka heli doona tusaalooyin badan oo waxtar u leh.
Odayaashii tan iyo muddo dheer u guntaday inay uruuriyaan ka dibna qoraan buuggan, waxaa sharaf iyo abaalmarinba ugu filan inay wariyeen wixii mahadho Sayidka laga hayey, anaguna waxay naga mutaysteen mahad iyo ammaan.
Jaale Maxamed Aadan Sheekh
Xoghayaha Dowladda
Wasaaradda Hiddaha iyo Tacliinta Sare.
___________________
TUSMADA DIIWAANKA
Mahadnaq
Arar Guud
Sayid Maxamed Cabdulle Xasan
Dagaalkii Horreeyey
Gumeysiga iyo Taariikhdii Daraawiisheed
Habka Buuggu U Qoran Yahay
Fiiro Gaar Ah
Afeef
2. Dhurwaa ariga Eebbaa leh
3. Xuseenow aqoon xume (jawaab)
4. Ragga Ayl u kacahayow
5. Nin aqdaamo ferenji ah
6. Saw ma aha
7. Ismaaciil Mirow
8. Jidka Adari loo maro
9. Eelkii qabsaday
10. Maantii asaayuhu dhacay
11. Ogaadeen haddaan ahay
12. Cali Geri aboodiga ku lalay
14. Awel maanso waataan balfay
15. Baqalka kuugu soo diray
16. Bogadaawad
17. Ba’a e yaw sheega
27. Awel maanso waataan dayacay
28. Ma duqaynay reer Bari
29. Ararsame dalkiisii ka carar
30. Wiilyahow daloombiyi
31. Wiilyahow dammiin baad tahay
32. Nimanyahow dembow lama hadlo
33. Calanside
34. Doodna waxaan u leeyahay
35. Daraawiishta Saalixiya
36. Doqon baan ogayn Suudiyow
37. Daawad
38. Dacayow daallinkiiyow
39. Naagaba dumaashaan ka nacay
40. Xirsiyow dadkii waxaan ku nacay
41. Diiriye Abuu Jahal
42. Xirsiyow dabuub gabay
43. Ninkii diday ayaantii
44. Dardaaran
45. Bal dayooy!
50. Canjeel
51. Ma sabaan ka sabaan baan
52. Waa duni
53. Sagaal nin oo walaala ah
54. Saha kacay
58. Ina Caliga Dhaaranahayaa
59. Dhabdarrada ma qaayibo
60. Hashaan dhamaca jiilaal
62. Afar halaad cayuunyahow
63. Cawskii Nugaaleed ka badan
64. Kaarshow camaadaa tahay
65. Ogaadeenka ciideed
66. Caliyow calaacal iyo way
67. Indhacaadlayaal
68. Kuwii cararay
69. Cara e yaa sheega!
70. Cagawadaadley
71. Miinaanle
72. La’aye Cali Geri
73. Waa calako
75. Ninka gaalka la siiyay (Calangube)
76. Nimanyahow xalaa lay gilgilay
77. Ninka yiri wax baan gani
78. Gudban (Gaala-leged)
79. Daraawiish gufleysoy
80. Rayidow
81. Kufriga ina gabraaraya
82. Gurigii Dariiqaan lahaa
83. Guullow Allahayow
84. Shiikhyaale
95. Majeerteen
96. Maadeys
97. Maqashiiya uunka
98. Malaw ii soo godol
99. Mahade haw sheego
100. Mawdku ka adeegi
101. Mariyama Shiikh
102. Koofil walaashiis
103. Waa niman
111. Haasaawe layskuma xanto
112. Midabkiisu halyey
113. Hanfi iyo hunriga soo dhaca
114. Xuseenow ninkii xididkiis hagraday
115. Hashaan heensuhu siday
116. Xirsiyow hagaagtay
117. Hawiye
118. Xuseenow ninkii hagar yaqaan
119. Hunguri Subeer
120. Cali Xaaji Axmed